UNIDADE DIDÁCTICA

1. Mar de Lugo
no museo do mar
"Paisaxes culturais
da Rede Museística"

2. Descripción da unidade didáctica
Lugo é unha provincia con mar. É algo evidente, pero que realmente moita
xente descoñece. A imaxe que se proxecta da provincia desde o exterior é
dun territorio interior, marcado polos vales, as chairas e a montaña. Isto en si
mesmo non ten nada de malo, pero a provincia de Lugo é moita mais diversa
e iso é unha riqueza a por en valor en muitos sentidos. Lugo ten mar, ten
unha das maiores flotas pesqueiras do Cantábrico, ten praias, ten mareas e
ten temporais. E Lugo ten unha xanela aberta ao mar en forma de Museo
Provincial do Mar.
Un museo que conta unha história épica de navegantes e cazadores de balea
pero con espazo para o lirismo narrativo das praias repletas de cunchas que
cantan as pescantinas ao traballar. Un museo que fala da historia do ser
humano pero tamén da tremenda e fraxil biodiversidade do medio marítimo.
Un museo para aproveitar e simbolizar esa parte da provincia que mira ao
norte e nos conecta con o mundo “mar-por-medio”.
Así, desde a Rede Museística Provincial de Lugo consideramso que esta
ferramenta en forma de museo é útil para a aprendizaxe en valores, en
coñecemento e en procesos dos e das futuras cidadans do maña. Desta
forma, queremos ofrecer esta proposta de unidade didáctica para que a rede
colaborativa na que traballamos se extenda tamén aos centros educativos
que podan xerar sinerxias con nós na formación desde o respeito aos e ás
outras e a propia natureza. Consideramos que o Museo Provincial do Mar é
un espazo onde se pode aprender importante leccións sobre o noso pasado
común e tamén sobre os retos do futuro. Por iso, convidamos a aprender con
nós mediante esta Unidade Didáctica.
Obxectivos
�Comprender a diversade do medio natural e dos biotipos asociados ao
mesmo.
●Observar e entender a diversidade de formas humanas que se adaptan às
distintas formas do territorio.
●Aproximarse à diversidade ecológica como forma de riqueza, tanto natural
como económica
�Utilizar o Museo Provincial do Mar de San Cibrao (que garda a memoria
colectiva da comunidade local) como xanela aberta ao mar da provincia de
Lugo, difundindo o carácter tamén marítimo da mesma.
�Utilizar o patrimonio biolóxico e natural como chamada á conservación do
medio e non ao coleccionismo de tesouros naturais.
�Entender os obxectos como exemplos de vida, de actividade humana, como
reforzo dunha historia antés que como fetiches que garden algo en si mesmo.
�Comprender o fracaso como algo consubstancial á praxe a partir do
naufragio como algo inerente á navegación.
�Valorar a contribuición do pasado e das persoas maiores para a construc-
ción da sociedade actual, tanto nos aspectos economicos-materiais como
nos culturais e políticos.
�Entender as formas tradicionais de traballo como unha forma colaborativa
de producción e consenso.
�Comprender o carácter finito dos recursos naturais e a necesidade de
interactuar con os mesmos desde o equilibrio ecolóxico.
�Visibilizar o museo non como un almacen de obxectos e coñecimentos
senon como un lugar dinámico onde tamén existe espazo para o lecer e para
partillar experiencias.

3. �Visibilizar a costa non só como un lugar de sol e praia senón tamén
como un conxunto complexo de interaccións humanas e naturais que
con carácter histórico resultaron nunhas formacións naturais e
culturais determinadas.
�Entender a permanencia de actividades tradicionais en areas con
orientación turística como un patrimonio cultural e riqueza para
oriundos e visitantes.
�Eliminar culturas sexistas mediante a comprensión de que os
actuais roles de xénero non son universais nen tampouco resultado
dunha división do traballo debido a unha maior fortaleza física ou
predisposición natural.
�Relativizar a diversidade funcional eliminando unha intepretación
limitadora ao relacionar traballos diferentes con persoas diferentes,
contribuindo ao resultado final e ao ben común.
Competencias básicas
Competencias lingüísticas
Escuitar, Conversar e Ler
A maior parte de actividades realizanse de forma oral ou num espazo
educativo marcado pola oralidade. Isto contribue a mellorar o desen-
volvimento da lingua oral no alumando, especilamente naquelas
parámetros marcados polo seu exercicio grupal
Competencias matemáticas
Comprensión, representación e medida do espazo
O traballo en base a instumentos de navegación así como a com-
prensión da paisaxe e a traballo en escala contribue a mellorar as
capacidades en relación á conversión matématica da realidade física.
Coñecemento do medio
O Conxunto da Unidade Didactica versa sobre o coñecimento da
realidade natural e cultural dunha parte da provincia de Lugo repre-
sentada mediante o seu museo do Mar, así como a o carácter ecolo-
gicamente diverso do medio mariño polo que o conxunto da activida-
de reforzo con un carácter xeral o coñecemento do medio.
Competencia social e cidadá
Relacións persoais
Traballo cooperativo
Coñecemento e interación da realidade social
A idea de museo comunitario construido en base a redes de traballo
colaborativo e a sua reproducción no porcesso de aprendizaxe
mellora as competencias sociais e cidadás do alumando.
Competencia cultural e artística
Coñecemento do Patrimonio
Construcción cultural compartida
O museo é a ferramenta mais usual na conservación e posta a
disposición do patrimonio, a parte o enfoque concreto da Rede
Museística Provincial fundamentase no traballo en proxectos de base
colaborativa e que aporten valor engadido á educación comunitaria.
Aprender a aprender
A aprendizaxe non só se realiza en centros educativos. A descoberta
dun museo é tamén a descoberta dunha nova forma de aprendizaxe,
de carácter curriculuar ou non curricular pero con un contido fonda-
mente social. Aprender en sociedade.

4. Contidos de aprendizaxe
�Conceptuales
O museo como espazo de memoria Construcción e tipoloxía das
embarcacións tradicionais
Tipoloxias de embarcacións. Pesqueiras e mercantes Evolución da
navegación.
Actividade pesqueira e marisqueira. Traballos derivados Non só
peixes. Outros animais mariños.
Os grande mamiferos mariños. A balea e a sua caza
�Actitudinales
Valorar os obxectos como pezas de memoria Actitude de respeito
polo medio natural
Valorar o complexo como sumatorio de cousas Actitude de respeito
perante o outro Sensibilidade respeito de aquilo herdado do pasado
Valorar o traballo e as tarefas de todo o mundo por igual
�Procedimentales
Relación entre narración, relato e realidade material Discernir o
fundamental do acesorio
Conservación de aquilo fundamental para a conservación da memoria
Utilización da perspectiva, da maqueta ao real.
Evolución tecnolóxica como espiral
Reparto igualitario das tarefas
Adaptación ás circustancias cambiantes en cada lugar Relativización
do tamaño ou da predisposición natural para o éxito
Aprendizaxe funcional Enfoque globalizador Enfoque lúdico Protago-
nismo do alunado Metodoloxía activa Contextos significativos Apren-
dizaxe cooperativo
Metodoloxía
Aprendizaxe funcional Enfoque globalizador Enfoque lúdico Protago-
nismo do alunado Metodoloxía activa Contextos significativos Apren-
dizaxe cooperativo
Secuencia de actividades
Actividades na aula
Coñecemos a costa e o mar de Lugo a través de mapas, fotografias e
textos
Pensamos en museos da nosa órbita xeográfica e social segundo o
lugar de ubicación do centro lectivo
Reflexionamos sobre as paisaxes da nosa comarca e os seus traba-
llos tradicionais
Especulamos sobre o que pode haber nun museo do mar
Traballamos sobre a historia das navegacións
Reflexionamos sobre todo aquilo que pode ofrecer o mar e a ribeira
Enumeramos e investigamos sobre os animais que viven no mar e
nas areas costeiras
Actividades no museo
�Visita guiada ao museo
Museo relator de historias: Con esta actividade tamén son os
proprios escolares os que construén o significado das pezas do
museo, co que se potenciará a súa capacidade de observación e
reflexión ao tempo que se fomenta o seu espírito crítico

5. Actividades interactivas
�A agulla de marear: Desde os inicios dos tempos, o ser humano foi
artellando sistemas e aparatos para viaxar cada vez mais lonxe. A
través da análise dos diversos instrumentos de navegación cos que
contamos no Museo Provincial do Mar, convertimonos en descubri-
dores de territorios afastados
�Por aí resopla: O Museo Provincial do Mar ten o privilexio de ser o
custodio dos osos dunha especie de balea xa extinguida e que se
cazaba ata o século XVIII nas augas do Cantábrico. Imos navegar
cara atrás no tempo para mergullarnos na tradición de aqueles
cazadores de baleas.
�Largando as redes: Cando os mariñeiros largan as redes ás augas
do mar, non teñen a certeza do que vai vir nelas. Así tamén os noso
visitantes, por medio de un xogo de pistas, terán que averiguar que
especies teñen capturado e que arte usaron.
�Codigo internacional de bandeiras: Aprendemos a comunicación no
mar antes da invención da radio e ao tempo reflexionamos sobre o
mar como fronteira comunmente universal e encrucillada de culturas.
Actividades posteriores á visita
Crea o teu proprio museo: Os escolares construiran dunha forma
práctica, imaginativa ou simplemente teórica o seu proprio museo a
partir dun diálogo con os docentes, a sua propria comunidade e os
profesionais da rede. Poderá realizarse como continuidade do Museo
Provincial do Mar ou como reflexo crítico da comunidade do centro
comunicativo, ou calquer outra variabel humana na que se insira o
alunado: comunidade, comarca, infancia, xénero....
Recursos materiais
No Centro Educativo
Mapas da provincia de Lugo e da Mariña. Xerais e temáticos. Álbu-
mes fotográficos da provincia de Lugo.
Proxector
Bibliografía sobre o mar, a navegación e a pesca
Recursos TIC: uso de internet como procura de información comple-
mentaria
No Museo
Materiais plásticos para manualidades (pinturas, rotuladores, cartuli-
nas, papeis para collages....)
Bandeiras de cores Cámara fotográfica Proxector
Redes sociais
Bloc de notas ou debuxo
Organización do espazo e o tempo
A Unidade Didáctica desenvolverase en dous lugares fundamentais
que poden estar situados ou non na mesma zona xeográfica, o que
determinará en grande medida a orientación didáctica do conxunto.
Por un lado, esta o Museo Provincial do Mar situado na vila de San
Cibrao (Cervo) situada na Mariña, encadrandose dentro dunha
realidade natural e humana marcada pola existencia do mar. E dicir, a
a narración museolóxica do centro prolongase ao ao espazo circun-
dante, sendo territorio e centro parte en igual medida da experiencia
didáctica.
O outro lugar de desenvolvimento da Unidade Didáctica é a propria
aula do

6. centro educativo, como lugar básico onde se desenvolve o coxunto
da programación escolar, contextualizando así a saida educativa
como un acto do procceso de aprendizaxe e non como unha activi-
dade allea.
A proposta de temporalización secuencial consta tres conxuntos de
actividades a realizar en tres semanas alternas, a primeira e a última a
realizar na aula e a intermedia consistente na saida educativa.
1º Conxunto: 2 sesións aconselladas, a primeira delas con o fin de
coñecer o espazo e a paisaxe e a segunda con o fin de especular
sobre aquilo que o museo alberga en relación á cultura marítima e a
paisaxe antes investigado
2º Conxunto: Visita ao Museo e à area circundante ao longo dun dia.
Existe a posibilidade de realizar unha simple visita matutina ou
vespertina, ou realizar ambas. Nos dous casos estarán acompañadas
dunha roteiro sobre o territorio onde se situa o museo pero no
primeiro caso só se realiza unha actividade educativa das propostas
e na segunda opción realizaranse duas.
3º Conxunto: A realizar en duas sesións. Na primeira explicarase o
proxecto de realizar o proprio museo como contenedor de historias e
na segunda realizarase a sua materialización. En caso de optar por
unha materialización prática, será convinte deixar un tempo pruden-
cial entre ambas sesións nas que se realizará un seguimento perso-
nalizado. Igualmente neste caso, sería convinte algunha actividade de
carácter aberto para con as familias de exposición do logrado.
Avaliación
Avaluación do alunado
Utilizaremos como avaliacion do alunado os seguintes instrumentos:
A observación e o seguimento: fichas de seguimento.
Análise das producións do alunado
Intercambios orais con o alunado, tanto grupal como individualmente,
con especial fincapé nas postas en común e nas reflexións colectivas
Avaliación do profesorado
Avaliación da práctica docente na aula en relación aos cumplimento
dos objxectivos da Unidad Didáctica así como ao conxuto do mate-
rial didáctico utilizado e os labores docentes sinalados. Avaliación
terá que partir dun análise previo das condicións de desenvolvmento
didáctico e a parte da avaliación final fará fincape nunha avaliación
procesual.
Criterios de avaliación
�Observarase o cumplimento das directrices marcadas na Unidade
Didáctica en relación ao material utilizado.
�Analizarase a mellora na comprensión e coñecimento do entorno
mais próximo, tanto como humano como xeográfico.
�Tratarase de enfrontar realidades paisaxísticas diferentes como
forma de que o alunado poda discernir entre diferntes construccions
humanas e comunitarias.
�Comprobarase como o estudantado relaciona os seus coñecimen-
tos previos con os novos interrogantes expostos na unidade didacti-
ca.
�Detectarase a mudanza relacional a partir da experiencia de coñeci-
mento de reparto de tarefas e traballo.
�Procurarase observar o cumplimento dos protocolos de conserva-
ción con o medio a partir da aprendizaxe dos procemedimentos
relacionados con a biodiversidade e a riqueza ambiental.
�Tratarase de avaliar o coñecemento dos contidos relacionados con a
diversidade animal aprendidos en relación á idade do alunado.

7. �Tratarase de avaliar a xeración de novos coñecimentos e reflexións a
partir do realizado no museo, nomeadamente en relación ao traballos
tradicionais e a conservación de patrimonio e pezas da comunidade.
�Procurarase realizar un seguimento á comprensión do desenvolvi-
mento tecnolóxico en base a prova e erro, nas actividades realizadas
como por exemplo a propio realización do proxecto “Crea o teu
museo”
�Comprobarase a presenza dunha actitude mais favorable respeito
aos centro de cultura como centros de aprendizaxe e lecer.
�Intentarase comprovar unha mellora na utilización de elementos
físicos e xeográficos á hora de desenvolver de formar oral ou escrita
ideas ou coñecimentos.
�Intetarase analizar unha mudanza actitudinal respecto a prácticas
lesivas para o conxunto do medio ambiente e do progreso social
como por exemplo os ataques a bens finitos ou especies en extinción
como a balea.
�Pretenderase observar unha mellor actitude respecto ao fracaso
como algo non negativo en si senon inherente a calquera proceso,
tamén no ámbito educativo.
Atención á diversidade
A diversidade entendemola como algo inhernene á calquera socieda-
de complexa onde existe unha multitude de diferentes tipoloxias
humanas que enriquecen o conxunto da comundiade. Non só se trata
de diversidade funcionais senon que tamén culturais, etarias ou
xeográficas entanto o zcoñecemento como proceso social é proprie-
dade en común de todos e todas, de igual modo que a progreso
social.
O proprio museo é propria da diversidade como riqueza ao ser o
museo mais acessible de Galicia e ter unha persoa cega como guía
única do centro. Isto en si mesmo xa é unha atención á diversidade
en relación ao confort daquelas persoas con algun tipo de diversida-
de funcional que automaticamente xa se sinten nun ambiente mais
comodo.
En relación á unidade didáctica, a atención á diversidade debe
desenvolverse por un lado na flexibilidade adaptativa de todas as
actividades ás diferentes capacidades segundo o anteriormente
exposto. Agora ben, non se se entender isto como unha flexibiliza-
ción da exixencia ou da dificuldade senon da adaptabilidade ás
realidades concretas de cada quen, procurando aquilo mais motiva-
dor e próximo.
Por outro lado, a atención á diversidade tambén se da no desenvolvi-
mento estrutural do proceso de aprendizaxe ao optar sempre por
relación sensorial de carácter múltiple con a peza e traballando
sempre desde unha optica da diversidade histórica de formas de vida
como forma de progreso. Igualemente no ámbito natural o tratamento
tamén virá de diversidade como oportunidade de sobrevivencia e
especialización.