1. mgr inż. Piotr Rościszewski
Sprawozdanie z audytu Szlaku Rowerowego Dawnego Pogranicza
w dniu 2013-02-01
A. Przebieg Szlaku Rowerowego Dawnego Pogranicza (fragment jednej z tablic informacyjnych)
Pomysł trasy biegnącej wzdłuż południowej granicy Sosnowca nie jest nowy, jednakże z uwagi
na brak zainteresowania ze strony Urzędu Miejskiego w Sosnowcu propozycja takiego szlaku została
umieszczona w koncepcji Śląskiej Sieci Tras Rowerowych dopiero pod koniec 2010 r. jako trasa
nr 465 w kolorze czerwonym – okrężna wokół Sosnowca. Omawiany szlak został oznakowany
pod koniec 2012 r., przy czym jego przebieg odbiega od pierwotnych ustaleń na północ
od Modrzejowa oraz na odcinku Park Tysiąclecia – Milowice.

2. 2
B. Schemat planowanej Śląskiej Sieci Tras Rowerowych z trasą nr 465 w okolicach Sosnowca
Przebieg. Dużą zaletą szlaku jest to, że prawie w całości przebiega drogami, na których nie ma ruchu
samochodowego, a w miejscach skrzyżowań z ulicami znajdują się przejazdy dla rowerzystów.
Przebieg szlaku ma kilka prowizorek, które powinny być zastąpione prawidłowymi rozwiązaniami:
1. Na północ od Modrzejowa szlak miał przecinać ul. Orląt Lwowskich prowadząc pod most na
Przemszy, gdzie należało wyprofilować skarpę, żeby poprowadzić na tym odcinku nową
ścieżkę. Zamiast tego obok przejścia dla pieszych przez ul. Orląt Lwowskich został wykonany
przejazd dla rowerzystów, ale „zapomniano” o wykonaniu obniżonych krawężników.
2. Na skraju osiedla Ludmiła szlak dochodzi do ul. Mikołajczyka. Prowizoryczne połączenie
wylotów dwóch dróg zostało wykonane poprzez rozjeżdżenie zarośli samochodem. Nie jest to
właściwy sposób wykonywania tras dla rowerzystów.
3. Na południe od Radochy szlak przecina ul. Ostrogórską. Obok przejścia dla pieszych został
wykonany przejazd dla rowerzystów, ale „zapomniano” o wykonaniu obniżonych
krawężników.
4. W pobliżu stadionu MOSiR-u nie wiadomo, czy szlak prowadzi aleją, czy ścieżką po wale
przeciwpowodziowym.
5. Odcinek szlaku Park Tysiąclecia – Milowice został poprowadzony tak, że kończy się ślepo
przy ul. Baczyńskiego, bez możliwości jego przedłużenia w kierunku północnym. Według
koncepcji Śląskiej Sieci Tras Rowerowych trasa nr 465 miała biec przez park bardziej
na zachód do Os. Pekin, następnie omijać od zachodu cmentarz w Milowicach, po czym
prowadzić na wschód do Os. P. Dziekana w Czeladzi i Pogoni w Sosnowcu. Jest tez
możliwość poprowadzenia szlaku z Parku Tysiąclecia wprost do Os. Kalety i Pogoni,
ale z ominięciem Milowic.

3. 3
U góry:
1. Modrzejów, ul. Orląt Lwowskich.
Przejazd dla rowerzystów, na którym
„zapomniano” o obniżeniu krawężników”.
Po lewej:
2. Ludmiła, ul. Mikołajczyka.
Prowizoryczne połączenie wylotów
dwóch dróg zostało wykonane poprzez
rozjeżdżenie zarośli samochodem.

4. 4
3. Radocha, ul. Ostrogórska.
Przejazd dla rowerzystów, na którym „zapomniano” o obniżeniu krawężników”.
Nawierzchnia. Szlak rowerowy ogranicza się praktycznie tylko do oznakowania. Spore odcinki
szlaku mają nadal nawierzchnię gruntową lub tłuczniową, z dziurami i koleinami, które w przypadku
złych warunków atmosferycznych stają się trudne do przebycia rowerem. Temat ten nie został
dokładnie zbadany z uwagi na pokrywę śnieżną.
Stosunkowo dobrze został wykonany przejazd dla rowerzystów przez ul. Sobieskiego nieopodal
Stawu Stawiki. Nawierzchnię asfaltową ma aleja nad Brynicą od tego stawu do mostu za ośrodkiem
MOSiR-u. Dobrze utrzymane są dostosowane do ruchu pieszo-rowerowego dawne kolejowe obiekty
inżynierskie – mosty na Czarnej Przemszy i Brynicy oraz wiadukt nad drogą S86.
Znaki. Standardowe oznakowanie szlaku rowerowego tworzą znaki typu R-1. Wykonawca szlaku
zastosował modyfikację znaków, zarówno metalowych, jak i malowanych. Wszystkie znaki oprócz
czarnej obwódki mają na zewnątrz dodatkową drugą, białą obwódkę.
Tabliczki znaków zamiast z metalowej blachy wykonane są z tworzywa sztucznego,
bez zaokrąglonych narożników, niektóre naklejki z folii nie pokrywają całej powierzchni znaku,
a ślady naklejania są wyraźnie widoczne, co nie powinno mieć miejsca. Całe lico znaku powinno
stanowić jednolity wydruk. Niektóre znaki przykręcane są do podłoża wkrętami przebijającymi lico,
w sposób wyraźnie widoczny. Wkręty powinny mieć płaskie główki, zagłębione w płytce znaku, a
lico znaku powinno być naklejane po przykręceniu płytki do konstrukcji wsporczej.
Znaki malowane mają inny kształt, niż znaki na tabliczkach, mają niewłaściwie i niepotrzebnie
zaokrąglone narożniki. Z uwagi na lepszą widoczność zaleca się, aby nie wykonywać na nich czarnej
obwódki, tymczasem wykonawca zadał sobie dużo trudu, aby je mimo tego wykonać.
Wybór miejsca pod znaki. Niektóre znaki malowane są na obiektach, które się do tego nie nadają
z uwagi na zbyt małe rozmiary lub są niewidoczne.

5. 5
U góry:
4. Dawny wiadukt kolejowy
nad drogą nr S86.
Po lewej:
5. Dawny most kolejowy na Brynicy.

6. 6
Po lewej:
6. Znak R-1. Folia przylepiona do tabliczki
z tworzywa sztucznego,. Folia przylepiona
do tabliczki z tworzywa sztucznego,
bez zaokrąglonych narożników.
U dołu:
7. Szczegóły mocowania znaków
do słupka metalowego.

7. 7
8. Znak R-1b, z niestarannie wykonanym licem z folii i niewłaściwym zamocowaniem,
z wkrętami przebijającymi lico.
9. Znak malowany,
z niewłaściwie zaokrąglonymi narożnikami 10. Znak malowany na zbyt cienkim słupie.
i niepotrzebnie wykonaną obwódką.

8. 8
Usytuowanie znaków. Zgodnie z rozporządzeniami o znakach drogowych i instrukcją znakowania
szlaków turystycznych znaki typu R-1 powinny znajdować się w miejscach dobrze widocznych,
blisko krawędzi drogi i na odpowiedniej wysokości, tj. 2,0÷2,5 m nad powierzchnią drogi. Żaden z
tych warunków nie został zachowany. Zdarzają się znaki usytuowane z dala od drogi, w miejscach
niewidocznych do momentu, kiedy się obok nich przejeżdża, chociaż w zimie gałęzie nie są pokryte
liśćmi, a spora część znaków umieszczona jest bardzo nisko.
11 i 12. Znaki usytuowane zbyt daleko od drogi, a w drugim przypadku również zbyt nisko.
Częstotliwość znaków i braki w oznakowaniu. Początek i koniec szlaku powinien
być oznaczony znakami R-1a (z kropką), tymczasem na szlaku nie ma ani jednego
takiego znaku z czterech, jakie powinny się na nim znajdować. Znaki R-1
(z paskiem) powinny znajdować się za każdym skrzyżowaniem, włączając w to
początki szlaku, tymczasem w wielu przypadkach nie ma w tych miejscach ani
jednego takiego znaku. Niekiedy zamiast za skrzyżowaniami znaki zostały
umieszczone między nimi. Brak oznakowania powoduje, że w pobliżu stadionu
MOSiR-u nie wiadomo, czy szlak prowadzi aleją, czy ścieżką po wale C. Wzór
przeciwpowodziowym. znaku R-1a
Skrzyżowania, na których szlak zakręca lub trudno zorientować się co do jego dalszego przebiegu,
powinny poprzedzać znaki ze strzałkami. Najczęściej stosowane są znaki R-1b (ze strzałką w lewo
lub w prawo), chociaż niekiedy dla fałszywie pojętej oszczędności znajdują się za skrzyżowaniem,
czyli w miejscu, w którym rowerzysta z nich nie skorzysta. Na zakrętach znaki
R-1b i R-1 powinny się nawzajem uzupełniać, tymczasem tutaj występują zamiennie, utrudniając
rowerzystom znalezienie dalszej drogi. Typowym błędem znakarskim jest umieszczanie obu znaków
R-1b na jednym słupku, a na szlaku znaleziono ich kilka. Niezbyt profesjonalnie wygląda znak,
na którym rower skierowany jest w lewo, a strzałka w prawo.
Wykonawca zupełnie nie zna możliwości, jakie daje zastosowanie znaków R-3a, R-3b i R-3c,
pozwalających przejechać wygodniej przez rozległe skrzyżowania, zamiast wypatrywania
znaków R-1b usytuowanych byle gdzie w ich obrębie.

9. 9
13 i 14. Brak znaków R-1 za skrzyżowaniami (u dołu pod znakiem C-13/16).

10. 10
D. Przykład prawidłowego oznakowania szlaku
rowerowego na zakręcie
(instrukcja znakowania szlaków rowerowych).
15÷17. Znaki R-1b mocowane lub malowane „oszczędnościowo”
na jednym słupku za skrzyżowaniem (znaki te powinny zapowiadać zakręt
i znajdować w miejscu umożliwiającym rozpoczęcie manewru).

11. 11
E, F i G. Znaki oznaczające kierunek jazdy na najbliższym skrzyżowaniu R-3a, R-3b i R-3c,
umieszczane przed rozległymi skrzyżowaniami i skomplikowanymi zakrętami trasy.
Drogowskazy. Powinny być częścią standardowego oznakowania szlaku rowerowego jako znaki
typu R-3. Wykonawca szlaku zupełnie zaniechał ich ustawienia, posiłkując się niestandardowymi
strzałkami na tablicach informacyjnych.
H. Instant drogowskazy
I. Wzór drogowskazu R-3
wkomponowane w tablice informacyjne.
18. Jedna z tablic informacyjnych przy szlaku.

12. 12
Tablice informacyjne. Ustawienie przy szlaku kilku tablic informacyjnych jest dobrym pomysłem,
ale jej autorzy zamiast koncentrować się na szlaku i jego otoczeniu, to zajmują się reklamowaniem
miasta, w którym jak dotąd nie ma żadnych innych szlaków, ani nawet nie ma ich projektów. Bardzo
skąpa jest środkowa część tablicy, na której zamiast planu fragmentu miasta jest tylko kilka
schematycznych kresek. Kilometraż zamiast przy szlaku pomiędzy punktami węzłowymi został
umieszczony przy odrębnej kresce pod schematem. Po lewej stronie tablicy została umieszczony
mały planik Sosnowca z wykazem zabytków, ale nawet nie zaznaczono na nim przebiegu szlaku
rowerowego, za to nie wiadomo dlaczego zaznaczono na nim prostokątem centrum miasta. Po prawej
stronie umieszczone zostały zdjęcia, które tylko częściowo mają jakiś związek ze szlakiem.
Nie zaznaczono na schemacie i na planiku, gdzie znajdują się sfotografowane obiekty. W przypadku
tej tablicy hasło „Sosnowiec łączy” wydaje się hasłem bez pokrycia. Trudno domyśleć się jak można
dojechać na szlak rowerowy z sąsiednich miast, a zwłaszcza z Katowic i Mysłowic.
Podsumowanie
1. Przebieg szlaku. Szlak Rowerowy Dawnego Pogranicza biegnie wzdłuż południowej granicy
Sosnowca od Trójkąta Trzech Cesarzy do Parku Tysiąclecia, kończąc się na skraju Milowic.
Dużą zaletą szlaku jest to, że prawie w całości przebiega drogami, na których nie ma ruchu
samochodowego, a w miejscach skrzyżowań z ulicami znajdują się przejazdy dla rowerzystów.
a/ Szkoda, że „zapomniano” o obniżeniu krawężników przy przejazdach przez ul. Orląt
Lwowskich i ul. Ostrogórskiej.
b/ W przypadku przedłużania szlaku w kierunku północnym niezbędna będzie zmiana przebiegu
obecnego odcinka Park Tysiąclecia – Milowice.
2. Śląska Sieć Tras Rowerowych. Szlak powinien zostać dostosowany do koncepcji tej sieci jako
trasa nr 465, a jego oznakowanie powinno zostać wykonane jako standardowe zgodnie
z instrukcją znakowania szlaków turystycznych PTTK.
3. Nawierzchnia szlaku. Spore odcinki szlaku mają nadal nawierzchnię gruntową lub tłuczniową,
z dziurami i koleinami, które w przypadku złych warunków atmosferycznych stają się trudne
do przebycia rowerem. Dobrze utrzymane są dostosowane do ruchu pieszo-rowerowego dawne
kolejowe obiekty inżynierskie – mosty na Czarnej Przemszy i Brynicy oraz wiadukt
nad drogą S86.
4. Oznakowanie szlaku znakami kategorii R. Oznakowanie nie zostało wykonane prawidłowo –
znaki nie są zgodne ze standardowymi wzorami znaków drogowych i znaków szlaków
rowerowych PTTK, chociaż różnice te są niewielkie. Zdziwienie budzą znaki malowane
z zaokrąglonymi narożami.
5. Usytuowanie znaków. Niepokój budzi dość rzadkie oznakowanie, szacunkowo można określić,
że brak jest połowy potrzebnych znaków. Brak jest znaków początku i końca szlaku R-1a, brak
znaków R-1 za niektórymi skrzyżowaniami i znaków R-1b przed sporą częścią zakrętów, a przed
skomplikowanymi skrzyżowaniami nie są używane znaki R-3a, R-3b i R-3c. Na niektórych
zakrętach znaki R-1b zostały umieszczone za skrzyżowaniami, w kilku przypadkach
„oszczędnościowo” na jednym słupku, a niekiedy w miejscach niewidocznych nawet zimą, gdy
na gałęziach nie ma liści. Niektóre znaki malowane są na obiektach, które się do tego nie nadają
z uwagi na zbyt małe rozmiary. Niektóre znaki znajdują się daleko w bok od krawędzi drogi,
a inne bardzo nisko, chociaż powinny znajdować się na wysokości 2,0÷2,5 m nad powierzchnią
drogi.
6. Drogowskazy. Na szlaku brak jest prawidłowo wykonanych drogowskazów.
7. Tablice informacyjne wymagają ponownego przemyślenia. Powinny propagować turystykę
rowerową, a nie przypadkowe obiekty w Sosnowcu.
Uwaga. Audyt nie zawiera kompletnego wykazu mankamentów dotyczących przebiegu, stanu dróg
i oznakowania Szlaku Rowerowego Dawnego Pogranicza. Rozwiązania wszystkich problemów
powinny znaleźć się w dokumentacji modernizacji tego szlaku.
Gliwice, 2013-02-04