1. “ “Биологийн багш О.Алтанцэцэг , Н.Өлзийсайхан, Г.Уянга
Хичээлийн төлөвлөлт ба
хүүхдийн хөгжил
Эрдмийн оргил” цогцолбор сургууль

2. Оршил
• Оросын сурган хүмүүжүүлэгч Б. М. Неменский
“Хүн төрөлхтний ирээдүй ширээний ард сууж
байна, тэд одоогоор маш гэнэн, итгэмтгий,
үнэнч шударга байгаа. Тэд насанд хүрсэн бидний
гарт байна. Бид тэднийг, өөрөөр хэлбэл бидний
хүүхдүүдийг хэрхэн хөгжүүлж төлөвшүүлнэ, тэд
тийм хүмүүс болон өснө. Гэхдээ зөвхөн тэд ч
биш манай нийгэм бидний тэдэнд суулгаж өгсөн
тэр төсөөллийн дагуу өөрчлөгдөн хөгжинө”
гэсэн байдаг.
• Шинэчлэлийн Засгийн газар, Боловсрол, шинжлэх
ухааны яам “Зөв Монгол хүүхэд” үндэсний
хөтөлбөр болон хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх
зорилтыг хэрэгжүүлэх , боловсролын чанарт
ахиц авч ирэх хамгийн чухал хүмүүс бол багш нар

3. хөгжлийн үр дүн,
амьдралын бүхий л
үйл ажиллагаагаар
олж авсан мэдлэг
чадвар дадал,
туршлага бие хүний
хөгжлийн цар хүрээ,
түвшин, ерөнхий
соёл юм.
Хүүхдийн
төлөвшил
Хүүхдийн
нийгэмшил
хүүхэд байгаль-нийгмийн
бүтээгдэхүүн мөн болохын
хувьд хүмүүн төрөлхтний
хөгжлийн хуульд захирагдан
нийгмийн харилцаанд орж
нийгэмд тодорхой байр
суурь эзэлж нийгмийн
гишүүн, иргэн-бие хүн болон
төлөвших үйл явц юм.
Бие хүн
хөгжин төлөвших,
нийгэмших үйл явцаар
дамжин өөрийгөө
танин мэдэж,
хөгжүүлэх чадвартай,
ертөнцийг үзэх өөрийн
үзэлтэй болсон
нийгмийн харилцааны
субьект юм

4. Бие хүний төлөвшил
нөлөөлөх хүчин зүйл
НийгмийнБайгалийн
Хүүхэд нь : хүнээс төрж өсөн
торниж, үр удмаа залгамжилж,
байгалийн шалгарлыг туулсан дээд
зэргийн хөгжилтэй уураг тархи,
мэдрэлийн систем бүхий амьд
бодгаль (организм) юм.
хүүхдийн хөгжилд хүрээлэн байгаа
байгаль болон нийгмийн орчин,
сургалт, өөрийн идэвхтэй үйл
ажиллагаа нөлөөлнө.

5. Хүүхдийн хөгжлийн хэрэгцээг:
биологийн
Сэтгэл зүйн
Нийгэм
соёлын хөгжлийн
Аль ч улсад хүүхдийг хөгжүүлж төлөвшүүлэх үндсэн
арга зам нь цэцэрлэг, сургуульд сургах явдал юм.

6. 1-р шат
Сурагч нэг бүрийг
оношлох
2-р шат
Оношилгооны дагуу
хүүхэд тус бүрт
тохирсон төлөвлөгөө
боловсруулах
3-р шат
Төлөвлөгөөндөө
тулгуурлан хүүхэд бүрийн
чадварт тохирсон
даалгаврын сан
боловсруулан сурагчдаар
ажиллуулан үр дүнг нь
өөрсдөөр нь болон
бусдаар нь үнэлүүлэх
Сургалтын хөтөлбөр, төлөвлөгөөнд тусгагдсан гол
агуулгуудаар дамжуулан сурагч нэг бүрийг хөгжүүлэх үйл
ажиллагаа нь дараах гурван үе шаттай хэрэгжих үйл явц

7. Судалгааны талаар:
• Биологийн хичээл нь:
– хийсвэрээр ойлгох,
– шинжлэх ухааны үндэслэл бүхий нэр томьёог тайлбарлах
– аливаа амьд биеийн бүтэц онцлогийг нэг бүрчлэн тогтооход
хэцүү байдаг.
Тиймээс суралцагчдын
– амьдрал, хэрэгцээ,
– хүсэл сонирхол,
– авьяас зэрэгтэй нь уялдуулан
хүүхэд бүрт:
– өөртөө итгэх итгэлийг олох
– хамтач, нөхөрсөг,
– хичээл бүрт бусдын тусламжгүй итгэл төгс мэдлэгээр
оролцох зан чанарын анхдагч хандлагыг төлөвшүүлэхийн
тулд явуулсан өөрийн ажиглалт, туршилт, судалгаанд
түшиглэн энэхүү илтгэлийг бэлтгэв.

8. Биологийн хичээлийн бүтээлээр хүүхэд бүрийг
хөгжүүлэх арга зүй:
Бүтээл гэж юу вэ?
Өөрийн үзэл бодол, хүсэл мөрөөдлөө
илэрхийлсэн, чиний ертөнцийн нэг хэсгийг
бүтээл гэж үзнэ.
Бүтээлч сэтгэлгээ гэж юу вэ?
Бүтээлч сэтгэлгээ нь гайхахаас эхэлдэг
бөгөөд бүтээлч асуулт нь сониуч занг
өдөөсөн юмны утга учрыг олох гэсэн хүнд
угаасаа байж байдаг мөн чанар юм.

9. Судалгааны зорилго:
Би чадахгүй ,
хэцүү , ойлгохгүй
байна гэсэн
ойлголтыг үгүй
хийж
хүүхэд бүр “Би чадна”,
“Би мэднэ” гэсэн
өөртөө итгэх итгэлийг
олох, өөрийн авьяас,
сонирхолд тулгуурлан
биологийн хичээлийн
аливаа ойлголтыг
бүтээл болгон хийлгэж
хүүхэд нэг бүрийн
хичээлийн идэвх
оролцоог нэмэгдүүлэх
арга зүйг бий болгох.

10. Судалгааны
объект
“Эрдмийн оргил ”
цогцолбор сургуулийн
9-р ангийн 131
суралцагч нэг улирал,
хамрагдаж байна
Ажиглалт тэмдэглэл
хөтлөх, бүтээлд суурилсан
цээжлэх арга, эвлүүлгийн
арга, бүтээлийн
үзэсгэлэнгийн аргуудыг
ашиглан тухайн
суралцагчид гарч буй
эерэг хандлагийг тооцох
арга зүйг ашигласан.
Судалгааны
арга зүй

11.  9-р ангийн биологийн “Эрхтэн тогтолцоо” нэгж хичээлийн
хөтөлбөрийн хүрээнд “Ясны бүтэц , ангилал” ээлжит хичээлийн
судалгааг:
* 2013-2014 онд 9-*,9-** ангид
* 2014-2015 онд 9-***,9-***** ангиудын сурагчдыг хамруулан
хийлээ.
1. Сурагчдын сэтгэл зүйн судалгааг асуулгын аргаар авч
дүгнэвэл:

12. Сурагчаас авах асуулга/ Сурагчдын сэтгэл зүйг оношлох/
1. Чи ихэвчлэн тайван хөгжилтэй байдаг уу?
2. Чи амархан уурлаж бухимддаг уу?
3. Олон найз чинь чамд дотно ханддаг уу?
4. Чи багш нарын өгсөн даалгварыг чинь сэтгэлээсээ чармайн
хийдэг үү?
5. Чи сургууль, дугуйлан секцийн тэргүүний сурагч байхыг эрмэлздэг
үү?
6. Гэр орон болон хичээл сурлагын амжилтаас шалтгаалан сэтгэл
санааны байдал солигдон өөрчлөгддөг үү?
7. Чи сургуулиас өгсөн даалгаврыг төвөгшөөлгүй биелүүлдэг үү?
8. Багш болон хүүхэдтэй зөрчилдөж маргаснаас болж сургуульдаа
явахгүй тохиолдол байдаг уу?
9. Хэрвээ чамайг гомдоосон бол эхэлж эвлэрэх алхам хийж чадах уу?
10. Дэвтэр муухай болчихвол ахиж бичих үү?

13. 2. Сурагчдын гүйцэтгэсэн даалгавар буюу бүтээлийн
гүйцэтгэлийг авч үзвэл:
даавгавар
Гүйцэт
гэл
2013-2014 2014-2015
9-*
36 сурагч
9-**
38 сурагч
9-***
28 сурагч
9-****
29 сурагч
Ясыг зөв
нэршүүлэн
байрлуулах
Зөв
Буруу
28/77,8
8/21,2
30/79
8/21
23/82,2
5/17,8
24/82,8
5/17,2
Ясны ангилал Зөв
буруу
28/77,7
8/22,2
30/78,9
8/21,1
24/82,2
4/17,8
24/82,8
5/17,2
Эрүүл ахуйн
дүрэм зохиох
Зөв
буруу
29/80
7/20
30/80
8/20
24/85,7
4/14,3
24/82,8
5/17,2

14. 80%
78,3%
78,4%

15. Даалгаварын гүйцэтгэлийг дүгнэвэл: /2013-2014/
Өмнөх ангийн
стандарт
эзэмшилтийн
чадварыг ашиглан
сурагчдын бүтээлч
сэтгэхүйг хөгжүүлэх
зорилгоор араг ясны
зураг дээр яснуудыг
нэршүүлэн
байрлуулахад
сурагчид сайн
гүйцэтгэсэн. Энэ нь
тэдний амьдралын
мэдлэгт ойр, өмнөх
хичээлийн агуулгыг
бүрэн эзэмшсэн
байсантай холбоотой
1-р
даалгавар
Ясыг бүлэглэн
ангилахад
сурагчид
төөрөгдөлд орж
нэршлийг
сольж
байрлуулах
хандлага
ажиглагдаж
байсан учраас
багш сурагчдад
дэмжлэг өгч зөв
ангилалын
системд
оруулсан
2-р
даалгавар
Гэрийн
даалгаварт
сурах бичиг
ашиглан “эрүүл
мэндийн дүрэм
зохиох “
даалгавар
өгөхөд нийт
сурагчдын 20%
хийж чадаагүй
байсан
3-р
даалгавар

17. 2-р даалгавар
• Ясны ангилалыг
гарахад видео кино
үзүүлэн багаар
ажиллуулахад
сурагчдын гүйцэтгэл
4-5% аар ахисан.
3-р даалгавар
• Гэрийн даалгаварт
“Ясны эрүүл ахуйн
дүрэм зохиох”
даалгавар өгөхдөө
“ясны гажиг хөгжлийн
тухай мэдээлэл”
өгсөн.Гажиг хөгжил
нь биеийн өсөлт
хөгжилтөнд сөргөөр
нөлөөлдөг гэдгийг
мэдснээр сурагчдын
гүйцэтгэл 4%-аар
ахисан.
Даалгаварын гүйцэтгэлийг дүгнэвэл: /2014-2015 /

18. Сурагчдын хийсэн бүтээл:

20. • Араг ясны буруу хөгжил
• Хүн биеэ зөв авч явах , хэвтэх, суух, ажил хөдөлмөр биеийн тамирын
дасгал хөдөлгөөнийг яаж хийснээс араг ясны хөгжил шалтгаална .
Жишээ нь :
• Бөгтөр цээж
• Шувтан мөр зэрэг нь булчингийн буруу дасгал
• Хавчиг цээж хөдөлгөөнөөс болно
•
• Ясны өөрчлөлт нь дотоод эрхтний үйл ажиллагаанд саад учруулна.
• Хүнд ачаа удаан өргөх
• Олон цагаар босоо ажиллах зэрэг нь хөлийн тавхайг
• Бариу гутал өмсөх хавтгай болгоно.
• Хавтгай тавхайтай болвол явах зогсох үед хөлийн нумаар өвдөнө.
Хавтгай тавхайг биеийн хөдөлгөөний тусгай дасгалаар засаж болох
хэдий ч урьдчилан сэргийлэх нь чухал.
•
• Тэгш гоолиг нуруу гадаад сайхан төрх
• Өргөн мөр нь эрүүл чийрэг бие сайтайн
• Тэвхгэр цээж ажиллах чадвар шинж юм

21. * Сурагч бүрийг оношилсон
* Оношилгоондоо тохируулан хөтөлбөрөө боловсруулсан
* Хөтөлбөрт тулгуурлан сурагчдаар ажиллуулах
даалгаварыг санг боловсруулан сурагчдыг бүтээлээр
үнэлсэн
* Хөтөлбөрт анализ , шинжилгээ хийж сайжруулсан
- Сурагчдын сэтгэл зүйн болон чадварыг
оношилсон
- Оношлогооны дагуу нэгж болон ээлжит
хичээлийн хөтөлбөрийн сайжруулан
боловсруулсан
- Хүүхэд бүрийн чадварт тохирсон
даалгаварыг боловсруулан нэмэлт
мэдээллийг сурагчдын бүтээлээр үнэлж зөв
дадал хэвшил олгосон
2013-
2014
2014-
2015
Хичээлийн төлөвлөлтийг хийхдээ:

22. Дүгнэлт
Биологийн хичээлийн аливаа ойлголтыг бүтээл
болгон хийлгэж хүүхэд нэг бүрийн хичээлийн идэвх
оролцоог нэмэгдүүлэх бүтээлч хандлагыг бий
болгосон
Сурагчид бусдад ясны буруу хөгжлийн хор
уршгийг ойлгуулах чадвартай болсон
Амьдралын зөв дадал хэвшил бий болсон.
Сурагчдын бүтээл нь “бүтээлээр хязгаарлагдахгүй”
сурагчийн лавлах толь болохоос гадна , сурагчдын
зөв дадал хэвшилд сургах түлхүүр болсон

23. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа