อินทร๑๑

1. อินทรวิเชียรฉันท ๑๑
อินทรวิเชียร แปลวา เพชรพระอินทร หรือ สายฟาจากพระอินทร หมายถึง ฉันท
ที่มีลีลาประดุจเพชรของพระอินทร หรือ สายฟาจากพระอินทร
คณะและพยางค
อินทรวิเชียรฉันท จํานวน ๑ บท มี ๒ บาท
๑ บาท มี ๒ วรรค ไดแก
วรรคหนาหรือวรรคตนมี ๕ คํา (พยางค)
สวนวรรคหลังหรือวรรคทายมี ๖ คํา (พยางค)
อินทรวิเชียรฉันท ๑ บาท มีจํานวนคํา (พยางค) ๑๑ คํา (พยางค) ดังนั้น จึง
กําหนดเลข ๑๑ ไวทายชื่อฉันท โดยยึดตามบาทของฉันทนี่เองครับ
สัมผัส ใหนักเรียนสังเกตสัมผัสบังคับ (สัมผัสนอก) และบังคับครุ-ลหุ (ดังที่ครู
ไดอธิบายความหมายไวกอนหนานี้แลว ในเรื่อง ครุ ลหุ คือ) ตามผังภาพ
คําครุ สัญลักษณแทนดวย ั
คําลหุ สัญลักษณแทนดวย ุ ใหนักเรียนดูตัวอยางตามผังภาพ ครับ

2. ดูกอนสุชาตา มะทะนาวิไลศรี
ยามองคสุเทษณมี วรพจนประการใด,
นางจงทํานูลตอบ มะธุรส ธ ตรัสไซร ;
เขาใจมิเขาใจ ฤ ก็ตอบพะจีพลัน.
(จาก บทละครพูดคําฉันทเรื่องมัทนะพาธา
พระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว)
ครุ ลหุ คือ
ครุ และ ลหุ หมายถึงลักษณะของเสียงคําหรือพยางค อยางไรละครับนักเรียน มี
ประโยชนอยางยิ่งในการแตงคําประพันธประเภทฉันท เนื่องจากคําประพันธประเภทฉันท
นั้นบังคับครุ ลหุ
สรุป ครุ ลหุ คือ
ครุ (อานวา คะ-รุ) หมายถึง เสียงหนัก หนักอยางไร
เปนคําหรือพยางคที่ประสมดวยสระเสียงยาวไมมีตัวสะกดก็ได หรือเปนคําหรือ
พยางคที่มีเสียงตัวสะกดทุกมาตรา (ไดแก แม กก กด กบ กง กน กม เกย และ
เกอว) เชนคําวา ฟา นั่ง พริก ไหม พรม นนท เชษฐ เปนตน
ลหุ (อานวา ละ-หุ) หมายถึง เสียงเบา เบาอยางไร
เปนคําหรือพยางคที่ประสมดวยสระเสียงสั้นและไมมีตัวสะกด หรือเปนคําหรือ
พยางคที่มีเสียงสระเสียงสั้นและไมมีเสียงตัวสะกด เชนคําวา ณ ธ บ ก็ พิ ผิ ลุ เจาะ
เหาะ ทะ เละ แพะ และ เลอะ เปนตน

3. ตัวอยางคําครุ คําลหุ
พระองคเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเปดงานสภากาชาดไทย
จําแนกคํา/พยางค ครุ ลหุ
พระ /
องค /
ส /
เด็จ /
พระ /
ราช /
ช /
ดํา /
เนิน /
ไป /
ทรง /
เปด /
งาน /
ส /
ภา /
กา /
ชาด /
ไทย /
โดย ครูปยะฤกษ บุญโกศล
โรงเรียนโพนทันเจริญวิทย เผยแพรเมื่อวันที่ ๒ ตุลาคม ๒๕๕๔