2. Përmbajtja:
Të dhëna mbi
SHBA-në
Relievi
Klima
Hidrografia
Popullsia
Urbanizimi
Metropolet
Ekonomia
Kultura
Përfundime
3. Të dhëna mbi SHBA-
në
Sipërfaqja (km2) : 9 372 614
Popullsia: 296 410 404
Dendësia (b/km2): 32
Forma e qeverisjes: Republikë
federale
Kryeqyteti (banorë):
Uashington (5.2 milion banorë)
4.
5. RELIEVI
SHBA (Shtetet e Bashkuara të Amerikës) zënë vendin e katërt në botë për nga
sipërfaqja. Në të dallohen disa rajone të mëdha.
Në pjesën lindore ndodhen malet Apalashe (trajta të vjetra relievi, me shpate jo
të pjerrëta e me maja të rrumbullakëta që nuk i kalojnë lartësitë e 1800 metrave.
Rajoni qëndror zihet nga Fushat e Mëdha, hapësira të sheshta që shtrihen në të
gjithë pellgun e lumit Misisipi dhe degëvë të tij të shumta.
Në drejtim të Perëndimit relievi fushor fillon e zëvendësohet gjithnjë e më shumë
nga relievi malor që përfaqësohet nga dy vargje mjaft të gjatë: Malet Shkëmbore
dhe kaskadet Sierra Nevada. Ndërmjet këtyre dy vargjeve gjenden lugina të
gjera ku mbizotërojnë peisazhet shkretinore dhe liqenet me ujë të kripur. Baseni i
Madh.
Rrafshnalta e Kolorados shtrihet më në jug. Pamja e saj është mjaft e vecantë,
për arsye se atje ndodhen shumë lugina të thella e të krijuara nga veprimtaria
gërryese e lumenjve. Më e famshmja nga këto lugina, Kanioni i Madh, është 446
km e gjatë, 29 km e gjerë, dhe më shumë se 1500 m e thellë.
6.
7. KLIMA
Klima është përgjithësisht mesatare, por me
ndryshime të ndjeshme nga njëri rajon në
tjetrin, për shkak të lartësisë, drejtimit të
vargjeve malore dhe ndikimit të rrymave detare.
Fushat e nxehta në brendësi të rajonit kanë
klimë mesatare kontinentale, me dimër të ftohtë
dhe verë të nxehtë, si dhe me reshje që vijnë
duke u pakësuar nga lindja në perëndim. Në
rajonet perëndimore mbizotëron klima e thatë
shkretinore e gjysmëshkretinore, për shkak se
vargjet malore pengojnë depërtimin e masave
ajrore me lagështirë . Në Alaskë klima është
shumë e ashpër, me erëra të akullta dhe me
temperatura mesatare nënë zero për rreth tetë
muaj në vit.
8. HIDROGRAFIA
SHBA ka një sistem ujor të pasur. Lumenj dhe
liqene të mëdhenj furnizojnë me ujë të freskët
zonat metropolitane dhe rurale. Lumenjtë,
burimet e të cilëve gjenden në malet Shkëmbore,
përfshijnë : lumin Kolorado, i cili shkon drejt
perëndimit, burimet e Rio Grandes, lumi Misuri.
Lumi më i madh në SHBA si në vëllimin e ujit,
ashtu dhe në sipërfaqen kulluese është Misisipi.
Ai është i gjatë 3778 km nga burimet e tij pranë
kufirit të SHBA-së dhe Kanadasë deri në derdhje
në Gjirin e Meksikës. Liqenet më të shumtë
dallohen në pjesën veri-lindore, ku më të
rëndësishmit janë Liqenet e Mëdha, që lidhen
me oqeanin Atlantik nëpërmjet lumit Shën
Lorenc. Ata janë : I sipërm, Huron, Erie, Ontario
dhe Micigan. Midis dy prej këtyre liqeneve
formohet ujëvara e famshme e Niagarës.
9.
10. POPULLSIA
Përbërja e popullsisë së SHBA-së është e
ndryshme . Mbizotërojnë grupet e popullsisë me
prejardhje europiane (30% me prejardhje
britanike e irlandeze, 26% gjermane e 12.5 %
afrikane). Popullsia e SHBA-së është e
përqendruar në siperfaqe të caktuara. Në pjesëns
verilindore është popullsia më e dendur. Po
ashtu edhe pjesa perëndimore është shumë e
populluar. Sasia e madhe e pasurive natyrore,
toka pjellore dhe mundësitë ekonomike kanë
favorizuar rritjen e popullsisë në pjesën
perëndimore të brigjeve të SHBA. Në klimën
subpolare të Alaskës apo rajonin e Basënit të
Madh jeton një popullsi e pakët.
11.
12. URBANIZIMI
SHBA ka popullsi të madhe urbane. Rreth
¾ e njerëzve jetojnë në qytete ose pranë
qyteteve , në qytete më të vogla. Pjesa më e
madhe e sipërfaqeve urbane në SHBA
përbëhen nga qendra, fqinjësitë dhe komuna
jashtë qendrës, të quajtura periferi. Gjenden
më shumë se 60 qendra urbane , me
popullsi më shumë se 500000 banorë.
Qytetet më të mëdha përgjatë bregut të
Atlantikut Verior janë : Bostoni, Nju Jorku,
Filadelfia, Uashington DC. Në pjesën jugore:
Majemi, NjuOrleansi, Hjustoni etj. Në
pjesën jugperëndimore: LA, San Diego, San
Francisko, Siatell, Las Vegas etj.
16. EKONOMIA
SHBA përfaqëson që prej dhjetra vitesh fuqinë
më të madhe ekonomike të botës. Karakteristika
kryesore e ekonomisë së kësaj superfuqie është
ekzistenca e shumë ndërmarrjeve të mëdha
industriale e financiare (General Motors, Exxon,
Mobil IBM, Microsoft etj). Karakteristikë tjetër e
ekonomisë është se krahas konkurencës
ndërmjet firmave private rol luan edhe shteti në
rritjen e nivelit ekonomik. Industria eshtë
sektori më i zhvilluar. Krijimi i “teknoqyteteve”
ësthë një tjetër tregues i zhvillimit të industrisë
amerikane. Këto janë hapësira urbane, ku të
rejat e kërkimve shkencore, të udhëhequra nga
universitetet dhe laboratorët e mëdhenj,
aplikohen në ndërmarrjet prodhuese më anën e
teknologjive më të përparuara.
17.
18. KULTURA
Kultura dhe mënyra e jetesës së njerëzve i ka
rrënjët në shumëllojshmërinë e pasur të
amerikanëve vendas dhe atyre të ardhur. Në
SHBA gjuha zyrtare është ajo angleze por fliten
edhe me dhjetra e qindra gjuhë të tjera, ndër to
dominon: spanishtja, ajo frënge, gjuha kineze,
japoneze, ajo arabe, gjermane etj. Po ashtu edhe
diversitetit fetar është shumë i pranishëm. Pjesa
më e madhe e qytetarëve janë protestantë por të
shumtë në numër janë edhe katolikët ,
myslimanët apo edhe hebrejtë. Arti në SHBA
është më shumë i huazuar nga kolonizatorët
europianë. Gjithsesi amerikanët cdo fushë të
artit e përshtatën më kulturën e tyre duke krijuar
rrymë të reja letrare, muzikore, e shumë të tjera.
19.
20. PËRFUNDIME
Është e padiskutueshme që SHBA është në
mos qendra e botës, ndër superfuqitë më të
mëdha momentale në cdo fushë të jetës.
Ekonomia e saj është dominuese në botë po
ashtu edhe roli politik. Nga ana gjeografike
mund të themi se SHBA është një rajon i
populluar me pasuri të shumta natyrore e
me kushte të favorshme për jetesë. Faktorët
natyrorë janë një ndër faktorët që e kanë
ngritur SHBA në nivelin ku qëndron.
Faktorët e tjerë janë përgjithësisht
shoqërorë.