Νοσηλεία και Έρευνα - Τεύχος 37

1. 203ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΊΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΌ ΠΕΡΙΟΔΙΚΌ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Εκδίδεται από την
Εταιρεία Νοσηλευτικών
Σπουδών (ΕΝΣ)
ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE
37
Scientific Journal, 3 Issues per Year
September-December 2013
Published by the Greek
Nursing Studies Association
(GNSA)
Nursing
Care AND
Research
AΠΟΔΕΛΤΙΏΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΒΆΣΕΙΣ
SCOPUS, ΕΒSCO, CINAHL
INDEXED IN SCOPUS, ΕΒSCO, CINAHL
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
οσελότος
ISSN 22413960
• Νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την πρόσβαση
ευπαθών ομάδων του πληθυσμού στις Υπηρεσίες Υγείας
• Επανασχεδιασμός της Διαδικασίας Πρόσβασης στο
Τμήμα Εξωτερικών Ασθενών Φυσιοθεραπείας του Γενικού
Νοσοκομείου Λευκωσίας
• Η προσβασιμότητα και η χρήση υπηρεσιών υγείας
μεταναστών Αλβανικής καταγωγής στην Ελλάδα
• Αποτελεσματικότητα των χλωρεξιδίνη /
αργυροσουλφαδιαζίνη κεντρικών φλεβικών καθετήρων
στον έλεγχο βακτηριαιμίας από καθετήρα
• Οικονομική κρίση και «βόμβα» νοσηρότητας στην Ελλάδα
• Legal issues concerning vulnerable groups population
accessibility in Health Services
• Re-organizing the Outpatients Physiotherapy
Department in the Nicosia General Hospital
• The Accessibility and Use of Health Services in Greece by
Albanian Immigrants
• Effect of chlorhexidine / silversulfadiazine central
venous catheter on central catheter-related bloodstream
infection
• Economic crisis and morbidity“bomb”in Greece

2. 204
ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ
Το τετραµηνιαίο επιστημονικό περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» είναι συνδρομητικό και δημοσιεύει -µετά από
κρίση- εργασίες αποκλειστικά των συνδρομητών του και μελών της Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών. Από
το Τεύχος 34 το περιοδικό εκδίδεται μόνο σε ηλεκτρονική έκδοση. Για την εγγραφή τους ως συνδρομητές, οι
ενδιαφερόμενοι µπορούν να συμπληρώσουν τη φόρμα της προτελευταίας σελίδας και να την αποστείλουν
στο fax: 210-7461462 ή στο e-mail: nviolaki@nurs.uoa.gr. Τα τεύχη 29-36 είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα
www.ens-visit.gr.
νοσηλεία
ΚΑΙ Έρευνα
ΔΙΕΎΘΥΝΣΗ ΣΎΝΤΑΞΗΣ
Χρυσούλα Λεμονίδου, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
ΣΥΝΔΙΕΥΘΥΝΤΈΣ ΣΎΝΤΑΞΗΣ
Ελένη Αποστολοπούλου, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Ελευσινιώτης, Επίκ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Παναγιώτα Σουρτζή, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτι-
κής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ
Λάμπρος Ανθόπουλος, Ομότ. Καθηγητής, Τμήμα Νο-
σηλευτικής, ΕΚΠΑ
Μαργαρίτα Γιαννακοπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Νο-
σηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Λεωνίδας Γρηγοράκος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νο-
σηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ελένη Θεοδοσοπούλου, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευ-
τικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Δάφνη Καϊτελίδου, Επικ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Κακλαμάνος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Μαρία Καλαφάτη, Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD, ΕΤΕΠ
Τμήματος Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Αθηνά Καλοκαιρινού, Αναπλ. Καθηγήτρια
Νοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Ευάγγελος Κωνσταντίνου, Αναπλ. Καθηγητής
Νοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Βασιλική Μάτζιου, Αναπλ Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Μπαλτόπουλος, Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής, ΕΚΠΑ
Θάλεια Μπελλάλη, Αναπλ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
ΤΕΙ Θεσσαλονίκης
Τετραμηνιαίο Επιστημονικό Περιοδικό
Εκδίδεται από την Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών (ΕΝΣ)
Κωνσταντίνος Μπίρμπας, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα
Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Γεράσιμος Μπονάτσος, Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτι-
κής, ΕΚΠΑ
Παύλος Μυριανθεύς, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Νοση-
λευτικής ΕΚΠΑ
Χαράλαμπος Οικονόμου, Αναπλ. Καθηγητής, Πάντειο
Πανεπιστήμιο, Τμήμα Κοινωνιολογίας
Ελισσάβετ Πατηράκη, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής, Τμή-
μα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Σωτήρης Πλακάς, Νοσηλευτής, MSc, PhD, Γενικό Νοσο-
κομείο Αττικής“Σισμανόγλειο”
ΌλγαΣίσκου,Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD, Επιστημονι-
κή ΣυνεργάτιςΤμήματος Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ, Γενική
Γραμματέας Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών
ΔΙΕΘΝΉΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΕΠΙΤΡΟΠΉ
John Albarran, Principal Lecturer in Critical Care Nurs-
ing, University of the West of England, Bristol, UK
Maria Katopodi, Assistant Professor, University of Mich-
igan, USA
Κατερίνα Λαμπρινού, Επίκ. Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,
Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύ-
πρου
Anastasia Mallidou, RN, MSc, PhD, Assistant Professor,
University of Victoria, Canada
Αναστάσιος Μερκούρης, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα
Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Ελισάβετ Δ.Ε Παπαθανάσογλου, Αναπλ. Καθηγήτρια,
Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο
Κύπρου
Ευριδίκη Παπασταύρου, Επίκ. Καθηγήτρια
Νοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής,Τεχνολογικό
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Julie Scholes, Professor of Nursing, University of Brigh-
ton, Brighton, UK
Riita Suhonen, RN, PhD, Professor, University of Turku,
Department of Nursing Science, Turku, Finland

3. 205ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
Scientific Journal, 3 Issues per Year
Published by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)
Nursing
Care AND Research
EDITOR-IN-CHIEF
Chryssoula Lemonidou, RN, MSc, PhD, Professor
of Nursing, University of Athens
CO-EDITORS
Eleni Apostolopoulou, RN, PhD, Professor of Nursing,
University of Athens
Ioannis Elefsiniotis, PhD, Assistant Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Panagiota Sourtzi, RN, MSc, PhD, Associate Professor,
Faculty of Nursing, University of Athens
EDITORIAL BOARD
Lambros Anthopoulos, Emeritus Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
George Baltopoulos, PhD, Professor, Faculty of Nurs-
ing, University of Athens
Thalia Bellali, RN, MSc, PhD, Associate Professor of
Nursing, Technological Educational Institute of Thes-
saloniki
Konstantinos Birbas, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Gerasimos Bonatsos, PhD, Professor, Faculty of Nurs-
ing, University of Athens
Charalambos Economou, Associate Professor, Depart-
ment of Sociology, Panteion University,
Margarita Giannakopoulou, MSc, PhD, Associate Pro-
fessor, Faculty of Nursing, University of Athens
Leonidas Grigorakos, Associate Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Dafni Kaitelidou, MSc, PhD, Assistant Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Ioannis Kaklamanos, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Maria Kalafati, RN, MSc, PhD, Faculty of Nursing, Uni-
versity of Athens
Athina Kalokerinou, RN, PhD, Αssociate Professor of
Nursing, Faculty of Nursing, University of Athens
Evangelos Konstantinou, RN, MSc, PhD, Associate
Professor, Faculty of Nursing, University of Athens
Vassiliki Matziou, RN, PhD, Associate Professor, Fac-
ulty of Nursing, University of Athens
Pavlos Myrianthefs, PhD, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
Elisabeth Patiraki, RN, PhD, Professor, Faculty of
Nursing, University of Athens
Sotiris Plakas, RN, MSc, PhD, General Hospital of At-
tika «Sismanoglion»
Olga Siskou, RN, MSc, PhD, Faculty of Nursing, Uni-
versity of Athens, General Secretary of the Greek
Nursing Studies Association
EleniTheodossopoulou, Associate Professor, Faculty
of Nursing, University of Athens
INTERNATIONAL EDITORIAL BOARD
John Albarran, Principal Lecturer in Critical Care
Nursing, University of the West of England, Bris-
tol, UK
Maria Katopodi, PhD, Assistant Professor, University
of Michigan, USA
Katerina Labrinou, PhD, Assistant Professor in Nurs-
ing, Cyprus University of Technology
Anastasia Mallidou, RN, MSc, PhD, Assistant
Professor, University of Victoria, Canada
Anastasios Merkouris, RN, MSc, PhD, Associate
Professor of Nursing, Faculty of Nursing, Cyprus
University of Technology
Evridiki Papastavrou, PhD, Assistant Professor in
Nursing, Cyprus University of Technology
Elisabeth D.E. Papathanassoglou, RN, MSc, PhD,
Associate Professor, Faculty of Nursing, Cyprus
University of Technology
Julie Scholes, Professor of Nursing, University of
Brighton, Brighton, UK
Riita Suhonen, RN, PhD, Profes sor, University of
Turku, Department of Nursing Science, Turku,
Finland

4. 206
Εκδίδεται από την Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών (ΕΝΣ)
Εκδότρια - Διευθύντρια Σύνταξης: Χρυσούλα Λεµονίδου
Γραφεία: Παπαδιαµαντοπούλου 123, 115 27 - Αθήνα
Τηλέφωνο: 210-7461.485
e-mail: violaki@nurs.uoa.gr
Τεχνικός εκδότης: Εκδόσεις Οσελότος
Ετήσια Συνδρομή της Ηλεκτρονικής Έκδοσης
Δημόσιες Υπηρεσίες, Βιβλιοθήκες, Επιχειρήσεις, Σωματεία: € 30,00
Φυσικά Πρόσωπα : € 20,00
© Copyright 2007 - 2014: Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση χωρίς γραπτή άδεια του εκδό-
τη και των συγγραφέων.
Περιεχόμενα
νοσηλεία ΚΑΙ Έρευνα
Οδηγίες προς τους Συγγραφείς��������������������������������������������������208
ΆΘΡΟ ΣΎΝΤΑΞΗΣ:
Νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την πρόσβαση
ευπαθών ομάδων του πληθυσμού στις
Υπηρεσίες Υγείας���������������������������������������������������������� 214
Βάσω Στάμου
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚEΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Επανασχεδιασμός της Διαδικασίας Πρόσβασης στο
Τμήμα Εξωτερικών Ασθενών Φυσιοθεραπείας του
Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας�������������������������������� 218
Ίρις Νικολαΐδου Ρούσου, Ολγα Σίσκου, Μάμας Θεοδώρου
Η προσβασιμότητα και η χρήση υπηρεσιών υγείας
μεταναστών Αλβανικής καταγωγής στην Ελλάδα������ 230
Γιώργος Αναστόπουλος, Χαράλαμπος Οικονόμου, Δημήτριος
Ζήκος, Ευγενία Κούλη, Όλγα Σίσκου, Χρυσούλα Λεμονίδου, Δάφνη
Καϊτελίδου
ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΕΙΣ
Αποτελεσματικότητα των χλωρεξιδίνη /
αργυροσουλφαδιαζίνη κεντρικών φλεβικών καθετήρων
στον έλεγχο βακτηριαιμίας από καθετήρα����������������������� 242
Μαρία Βουτυράκη
Οικονομική κρίση και“βόμβα”νοσηρότητας στην
Ελλάδα������������������������������������������������������������������������������� 254
Δάφνη Καϊτελίδου, Μαρία Καλογεροπούλου, Πέτρος Γαλάνης,
Λυκούργος Λιαρόπουλος

5. 207ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
Contents
NursingCare AND Research
Published by the Greek Nursing Studies Association (GNSA)
Publisher and Editor-in-Chief: Chryssoula Lemonidou
Address: 123, Papadiamantopoulou st., 115 27 - Athens, GREECE
Tel.: +30 210-7461.485
e-mail: violaki@nurs.uoa.gr
Technical publisher: Ocelotos publishing
Annual Subscriptions 2012 for Εlectronic Version
Public Services, Libraries, Companies, Organisations: € 30,00
Individual Subscriptions: € 20,00
© Copyright 2007 - 2014: All rights reserved. The reproduction of articles (or parts of them) is
prohibited without permission of the publisher and the writers.
Instructions to Authors�����������������������������������������������������������������209
EDITORIAL:
Legal issues concerning vulnerable groups’access in
Health Services ������������������������������������������������������������� 214
V. Stamou
ORIGINAL PAPERS
Re-organizing the Outpatients Physiotherapy
Department in the Nicosia General Hospital �������������� 219
I. Nikolaidou Rousou, O. Siskou, M. Theodorou
The Accessibility and Use of Health Services in
Greece by Albanian Immigrants ��������������������������������������������� 231
G. Anastopoulos, Ch. Economou, D. Zikos, E. Kouli, O. Siskou,
Ch. Lemonidou, D. Kaitelidou
REVIEWS
Effect of chlorhexidine / silversulfadiazine central
venous catheter on central catheter-related
bloodstream infection ���������������������������������������������������������� 243
M. Voutyraki
Economic crisis and morbidity“bomb”in Greece ������� 255
D. Kaitelidou, M. Kalogeropoulou, P. Galanis, L. Liaropoulos

6. 208
ΓΕΝΙΚEΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡIΕΣ
1. Γλώσσα γραφής του άρθρου και ευρεί-
ες θεματικές περιοχές Στο περιοδικό «Νοση-
λεία και Έρευνα» δημοσιεύονται, ύστερα από
κρίση, άρθρα στην ελληνική ή αγγλική γλώσ-
σα, που συνεισφέρουν στην κατανόηση και
εξέλιξη όλων των διαστάσεων της νοσηλευτι-
κής φροντίδας. Η Διεύθυνση Σύνταξης αναμέ-
νει άρθρα που αναφέρονται στη νοσηλευτική
πρακτική, την έρευνα, την εκπαίδευση και τη
διοίκηση, με επιστημονική, θεωρητική ή φιλο-
σοφική βάση.
2. Είδη εργασιών Οι εργασίες που δημοσι-
εύονται στο περιοδικό, εμπίπτουν σε μία από
τις ακόλουθες κατηγορίες: α) ερευνητικές με-
λέτες, β) βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις και γ)
άρθρα σχετικά με τις εξελίξεις στη νοσηλευ-
τική πρακτική, την εκπαίδευση και τη διοίκη-
ση. Επιπροσθέτως, δημοσιεύονται επιστολές
(έκτασης μέχρι 500 λέξεων), που περιλαμβά-
νουν κρίσεις ή σχόλια για ήδη δημοσιευμένες
εργασίες, εφόσον υποβάλλονται μέσα σε δύο
(2) μήνες από τη δημοσίευση των αντίστοιχων
εργασιών.
3. Παράλληλη δημοσίευση εργασιών Οι ερ-
γασίες πρέπει να υποβάλλονται αποκλειστι-
κά στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», δεν
πρέπει να έχουν ήδη δημοσιευθεί σε έντυπη ή
Οδηγίες προς τους Συγγραφείς
ηλεκτρονική μορφή, ούτε να βρίσκονται υπό
κρίση από άλλο περιοδικό ή μέσο. Η Διεύθυν-
ση Σύνταξης αποφασίζει για τον (ταχύτερο
δυνατό) χρόνο δημοσίευσης των άρθρων και
διατηρεί το δικαίωμα τροποποίησης της μορ-
φής τους, ωστόσο μεγάλες ή ουσιώδεις τροπο-
ποιήσεις γίνονται μόνο με τη σύμφωνη γνώμη
των συγγραφέων.
Οι συγγραφείς πρέπει να αποφεύγουν να υπο-
βάλουν δύο (2) άρθρα προερχόμενα από την
ίδια ερευνητική εργασία, χωρίς σαφή αιτιολό-
γηση. Επίσης, πρέπει να μην περιλαμβάνουν
σε νέες εργασίες, υλικό ανασκόπησης βιβλιο-
γραφίας που έχει ήδη δημοσιευθεί (π.χ. απο-
φυγή αυτο-λογοκλοπής). Όταν θεωρείται ότι
προκύπτουν δύο(2) άρθρα από την ίδια ερευ-
νητική εργασία, που παρουσιάζουν διαφορε-
τικές διαστάσεις της έρευνας, πρέπει να υπο-
βάλλονται στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευ-
να», ως ανεξάρτητα και όχι ως δύο(2) μέρη του
ίδιου άρθρου. Κάθε άρθρο πρέπει να είναι αυ-
τόνομο και να μην περιλαμβάνει το άλλο, αν
και μπορεί να αναφέρεται σε αυτό, βιβλιο-
γραφικά. Όταν γίνεται πλήρης περιγραφή της
ερευνητικής μεθοδολογίας στο πρώτο άρθρο,
επαρκεί μία σύντομη περιγραφή της στο δεύ-
τερο (με παραπομπή). Γενικά, πρέπει να απο-
φεύγεται η προσπάθεια δημοσίευσης πολλών
ξεχωριστών άρθρων της ίδιας μελέτης («σαλα-
Οι παρούσες οδηγίες του περιοδικού «Νοσηλεία και Έρευνα» έχουν εναρµονιστεί µε τις «Κοινές Απαι-
τήσεις για τα Άρθρα τα οποία Υποβάλλονται σε Βιοϊατρικά Περιοδικά», σύμφωνα µε τη διεθνή επι-
τροπή εκδοτών ιατρικών περιοδικών.
Αποστολή, Σκοπός και Αναγνώριση του Περιοδικού
Το Περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» δέχεται άρθρα από Έλληνες και ξένους ερευνητές και συγ-
γραφείς και βασίζεται σε σύστημα κριτών. Αποστολή του περιοδικού είναι να συμβάλει στην εξέλιξη
της νοσηλευτικής επιστήμης και πρακτικής στην Ελλάδα και διεθνώς.
Στόχος είναι η προαγωγή και διάχυση νέων γνώσεων και ερευνητικών δεδομένων για εφαρμογή
στην κλινική πρακτική. Προς το σκοπό αυτό καλούνται συνάδελφοι νοσηλευτές και συνεργάτες άλ-
λων επιστημών να συνεισφέρουν υψηλού επιπέδου μελέτες στην Ελληνική ή στην Αγγλική γλώσσα.
Στο περιοδικό δημοσιεύονται πρωτότυπες ερευνητικές μελέτες, ανασκοπήσεις, θεωρητικά ή φι-
λοσοφικά άρθρα, ενδιαφέρουσες κλινικές περιπτώσεις και μεθοδολογικά άρθρα από ειδικούς.
Το «Νοσηλεία και Έρευνα» συμπεριλαμβάνεται στα περιοδικά µε εθνική αναγνώριση (ΦΕΚ,Τεύχος
Β’, 1961/23-9-2008). Επίσης, το περιοδικό έγινε δεκτό και αποδελτιώνεται στις Διεθνείς Βάσεις Δεδο-
μένων CINAHL και ΕΒSCO.
208

7. 209ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
μοποίηση»), αντί της εμβάθυνσης των διαφο-
ρετικών διαστάσεων και συμπερασμάτων μιας
ερευνητικής προσπάθειας, σε μία ενιαία δημο-
σίευση.
Εφόσον το άρθρο γίνει δεκτό για δημοσίευση
οι συγγραφείς θα πρέπει οπωσδήποτε να συ-
μπληρώσουν και να στείλουν μέσω φαξ στο
νούμερο 0030 210 7461462 τη Φόρμα Δήλω-
σης μη Δημοσίευσης της Εργασίας σεΆλλο Πε-
ριοδικό, η οποία βρίσκεται στα συνοδευτικά
αρχεία στο κάτω μέρος αυτής της σελίδας.
4. Συμμετοχή συγγραφέων στην εκπόνηση
της εργασίας. Όλοι οι συγγραφείς που αναφέ-
ρονται σε ένα άρθρο, πρέπει να έχουν συνει-
σφέρει ενεργά στη σύλληψη και στο σχεδια-
σμό της μελέτης και/ή στην ανάλυση και ερμη-
νεία των δεδομένων και/ή στη συγγραφή του
άρθρου και όλοι πρέπει να έχουν μελετήσει το
περιεχόμενο και εγκρίνει την τελική έκδοση
που έχει υποβληθεί προς δημοσίευση. Η συμ-
μετοχή μόνο στην αναζήτηση χρηματοδότη-
σης μιας έρευνας ή στη συλλογή των δεδομέ-
νων δεν δικαιολογεί την αναφορά μεταξύ των
συγγραφέων, η οποία υποκαθίσταται με την
έκφραση ευχαριστιών. Για το λόγο αυτό, όταν
υπάρχουν περισσότεροι του ενός συγγραφείς,
απαιτείται επιστολή στην οποία θα αναφέρε-
ται ξεχωριστά η συμβολή του κάθε συγγρα-
φέα στην εργασία (π.χ μεθοδολογικός σχεδια-
σμός, στατιστική ανάλυση και ερμηνεία, συγ-
γραφή του τελικού κειμένου, κριτική ανάγνω-
ση και διόρθωση του τελικού κειμένου, βιβλι-
ογραφική ανασκόπηση κ.λπ.). Η σύνταξη του
περιοδικού διατηρεί το δικαίωμα επικοινωνίας
με τους συγγραφείς προκειμένου να λάβει ορι-
σμένες διευκρινίσεις επί των ιδιαίτερων θεμά-
των που αφορούν στην εργασία
5. ΤρόποςυποβολήςτωνεργασιώνΤακείμε-
να προς δημοσίευση υποβάλλονται ηλεκτρο-
νικά, στο e-mail: contact.ens@gmail.com. Οι
εργασίες υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορ-
φή, μέσω e-mail, γραμμένες σε αρχείο τύπου
Word για Windows. Σχήματα, γραφικά και φω-
τογραφίες υποβάλλονται σε χωριστό αρχείο
τύπου .JPEG, .GIF, .TIFF, Microsoft PowerPoint ή
Excel. Οι συγγραφείς πρέπει να επιβεβαιώνουν
την ορθή παραλαβή των εργασιών τους, επι-
κοινωνώντας με τη Γραμματεία σύνταξης κατά
τις εργάσιμες ημέρες και κατά τις ώρες 10.00-
14.00, στο τηλέφωνο: 0030 210 7461485. Επί-
σης, πρέπει πάντα να διατηρούν αντίγραφο
της εργασίας τους.
6. Περιοδικότητα έκδοσης του περιοδικού
Το περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα» εκδίδεται
τρεις (3) φορές κάθε χρόνο (τετραμηνιαίο) και
δημοσιεύονται σ’αυτό, εργασίες αποκλειστικά
των συνδρομητών του. Ο συγγραφέας ή ένας
τουλάχιστον από τους συγγραφείς οποιουδή-
ποτε υποβαλλόμενου άρθρου πρέπει να είναι
ήδη εγγεγραμμένος συνδρομητής του περιο-
δικού ή ταμειακώς τακτοποιημένο μέλος της
Εταιρείας Νοσηλευτικών Σπουδών για το τρέ-
χον έτος.
7. Διατήρηση του υλικού Οι συγγραφείς ενη-
μερώνονται ότι το υλικό που υποβάλλεται, δια-
τηρείται για ένα μήνα, μετά τη δημοσίευση. Αν
υπάρχειαίτημαεπιστροφήςυλικού,πρέπειναδι-
ατυπώνεται κατά την υποβολή των εργασιών.
ΔΟΜΉ ΚΑΙ ΜΟΡΦΉ ΥΠΟΒΑΛΛΌΜΕΝΩΝ ΕΡΓΑΣΙΏΝ
8. Δακτυλογράφηση: Τα άρθρα πρέπει να εί-
ναι δακτυλογραφημένα σε διπλό διάστημα, με
γράμματα μεγέθους 12΄΄ και με λευκό περιθώ-
ριο 2,5 cm σε όλες τις πλευρές κάθε σελίδας
Α4. Οι σελίδες πρέπει να είναι αριθμημένες
στην κάτω δεξιά γωνία (κείμενο και πίνακες),
και τα σχήματα, γραφικά και φωτογραφίες να
υποβάλλονται σε ξεχωριστά αρχεία, με συνε-
χή αρίθμηση.
9. Σελίδα Ταυτότητας: Η πρώτη σελίδα κάθε
άρθρου περιλαμβάνει τον τίτλο της εργασίας
(μέχρι 15 λέξεις) και τα ονοματεπώνυμα του/
των συγγραφέων, στην ελληνική και στην αγ-
γλική γλώσσα. Κάθε ονοματεπώνυμο συνο-
δεύεται από τα τυπικά προσόντα, τον τελευ-
ταίο επαγγελματικό τίτλο, τον εργασιακό φο-
ρέα, την ταχυδρομική και ηλεκτρονική διεύ-
θυνση και τον αριθμό τηλεφώνου επικοινω-
νίας του συγγραφέα. Σε περίπτωση περισσο-
τέρων του ενός συγγραφέων, ορίζεται ποιός
από αυτούς είναι υπεύθυνος για την επικοινω-
νία με το περιοδικό. Οι συγγραφείς συστηματι-
κών ανασκοπήσεων και ερευνητικών μελετών
δεν μπορεί να είναι περισσότεροι των έξι (6),
παρά μόνο κατ’ εξαίρεση, όταν πρόκειται για
διεπιστημονικές, μεγάλης κλίμακας ή πολυκε-
ντρικές μελέτες. Οι συγγραφείς περιγραφικών
ανασκοπήσεων δεν μπορεί να είναι περισσότε-
ροι των δύο (2). Η σελίδα ταυτότητας παραμέ-
νει και φυλάσσεται στη Γραμματεία του περι-
οδικού, μέχρι την ολοκλήρωση της ανώνυμης
κρίσης κάθε εργασίας, λαμβάνοντας ένα κωδι-
κό αριθμό που κοινοποιείται στον συγγραφέα,
209ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 34

8. 210
με e-mail. Με βάση αυτόν τον αριθμό μπορεί ο
ενδιαφερόμενος να ζητεί πληροφορίες για την
εργασία του, μετά την υποβολή της.
10. Σελίδα Τίτλου: Αμέσως μετά τη σελίδα
ταυτότητας ακολουθεί η σελίδα τίτλου, που
περιλαμβάνει ένα περιγραφικό και ένα σύντο-
μο τίτλο της εργασίας. Ο σύντομος τίτλος δι-
ατυπώνεται στην ελληνική και αγγλική γλώσ-
σα και δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότε-
ρες από πέντε(5) λέξεις. Σ’αυτήν τη σελίδα δεν
αναφέρονται τα ονοματεπώνυμα των συγγρα-
φέων ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο που παρα-
βιάζει την ανωνυμία τους, κατά τη διαδικασία
της κρίσης.
11. Περιλήψεις και Λέξεις-Κλειδιά: Η σελίδα
τίτλου ακολουθείται από δομημένες περιλή-
ψεις (μέχρι 250 λέξεις) στην ελληνική και στην
αγγλική γλώσσα, οι οποίες θα συνοψίζουν με
ακρίβεια το περιεχόμενο της εργασίας. Η πε-
ρίληψη περιλαμβάνει α) εισαγωγή, β) σκοπό
ή σκοπούς, γ) μεθοδολογία, δ) αποτελέσμα-
τα και ε) συμπέρασμα, ενώ δεν πρέπει να πε-
ριλαμβάνει βιβλιογραφικές παραπομπές και
συντομογραφίες. Κάθε περίληψη ακολουθεί-
ται από, μέχρι έξι (6), λέξεις-κλειδιά, οι οποίες
υποδεικνύουν το περιεχόμενο, το σκοπό και
το επίκεντρο του άρθρου.
12. Κύριο Μέρος Εργασίας: Η έκταση του
κυρίως μέρους του άρθρου πρέπει να είναι
2.000-5.000 λέξεις (εκτός των περιλήψεων, πι-
νάκων και βιβλιογραφίας). Ενθαρρύνεται ιδιαί-
τερα η υποβολή μικρών άρθρων (μέχρι 2.500
λέξεις κυρίως κειμένου και μέχρι δεκαπέ-
ντε(15) βιβλιογραφικές παραπομπές). Η επιλο-
γή αυτή προτείνεται για τη δημοσίευση μικρής
έκτασης σημαντικών ερευνητικών δεδομένων,
που δεν έχουν δυνατότητα επανάληψης ή γε-
νίκευσης. Επιπλέον, οι εργασίες μικρής έκτα-
σης έχουν αυξημένες πιθανότητες ταχύτερης
δημοσίευσης.
Μια εργασία πρέπει να περιλαμβάνει ενδιάμε-
σους τίτλους (επικεφαλίδες) που να δομούν το
κείμενο. Οι προτεινόμενοι προς χρήση ενδιά-
μεσοι τίτλοι περιλαμβάνουν: α) εισαγωγή, β)
βιβλιογραφική ανασκόπηση, γ) σκοπός-οί, δ)
ερευνητικά ερωτήματα ή υποθέσεις της μελέ-
της, ε) δείγμα, στ) μέθοδος συλλογής δεδομέ-
νων, ζ) αξιοπιστία και εγκυρότητα, η) ηθικά θέ-
ματα, θ) ανάλυση δεδομένων, ι) αποτελέσμα-
τα/ευρήματα, ια) συζήτηση, ιβ) συμπεράσμα-
τα και σημασία για τη νοσηλευτική πρακτική,
ιγ) περιορισμοί της μελέτης, ιδ) ευχαριστίες
κ.λπ. Οι ενδιάμεσοι τίτλοι πρέπει να επιλέγο-
νται και να προσαρμόζονται, καθώς εξελίσσε-
ται η συγγραφή του άρθρου και πρέπει να δια-
κρίνεται η ιεραρχική σειρά τους. Π.χ. οι κύριοι
ενδιάμεσοι τίτλοι θα αναγράφονται με κεφα-
λαία γράμματα και bold, οι δευτερεύοντες με
πεζοκεφαλαία και bold, οι τριτεύοντες με πλά-
για κ.λπ.
ΑΝΩΝΥΜΊΑ ΥΠΌ ΜΕΛΈΤΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΎ
ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΜΈΝΗ ΣΥΓΚΑΤΆΘΕΣΗ
Στην εργασία δεν πρέπει να αναφέρονται ονο-
ματεπώνυμα συγκεκριμένων ατόμων, νοσοκο-
μείων η άλλων φορέων, για τη διατήρηση της
ανωνυμίας, εκτός αν υπάρχει ρητή αποδοχή εκ
μέρους των αναφερομένων. Επίσης, οι ασθε-
νείς έχουν το θεμελιώδες δικαίωμα σεβασμού
της ιδιωτικότητας το οποίο δεν θα πρέπει να
παραβιάζεται χωρίς την πληροφορημένη συ-
γκατάθεσή τους. Ωστόσο, στις περιπτώσεις
που οι συγγραφείς κρίνουν ότι κάποια προσω-
πικά στοιχεία των ασθενών είναι απαραίτητα
για επιστημονικούς σκοπούς (όπως τα αρχικά
των ονομάτων των ασθενών ή φωτογραφίες
τους ή στοιχεία του νοσοκομείου όπου νοση-
λεύτηκαν), θα πρέπει να ζητούν την πληροφο-
ρημένη συγκατάθεση των ασθενών προκειμέ-
νου να τα δημοσιεύσουν. Αυτό, σημαίνει ότι
οι συγγραφείς υποχρεώνονται να δείχνουν το
τελικό κείμενο της εργασίας τους (με τα συνο-
δευτικά αρχεία: Εικόνων και Παραρτημάτων)
το οποίο είναι προς υποβολή στο περιοδικό
και να λαμβάνουν εγγράφως τη συγκατάθεση
των ασθενών.
Σε κάθε περίπτωση οι συγγραφείς θα πρέπει
να καταβάλουν προσπάθεια για την εξασφά-
λιση του μεγαλύτερου δυνατού βαθμού ανω-
νυμίας των ασθενών. Για παράδειγμα, η κάλυ-
ψη των ματιών σε μία φωτογραφία, δεν εξα-
σφαλίζει πλήρως την ανωνυμία του εικονιζό-
μενου. Οι αλλαγές σε κάποια χαρακτηριστικά
γνωρίσματα των ασθενών, είναι μία τεχνική
που συστήνεται στους συγγραφείς, εφόσον
βέβαια αυτές οι αλλαγές δεν παραποιούν-
παρερμηνεύουν τα ερευνητικά αποτελέσμα-
τα. Αλλαγές τέτοιου είδους θα πρέπει οπωσ-
δήποτε να γνωστοποιούνται στον εκδότη του
περιοδικού καθώς και να παρέχεται η διαβε-
βαίωση ότι αυτές οι αλλαγές δεν επιφέρουν
καμία «αλλοίωση» επιστημονικής φύσεως. Η
λήψη της έγγραφης πληροφορημένης συγκα-

9. 211ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
τάθεσης θα πρέπει να αναφέρεται στην ενότη-
τα της μεθοδολογίας, στο τελικό κείμενο της
προς υποβολή εργασίας.
ΤΉΡΗΣΗ ΚΏΔΙΚΑ ΑΝΘΡΩΠΊΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΆΤΩΝ
Σεπερίπτωσηπουοισυγγραφείςδημοσιεύουν
αποτελέσματα πειραμάτων, τα οποία έγιναν
σε ανθρώπους θα πρέπει να δηλώσουν στην
ενότητα της μεθοδολογίας, το αν αυτά έγιναν
βάσει των όσων αναφέρονται στη Διακήρυ-
ξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ελσίνκι
του 1975, όπως αυτή αναθεωρήθηκε το 2004.
Αν τυχόν υπάρχουν κάποιες παρεκκλίσεις στη
μεθοδολογία υλοποίησης των πειραμάτων σε
σχέση με τα όσα αναφέρονται στη Διακήρυξη
του Ελσίνκι θα πρέπει οι συγγραφείς οπωσδή-
ποτε να αιτιολογούν αυτές τις παρεκκλίσεις.
Ιδιαίτερα, όσον αφορά την εκπόνηση κλινικών
μελετών (παρεμβατικών και μη), θα πρέπει οι
συγγραφείς να δηλώνουν, στην ενότητα της
μεθοδολογίας αν αυτές διεξήχθησαν μετά από
έγκριση του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων
(ΕΟΦ) σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση
ΔΥΓ3/89292, ΦΕΚ Β1973/31-12-2003 (εναρμό-
νιση με την Directive 2001/20/EC)
Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα
δεδομένα είναι ιστορικά και πρέπει να αναφέ-
ρονται στον αόριστο χρόνο. Ωστόσο, ο χρόνος
συλλογής των δεδομένων πρέπει να αναφέρε-
ται, τόσο στην περίληψη, όσο και στο κυρίως
κείμενο. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των
εμπειρικών (ερευνητικών) μελετών, αυτό μπο-
ρεί να διατυπωθεί ως εξής: «Η συλλογή των δε-
δομένων έγινε κατά τη διάρκεια του 2007» ή
«Η συλλογή των δεδομένων έγινε κατά τη δι-
άρκεια 18 μηνών, στο χρονικό διάστημα 2006-
2007». Σημειώνεται ότι στο περιοδικό «Νο-
σηλεία και Έρευνα» δεν δημοσιεύονται άρ-
θρα που αναφέρονται σε δεδομένα παλαιό-
τερα των πέντε(5) ετών, εκτός αν αιτιολογείται
επαρκώς η τρέχουσα σχετικότητα και χρησι-
μότητά τους. Στις ποιοτικές μελέτες, τα άτομα
πρέπει να αναφέρονται με αριθμούς ή ψευδώ-
νυμα (σε εισαγωγικά) και να υπάρχει ισορρο-
πία των αναφορών σε όλο το φάσμα των απα-
ντήσεων.
Στην περίπτωση των ανασκοπήσεων, πρέπει
να αναφέρεται το έτος που έγινε η ανασκόπη-
ση και το εύρος των ετών δημοσίευσης των
μελετών που ανασκοπήθηκαν. Ανάλογες λε-
πτομέρειες πρέπει να αναφέρονται και στην
περίπτωση ιστορικών μελετών. Οι στατιστικές
δοκιμασίες που χρησιμοποιούνται, πρέπει να
ορίζονται και, όπου είναι απαραίτητο, να τεκ-
μηριώνονται με βιβλιογραφικές παραπομπές.
Οι συντομογραφίες και τα σύμβολα πρέπει να
χρησιμοποιούνται σπάνια και μόνον όταν επα-
ναλαμβάνονται μεγάλα σε έκταση ονόματα ή
εκφράσεις. Τα πλήρη ονόματα ή εκφράσεις θα
αναφέρονται ολόκληρα κατά την πρώτη χρή-
ση, ακολουθούμενα από τη συντομογραφία σε
παρένθεση. Σε κάθε περίπτωση, θα ακολου-
θούνται οι κανόνες που ισχύουν στις δημοσι-
εύσεις του Royal Society of Medicine Press.
13. Αντικρουόμενα συμφέροντα: H εμπι-
στοσύνη του κοινού στη διαδικασία κρίσης
των υποβαλλόμενων άρθρων εξαρτάται εν μέ-
ρει και από τον τρόπο διαχείρισης τυχόν αντι-
κρουόμενων συμφερόντων κατά τη συγγρα-
φή, την αξιολόγηση και τη λήψη της τελικής
απόφασης εκ μέρους της διεύθυνσης σύντα-
ξης για τη δημοσίευσή τους ή όχι. Αντικρου-
όμενα συμφέροντα υφίστανται όταν κάποιος
συγγραφέας (ή το ίδρυμα από το οποίο προ-
έρχεται ο συγγραφέας), κάποιος κριτής ή ο δι-
ευθυντής σύνταξης έχουν οικονομικές ή δια-
προσωπικές σχέσεις που με αρνητικό τρόπο
επηρεάζουν τις ενέργειές τους αναφορικά με
το άρθρο που έχει υποβληθεί προς κρίση στο
περιοδικό. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις
κοινές απαιτήσεις που πρέπει να πληρούν τα
άρθρα τα οποία υποβάλλονται σε βιοϊατρικά
περιοδικά (όπως αυτές έχουν εκδοθεί το Φε-
βρουάριο του 2006 από τη Διεθνή Επιτροπή
Εκδοτών Ιατρικών Περιοδικών) αντικρουόμε-
να συμφέροντα υφίστανται όταν υπάρχουν οι-
κονομικές σχέσεις (π.χ σχέσεις εργοδότη - ερ-
γαζόμενου, ιδιοκτησίας περιουσίας, οικονο-
μικών τιμητικών επάθλων, και αμειβόμενων
εμπειρογνωμοσυνών), οι οποίες είναι οι πιο
εύκολα αναγνωρίσιμες και αυτές που πιο συ-
χνά υπονομεύουν την αξιοπιστία του περιο-
δικού, των εκδοτών, των συγγραφέων και της
επιστήμης γενικότερα. Ωστόσο, αντικρουόμε-
να συμφέροντα μπορεί να προκύψουν και για
άλλους λόγους, όπως οι κακές διαπροσωπικές
σχέσεις, ο ακαδημαϊκός ανταγωνισμός κ.α.
Οι συγγραφείς θα πρέπει να δηλώσουν στο τέ-
λος του κειμένου της εργασίας τους και πριν
από τον κατάλογο της βιβλιογραφίας, αν θε-
ωρούν ότι η κρίση –αξιολόγηση της εργασία
τους, δύναται να επηρεαστεί ή όχι από την
ύπαρξη τυχόν αντικρουόμενων συμφερόντων

10. 212
Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας ακολουθεί το
σύστημα Harvard, π.χ. γράφεται με αλφαβη-
τική σειρά, με βάση το επώνυμο του πρώτου
συγγραφέα. Ο κατάλογος της βιβλιογραφίας
πρέπει να περιλαμβάνει τα επώνυμα των συγ-
γραφέων και τα αρχικά, τη χρονολογία της δη-
μοσίευσης, τον τίτλο του άρθρου, το πλήρες
όνομα του περιοδικού, τον αριθμό του τόμου
(και τον αριθμό του τεύχους, εάν οι σελίδες
του τόμου δεν είναι συνεχόμενες) και την πρώ-
τη και τελευταία σελίδα του άρθρου. Όταν η
παραπομπή αφορά βιβλίο, αναφέρεται ο συγ-
γραφέας, η χρονολογία, ο τίτλος, ακολουθείται
από τον εκδότη και την πόλη. Όταν η παρα-
πομπή αφορά κεφάλαιο σε βιβλίο, πρέπει να
δίνονται λεπτομέρειες για το συγγραφέα (είς)
του βιβλίου, τη χρονολογία, τον τόπο δημοσί-
ευσης και τον εκδοτικό οίκο. Οι παραπομπές
που αναφέρεται ότι είναι «υπό δημοσίευση»
(«in press»), γίνονται αποδεκτές μόνον εάν συ-
νοδεύονται από επιστολή αποδοχής του αντί-
στοιχου περιοδικού.
Παραδείγματα:
Williams N. (2001). Patient resuscitation fol-
lowing major thermal trauma. Nursing in Criti-
cal Care: 6: 115-121
Muller D, Harns P, Watley L. (1986). Nursing
Children: Psychology Research and Practice.
London: Harper Row.
Lewis T, Hell J. (1992). Rhabdomyolysis and
Myoglobinuria. In: Hall J, Schmidt G, Wood L.
(eds), Principles of Critical Care,Volume 2. New
York: McGraw Hill.
Οι ιστοσελίδες (websites) αναφέρονται ως
ακολούθως:
National Institute for Clinical Excellence (2000)
Final appraisal determination: Drugs for early
thrombolysis in the treatment of acute myo-
cardial infarction, NICE, www.nice.org.uk/arti-
cle.asp?a=36672.Πρόσβασηστις7Οκτωβρίου
2006.
17. Πίνακες,Σχήματα,Γραφικά,Φωτογραφίες:
Οι πίνακες πρέπει να αναφέρονται στο κείμενο
ως Πίνακες, να αριθμούνται με τη σειρά παρά-
θεσής τους, π.χ. ως Πίνακας 1, Πίνακας 2 κλπ
και να ενσωματώνονται στη σωστή θέση τους
στοκείμενο.Όλεςοιεικόνες,συμπεριλαμβανο-
μένων των φωτογραφιών, πρέπει να αναφέρο-
νται στο κείμενο ως Σχήματα και να αριθμού-
όπως αυτά περιγράφονται παραπάνω.
14. Πηγές χρηματοδότησης: Οι συγγραφείς
θα πρέπει να αναφέρουν τα λεπτομερή στοι-
χεία (επωνυμία φορέα, στοιχεία επικοινωνίας,
χορηγούμενο ποσό) όλων των χρηματοδοτι-
κών πηγών από τις οποίες ενισχύθηκε η εκ-
πόνηση της εργασίας τους. Παραδείγματα τέ-
τοιων πηγών είναι: χρηματοδοτήσεις από εται-
ρείες ιατρικού ενδιαφέροντος ή μη, υποτροφί-
ες, επιχορηγήσεις προερχόμενες από εθνικούς
ή κοινοτικούς πόρους, ενισχύσεις από επιστη-
μονικούς φορείς (π.χ. επιστημονικές εταιρείες,
μη κερδοσκοπικά ιδρύματα κ.λπ.). Επίσης, θα
πρέπει να αναφέρεται αν η εργασία εκπονήθη-
κε στο πλαίσιο κάποιου προγράμματος εθνι-
κού ή διακρατικού, το οποίο χρηματοδοτή-
θηκε από πόρους εθνικούς ή της αλλοδαπής.
Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να αναφέ-
ρονται τα πλήρη στοιχεία του προγράμματος
(φορέας ανάθεσης, χρονική διάρκεια, ποσό
χρηματοδότησης κλπ). Τα παραπάνω στοιχεία
θα πρέπει να αναφέρονται σε ξεχωριστή ενό-
τητα μετά την ενότητα όπου γίνονται οι δηλώ-
σεις περί αντικρουόμενων συμφερόντων.
15. Ευχαριστίες Μετά την ενότητα των χρη-
ματοδοτικών πηγών ακολουθεί η προαιρετι-
κή ενότητα των ευχαριστιών, στην οποία ανα-
φέρονται τα ονόματα και οι ιδιότητες ατόμων
πουσυνέβαλαν(π.χ.μέσωτηςπαροχήςπρωτο-
γενών στοιχείων, ή μέσω της κριτικής ανάγνω-
σης του κειμένου προς δημοσίευση ή μέσω
της γνωμοδότησής τους) στην εκπόνηση της
εργασίας (πέραν από τους συγγραφείς). Στην
ενότητα αυτή, θα πρέπει να αναφέρονται και
τυχόν χορηγοί-δωρητές υλικών και μέσων που
ήταν απαραίτητα για τη διεξαγωγή της έρευ-
νας.
16. Βιβλιογραφικές Παραπομπές Οι βιβλιο-
γραφικές παραπομπές μέσα στο κείμενο πρέ-
πει να αναφέρουν τα επώνυμα των συγγρα-
φέων, ακολουθούμενα από τη χρονολογία, με
χρονολογική σειρά, π.χ. (Lewis 1975, Barnett
1992, Chalmers 1994). Όταν υπάρχουν περισ-
σότεροι από δύο συγγραφείς, αναφέρεται το
όνομα του πρώτου συγγραφέα και ακολουθεί-
ται από et al., π.χ. (Barder et al. 1994), αλλά όλοι
οι συγγραφείς πρέπει να αναφέρονται στον
κατάλογο της βιβλιογραφίας. Όταν στο κεί-
μενο υπάρχουν εισαγωγικά, πρέπει πάντα να
αναφέρεται και η σελίδα, π.χ. (Chalmers 1994,
p.7). Όλες οι αναφορές πρέπει να γίνονται από
τις πρωτογενείς πηγές.

11. 213ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
νται με τη σειρά παράθεσής τους, π.χ. Σχήμα 1,
Σχήμα 2 κλπ. Πίνακες και Σχήματα πρέπει να
έχουν τίτλο και μπορούν να συνοδεύονται από
επεξηγηματικό κείμενο (λεζάντα), που δεν θα
υπερβαίνει τις τριάντα(30) λέξεις.Το περιοδικό
διατηρεί το δικαίωμα προσαρμογής του μεγέ-
θους των σχημάτων, για τεχνικούς λόγους.
Σε περίπτωση χρησιμοποίησης υλικού (περι-
λαμβανομένων των σχημάτων, πινάκων κ.λπ.)
που έχει ήδη δημοσιευθεί αλλού, πρέπει να
εξασφαλίζεται, πριν την υποβολή ενός άρ-
θρου, η άδεια των αρχικών συγγραφέων ή αυ-
τών που κατέχουν τα πνευματικά δικαιώματα
του αναπαραγόμενου υλικού. Οι συγγραφείς
των δημοσιευμένων άρθρων έχουν την ευθύ-
νη για οποιαδήποτε επίπτωση από παραβίαση
του copyright τρίτων.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΚΡΊΣΗΣ
18. Όλες οι υποβαλλόμενες εργασίες κρίνο-
νται (ως ανώνυμες) από δύο(2) ανεξάρτητους
Κριτές και, εφόσον περιλαμβάνουν σύνθετες
στατιστικές δοκιμασίες, από στατιστικολόγο.
Οι Κριτές αποφαίνονται αν ένα άρθρο είναι α)
δημοσιεύσιμο ως έχει, β) δημοσιεύσιμο ύστε-
ρα από διορθώσεις ή γ) μη δημοσιεύσιμο. Σε
περίπτωση διαφωνίας των κριτών αποφαίνε-
ται οριστικά η Διεύθυνση Σύνταξης, λαμβάνο-
ντας υπόψη τις παρατηρήσεις και των δύο Κρι-
τών.
Αν οι κριτές υποδείξουν διορθώσεις, η εργα-
σία επιστρέφεται από τη γραμματεία του περι-
οδικού στον/στους συγγραφείς για επαναδια-
τύπωση και επανυποβολή το αργότερο εντός
6 εβδομάδων από την ημερομηνία αποστολής
των σχολίων του κριτή (η διάρκεια διόρθωσης
των εργασιών από τους κριτές ανέρχεται συ-
νήθως σε 6-8 εβδομάδες και σε κάποιες περι-
πτώσεις μπορεί να φτάσει και τις 10 εβδομά-
δες). Κατά την επανυποβολή ο/οι συγγραφείς
θα πρέπει μέσω επιστολής προς το διευθυ-
ντή σύνταξης να δηλώσει/ουν τις διορθώσεις
που έχουν κάνει σύμφωνα με τις υποδείξεις
των κριτών. Η διορθωμένη εργασία, εάν κριθεί
αναγκαίο, ξαναστέλνεται στους Κριτές οι οποί-
οι επιβεβαιώνουν ή όχι τη διόρθωση του κει-
μένου σύμφωνα με τις συστάσεις τους, οπό-
τε η διεύθυνση σύνταξης λαμβάνει την τελική
της απόφαση για τη δημοσίευση του άρθρου
Δοκίμιο, Ανάτυπο, Πρόσθετα Αντίτυπα
19. Ηλεκτρονικό Ανάτυπο Μετά τη δημοσί-
ευση αποστέλλεται στο συγγραφέα που είναι
υπεύθυνος για την επικοινωνία, η ηλεκτρονι-
κή διεύθυνση της δημοσίευσης. Ηλεκτρονικά
ανάτυπα διανέμονται από αυτόν, στους υπό-
λοιπους συγγραφείς. Το περιοδικό δεν εκδίδει
τυπογραφικά ανάτυπα των δημοσιευόμενων
εργασιών.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΆ ΔΙΚΑΙΏΜΑΤΑ
20.Προϋπόθεσηγιατηδημοσίευσηοποιασ-
δήποτε εργασίας στο περιοδικό «Νοσηλεία
και Έρευνα» είναι η παραχώρηση από τους
συγγραφείς αυτού του αποκλειστικού δικαιώ-
ματος στην Εταιρεία Νοσηλευτικών Σπουδών.
Μαζί με το δοκίμιο αποστέλλεται στους συγ-
γραφείς ειδικό έντυπο παροχής άδειας απο-
κλειστικής δημοσίευσης, το οποίο συμπλη-
ρώνεται, υπογράφεται και επιστρέφεται ταχυ-
δρομικά στο περιοδικό, μαζί με το διορθωμέ-
νο δοκίμιο του άρθρου.
Όταν ένα άρθρο προέρχεται από μεγάλη ερευ-
νητική μελέτη και οι ίδιοι ή άλλοι συγγραφείς
έχουν προετοιμάσει επιπλέον άρθρα (χωρι-
στές παρουσιάσεις), τα οποία έχουν δημοσιευ-
θεί ή υποβληθεί προς δημοσίευση σε αυτό ή
άλλο περιοδικό, ο συγγραφέας που είναι υπεύ-
θυνος για την επικοινωνία οφείλει να ενημε-
ρώσει τη Διεύθυνση Σύνταξης, προκειμένου
να διασφαλισθεί ότι δεν παραβιάζονται πνευ-
ματικά δικαιώματα τρίτων. Οποιαδήποτε επί-
πτωση από παραβίαση πνευματικών δικαιω-
μάτων βαρύνει τους συγγραφείς των δημοσι-
ευμένων άρθρων και το περιοδικό θα προβαί-
νει στις ανάλογες ενέργειες.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Παρακαλούνται οι συνδρομητές που προ-
ετοιμάζουν εργασίες προς δημοσίευση
στο περιοδικό «Νοσηλεία και Έρευνα», να
τηρούν σχολαστικά τις παραπάνω Οδηγίες
προς τους Συγγραφείς, προς αποφυγή κα-
θυστερήσεων στη δημοσίευση των εργα-
σιών τους και στην κυκλοφορία των τευ-
χών.

12. 214
Στο Σύνταγμα δύο είναι οι βασικές διατάξεις οι
σχετικές με το δικαίωμα στην υγεία, το άρθρο
5 παρ. 5 και το άρθρο 21 παρ. 3. Το πρώτο ορί-
ζει ότι: «Καθένας έχει δικαίωμα στην προστα-
σία της υγείας και της γενετικής του ταυτότη-
τας». Με αυτή τη διάταξη, κατοχυρώνεται το
ατομικό δικαίωμα στην υγεία. Το δεύτερο κα-
τοχυρώνει το κοινωνικό δικαίωμα στην υγεία
και ορίζει ότι «το Κράτος μεριμνά για την υγεία
των πολιτών». Το άρθρο 21 παρ. 3 είναι, λοι-
πόν, αυτό στο οποίο μπορεί να θεμελιωθεί η
οποιαδήποτε αξίωση για τη λήψη μέτρων από
το Κράτος στον τομέα της υγείας.
Η θεμελίωση του δικαιώματος στην υγεία των
μεταναστών μπορεί να στηριχθεί και στο άρ-
θρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος το οποίο ορί-
ζει ότι «ο σεβασμός και η προστασία της αξί-
ας των ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική
υποχρέωση της Πολιτείας».
«Η προστασία της υγείας εκ μέρους του Κρά-
τους αποτελεί αναγκαίο όρο για την πραγμά-
τωση του περιεχομένου της αρχής του σεβα-
σμού και της προστασίας της αξίας του ανθρώ-
που.»
Μπορεί, λοιπόν, η διατύπωση του άρθρου 21
παρ. 3 να επιτρέπει στο νομοθέτη να θεσπίζει
διακρίσεις προς όφελος των Ελλήνων πολιτών,
ωστόσο, αυτές οφείλουν «να μην υπερβαίνουν
τα κανονιστικά όρια που επιβάλλει η αρχή της
αξίας του ανθρώπου».
Βάσει του δικαιώματος της δωρεάν ή σχεδόν,
θα λέγαμε, δωρεάν χρήσης των υπηρεσιών
υγείας που παρέχει το Κράτος δεν είναι η οικο-
νομική ή κοινωνική κατάσταση του πολίτη, η
ιδιότητά του ως εργαζομένου που καλύπτεται
από ασφάλεια, αλλά απλώς και μόνο η ανάγκη
του για υγειονομική φροντίδα.
Η προστασία της ανθρώπινης αξίας είναι υπέρ-
τατο καθήκον και η άρνηση περίθαλψης σε
οποιοδήποτε άνθρωπο, ανεξάρτητα από την
νομιμότητα της εισόδου του συνιστά αμφισβή-
τηση ενός ανθρώπινου και κοινωνικού δικαιώ-
ματος.
H αξία του ανθρώπου και τα δικαιώματα που
απορρέουν από αυτή, όπως το υπέρτατο αγα-
θό της πρόσβασης στην υγεία δεν αποτελούν
μέσα και τρόπο για την επίτευξη των διαφό-
ρων στόχων και σκοπών του κράτους αλλά αυ-
τοσκοπό του ίδιου του κράτους και θεμέλιο για
την εμπέδωσή του.
Το δικαίωμα στην υγεία είναι κατοχυρω-
μένο, φυσικά, και κατά το διεθνές δίκαιο
Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινω-
νικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα στο άρθρο 12
παρ. 1 προβλέπει ότι: «Τα Συμβαλλόμενα Κρά-
τη αναγνωρίζουν το δικαίωμα κάθε προσώπου
να απολαμβάνει την καλύτερη δυνατή σωματι-
κή και ψυχική υγεία». Επίσης, το άρθρο 2 παρ.
2 του ίδιου Συμφώνου απαγορεύει τις διακρί-
σεις, σε σχέση με τα δικαιώματα που κατοχυ-
ρώνει, λόγω εθνικότητας.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο διατάξεων κατά
τη γνώμη μου, θα μπορούσε να μας πει, ότι οι
παράνομοι μετανάστες θα πρέπει να έχουν την
ίδια πρόσβαση στις ιατρικές υπηρεσίες.
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1: «Κα-
θένα από τα Κράτη που συμβάλλονται με το
Σύμφωνο αυτό αναλαμβάνει την υποχρέωση
να ενεργεί τόσο με τις δικές του προσπάθειες
όσο και με τη διεθνή βοήθεια και συνεργασία,
ιδιαίτερα στο οικονομικό και τεχνικό πρόγραμ-
μα, με όλα τα διαθέσιμα μέσα του, με σκοπό να
εξασφαλίσει προοδευτικά την πλήρη άσκη-
ση των αναγνωριζομένων δικαιωμάτων…» Τα
Νομικά ζητήματα που σχετίζονται με την
πρόσβαση ευπαθών ομάδων του πληθυσμού
στις Υπηρεσίες Υγείας
Βάσω Στάμου, Νομικός, Πολιτική Επιστήμονας, Ειδική Σύμβουλος σε θέματα ευπαθών ομάδων
στο Υπουργείο Εσωτερικών
ΆΡΘΡΟ ΣΎΝΤΑΞΗΣ

13. 215ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
Κράτη υποδοχής, όπως είναι η χώρα μας, θα
μπορούσαν να ισχυριστούν, λοιπόν, ότι διαθέ-
τουν περιορισμένα, λίγα μέσα, οπότε αυτόμα-
τα περιορίζονται και οι παροχές προς τους πα-
ράνομους μετανάστες. Ακόμα, και αν δεχτού-
με όλα τα προαναφερθέντα και πάλι μπορεί να
θεμελιωθεί ένα ευρύτερο δικαίωμα πρόσβα-
σης των μεταναστών στην υγεία από το υπάρ-
χον.
Αν προχωρήσουμε σε έναν συνδυασμό του
άρθρου 6 με το άρθρο 2 παρ. 1 σύμφωνα με
το οποίο: «τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμ-
βάνουν την υποχρέωση να σέβονται και να
εγγυώνται σε όλα τα άτομα που βρίσκονται
στην επικράτειά τους και υπάγονται στη δικαι-
οδοσία τους τα δικαιώματα που αναγνωρίζο-
νται στο παρόν Σύμφωνο, χωρίς καμία διάκρι-
ση, ιδίως φυλής, χρώματος, γένους, γλώσσας,
θρησκεύματος, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσε-
ων, εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης, περιου-
σίας, γέννησης ή κάθε άλλης κατάστασης τότε
προχωράμε ένα βήμα παραπάνω σε ότι έχει να
κάνει με την μεταχείριση που πρέπει να έχει το
κράτος προς τους μετανάστες που διαβιούν σε
αυτό.
Βέβαια στο πλαίσιο των διεθνών υποχρε-
ώσεών της η Ελλάδα οφείλει να επεκτεί-
νει την πρόσβαση των μεταναστών στην ια-
τρική περίθαλψη πέρα από τα ισχύοντα.
Σχετικό με το ζήτημα της απέλασης των μετα-
ναστών είναι το άρθρο 44 παρ. 1, εδ. (ε) του Ν.
3386/2005 βάσει του οποίου μπορεί να χορη-
γηθεί άδεια διαμονής για λόγους ανθρωπιστι-
κής φύσεως σε υπηκόους τρίτων χωρών που
πάσχουν από σοβαρά προβλήματα υγείας.
Προϋπόθεση, όμως για τη χορήγηση της πα-
ραπάνω άδειας είναι η κατοχή από τον αιτού-
ντα άδειας διαμονής.
Αυτό τι σημαίνει; Είναι απλό. Ένα άτομο που
πάσχει από σοβαρά προβλήματα υγείας δια-
τρέχει τον κίνδυνο να απελαθεί. Ίσως έχει έρθει
πλέον η στιγμή η Ελλάδα να αναπτύξει μια δια-
φορετική προσέγγιση σε ότι έχει να κάνει με το
συγκεκριμένο καθεστώς.
Κρίσιμες κρίνονται και κάποιες πρακτικές πα-
ρατηρήσεις γύρω από το ζήτημα της πρόσβα-
σης των μεταναστών στην ιατρική περίθαλψη.
Σύμφωνα με Ευρωπαϊκή Έρευνα οι μετανάστες
δεν έρχονται στην Ευρώπη αναζητώντας ίαση.
Ένα μεγάλο ποσοστό ανακαλύπτει ότι ασθενεί
κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το οποίο, τις πε-
ρισσότερες φορές, διαρκεί αρκετό καιρό και
διεξάγεται κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.
Στη συνέχεια, η περιορισμένη πρόσβαση σε ια-
τρική περίθαλψη καθιστά ακόμα πιο ευάλωτη
την κατάσταση της υγείας των μεταναστών. Σε
μερικές περιπτώσεις μετανάστες που έχουν ει-
σέλθει νόμιμα στο έδαφος του Κράτους ή δι-
αμένουν νόμιμα μεταγενέστερα μπορεί να γί-
νουν παράνομοι λόγω μη ανανέωσης άδειας
εργασίας ή παραμονής και έτσι χάνουν το δι-
καίωμα πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη
που είχαν.
Η προστασία της υγείας είναι θεμελιώδες αν-
θρώπινο δικαίωμα, που πρέπει να διασφαλίζε-
ται από τους θεσμούς, χωρίς διάκριση. Οφεί-
λουμε να αποσυνδέσουμε το θέμα της προ-
στασίας της υγείας των μεταναστών με την
πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας από τα στοι-
χεία ταυτότητας και το καθεστώς παραμονής
τους.
• ο φόβος της ενδεχόμενης δίωξης,
• το μεγάλο οικονομικό κόστος,
• η άγνοια των δικαιωμάτων
• και οι γλωσσικές και πολιτισμικές διαφορές
αποτελούν σημαντικό ανασταλτικό παρά-
γοντα στην έγκαιρη και αποτελεσματική
πρόσβαση στις υπηρεσίες της υγείας.
Σε πολλές συζητήσεις και αρμόδιες επιτροπές
σε εθνικό και διεθνές επίπεδο έχουν κατά και-
ρούς κατατεθεί πολλές προτάσεις και λύσεις
για την αντιμετώπιση του ζητήματος της ια-
τροφαρμακευτικής περίθαλψης των μετανα-
στών
Η μελέτη των εμπειριών και των απόψεων των
συναρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και των
Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που βρίσκο-
νται σε άμεση επικοινωνία με τους μετανάστες,
η αξιοποίηση της εμπειρίας άλλων κρατών και
η πιο ολοκληρωμένη πληροφόρηση των μετα-
ναστών για τη χρήση του συστήματος υγείας,
με την έκδοση ενημερωτικού εντύπου θα απο-
τελούσαν εξαιρετικό εργαλείο προόδου.

14. 216
Οι Ρομά και οι δυνατότητες πρόσβα-
σής τους στις υπηρεσίες υγείας.
Η κ. Σλάγκερ, νομική σύμβουλος της Επιτρο-
πής Ελσίνκι έχει επισκεφτεί την Ελλάδα και
πολλούς από τους καταυλισμούς των 150.000
με 300.000 Ρομά που ζουν σε διάφορα σημεία
της χώρας. «Η φτώχεια τρομάζει και περιθωρι-
οποιεί» δηλώνει.
«Ο κόσμος πάντα αναγνωρίζει την φτώχεια
σαν μέρος της Ρομανικής ταυτότητας και αυτό
τροφοδοτεί τη δημιουργία στερεότυπων».
Οι Ρομά αποτελούν τη μεγαλύτερη μειονότη-
τα στην Ευρώπη, ανέρχονται στα 12 εκατομμύ-
ρια. Στη Βουλγαρία αποτελούν το 23% του ερ-
γαζομένου πληθυσμού της χώρας. Στη Ρουμα-
νία ανέρχονται στα 2 εκατομμύρια. Στην Ουγ-
γαρία υπολογίζεται ότι μέχρι το 2014, οι Ρομά
θα συνιστούν το 40% του πληθυσμού. Μια πο-
λιτική που θα καταφέρει να εντάξει τους Ρομά
στο εργατικό δυναμικό της χώρας θα έχει ευ-
εργετικό αντίκτυπο στην οικονομία, σημειώνει
η νομική σύμβουλος της Επιτροπής Ελσίνκι.
Οι πολύ φτωχοί Ρομά, που ζουν στο περιθώ-
ριο, «τραβούν την προσοχή μας και κάνουν
όλους εμάς να μην αισθανόμαστε άνετα με
το μέγεθος της εξαθλίωσης μέσα στην οποία
ζουν».
Η παιδική θνησιμότητα ανέρχεται σε 11.6%.
(Έκθεση της ΕΕ: Προώθηση της Κοινωνικής
Ένταξης των Ρομά, Δεκέμβριος 2011)
Έχει έρθει η στιγμή, μετά από σειρά γεγονό-
των που έχουν λάβει χώρα στην Ευρώπη, να
ληφθούν επιτέλους μέτρα ώστε να εξασφαλί-
στεί ίση μεταχείριση και να μειωθεί, αν όχι να
μηδενιστεί, το χάσμα μεταξύ των Ρομά και των
λοιπών ασθενών, προκειμένου να βελτιωθεί η
πρόσβαση των Ρομά σε υπηρεσίες προληπτι-
κής, πρωτοβάθμιας, έκτακτης και ειδικευμένης
υγειονομικής περίθαλψης.
Απαραίτητη θεωρείται η παροχή τακτικών
προληπτικών ιατρικών εξετάσεων, προγεν-
νητικής περίθαλψης και οικογενειακού προ-
γραμματισμού, την κατάρτιση ειδικευμένων
διαμεσολαβητών Ρομά σε θέματα υγείας και
την εφαρμογή προγραμμάτων δωρεάν εμβο-
λιασμών που να απευθύνονται ιδίως σε όσους
ζουν σε περιθωριοποιημένες και απομακρυ-
σμένες περιοχές.
Οι Ρομά θέλουν να αφομοιωθούν αλλά χρειά-
ζονται την απαραίτητη βοήθεια και από εμάς.
Οι δομές και τα προγράμματα, όπως και το
νομικό καθεστώς υπάρχουν αλλά χρειάζεται
ώθηση και πληροφόρηση.
Στο Δήμο Αθηναίων λειτουργεί η αρμόδια Δι-
εύθυνση Κοινωνικής Αλληλεγγύης Υγείας, η
οποία:
• Σχεδιάζει, εισηγείται και μεριμνά για την
εφαρμογή προγραμμάτων ή συμμετέ-
χει σε προγράμματα και δράσεις για την
ένταξη αθίγγανων, παλιννοστούντων
ομογενών, μεταναστών και προσφύ-
γων στην κοινωνική, οικονομική και πο-
λιτιστική ζωή της τοπικής κοινωνίας και
στην πρόσβαση στις μονάδες δημόσιας
υγείας.
• Επίσης, εποπτεύει τη διενέργεια κοινω-
νικών ερευνών για την κατάσταση των
ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, των
επαναπατριζόμενων των προσφύγων
και των μεταναστών και των Ρομά ώστε
να συμμετάσχουν στα προγράμματα κοι-
νωνικής προστασίας που τους αφορούν.
• Σε συνεργασία με το Συμβούλιο Ένταξης
Μεταναστών του Δήμου Αθηναίων:
 Παρέχει ενημέρωση και συμβουλές σε
θέματα καθημερινής δραστηριότητας
και γενικότερης στάσης ζωής των αλλο-
δαπών βοηθώντας την όσο το δυνατόν
ομαλότερη ένταξή τους στην ελληνική
κοινωνία και την ενημέρωσή τους σχετι-
κά με την υγειονομική περίθαλψη.
 Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και δράσεις
για την καταπολέμηση της ξενοφοβίας
και του ρατσισμού.
 Συνεργάζεται με εθνικούς και Διεθνείς
Οργανισμούς για την ανταλλαγή εμπει-
ριών και βέλτιστων πρακτικών ένταξης
υπηκόων τρίτων χωρών.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη βοήθεια που πα-
ράσχει σε ευπαθείς ομάδες, όπως οι Ρομά, το
Τμήμα Δημοτικών Ιατρείων και Δημόσιας
Υγείας το οποίο:
• Μεριμνά για την οργάνωση και την καλή

15. 217ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
λειτουργία των Δημοτικών Ιατρείων του
Δήμου Αθηναίων στα πλαίσια παροχής
υπηρεσιών πρωτογενούς, δευτερογε-
νούς και τριτογενούς πρόληψης.
• Προγραμματίζει και συνεργάζεται με το
Τμήμα Οργάνωσης και Λειτουργίας για
την προμήθεια πάσης φύσεως ιατρο-
φαρμακευτικού εξοπλισμού και για την
έγκριση της σκοπιμότητας αυτής για την
παροχή υπηρεσιών πρωτογενούς, δευτε-
ρογενούς και τριτογενούς πρόληψης σε
ευπαθείς ομάδες.
• Σχεδιάζει, εισηγείται και υλοποιεί δρά-
σεις με στόχο την υποστήριξη και τη
φροντίδα υγείας.
• Μεριμνά για την ίδρυση και λειτουργία
εγκαταστάσεων παροχής υπηρεσιών
πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτο-
γενούς πρόληψης.
• Σχεδιάζει, προγραμματίζει και μεριμνά
για την εφαρμογή προγραμμάτων-μέ-
τρων για την προαγωγή της δημόσιας
υγείας και συγκεκριμένα για την πληρο-
φόρηση για θέματα δημόσιας υγείας και
την εφαρμογή προγραμμάτων εμβολια-
σμών.
Υλοποιεί:
α) προγράμματα δημόσιας υγιεινής που οργα-
νώνονται από το Υπουργείο Υγείας και Κοι-
νωνικής Αλληλεγγύης ή από άλλα Υπουρ-
γεία, το κόστος των οποίων βαρύνει απευ-
θείας τον προϋπολογισμό του αντίστοιχου
Υπουργείου
β) έκτακτα προγράμματα υγείας, τα οποία
εκτελούνται με έκτακτη χρηματοδότηση
και
γ) προγράμματα δημόσιας υγείας που χρημα-
τοδοτούνται από πόρους της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.
• Εκδίδει τοπικές υγειονομικές διατάξεις
και λαμβάνει μέτρα σε θέματα δημόσιας
υγιεινής.
• Σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα
αγωγής-προαγωγής υγείας.
• Υλοποιεί δράσεις σε συνεργασία με φο-
ρείς, όπως Πανεπιστήμια, Συλλόγους,
Μ.Κ.Ο .κ.λ.π.
• Μεριμνά για την ίδρυση και λειτουργία
δομών, παροχής υπηρεσιών αγωγής –
προαγωγής υγείας (διευκόλυνση στην
προσβασιμότητα σε υπηρεσίες Υγείας
όλων των πολιτών, αναξιοπαθούντων,
αλλοδαπών κ.λ.π.)
• Οργανώνει ημερίδες που αφορούν στα
παραπάνω.
Συμπερασματικά, το ζήτημα της πρόσβα-
σης των ευπαθών ομάδων στις μονάδες δη-
μόσιας υγείας παρά τις όποιες προσπάθειες
παραμένει ανοιχτό. Κάθε προσπάθεια προ-
σέγγισής του πρέπει να εκκινεί από την πα-
ραδοχή της συνταγματικής και ευρύτερης
νομικής, μέσω και των διεθνών συμβάσεων,
κατοχύρωσης των δικαιωμάτων αυτών των
πληθυσμιακών ομάδων στην Υγεία. Ξεκινώ-
ντας από αυτό σίγουρα μπορούν να υπάρ-
ξουν διαφορετικές προσεγγίσεις, άλλες πε-
ρισσότερο και άλλες λιγότερο ριζοσπαστι-
κές ανάλογα με την στοχοθεσία και την το-
ποθέτηση πάνω στο θέμα των εκάστοτε
αποφασιστικών παραγόντων. Η νομική επι-
στήμη και το θεσμικό μας πλαίσιο δε δίνει
έτοιμες απαντήσεις ούτε σε αυτό το θέμα.
Χαράσσει, όμως, και αυτό είναι πολύ σημα-
ντικό, κάποια όρια δράσης καθώς και μια
σειρά από ανθρώπινα δικαιώματα που είναι
ή θα έπρεπε να είναι αυταπόδεικτα.

16. 218
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Περίληψη
ΕΙΣΑΓΩΓΉ: Η αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών
στο τμήμα εξωτερικών ασθενών φυσιοθεραπεί-
ας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας είχε ως
αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλης λίστας ανα-
μονής. Το προσωπικό εργαζόταν κάτω από με-
γάλη πίεση στην προσπάθεια του να ανταποκρι-
θεί στην αυξημένη ζήτηση. Οι περιορισμοί στην
αύξηση του προσωπικού επέβαλαν αναζήτηση
εναλλακτικών οργανωτικών σχημάτων ικανο-
ποίησης της ζήτησης.
ΣΚΟΠΌΣ: Η διερεύνηση της αποτελεσματικό-
τητας της εφαρμογής συστήματος διαλογής στο
τμήμα φυσιοθεραπείας, για τη διαχείριση των
παραπεμπτικών και της αυξημένης ζήτησης.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ: Στη μελέτη συμμετείχαν
δύο ανεξάρτητα δείγματα ασθενών του τμήμα-
τος φυσιοθεραπείας. Το πρώτο (Ν=352) απο-
τελούνταν από ασθενείς που είχαν προσέλθει
στο τμήμα πριν τον επανασχεδιασμό (την περί-
οδο:14/11/2008 -18/12/2008), ενώ το δεύτερο
(Ν=356) αποτελούνταν από ασθενείς που είχαν
προσέλθει μετά τον επανασχεδιασμό (την περί-
οδο:16/1/2009 -19/2/2009).Τα δύο δείγματα επι-
λέχτηκαν έτσι, ώστε να μην διαφέρουν σημαντι-
κά ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και
την αρχική τους κατάσταση υγείας. Η κατάσταση
της υγείας των ασθενών αξιολογήθηκε μέσω της
Οπτικής Αναλογικής Κλίμακας VAS και του σταθ-
μισμένου εργαλείου EQ-5D. Το αποτέλεσμα της
φυσιοθεραπευτικής παρέμβασης αξιολογήθηκε
από τους ίδιους τους φυσιοθεραπευτές με βάση
ερωτηματολόγιο που σταθμίστηκε και δοκιμά-
στηκε στην Αγγλία. Η αξιολόγηση των υπηρεσι-
ών φυσιοθεραπείας από τους ασθενείς έγινε με
τη χρήση του ερωτηματολογίου που αναπτύ-
χθηκε από το ΕυρωπαϊκόΤμήμα της Παγκόσμιας
Συνομοσπονδίας Φυσιοθεραπείας (ER-WCPT).
Τέλος, η γνώμη των φυσιοθεραπευτών αναφορι-
κά με την οργάνωση των τμήματος φυσιοθερα-
πείας αποτυπώθηκε μέσω ημι-δομημένων συ-
νεντεύξεων που λήφθηκαν από την ερευνήτρια.
Πριν την τελική έρευνα διεξήχθη πιλοτική σε
δείγμα71ασθενώντοδιάστημααπό10/11/2008
έως 13/12/2009.Η επεξεργασία των δεδομένων
έγινε με το SPSS 16. Το επίπεδο στατιστικής ση-
μαντικότητας ορίστηκε σε p=0,05.
ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ: Καταγράφηκε στατιστικά
σημαντική μείωση του μέσου χρόνου αναμονής
από 20,88 ημέρες σε 3,49 και του μέσου αριθμού
των συνεδριών από 4,96 ανά ασθενή σε 3,58 χω-
ρίς να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στην κατά-
σταση της υγείας των ασθενών όπως μετρήθη-
κε με την VAS και EQ-5D. Οι ασθενείς δήλωσαν
ευχαριστημένοι για τις υπηρεσίες που δέχτηκαν
και τα σχόλια των φυσιοθεραπευτών ήταν πολύ
θετικά.
ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ: Η μείωση του χρόνου αναμο-
νήςείναιεφικτήχωρίςτηναύξησητωνπόρων,το
δε οργανωτικό πλαίσιο διαδραματίζει σημαντι-
κό ρόλο στην αποδοτικότητα της υπηρεσίας και
στην ικανοποίηση ασθενών και εργαζομένων.
ΛΈΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΆ: φυσιοθεραπεία, εξωτερικοί
ασθενείς, λίστα αναμονής, σύστημα διαλογής
Επανασχεδιασμός της Διαδικασίας Πρόσβασης
στο Τμήμα Εξωτερικών Ασθενών Φυσιοθερα-
πείας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας
Ίρις Νικολαΐδου Ρούσου, Φυσιοθεραπεύτρια ΜSc, Ανώτερη Επιθεωρήτρια Φυσιοθεραπείας, Γενικό
Νοσοκομείο Λευκωσίας
Ολγα Σίσκου, Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, PhD, Επιστημονική Συνεργάτις, Εργαστήριο Οργάνωσης και
Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ
Μάμας Θεοδώρου, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
Υπεύθυνη αλληλογραφίας:
Όλγα Σίσκου, Τμήμα Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ,
Παπαδιαμαντοπούλου 123, 11527 Αθήνα. Τηλ: 210 7461471 Εmail: olsiskou@nurs.uoa.gr

17. 219ΤΕΥΧΟΣ/ISSUE 37
Abstract
INTRODUCTION: BACKGROUND: Increased
demand for services in outpatient physiothera-
py department of theNicosia General Hospital
had led in long waiting lists. Staff reported that
they haveto work under great pressure and
stress trying to respond to the demand. Lim-
ited human resources have created the need
for alternative organizational forms of service
delivery in order to cope with excess demand.
PURPOSE: To investigate the effectiveness of
a specific organizational intervention, for bet-
ter management of referrals and high demand,
aiming to reduce the waiting lists without any
increase of human recourses or changes in the
physiotherapy interventions.
METHODOLOGY: Two independent samples
of patients, who visited the outpatient physio-
therapy department, were used.The pre inter-
vention sample, consisting of 352 patients (the
period: 14/11/2008 to 18/12/2008) and the post
intervention sample consisting of 356 patients
(the period:16/1/2009 to 19/2/2009). The two
samples were similar concerning demograph-
ic characteristics and health status of patients.
A pilot study was also conducted, in which
were involved 71 patients.
A series of outcome measures were used to
compare the new with the existing patient
management system. Using the relevant out-
come measure demographic and clinical data
was collected, patients’ health status was as-
sessed and patients and staff views on the
quality of the service provided were recorded.
The SPSS version 16 was used for the statisti-
cal analysis.
RESULTS: A significant reduction in average
waiting time from 20,88 days to 3,49 was re-
corded and the average number of physio-
therapy visits per patient were reduced from
4,96 to 3,58. All the above occurred without
any significant change in VAS score or EQ-5D
scores of patients’ symptoms. In addition pa-
tients were satisfied with the service provided
and staff reports were very positive.
CONCLUSION: The results suggest that re-
ducing waiting list is feasible without addition-
al human resources and that a more efficient
patient management system could improve
access and service delivery as well as patient
and staff satisfaction. The effectiveness of the
intervention needs a strict monitoring system
in place.
KEY WORDS: physiotherapy, outpatients,
waiting list, triage, Nicosia general hospital
ORIGINAL PAPER
Re-organizing the Outpatients Physiotherapy
Department in the Nicosia General Hospital
Ι. Nikolaidou Rousou, Physiotherapist MSc, Senior Superintendent Physiotherapist, Nicosia General
Hospital
O. Siskou, RN, MSc, PhD, Senior Researcher, Center for Health Services Management and Evaluation, Na-
tional and Kapodistrian University of Athens
M. Theodorou, Associate Professor in Health Policy, Open University of Cyprus
Corresponding Author:
Olga Siskou, Faculty of Nursing, National and Kapodistrian University of Athens.
123 Papadiamantopoulou str., 11527 Athens.
Tel: +30 210 7461471 Εmail: olsiskou@nurs.uoa.gr

18. 220
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος
των μυοσκελετικών παθήσεων, σε συνδυασμό
με το σημαντικό ρόλο που έχει αποκτήσει η
φυσιοθεραπεία στην πρόληψη και αντιμετώ-
πιση, έχουν οδηγήσει τα τελευταία χρόνια σε
ραγδαία αύξηση της ζήτησης τέτοιων υπηρε-
σιών και στη δημιουργία λιστών αναμονής στα
σχετικά τμήματα των δημόσιων νοσοκομείων
της Κύπρου. Η μεγάλη χρονική καθυστέρηση
στην παροχή θεραπείας, ιδιαίτερα στα οξέα
μυοσκελετικά περιστατικά, αυξάνει το χρόνο
αποκατάστασης και συντείνει στη δημιουργία
χρόνιων καταστάσεων, ενώ συχνά αποθαρρύ-
νει τους ασθενείς στην αναζήτηση θεραπείας.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι επιβεβλημένο
τα τμήματα φυσιοθεραπείας των νοσοκομεί-
ων να αναζητήσουν τρόπους περιορισμού του
χρόνου αναμονής, για να προσφέρουν τις ανα-
γκαίες υπηρεσίες στους ασθενείς την ώρα που
τις χρειάζονται.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού δεν αρκεί
μόνο η διάθεση των αναγκαίων πόρων, αλλά
επιπλέον απαιτείται και η καλύτερη οργάνω-
ση του πλαισίου παραγωγής και διανομής των
υπηρεσιών φυσιοθεραπείας. Το πλαίσιο αυτό
θα πρέπει να διαμορφώνεται έτσι ώστε να αξι-
οποιεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους
διαθέσιμους πόρους, υλικούς και ανθρώπι-
νους, αυξάνοντας την αποδοτικότητά τους και
βέβαια την αποτελεσματικότητα των παρεμ-
βάσεων. Αυτό δεν είναι πάντα δυνατό, ιδιαί-
τερα στα δημόσια νοσοκομεία, όπου υπάρχει
όχι μόνο ανεπάρκεια πόρων και γραφειοκρα-
τία αλλά και μεγάλο έλλειμμα ενεργητικών κι-
νήτρων, οργάνωσης και διοίκησης.
Με την παρούσα μελέτη επιχειρούνται συγκε-
κριμένες οργανωτικού και λειτουργικού χαρα-
κτήρα παρεμβάσεις στο τμήμα φυσιοθεραπεί-
ας εξωτερικών ασθενών του Γενικού Νοσοκο-
μείου Λευκωσίας και αξιολογούνται τα αποτε-
λέσματά τους αναφορικά με το χρόνο αναμο-
νής, το μέσο όρο συνεδριών ανά ασθενή και
την ικανοποίηση εργαζομένων και ασθενών.
Η λειτουργία του τμήματος εξωτερι-
κών ασθενών φυσιοθεραπείας και τα
προβλήματα
Το τμήμα εξωτερικών ασθενών φυσιοθεραπεί-
ας του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας στε-
λεχώνεται από δέκα φυσιοθεραπευτές και εξυ-
πηρετεί 100-120 ασθενείς ημερησίως, η πλει-
ονότητα των οποίων παραπέμπονται από για-
τρούς της πρωτοβάθμιας φροντίδας, γιατρούς
διαφόρων ειδικοτήτων και την κλινική καταγ-
μάτων του νοσοκομείου. Η διάρκεια μιας συ-
νεδρίας/επίσκεψης κυμαίνεται από 15 έως 45
λεπτά και εξαρτάται από το είδος του περιστα-
τικού και από το εάν αυτή είναι αρχική ή επα-
ναληπτική.
Η διευθέτηση του ραντεβού γίνεται είτε με την
προσέλευση του ασθενή στο τμήμα φυσιοθε-
ραπείας, είτε τηλεφωνικά. Μεγάλος αριθμός
τηλεφωνημάτων για ραντεβού προέρχεται
από επαρχιακές δομές πρωτοβάθμιας φροντί-
δας. Αρκετά επίσης αιτήματα προέρχονται από
τμήματα του νοσοκομείου για διευθέτηση ρα-
ντεβού σε ασθενείς που είναι έτοιμοι για έξο-
δο. Το μείγμα των περιστατικών συγκροτείται
κυρίως από εκείνα που χρήζουν άμεσης εξυ-
πηρέτησης (κατάγματα, χειρουργικές επεμβά-
σεις και άλλα οξείας μορφής) όσο και με χρό-
νια προβλήματα.
Η διαχείριση των παραπεμπτικών και της διευ-
θέτησης των ραντεβού καθημερινά, πριν από
την παρέμβαση, γινόταν από ένα φυσιοθερα-
πευτή, υπεύθυνο για την εξυπηρέτηση τόσο
των ασθενών που προσέρχονταν στο τμήμα
όσο και αυτών που τηλεφωνούσαν. Μέσα σε
περιορισμένο χρονικό πλαίσιο, ο εντεταλμέ-
νος στην υποδοχή φυσιοθεραπευτής έπρεπε
να κατηγοριοποιήσει το περιστατικό ανάλογα
με τη σοβαρότητά του και συγχρόνως να βρει
το κατάλληλο ελεύθερο χρονικό διάστημα για
να διευθετήσει το ραντεβού. Ο φυσιοθερα-
πευτής, πιθανόν λόγω ελλιπούς οργάνωσης,
ανάλωνε επιπλέον χρόνο στην παροχή πλη-
ροφοριών προς τους ασθενείς που προσέρ-
χονταν για θεραπεία, σχετικά με την ώρα του
ραντεβού και το φυσιοθεραπευτή τους, αλλά
και στην αντιμετώπιση κάποιων απαιτητικών
ασθενών που ζητούσαν επίσπευση του ραντε-
βού τους.
Η κατάσταση αυτή δημιουργούσε εκνευρι-
σμό, σύγχυση και δυσαρέσκεια σε εργαζόμε-
νους και ασθενείς, ενώ προκαλούσε μεγάλη
καθυστέρηση στην εξυπηρέτηση, σε αρκε-