1. MASAŻ SEGMENTARNY
Jest to zespół rękoczynów (chwytów, technik), które stosujemy w celu świadomego odruchowego
oddziaływania na wszystkie tkanki i ich zmiany chorobowe
Głównym założeniem jest opracowanie każdej odruchowej zmiany tkankowej przez zastosowanie
najwłaściwszych technik.
W odróżnieniu od masażu klasycznego, masaż segmentarny znajduje szczególne zastosowanie w
leczeniu chorób narządów wewnętrznych.
Twórcami masażu segmentarnego są dwaj Niemcy - O)o Glaser i Wolfgang Dalicho.
ANATOMICZNE UWARUNKOWANIA WYKONYWANIA MASAŻU SEGMENTARNEGO
Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego
Rejestruje on, przekazuje i analizuje napływające pobudzenia z zakończeń czuciowych oraz realizuje
prawidłowe reakcje adaptacyjne na zmieniające się warunki świata zewnętrznego i środowiska
wewnętrznego
Obwodowy układ nerwowy dzieli się na 2 układy - somatyczny i automatyczny:
układ somatyczny (jest zależny od naszej woli i pozwala na wykonywanie dowolnych
czynności)
układ autonomiczny (nie jest podporządkowany naszej woli)
Układ autonomiczny składa się z 2 części: współczulnej i przywspółczulnej. Te dwie
przeciwstawne części układu wegetatywnego są w ciągłym „starciu” i wzajemnym
kontrolowaniu się. Polem działania jest określony narząd, a efektem zachowana homeostaza
czynnościowa tego narządu, która zapewnia jego optymalną funkcją w danym momencie
przy danym na nią zapotrzebowaniu.
Układ współczulny podlega aktywacji w stanach wysiłku, emocji, umożliwia on mobilizację i
wydatkowanie energii
Układ przywspółczulny dominuje w spoczynku, odnowie, umożliwiając regenerację i
gromadzenie energii
Układ przywspółczulny
Część włókien biegnie w nerwie błędnym i innych nerwach czaszkowych (III, VII i IX)
Ośrodki przywspółczulne leżą też w odcinku krzyżowym kręgosłupa
Nerwy przywspółczulne tworzą tuż przed docelowymi narządami zwoje, z których wychodzą
nerwy bezpośrednio już zaopatrujące narządy
Przekaźnikiem chemicznym synaps jest acetylocholina
Działanie
Wytwarzanie łez
Skurcz mięśni rzęskowych oczu, zwężanie się źrenic
Wytwarzanie rzadkiej, obfitej śliny
Zwężenie tchawicy i oskrzeli
Zmniejszenie siły i częstości skurczów serca
Synteza glikogenu
Wydzielanie enzymów trawiennych
Wydzielanie insuliny
Przyspieszenie ruchów jelit
Rozluźnienie zwieracza pęcherza moczowego
Pobudzenie narządów płciowych do rozkurczu i erekcji
2. Układ współczulny
Ośrodki leżą w części piersiowej i lędźwiowej rdzenia kręgowego
Przekaźnikiem chemicznym synaps jest zarówno acetylocholina, jak
i noradrenalina (acetylocholina mediuje przewodzenie w zwojach, noradrenalina
bezpośrednio wpływa na narządy)
Działanie
Zahamowanie wytwarzania łez
Rozkurcz mięśni rzęskowych oczu, rozszerzanie się źrenic
Wytwarzanie gęstej śliny
Rozszerzenie tchawicy i oskrzeli
Zwiększenie siły i częstości skurczów serca
Uwalnianie glukozy
Zmniejszenie wydzielania enzymów trawiennych
Zwolnienie ruchów jelit
Skurcz mięśnia zwieracza pęcherza moczowego
Pobudzenie narządów płciowych do skurczu i zahamowania erekcji
Podstawową czynnością układu nerwowego jest odbieranie bodźców przez receptory i odpowiednie
reagowanie na nie przez efektory.
Łuk odruchowy
Każdy łuk odruchowy składa się z:
Bodźca – czynnika wywołującego pobudzenie receptorów
Receptora – zazwyczaj zlokalizowanego w ścianie narządu wrażliwego na różnego rodzaju
bodźce mechaniczne i chemiczne
Drogi dośrodkowej (aferentnej)
Ośrodka nerwowego
Drogi odśrodkowej (eferentnej)
Efektora – narządu wykonawczego (mięsień lub narząd wewnętrzny)
Do łuków odruchowych układu autonomicznego należą:
Łuk odruchowy trzewno - skórny
droga aferentna biegnie z narządu wewnętrznego do rdzenia za pośrednictwem zwoju pnia
współczulnego
droga eferentna biegnie od rdzenia do skóry
tą drogą powstaje przeczulica skóry i zwężenie naczyń (strefy Heada)
Łuk odruchowy trzewno – mięśniowy
droga aferentna biegnie z narządu wewnętrznego do rdzenia
droga eferentna biegnie od rdzenia do mięśnia
Objawem tego odruchu jest wzmożone napięcie mięśniowe.
Łuk odruchowy trzewno-trzewny
droga aferentna biegnie z narządu wewnętrznego do rdzenia
droga eferentna biegnie od rdzenia do narządu wewnętrznego
tą drogą oddziałują wzajemne na siebie narządy wewnętrzne
Łuk odruchowy skórno-trzewny
droga aferentna biegnie ze skóry do rdzenia
droga eferentna biegnie od rdzenia do narządu wewnętrznego
tą drogą oddziałuje masaż segmentarny na narządy wewnętrzne
3. PODSTAWY KLINICZNE MASAŻU SEGMENTARNEGO
Pewne okolice ciała (skóra, mięśnie, kości) są połączone nerwowo i wewnątrzwydzielniczo
z określonymi narządami wewnętrznymi i mogą na siebie wzajemnie oddziaływać tworząc tzw. krąg
czynnościowy. W chorobach poszczególnych narządów wewnętrznych pewne określone odcinki
skóry, mięśnie lub tkanka łączna wykazują wzmożoną wrażliwość. Zmiany te nazywane są zmianami
odruchowymi. W 1888 neurolog H. Head wyodrębnił strefy przeczulicy skóry w przebiegu chorób
narządów jamy brzusznej. Headowi zawdzięczamy także jedno z podstawowych pojęć w masażu
segmentarnym tj. określenie „punkty maksymalne” są to miejsca o szczególnie wyraźnej przeczulicy
w obrębie stref.
Strefy Heada - występowanie na pewnych segmentach skóry miejsc o nadmiernej wrażliwości na
ucisk lub skłonności do pojawiania się samoistnych bólów.
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance skórnej
bóle żołądka występują przy zmianach ropnych skóry w segmentach Th7-Th8
ból promieniujący do zębów pojawia się przy czyrakach w obrębi etwarzy
problemy z pęcherzem moczowym pojawiają się po oparzeniu skóry z pęcherzami w
segmentach Th12-L1
stan zapalny kręgosłupa daje objawy w postaci rozstępów występujących wzdłuż
kręgosłupa
wrzody dwunastnicy i żołądka powodują w obszarze przeczulicy skórnej zaburzenia ukrwienia
dolegliwości pęcherzyka żółciowego powodują zmiany odruchowe w postaci przeczulicy
skórnej po prawej stronie kręgosłupa na wysokości Th4 -Th7
dolegliwości trzustki powodują zmiany odruchowe w postaci przeczulicy skórnej po lewej
stronie kręgosłupa na wysokości Th7 -Th9
w chorobach płuc oraz porażeniu połowiczym stwierdza się połowicze pocenie o
charakterystycznym zapachu,
w chorobach płuc i opłucnej po stronie zmian chorobowych występuje zwiększona
temperatura ciała
silne uderzenie w klatkę piersiową w okolicy mostkowej prowadzi do zatrzymania akcji serca,
dusznica bolesna powoduje samoistne bóle po lewej stronie klatki piersiowej, a pod
wpływem ucisku ból promieniuje do lewej kończyny górnej,
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance łącznej
w zapaleniu opłucnej pojawiają się obrzmienia tkanki łącznej w obrębie segmentów odcinka
piersiowego kręgosłupa
w chorobach naczyń obwodowych obserwuje się wciągnięcia i nabrzmienia tkanki łącznej,
punkty maksymalne w tkance łącznej między kręgosłupem a łopatką występują po stronie
chorej przy chorobach kości kończyn górnych
zmiany o charakterze modzeli w okolicy górnej części mostka po stronie lewej mogą
przyczynić się do powstania nerwic nerwic sercowych
dolegliwości dróg żółciowych powodują bóle w strefie powyżej obojczyka po stronie prawej
blizny pooperacyjne i pooparzeniowe wybranych segmentów mogą odpowiadać za
zaburzenia odpowiednich narządów wewnętrznych
schorzenia kobiecych narządów płciowych wywołują bolesne strefy łącznotkankowe na
podbrzuszu oraz powyżej spojenia łonowego.
zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych mogą być przyczyną dyskopaFi szyjnej, a
ta z kolei wywołuje dolegliwości sercowe, nadciśnienie, bóle głowy, stan zapalny barku czy
chorobę Sudecka
4. stan zapalny szpiku kostnego w obrębie kończyn może wywoływać stany zapalne torebek
stawowych oraz ból pochodzenia naczyniowego
stany zapalne narządów wewnętrznych jamy brzusznej wywołuje obrzmienie tkanki łącznej w
segmentach odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance mięśniowej
prawostronne napięcie mięśniowe powłok brzusznych występuje przy zapaleniu wyrostka
robaczkowego powoduje ograniczone
stan zapalny pęcherzyka żółciowego powoduje zwiększenie napięcia mięśni
międzyżebrowych po prawej stronie na wysokości od VII do IX żebra
zaburzenia pracy serca powodują zwiększenie napięcia i ból mięśni międzyżebrowych w
drugiej przestrzni międzyżebrowej po stronie lewej
dusznica bolesna wywołuje wzrost napięcia mięśni piersiowych po stronie lewej
wzmożone napięcie mięśni barków pojawia się w świeżych schorzeniach szczytów płuc,
natomiast stany przewlekłe tych schorzeń są przyczyną zaników mięśni barków,
wzmożone napięcie mięśni biodrowych i pośladkowych można zaobserwować przy zaparciu,
w chorobach dwunastnicy i jelit występuje swoisty punkt bólowy w mięśniu prostym brzucha.
Odruchowe zmiany chorobowe w okostnej
choroby płuc powodują powstanie bolesnych punktów na połączeniach mostkowo -
żebrowych
zgrubienia obojczyka ujawniają się po stronie chorego płuca,
w owrzodzeniach żołądka i chorobach dróg żółciowych pojawiają się płytkie wgłębienia na
łukach żebrowych,
pasmowate zgrubienia na żebrach i mostku po stronie lewej stwierdza się w dolegliwościach
sercowych,
zgrubienia występujące w kresie karkowej dolnej ujawniają się w bólach głowy,
swoiste punkty maksymalne występują w nadkłykciach promieniowym i łokciowym kości
ramieniowej w zablokowaniu stawu barkowego
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance nerwowej
choroba wrzodowa żołądka powoduje zmiany w odpowiednich włóknach nerwowych i w
obrębie współczulnych segmentów komórek zwojowych
zmiany zwoju aortowo-nerkowe obserwuje się w przewlekłym odmiedniczkowym zapaleniu
nerek
astma oskrzelowa powoduje zmiany o charakterze zwyrodnienia w dolnym zwoju szyjnym,
konsekwencją tego mogą być zmiany w mięśniówce gładkich pęcherzyków płucnych oraz
oskrzeli
uszkodzenie obwodowego układu współczulnego może spowodować lokalny zanik tkanki
tłuszczowej albo jej rozrost,
w chorobach mózgu i opon mózgowych stwierdza się krwawiące nadżerki i owrzodzenia
żołądka
Odruchowe zmiany chorobowe w układzie krążenia:
w chorobach płuc stwierdza się po stronie chorej rozszerzenie naczyń na wysokości drugiego
i trzeciego żebra albo pierwszego kręgu piersiowego,
w chorobach naczyń obwodowych kończyn dolnych pojawiają się bóle i tzw. „chromanie
przestankowe”,
w schorzeniach narządów wewnętrznych ujawnia się wzmożony i długotrwały dermografim
na skórze brzucha,
w chorobach mózgu obserwuje się jednostronne upośledzenia ukrwienia,
5. w dusznicy bolesnej na lewej stronie klatki piersiowej występuje wzmożony i długotrwały
dermografim,
zaburzenia ukrwienia spowodowane bliznami pooperacyjnymi mogą wywołać kolkę
wątrobową, nerwobóle, migrenę czy choroby skóry,
schorzenia narządów wewnętrznych powodują zaburzenia ukrwienia w odpowiednich
segmentach skóry
Odruchowe zmiany chorobowe w narządach wewnętrznych
kolki nerkowe i wątrobowe, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie płuc przebiegają
z odruchami wymiotnymi,
w dolegliwościach jelitowych bardzo często występują zaburzenia miesiączki, a choroby
narządów płciowych kobiecych wywołują zaburzenia jelitowe,
dusznica bolesna może wywoływać dolegliwości brzuszne np. biegunki, wymioty, a
dolegliwości brzuszne mogą wywołać objawy dusznicowe
zatrucie pokarmowe przebiega z silnymi bólami głowy oraz ogólnym osłabieniem,
stan zapalny wyrostka robaczkowego powoduje tworzenie się wrzodów dwunastnicy
choroby nerek są przyczyną występowania nadciśnienia tętniczego,
większość chorób wewnętrznych wpływa na rozszerzenie źrenicy i szpary powiekowej po
stronie chorego narządu
Odruchowe zmiany chorobowe w kręgosłupie:
dyskopaFa kręgosłupa szyjnego powoduje dolegliwości ze strony serca, bóle głowy,
nadciśnienie,
w chorobach płuc obserwuje się boczne skrzywienie kręgosłupa piersiowego po stronie
chorej,
zwyrodnienia stawów kręgosłupa mogą wywoływać zaburzenia żołądkowo - jelitowe,
zablokowanie żeber i ruchowych segmentów piersiowych kręgosłupa wywołuje zwiększony
opór klatki piersiowej w czasie oddychania, a co za tym idzie – nasilenie duszności,
w kamicy nerkowej stwierdza się skoliozę w odcinku lędźwiowym kręgosłupa po stronie
lewej,
rwa kulszowa czy lumbago mogą być konsekwencją zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa
lędźwiowo-krzyżowego
UNERWIENIE SEGMENTARNE SKÓRY
C2-C3 skóra potylicy karku i szyi
C4 skóra karku, dolnej części szyi, powyżej obojczyków
C5 dolna część karku, poniżej obojczyków, przednia strona stawu ramiennego, przednia
strona ramienia i przedramienia do nadgarstka
C6 wał mięśnia czworobocznego, boczna powierzchnia stawu ramiennego, boczna
powierzchnia ramienia, strona promieniowa przedramienia i kciuk
C7 okolica nadgrzebieniowa, tylno boczna strona ramienia, grzbietowa strona przedramienia,
palce – wskazujący
i środkowy po stronie grzbietowej
i dłoniowej
C8 okolica grzebienia łopatki, przyśrodkowa i tylna strona ramienia, strona łokciowa
przedramienia, palce – 4 i 5 po stronie grzbietowej i dłoniowej
Th1 skóra grzbietu od 1 kręgu piersiowego ukośnie do dołu pachowego, z przodu poziomo
poniżej obojczyków na stronie przyśrodkowo-przedniej ramienia, strona dłoniowa
przedramienia do nadgarstka
6. Th2 – Th12 skóra grzbietu od wysokości odpowiedniego kręgu piersiowego skośnie, lekko w
dół i do boku, od przodu prawie poziomo, segment Th12 dochodzi do podbrzusza
L1 z tyłu skośnie w dół i do boku, od przodu okolica pachwinowa
L2 od 2 kręgu lędźwiowego do grzebienia biodrowego, na udzie od boku i góry
w kierunku części przyśrodkowej i ku dołowi równolegle i powyżej mięśnia krawieckiego
L3 od 3 kręgu lędźwiowego w dół i do boku, z przodu wzdłuż mięśnia krawieckiego do
przyśrodkowej części okolicy kolanowej i do górnej 1/3 przyśrodkowej część podudzia
L4 od 4 kręgu lędźwiowego do krętarza większego, z przodu boczna część 1/3 środkowej uda,
przednia powierzchnia kolana, wewnętrzna część 1/3 środkowej podudzia
L5 od 5 kręgu lędźwiowego przez pośladek, wewnętrzną- boczną powierzchnię uda do
bocznej powierzchni kolana, z przodu ukośnie przez podudzie do grzbietu stopy
i palców od 1 do 4, na podeszwie, wyłącznie wewnętrzny brzeg stopy wraz z paluchem
S1 od górnej części kości krzyżowej przez pośladek, środkową 1/3 część uda po stronie
przedniej, dół podkolanowy, tylno-boczna połowa podudzia, po stronie podeszwowej palce
od 2 do 5, na stronie grzbietowej wyłącznie 5 palec i boczny brzeg stopy
S2 środkowa część kości krzyżowej, pośladki, wewnętrzno- tylna powierzchnia uda i
podudzia, aż do kostki wewnętrznej
S3 środkowa część pośladka, krocze, moszna i prącie
S4-S5 okolica odbytu, krocze, odbyt
Nerw czaszkowy trójdzielny
V1 czoło i szczyt czaszki, powieka górna, grzbiet nosa
V2 warga górna i górna połowa policzka
V3 dolna połowa policzka, skóra skroni
i podbródka
Unerwienie segmentarne mięśni
C1 Drobne mięśnie karku.
C2 – C3 Mięśnie szyi w szczególności mięśnie pochyłe i mięsień czworoboczny.
C4 Przepona i mięśnie obręczy kończyny górnej.
C5 Mięsień naramienny, dwugłowy ramienia, kruczo ramienny, ramienno promieniowy,
piersiowy większy i mniejszy, nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy
C6 Piersiowy większy i mniejszy, najszerszy grzbietu, zębaty przedni, trójgłowy ramienia,
naramienny, obły większy i pod łopatkowy.
C7 Prostownik nadgarstka i palców oraz zginacze nadgarstka.
C8 Długie prostowniki i zginacze palców.
Th1 Drobne mięśnie dłoni i palców.
Th2 – Th6 Mięśnie grzbietu i mięśnie międzyżebrowe.
Th7 – Th9 Mięśnie grzbietu i brzucha.
Th10 – Th12 Mięśnie grzbietu i podbrzusza
L1 Dolny odcinek mięśni podbrzusza, mięśnie czworoboczny lędźwi i krawiecki.
L2 Mięsień biodrowo lędźwiowy i czworogłowy uda.
L3 Mięsień biodrowo lędźwiowy, przywodziciele uda
i skręcające udo do wewnątrz.
L4 Mięsień czworogłowy uda i prostownik podudzia.
L5 Mięsień pośladkowy średni i mały, półścięgnisty, półbłoniasty, piszczelowy przedni i
dwugłowy uda.
S1 Mięsień pośladkowy wielki, gruszkowaty, czworogłowy uda, prostowniki stopy,
piszczelowy przedni, mięśnie strzałkowe, prostownik palców długi.
S2 Mięśnie tylnej grupy podudzia, prostowniki palucha, drobne mięśnie stopy.
7. S3 Mięśnie poprzecznie prążkowane układu moczowego i odbytnicy.
S4 – S5 Mięśnie krocza i odbytnicy.
Unerwienie segmentarne narządów wewnętrznych
Aorta Th1 – Th8
Gruczoł piersiowy Th4 – Th6
Jelito cienkie C3 – C4
Moczowód Th10 – Th12 i L1 – L2
Narządy płciowe wewnętrzne Th10 – Th12 i L1 – L3
Nerki C4
Odbytnica Th11 – Th12 i L1 – L2
Okrężnica wstępująca C3 – C4 i Th9 – L1
Okrężnica zstępująca C3 – C4
Oskrzela Th3 – Th9
Pęcherz moczowy Th11 – Th12 i L1 – L3
Pęcherzyk żółciowy Th6 – Th10 po stronie prawej
Płuca C3 – C4
Poprzecznica C3 – C4 i Th9 – L1
Przełyk Th3 – Th5
Serce C3 – C4 po stronie lewej
Śledziona C3 – C4 i Th8 – Th10 po stronie lewej
Trzustka Th7 – Th9 po stronie lewej
Wątroba C3 – C4 po stronie prawej
Wyrostek robaczkowy Th 11 – Th12 po stronie prawej
Żołądek C3 – C4 i Th5 – Th9 po stronie lewej
