วิชากฎหมายที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ครั้งที่ 4

1. วิชา กฎหมายที่ใช้ในชีวิตประจา วัน
การบรรยายครัง้ที่ 4

2. • สิทธิ
• เสรีภาพ
•หน้าที่

3. สิทธิ หมายถึง ความชอบธรรมที่บุคคลสามารถใช้ยันกับบุคคลอื่น เพื่อคุ้มครองหรือ
รักษาประโยชน์อันเป็นส่วนที่พึงมีพึงได้ของบุคคลนั้น
ฏี.124/2487 “พูดถึงสิทธิ หากจะกล่าวโดยย่อและรวบรัดแล้วก็ได้แก่ประโยชน์อันบุคคลมีอยู่ แต่
ประโยชน์อันบุคคลมีอยู่ แต่ประโยชน์จะเป็นสิทธิหรือไม่ก็แล้วแต่ว่าบุคคลอื่นมีหน้าที่ต้อง
เคารพหรือไม่ ถ้าบุคคลอื่นมีหน้าที่ต้องเคารพ ประโยชน์นัน้ก็เป็นสิทธิ กล่าวคือได้รับความ
คุ้มครองตามกฎหมาย”

4. - สิทธิต้องเป็นความชอบธรรม ---- ในการรักษาผลประโยชน์ที่พึงมีพึงได้ของตน
- ต้องมีบุคคลเป็นผู้ถือสิทธิ---- ผู้ทรงสิทธิ
สัตว์หรือสิ่งของไม่อาจถือสิทธิหรือใช้สิทธิได้ สิทธิย่อมสงวนไว้สาหรับบุคคลโดยเฉพา
- บุคคลผู้มีหน้าที่ต้องเคารพสิทธิ สิทธินัน้ต้องเป็นสิ่งที่ยันกับคนอื่นได้ ---- ผู้มีหน้าที่ อาจเป็นหน้าที่
โดยเฉพาะ หรือหน้าที่โดยทวั่ไปก็ได้
ตามสัญญาซือ้ขายผู้ซือ้มีสิทธิเรียกร้องให้ผู้ขายส่งมอบทรัพย์ ในขณะเดียวกับผู้ซือ้ก็มีหน้าที่จาต้องรับมอบ
ทรัพย์สินที่ตนซือ้ไว้ และใช้ราคาตามสัญญา
หน้าที่โดยทั่วไป ก มีกรรมสิทธิ์เหนือบ้านของตน ทุกคนต้องเคารพสิทธิ์ของ ก ห้ามเข้าบ้าน ก จนกว่าได้รับ
อนุญาต
- สิทธิต้องมีเนื้อหา ---- กระทาการอย่างหนงึ่อย่างใด งดเว้นกระทาการ ส่งมอบทรัพย์ เช่น เนือ้หาสิทธิของ
เจ้าหนี้คือ เจ้าหนีมี้สิทธิที่จะเรียกร้องให้ลูกหนีช้าระหนี้ถ้าเป็นหนีเ้งินต้องชาระด้วยต้นเงินและดอกเบีย้

5. ประเภทของสิทธิ
• สิทธิมหาชน --- เป็นสิทธิซงึ่เกิดขึน้จากกฎหมายมหาชน โดยทวั่ไปเป็นสิทธิของ
พลเมืองที่ดีต่อรัฐ เช่น สิทธิในการชุมนุม สิทธิในการแสดงความคิดเห็น
• สิทธิเอกชน --- เป็นสิทธิระหว่างเอกชนกับเอกชนซึ่งเกิดจากกฎหมายเอกชน
- สิทธิมิใช่ทางทรัพย์สิน --- สิทธิในร่างกาย อนามัย เสรีภาพ ชื่อเสียง สิทธิของ
บิดามารดา สิทธิการเป็นสามีภรรยา เป็นต้น
- สิทธิทางทรัพย์สิน --- กรรมสิทธิ์ สิทธิ์ทางหนี้เป็นต้น

6. การใช้สิทธิ
หลัก
• ปพพ. ม. 421 “การใช้สิทธิที่มีแต่จะให้เกิดความเสียหายแก่บุคคลอื่นนัน้ ท่านว่าเป็นการอันมิ
ชอบด้วยกฎหมาย”
• ปพพ. ม. 5 “ในการใช้สิทธิแห่งตนก็ดี ในการชาระหนีก้็ดี บุคคลทุกคนต้องกระทาโดยสุจริต”

7. การคุ้มครองสิทธิ
เป็นกรณีการทาความเสียหายให้เกิดแก่บุคคลอื่นโดยกฎหมายอนุญาต โดยเป็นการกระทา
เพื่อป้องกันสิทธิหรือประโยชน์ของตนโดยชอบด้วยกฎหมาย
• การกระทาเพื่อป้องกัน --- ปอ. ม.68 การป้องกันโดยชอบด้วยกฎหมาย
• การกระทาโดยความจาเป็น --- ปอ. ม.67
• การใช้สิทธิช่วยเหลือตนเอง --- เจ้าของสิทธิย่อมสามารถใช้สิทธิได้โดยไม่ต้อพึ่งพาคนอื่น

8. หน้าที่หมายถึง ความชอบธรรมในทางที่เป็นความผูกพันให้บุคคลตกอยู่ในสถานะจะต้อง กระทา
งดเว้นกระทา หรือยอมให้เขากระทา เพื่อให้เป็นไปตามผลประโยชน์อันชอบธรรมของบุคคลอื่น
ความแตกต่างระหว่างหน้าที่ กับ สิทธิ
• หน้าที่เป็นความชอบธรรมในด้านเสียประโยชน์ --- สิทธิเป็นความชอบธรรมในด้านได้ประโยชน์
• ผู้มีหน้าที่เลือกไม่ได้จะต้องปฏิบัติ --- ผู้มีสิทธิเลือกที่จะรับสิทธินัน้หรือไม่ก็ได้
• ถ้ามีหน้าที่เกิดขึน้ ไม่จาเป็นต้องมีสิทธิตาม --- ถ้ามีสิทธิแล้วต้องมีหน้าที่ตามมาเสมอ

9. เสรีภาพ หมายถึง อา นาจตัดสินใจด้วยตนเองของมนุษย์ที่จะเลือกดา เนินพฤติกรรม
ของตนเอง โดยไม่มีบุคคลอื่นใดอ้างหรือใช้อา นาจแทรกแซงเกี่ยวข้องกับการตัดสินใจ
นั้น ทั้งนี้ต้องไม่เป็นการฝ่าฝืนต่อกฎหมาย
• ข้อแตกต่างระหว่าง “สิทธิ”และ “เสรีภาพ”
• เสรีภาพ เป็นอานาจที่บุคคลมีอยู่เหนือตนเอง ไม่ก่อให้เกิดหน้าที่แก่บุคคลอื่นแต่อย่างใด ต่าง
จากสิทธิที่ก่อให้เกิดหน้าที่แก่รัฐ ดังนัน้ จึงอาจกล่าวได้ว่า
• สิทธิเป็นอานาจที่บุคคลมีเพื่อเรียกร้องให้ผู้อื่นกระทาการหรือละเว้นการกระทาการอย่างใดอย่าง
หนึ่ง เพื่อประโยชน์ของตน

10. สรุป ความเหมือนและแตกต่างระหว่าง สิทธิ เสรีภาพ และหน้าที่
สิทธิเสรีภาพ หน้าที่
- สิทธิเป็นความชอบธรรมในด้านได้
ประโยชน์
- เป็นอานาจที่บุคคลมีอยู่เหนือตนเอง
สื่อออกมาในรูปแบบของการ
แสดงออก
- หน้าที่เป็นความชอบธรรมในด้าน
เสียประโยชน์
- ถ้ามีสิทธิแล้วต้องมีหน้าที่ตามมา
เสมอ
- ไม่ก่อให้เกิดหน้าที่แก่บุคคลอื่นแต่
อย่างใด
- ถ้ามีหน้าที่เกิดขนึ้ ไม่จาเป็นต้องมี
สิทธิตามมา
- ผู้มีสิทธิเลือกที่จะรับสิทธินัน้หรือไม่
ก็ได้
- ผู้มีหน้าที่เลือกไม่ได้จะต้องปฏิบัติ
- อยู่ภายใต้กรอบของกฎหมาย - อยู่ภายใต้กรอบของกฎหมาย - อยู่ภายใต้กรอบของกฎหมาย

11. สิทธิและหน้าที่ตามรัฐธรรมนูญ
สิทธิและหน้าที่ตามรัฐธรรมนูญ หมายถึง
1 สิทธิปละหน้าที่ที่ถูกกาหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ
2 เป็นสิทธิและหน้าที่ที่กฎหมายอื่นจะมาขัดหรือแย้งไม่ได้
3 เป็นศูนย์รวมและหลักของกฎหมายอื่น

12. • บททั่วไป
- การจากัดสิทธิและเสรีภาพจะกระทามิได้ เว้นแต้ โดยอาศัยอานาจตามบทบัญญัติของกฎหมายซึ่ง
ต้องไม่กระทบกระเทือนต่อสิทธิและเสรีภาพนัน้
• ความเสมอภาค
- ชายและหญิงมีสิทธิเท่าเทียมกัน
- การเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมต่อบุคคลเพราะเหตุแห่งความต่างในเรื่อง ถิ่นกาเนิด เชือ้ชาติ
ภาษา เพศ อายุ สภาพทางกายหรือสุขภาพ ฐานะทางเศรษฐกิจ ความเชื่อทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือ
ความคิดเห็นทางการเมืองอันไม่ขัดต่อบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ จะกระทามิได้
• สิทธิและเสรีภาพทั่วไป
- บุคคลยอ่มเสรีภาพในเคหะสถาน การเดินทาง การเลือกถิ่นที่อยู่ การเลือกศาสนา กรประกอบ
อาชีพ การชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธ
- การเนรเทศ หรือห้ามเข้ามาในประเทศ ซงึ่บุคคลผู้มีสัญชาติไทยจะกระทามิได้

13. • สิทธิในทรัพย์สิน
- สิทธิของบุคคลในทรัพย์สินย่อมได้รับความคุ้มครอง
- การเวนคืนอสังหาริมทรัพย์จะกระทามิได้ เว้นแต่ โดยอาศัยอานาจตามบทบัญญัติของ
กฎหมาย
• บุคคลย่อมมีสิทธิเสอมกันในการได้รับการศึกษาขั้นพนื้ฐานไม่น้อยกว่า 12 ปี
• ผู้ยากไร้มีสิทธิได้รับการรักษาพยาบาลจากสถานบริการสาธารณสุขของรัฐโดยไม่เสีย
ค่าใช้จ่าย
• บุคคลซ่งึมีอายุเกิน 60 ปีและไม่มีรายได้เพียงพอแก่การยังชี มีสิทธิได้รับความช่วยเหลือ
จากรัฐ
• บุคลซึ่งพิการหรือทุพพลภาพ มีสิทธิได้รับความช่วยเหลือจากรัฐ
• บุคคลจะใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญเพื่อล้มล้างการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษัตริย์เป็นประมุขไม่ได้

14. หน้าที่ตามรัฐธรรมนูญ
• บุคคลมีหน้าที่พิทักษ์รักษาซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
• บุคคลมีหน้าที่ไปใช้สิทธิเลือกต้งั
• บุคคลมีหน้าที่รับราชการทหาร เสียภาษีอากร