Biodiverzitet (biološka raznovrsnost) predstavlja raznovrsnost svih živih bića na planeti Zemlji, odnosno, sveukupnost: -gena, genetički diverzitet -vrsta, diverzitet vrsta (specijski diverzitet) i -ekosistema, ekosistemski diverzitet.

1. Olivera Lučić
Jelena Rakojević
Biološka
raznovrsnost
(biodiverzitet)
• Opšteobrazovni modul/predmet: Ekologija i zaštita životne sredine (I6, II1,2,3,4,5, III7)

2. Biodiverzitet
Raznovrsnost životnih oblika na
Zemlji odnosno "raznovrsnost
života na svim nivoima biološke
organizovanosti".

3. genetička varijabilnost (variranje gena) individua u okviru bilo koje vrste (genetički diverzitet)
raznolikost i specifičnost svih pojedinačnih organskih vrsta (specijski diverzitet)
raznovrsnost ekosistema (ekosistemski diverzitet) kojima različiti organizmi pripadaju.
Biološki diverzitet obuhvata sve
različitosti i promjenljivosti oblika,
pojava i procesa živih organizama i
b i o s f e r e u c j e l i n i .

4. Biodiverzitet
Živa
bića
Nadcarstvo
1.Procaryota
carstvo: monere (Monera)
• carstvo: biljke (Plantae)
Nadcarstvo
2.Eucaryota
• carstvo: životinje
(Animalia)
Biološka raznolikost odnosi se
na svako živo biće, uključujući
biljke, bakterije, životinje i ljude.
Sva se živa bića svrstavaju, prema Vitekeru (Whittaker, 1969) u 2 nadcarstva (supercarstva) i 5 carstava:
• carstvo: protisti (Protista) -alge, praživotinje i niže gljive
• carstvo: gljive (Fungi)

5. Catalogue of Life
8,7 miliona vrsta
biljaka i životinja
Neki čak smatraju
da postoji oko 80
miliona vrsta
10–30 miliona
insekata
5–10 miliona bakterija
1,5 miliona gljiva
~ 1 milion grinja
~milion protista
identifikovano i
opisano samo
oko 1,2 miliona
vrsta
preko 80 % vrsta
još nije opisano
Globalna baza
podataka o
vrstama

6. Blagodeti od prirode i biodiverziteta
Priroda reciklira prirodne otpade, ublažava
zagađenje i održava zemljište.
Priroda reguliše kruženje hranjivih
materija i organskih supstanci.
Priroda obezbjeđuje biološku
kontrolu bolesti i štetočina..
Priroda je mjesto za odmor i
osvježenje, kao i izvor kulture,
obrazovanja i naučnih
otkrića.
Priroda nam pruža sirovine —
hranu, drvnu građu i
građevinske materijale,
šumske proizvode, stočnu
hranu, genetske resurse,
lijekove, boje, gumu, itd.
Priroda nam pruža prirodno stanište.
Priroda reguliše atmosferske
procese, hidrološki ciklus
(kruženje vode) i prirodne
katastrofe.

7. PROIZVODI I USLUGE EKOSISTEMA
Obezbjeđivanje hrane, goriva i vlakana
* Pružanje skloništa i građevinskog materijala
* Prečišćavanje vazduha i vode
* Detoksifikacija i razlaganje otpada
* Stabilizacija klime na planeti
* Ublažavanje negativnih efekata poplava, suša, temperaturnih ekstrema i
vjetrova
* Stvaranje i obnavljanje plodnosti zemljišta
* Oprašivanje biljaka
* Kontrola bolesti i štetočina
* Održavanje genetskih resursa kao ključni doprinos raznolikosti usjeva i rasa
stoke, ljekova i drugih proizvoda
* Kulturne i estetske vrijednosti
* Mogućnost prilagođavanja promjenama

8. Biodiverzitet na Zemlji čine milioni različitih bioloških vrsta, koje su proizvod četiri milijarde godina
evolucije.
Najviše zbog ljudskih aktivnosti.
Zašto?
Svijet je, u poslednjih nekoliko
decenija, počeo da gubi vrste i
staništa sa sve rastućom i
zabrinjavajućom brzinom.
Zašto se uopšte bavimo
temom biodiverziteta?
Vrlo je teško odgovoriti na ovo
pitanje, jer u suštini mi ne
znamo konačan broj vrsta koji
postoji na planeti, jer se nove
vrste pronalaze svakodnevno.
.
Koliko vrsta gubimo?
Neka područja, poput
Meksika, Južne Afrike,
Brazila, jugozapada
SAD-a i Madagaskara,
imaju više biološke
raznolikosti od drugih.
Područja s
izrazito visokim
nivoom biološke
raznolikosti
nazivaju se
žarišne tačke.
Neki naučnici
procjenjuju da će
polovina svih
vrsta na Zemlji
biti izbrisana u
narednom vijeku.
“Šesti talas izumiranja”

9. Stanje biodiverziteta Crne Gore
Ustav Crne Gore , kao najviši pravni akt, definiše Crnu Goru kao građansku, demokratsku,
ekološku i državu socijalne pravde, zasnovane na vladavini prava (član 1), a zatim utvrđuje da
svako ima pravo na zdravu životnu sredinu, na blagovremeno i potpuno obavještavanje o stanju
životne sredine, na mogućnost uticaja prilikom odlučivanja o pitanjima od značaja za životnu
sredinu i na pravnu zaštitu ovih prava.
Crna Gora 1991. godine uspostavlja državno opredjeljenje i visoko na listi prioriteta
postavlja problem ugrožavanja prirode i potrebu njene neodložne i pravovremene zaštite
kroz usvajanje Deklaracije o ekološkoj državi Crnoj Gori.
Crna Gora ima pet nacionalnih parkova: NP Skadarsko jezero, NP Lovćen, NP Biogradska gora,
NP Durmitor i NP Prokletije..
Zakonski okvir

10. Zakon o zaštiti prirode osigurava stavljanje pod zaštitu endemskih,
rijetkih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta.
Što se tiče ex situ zaštite biodiverziteta, sproveden je ograničen broj aktivnosti u Crnoj Gori.
Uspostavljene su tri botaničke bašte koje osiguravaju uslove za uzgoj značajnog broja
biljaka: (i) Botanička bašta planinske flore u Dulovini u Kolašinu (ii) Botanička bašta
planinske flore u Brezojevicama u blizini Plava i (iii) Arboretum generala Voja
Kovačevića u Grahovu. Nema zooloških vrtova ili programa za uzgoj rijetkih i ugroženih
vrsta u izolaciji ili zatočeništvu.
Zaštita vrsta u Crnoj Gori

11. Stanje biodiverziteta Crne Gore
Ugroženost
Neki od najznačajnijih su: urbanizacija,
zagađenje, izgradnja infrastrukture,
promjena namjene zemljišta, prekomjerno
iskorišćavanje resursa i klimatske
promjene. Nacionalni ciljevi postavljeni u
prethodnom periodu za zaštitu biodiverziteta
nijesu u potpunosti ostvareni.
Nedovoljno finansiranje
Kontinuirano ograničeno finansiranje ozbiljan
je faktor ugrožavanja.
Izazovi
Postojeći sistem zaštićenih područja prirode u
Crnoj Gori suočen je sa brojnim izazovima.
Proces formiranja mreže zaštićenih područja
nije kompletiran, a najveći dio zaštićenih
područja je fragmentiran u teritorijalnom smislu.
Velika raznovrsnost
Teritorija Crne Gore odlikuje se izvanrednim genetskim
i ekosistemskim diverzitetom vrsta
koji je svrstava u jedan od najznačajnijih centara
biološke raznovrsnosti, ne samo u Evropi
nego i u čitavom Palearktiku (cijela Europa, izvantrop.
dio Azije i sjev. Afrike).
Stepen očuvanosti
Iako biodiverzitet u Crnoj Gori nije u potpunosti istražen, uzimajući u
obzir raspoložive podatke institucija, može se tvrditi da je
biodiverzitet Crne Gore i dalje očuvan u značajnoj mjeri, ali i da je
prisutan narastajući trend brojnih direktnih pritisaka na vrijednost
biodiverziteta.
01
02
0304
05

12. Direktni faktori koji
ugrožavaju
biodiverzitet u Crnoj
Gori
 Promjene u staništima- Ubrzani razvoj turizma, posebno na primorju i
u Podgorici, praćen izgradnjom puteva i hidro-tehničke infrastrukture,
može dovesti do gubitka, degradacije i fragmentacije određenih
prirodnih staništa, posebno obalskih i močvarnih.
 Promjene u praksi korišćenja zemljišta, povezane sa urbanim
razvojom i razvojem turizma, kao i uvođenje nove prakse u
poljoprivrednoj proizvodnji, mogu dovesti ne samo do gubitka prirodnih i
poluprirodnih staništa, već i do gubitka agro-biodiverziteta, odnosno
domaćih sorti i pasmina.
 Najveća opasnost za vodena i močvarna staništa je eutrofikacija, što
je posljedica zagađenja iz ljudskih naselja. Osim prakse neposrednog
korišćenja bioloških dobara iz slatkovodnih ekosistema, planovi za
njihovo isušivanje su mogući faktor ugrožavanja zajednica biljnog i
životinjskog svijeta, posebno populacije riba. Prijetnje vodenim i
močvarnim staništima, kao i lov na ptice močvarice, predstavljaju jednu
od osnovnih prijetnji za biodiverzitet
 Suve livade u Crnoj Gori veoma su rijetke u smislu površine, radi čega
se smatraju jednim od najugroženijih staništa u Crnoj Gori. Njihovo
pretvaranje u obradive voćnjake i vinograde dovodi do njihovog
smanjenja i nestanka.
LINCURA – GENTIANA LUTEA

13. Direktni faktori koji ugrožavaju biodiverzitet u Crnoj Gori
Navodnjavanje
Korišćenje prirodnih voda za
navodnjavanje (planinska jezera)
dodatno ugrožava biodiverzitet...
Eksploatacija šuma
Eksploatacija šuma pokazuje rastući
trend u količini posiječene drvne mase
u prethodnom desetogodišnjem
periodu.
Eksploatacija šljunka
Eksploatacija šljunka u nekim područjima (posebno
u dolini rijeka Lim i Morača) ima veoma izražen
negativni uticaj na biodiverzitet.
Nelegalan lov i ribolov
Nelegalni lov i ribolov, kao i neplansko sakupljanje šumskih i drugih
plodova mogu biti dodatni faktori ugrožavanja.
Smanjenje broja autohtonih vrsta
Razvoj novih praksi u poljoprivredi i tržišni
pritisci doveli su do erozije agro-
biodiverziteta, prije svega domaćih sorti i
pasmina koje se smanjuju i nestaju iz
domaćinstava ili je njihova genetska osnova
promijenjena zbog ukrštanja sa drugim
sortama i pasminama uvezenim iz drugih
područja.

14. Slatkovodne i morske ekosisteme
uglavnom zagađuju otpadne vode i
čvrsti otpad koji osim što direktno
šteti organizmima, dovodi i do
ubrzane eutrofikacije u tim
ekosistemima. Industrijski otpad
takođe može biti ispušten u vode i
neposredno uticati na
funkcionisanje ekosistema.
Zagađenje
Klimatske promjene u Crnoj Gori će
dovesti do porasta temperature i
smanjenja količine padavina, što će uticati
na ekosisteme i njihov biodiverzitet.
Podaci o fenologiji drvenastih vrsta već
posredno ukazuju na prisustvo posljedica
klimatskih promjena na produktivnost
nekih ekosistema u Crnoj Gori.
Klimatske promjene
Trenutno se oko polovine
komunalnog otpada u Crnoj Gori
odlaže na neuređenim
odlagalištima, a manje od 15%
komunalnog otpada se prerađuje
(Nacionalna strategija upravljanja
otpadom).
Otpad
Sistematska istraživanja invazivnih
vrsta u Crnoj Gori još nijesu
sprovedena, ali neka pojedinačna
istraživanja daju indikacije o
prisustvu i ekspanziji introdukovanih
vrsta, iako nema procjena o
njihovom uticaju na lokalne
ekosisteme i autohtone vrste.
Invazivne vrste
Faktori koji
ugrožavaju
biodiverzitet
Crne Gore

15. Lukavica sa Velikim i Malim Žurimom,
Ovaj lokalitet se odlikuje velikim bogatstvom
raznih vrsta planinske flore i faune, velikim
brojem endemičnih vrsta i izrazitim pejzažnim
vrijednostima zbog čega je i predložen za zaštitu
kao poseban prirodni predio..
Na teritoriji opštine Nikšić do sada su
zaštićena tri objekta prirode: Botanička
bašta (Arboretum) porodice Kovačević na
Grahovu (Spomenik prirode) i park-šuma
Trebjesa (Posebni prirodni predio,
važno IPA područje) i Gornjepoljski
vir (Spomenik prirode-najveća estavela u
Dinaridima)
Lokaliteti koji imaju reprezentativne i univerzalne
prirodne vrijednosti:
Orjen sa Bijelom gorom,
Bogat raznovrsnom florom i faunom a naročito
endemičnim vrstama od kojih su mnoge tzv.
stenoendemi (rasprostranjene samo na toj planini),
veliki broj reliktnih vrsta biljaka i životinja, veliki broj
raznovrsnih biljnih zajednica, od kojih su mnoge,
takođe endemične i reliktne. Takođe, na tom
prostoru su prisutni raznovrsni geomorfološki
fenomeni, što je sve zajedno kandidovalo ovaj
prostor kao budući nacionalni park.
Studenačke glavice,
Veliko bogatstvo raznovrsne flore i faune, veliki broj
endemičnih vrsta biljaka i životinja, zbog čega je i
predložen za zaštitu kao poseban prirodni predio.
Lokva na Velikoj Osječenici kod Grahova
(stanište malog mrmoljka – – Triturus vulgaris;
Caudata; Amphibia),
Prilikom herpetoloških istraživanja karsta 1970.
godine na ovom lokalitetu (blizu Grahova)
utvrdjeno je, po prvi put u Jugoslaviji, prirsustvo
neoteničnih jedinki malog mrmoljka (Triturus
vulgaris; Caudata; Amphibia).
Gorostasno stablo Pančićevog prelaznog makljena (Acer intermedium) u
Broćancu kod Nikšića
Intermitentni izvor (potajnica)Vidov potok u
Gornjem Polju.
Crna Gora na svojoj teritoriji ima oko 3400
vrsta biljaka, što predstavlja više od 50%
balkanske flore, a na
području Nikšića nalazi se oko 2000 vrsta
Biodiverzitet Nikšića

16. Biodiverzitet Nikšića
Oštrolist (Onosma pseudoarenaria ssp. tridentina), je N. Bubanja otkrila u
Nikšićkoj župi do sada poznat samo u Hrvatskoj i Italiji.
Mala populacija zabilježena je na samo jednom lokalitetu (Rezervat kralja
Nikole-Morakovske bare). Biljka raste na otvorenom, suhom i kamenitom
Oštrolist (Onosma pseudoarenaria ssp. Tridentina)
Zabran kralja Nikole i vrela Gračanice,
Ovaj lokalitet, iznad Gornjeg Morakova, odlikuje
se velikim bogatstvom flore i faune, velikim
brojem endemičnih vrsta biljaka i životinja,
raznovrsnim šumskim zajednicama i posebnim
pejzažnim vrijednostima zbog čega je i predložen
za zaštitu kao poseban prirodni predio.
Lokalitet
Bjeloševska
bara (kod
Gornjeg
Morakova)
Na ovom lokalitetu su
konstatovani vrlo dobro
očuvani tragovi
glacijacije – dolinskog
lednika pa je najviše iz
tih razloga ovaj lokalitet
predložen za zaštitu kao
spomenik prirode sa
namjenom za naučno-
edukativne i turističke
svrhe.
Šumska zajednica bora munike
(Pinetum heldreichii mediterraneo
–montanum) na Štitovu i
Prekornici,
Ova endemična i rijetka šumska zajednica
je takođe bogata raznim vrstama
endemičnih i reliktnih biljaka i životinja a
zbog vrlo cijenjenog drveta bora munike
(Pinus heldreichii) sastojine ove zajednice
su antropogeno ugrožene (sječama) i
požarima pa je potrebno preduzeti
odgovarajuće mjere zaštite sastojina ove
zajednice na pomenutim lokalitetima.

17. Kako sačuvati i
unaprijediti
biodiverzitet
01
Zaštita prirode se u značajnom mjeri zasniva na
naučnim podacima o stanju prirodnih populacija sa
terena, na osnovu kojih se blagovremeno mogu
uočiti negativni trendovi koji vode ka degradaciji
staništa, nestanku vrsta i eroziji bioloških
interakcija.
Zaštita prirode
02
Osnovni fokus zaštite prirode je održanje balansa
između potreba ljudske populacije i kapaciteta
prirode kroz predlaganje mjera, metoda i prakse
(ne)korišćenja prirode koja dugoročno neće uticati
na osnovne prirodne procese koje u njoj vladaju..
Fokus zaštite prirode
03
Selektivnom primjenom i slobodnim tumačenjem
obaveza prema zakonu i međunarodnim
ugovorima, u klimi opšte nemaštine, nepovratno
stradaju prirodna dobra. 
Usklađeni, održivi razvoj područja
Biodiverzitet je temelj
zdravlja planete i ima
direktan uticaj na život
svih nas.

18. You can Resize without
losing quality
You can Change Fill
Color &
Line Color
www.allppt.com
FREE
PPT
TEMPLATES
Kako možemo unaprijediti biodiverzitet našeg mjesta
zaštita biološke raznovrsnosti;
održivo korišćenje komponenti biodiverziteta;
pravična raspodela dobiti od korišćenja genetičkih resursa.
Načelo održivog razvoja -
usklađen sistem tehničko-
tehnoloških, ekonomskih i
društvenih aktivnosti u ukupnom
razvoju, pri čemu se prirodne i
stvorene vrijednosti koriste na
ekonomičan i razuman način, sa
ciljem očuvanja i unapređenja
kvaliteta životne sredine,
uključujući prirodna staništa i
biodiverzitet, za sadašnje i buduće
generacije.
Sistem zaštite biodiverziteta
ostvaruje se donošenjem i
sprovođenjem odluka koje dovode
do usklađenosti interesa zaštite
životne sredine i interesa
ekonomskog razvoja.

19. Vrijeme nam ističe...

20. Istražiti podatke i opisati jednu biljnu i jednu životinjsku vrstu, divlju
vrstu koja je ugrožena ili može postati ugrožena, rijetka i endemična i
koja ima poseban značaj sa genetičkog, ekološkog, ekosistemskog,
naučnog, zdravstvenog i ekonomskog aspekta.
Domaći zadatak:

21. Literatura:
• Dopunjen spisak zaštićenih vrsta
• Zeleni paket, Zavod za školstvo
• Zaštita raznolikosti prirode, Nacionalna geografija
• Biodiverzitet Crne Gore
• Biodiverzitet i prirodne vrijednosti Nikšića
• Global Biodiversity
BIODIVERSITY, National Geographic