Good Job Chloe!!!

1. ARALIN 24
UNANG YUGTO NG
IMPERYALISMONG
KANLURANIN
Shyril Chloe P. Quirod III-Argon

2. Mga layunin ng pananakop
• Nagsimula ang panahon ng eksplorasyon ng mga Europeo sa ika-15
siglo bunga ng mga salik tulad ng pag-unlad sa teknolohiya sa
paglalayag; sa pagsuporta ng hari sa mga ekspidisyon; at sa
pagiging mapag usisa at sa pagtitiwala sa kakayahan ng tao na dulot
ng Renaissance.
• Ang motibo para sa eksplorasyon ay mabubuod sa tatlong bagay –
paghahanap ng kayamanan, pagpapalaganap ng relihiyon, at
paghahangad sa katanyagan at karangalan.

3. Nagsimula noong ika-15 na siglo ang dakilang panahon o paghahanap
ng lugar na hindi pa nrararating ng mga Europeo. Ang eksplorasyon
ay nagbigay daan sa kolonyalismo o ang pagsakop ng isang
makapangyarihang bansa laban sa isang mahinang bansa. Tatlong
bagay ang itinuturing motibo para sa kolonyalismong dulot ng
eksplorasyon; (1) paghahanap ng kayamanan; (2) pagpapalaganap ng
Kristiyanismo; at (3) paghahangad sa katanyagan at karangalan.
Ang ika-15 hanggang ika-17 siglo ang unang yugto ng imperyalismong
Kanluranin. Ang Imperyalismo ay ang panghihimasok, pagimpluwensya, o pagkontrol ng isang mahinang bansa. Hindi sana
maisasakatuparan ang paglalakbay ng mga Europeo sa malalawak na
karagatan noong ika-15 siglo kung hindi dahil sa ilang salik tulad ng
Renaissance, pagsuporta ng mga monarkiya sa mga manlalakbay, at
pagkakatuklas at pagpapa-unlad sa mga instrumentong pang
nabigasyon at sasakyang pandagat. Gayumpaman, ang nasabing
eksplorasyonay nagkaroon ng matinding epekto sa naging takbo ng
kasaysayan ng daigdig. Ang panahon ng eksplorasyon ay naging
dahilan upang ang mga karagatan ay maging daan tungo sa
pagpapalawak ng mga imperyong Europeo.

4. Mga Motibo at Salik sa Eksplorasyon
Ang Asya ay isa nang kaakit akit na lugar para sa mga Europeo.
Bagama’t ang kanilang kaalaman tungkol sa Asya ay limitado at
hango lamang sa mga tala ng mga manlalakbay tulad nina Marco Polo
at Ibn Battuta, napukaw ang kanilang paghahangad na marating ito
dahil sa mga paglalarawan dito bilang mayamang lugar. Mahalaga
ang aklat na The Travels of Marco Polo (circa 1298) sapagkat ipinabatid
nito sa mga Europeo ang yaman at kaunlarang taglay ng China.
Samantala, itinala ng Muslim na manlalakbay na si Ibn Battuta ang
kanyang mga nakita sa kanyang paglalakbay sa Asya at Africa.
Nakadagdag ang mga tala nina Marco Polo at Ibn Battuta sa hangarin
ng mga Europeo na maghanap ng mga bagong ruta patungo sa
kayamanan ng Asya, lalo pa at ang rutang dinaraanan ng Kanlurang
Asya sa panahong ito ay kontrolado ng Muslim.

5. Kayamanan
Dahil sa patakarang merkantalismo, ninais ng mga bansang Europeo na
magkaroon ng maraming bullion (ginto at pilak). Hangad din nila ang mga
produktong galing sa Asya tulad ng asukal, seda at pampalasa. Ang mga
pampalasa o spices ay maaaring gamitin sa pagpreserba ng pagkain, lalo na
ng karne, at bilang medisina. Bago ang ika-15 na siglo, ang pagdadala ng
mga produkto sa Europe mula sa Asya ay hawak ng mga mangangalakal
mula sa Venice. Sa katunayan, ang mga Venitian lamang ang pinaboran ng
mga Muslim na dumaan sa rutang pangkalakalan at dahil dito ang mga
kakaunting ginto sa Europe ay napunta sa bulsa ng mga mangangalakal na
ito. Bilang resulta, ang ibang mga Europeo, partikuolar ang mga
Portuguese, ay ninais na makatuklas ng bagong ruta ng kalakalan sa dagat
upang makibahagi sa nasabing kalakalan at makaiwas sa mga lupaing
kontrolado ng mga Muslim. Ang mga mangangalakal na ito ay isa sa mga
pangunahing bumubuo sa bourgeoisie o gitnang uri sa Europe. Bumuo sila
ng ekspidisyon upang humanap ng pamilihan at magkaroon ng mas
malaking kita.

6. Relihiyon
Ang mga Krusada ay inilunsad simula ika-11 siglo bilang paraang ng
pagbawi ng mga kristiyano sa Europe sa Holy Land mula sa mga
Muslim. Ninais ng mga Europeo na palaganapin ang kristiyanismo sa
mga lupain narating at nasakop. Nakabuo rin dito ang mga Europeo
ng konsepto ng New World o mga teritoryong lampas sa kanilang
kinagisnang daigdig, ang Europe. Tinutukoy na New World ang North
America at South America. Tulad sa Asya, gusto rin nilang
maipalaganap ang Kristiyanismo sa America. Ito ang dahilan kung
bakit may ipinadalang misyonero sa mga ekspedisyon. Kalaunan,
ginawaran ng Simbahan ang mga kaharian ng Spain at Protugal ng
kapangyarihang politikal sa mga teritoryong nasakop nito.

7. Katanyagan
Malaki ang bahaging ginampanan ng Renaissance sa paghahangad ng
mga manlalakbay na mga Europeo na makarating sa mga bagong
lupain. Napukaw ng mga Renaissance ang mga Europeo na tumuklas
ng mga bagong lupain. Dahil sa pananaw sa daigdig sa panahaon ng
Renaissance ay humanistiko at hindi na naka sentro sa Diyos gaya ng
Middle Ages, nagkaroon ng tiwala sa sariling kakayahan ang tao. Ito
ang nagbigay sa kanya ng pagkakataong paunayan ang kanyang
galing. Hangad nyang maging sanhi ito ng katanyagan at karangalan
hindi lamang ng sarili kundi ng bansang kinabibilangan.

8. Pag-unlad ng Teknolohiya
Ang paglalakbay ng mga Kanluranin ang naging halos sentro ng mga
kolonyalismo paraan para gumamit ng mga makabagong teknolohiya
na magagamit sa paglalayag. Sa Portugal, ang paggamit ng caravel ay
nagbigay-daan upang makapagsagawa ng mga malalayong
paglalakbay at makapagsakay ng mas maraming tao sa barko. Ang
caravel ay isang sasakyang pandagat na may tatlo hanggang apat na
poste na pinagkakabitan ng layag. Naging posible rin ang pagsasakay
ng mga kanyon at baril sa malalaking sasakyang pandagat na ito.
Dahil malaki ang caravel at kayang maglula ng maraming tao at
kagamitan, mas naging mainam na gamitin ito sa mga malalayuang
paglalayag. Nakatulong din ang suportang inilaan ng mga hari sa mga
ekspidisyon ng mga Europeong manlalakbay. Halimbawa, Si Prinsipe
Henry ng Portugal na nakilala bilang Henry the Navigator ay
nagpamalas ng interes sa paglalakbay kaya sinuportahan nya ang
mga manlalakbay ng Portuguese. Ang orihinal na layunin nya ay
mapalaya ang mga Kristiyanong inaaalipin ng mga Muslim sa Africa.

9. Mga Europeong nanguna Sa Eksplorasyon
Sa ika-15 siglo, ang Europe ay nahati sa mga nation state na
nagpaligsahan para sa kapangyarihan. Ang paligsahang ito ay isa sa
mga salik sa pagpapalawak ng teritoryo ng mga nation state.
Nanguna ang Portugal at Spain sa eksplorasyon sa malalawak na
karagatan noong ika-15 siglo. Sinundan sila ng mga iba pang mga
bansa tulad na lamang ng Netherlands, France at England. Ang
panahon ng eksplorasyon ay nagdulot ng pagbabago sa nakagisnang
paniniwala at kaalaman ng mga tao sa daigdig.

10. Ang Mga Portuguese
Noong huling bahagi ng 1947, inikot ni Vasco da Gama ang Cape of Good
Hope sa timog na bahagi ng Africa hanggang sa marating nya ang India
noong 1498. Sya ang unang Europeong nakarating sa India sa pamamagitan
ng paglalakbay sa dagat. Sa unang bahagi ng ika-16 siglo, nakapagtatag na
ng base ang Portugal sa Hormuz sa dulo ng Persian Gulf; Sa Goa sa kanlurang
dalampasigan ng India; at sa Malacca sa Timog Silangang Asya. Mula sa mga
baseng ito nakontrol ng mga Portuguese ang kalakalang pandagat sa
rehiyon. (Ano ang mga salik na nagbunsod sa Portugal upang pangunahan
ang eksplorasyon sa ika-15 siglo?) Ang Portugal ay matatagpuan sa
kanlurang baybayin ng Iberian Peninsula kung kaya nakapagpaunlad ito ng
tradisyong pandagat. Ang umusbongna ekonomiyang pandagat ay
nakatulong din sa Portugal dahil sa pag usbong ng mga lungsod ng Lisbon
at Oporto bilang sentrong pangkalakalan. Nang dumating ang iba pang
pwersang Europeo sa Asya, naglaho na rin ang pangunguna na Portuguese
sa kalakalang pandagat. Dadag pa rito, nasakop ng Spain ang Portugal
noong 1580 kaya hindi na magawang ipagtanggol pa ng Portugal ang mga
kolonya nito.

11. Ang Mga Español
Noong 1492, narating ng Italianong manlalayag na si Christopher Columbus ang America.
Una nyang inialok ang Portgal sa kanyang serbisyo ngunit hindi nya ito mahikayat,
lumapit sya sa Spain. Si Columbus ay naglayag pakanluran sa Atlantic Ocean sa pag asang
marating ang Asya sa pamamagitan ng rutang pandagat. Naratng nya ang Carribean
Islands noong Oktubre 12, 1942 na inakala nyang Asya. Napagtanto ng mga sumunod na
manlalayag na ito ay hindi Asya, tinawag nila itong New World. Nang iparating ng Spain
kay Papa Alexander IV ang balita tungkol sa paglalayag ni Columbus, agad gumawa ng
paraan ang Santo Papa upang maiwasan ang tunggalian sa interes ng Portugal at Spain.
Sa pamamagitan ng Treaty of Tordesillas noong 1494, hinati ang mundo sa Spain at
Portugal. Ang hatian ay batay sa linya ng demarkasyon na 370 leagues sa kanluran ng
Azores. Ibig sabihin may karapatan ang Spain sa mga teritoryong masasakop nito sa
kanlurang bahagi ng daigdig. Silangan naman ang sa Portugal. Kasunod nito ay nasakop
ng mga conquistador (mananakop na Español) ang makapangyarihang imperyo ng Aztec.
(Mexico ngayon) noong 1519 sa pamamagitan ni Hernando Cortes at ang Inca (Peru
ngayon) sa pamamagitan ni Francisco Pizzaro noong 1532. Ang Pilipinas ay napasailalim
din sa kapangyarihan ng Spain noong 1565 bagamat una nilang narating ang Pilipinas
noong 1521 sa pamamagitan ni Ferdinand Magellan. Ang ekspedisyon ni Magellan ang
kauna-unahang nakaligid sa buong daigdig sa pamamagitan ng dalawang ekspedisyon.
Ang pinakamalayong sakop ng Spain sa Timog ay ang Chile sa hilaga nasakop din ng
Spain ang kilala ngayong American West. Kabilang dito ang California, Nevada, Utah,
Arizona, New Mexico at Texas sa kasalukuyang United States.

12. Ang Mga Dutch
Sa pagpasok ng ika-17 siglo, napalitan ng Dutch ang pangunguna ng
mga Portuguese bilang pangunahing bansang kolonyal sa Asya.
Inagaw ng mga Dutch ang Moluccas sa Portugal na nagtatag ng
bagong sistemang tinatawag na sistemang plantasyon kung saan ang
mga lupain ay pinatamnan ng mga gulay na mabibili sa pamilihan.
Ang naging epekto nito ay ang sapilitang paggawa na naging
patakaran din ng Español sa Pilipinas. Nagkaroon din ng mga kolonya
ang mga Dutch sa North America. Pinangunahan ito ng English na
manlalayag na si Henry Hudson na naglalakbay para sa mga
mangangalakal na Dutch. Napasok nya ang New York Bay noong 1609
at pinangalanan itong New Netherland. Noong 1624, isang trade
outpost o himpilang pangkalakalan ang tinatag sa rehiyon na
pinangalanang New Amsterdam. Ito ngayon ay kilala bilang New York
City.

13. Ang Mga English
Dahil sa digmaan labaan sa Spain, hindi agad nakapagtatag ng kolonya ang
mga English sa America. Ang unang kolonyang English ay naitatag lamang
sa Roanoke Island sa may Silangang bahagi ng America na hindi rin nagtagal.
Noong ika-17 siglo, nakapagtatag ang kolonya sa Carribean at North America
ang mga English na magiging batayan ng Imperyong British. Sa West Indies
o ang arkipelago sa pagitan ng timog silangang bahagi ng North America at
hilagang bahagi ng South America, nagtatag sila ng mga plantasyon ng
tubo. Noong 1655 naagaw nila mula sa mga Español ang Jamaica. Sa pagitan
ng 1607 hanggang 1733 nagtatag ng kolonya sa dalampasigan ng Atlantic
Ocean sa North America ang mga nandayuhang English. Ang unang kolonya
ay ang Jamestown sa kasalukuyang estado ng Virginia sa United States. Sa
kabuuan, 13 kolonya ang naitatag sa silangang dalampasigan ng North
America. Kabilang dito ang Virginia, Marylang, North Carolina, South
Carolina, Georgia, Delaware, New Jersey, Pennsylvania, New York, Rhode
Island, Connecticut, Massachusettes at New Hampshire. Ito ang orihinal na
mga kolonya na nang lumaon ay bumuo sa United States of America.

14. Ang Mga French
Noong 1534, naabot ni Jacques Cartier ang St. Lawrence River at
ipinasailalim sa France ang lugar na ngayon ay silangang bahagi ng
Canada. Samantala, itinatag ni Samuel de Champlain noong 1608
ang Quebec bilang unang permanenteng kolonyang French at
sentro ng kalakalan ng fur o produktong gawa sa balahibo ng
hayop. Noong 1673, naabot ni Louis Jolliet at misyonerong Heswita
na si Jacques Marquette ang Mississippi River at naglakbay
hanggang sa Arkansas River. Noong 1628, pinangunahan naman ni
Rene-Robert Cavelier (o Sieur de La Salle) ang ekspedisyon sa
Mississippi hanggang sa Gulf of Mexico. Ang lahat ng lupain dito ay
inialay sa hari ng France na si Louis XIV at tinawag nya itong
Louisiana. Ang paglakas ng kapangyarihang ito sa North America
ang naging sanhi ng paglisan ng France at England.

15. Ang Epekto ng Eksplorasyon
Dahil sa maraming bansang Europeo ang nagpasiklab ng
kolonyalismo sa iba’t ibang bahagi ng mundo, dumami ang mga
produktong naiangkat mula sa iba’t ibang parte ng mundo. Naging
mataas ang presyo ng mga bilihin dahil sa pagtaas ng halaga ng
ginto. Tumaas din ang bilang ng mga populasyon. Ang barkong
Europeo ay nagdala ng mga sakit gaya ng yellow fever at malaria
mula sa Africa tungo sa New World. Nabuwag din ng mga Europeo,
sa pamamagitan ng bagong rutang pangkalakalan sa dagat, ang
monopolyo ng Venetian sa kalakalang Euro-Asia. Umunlad at
naitama rin ang maraming kaalaman tungkol sa heograpiya,
halaman at hayop. Tinawag ng ilang iskolar na Columbian Exchange
ang pagpapalitan ng hayop, halaman at sakit bilang pagkilala kay
Christopher Columbus na nanguna sa paggalugad sa America. Ang
pagtatagpo ng mga Europeo at mga katutubo sa Asya at America ay
nagresulta rin sa pagpapangasawahan at ang pagbuo ng bagong
lahi na kung tawagin ay meztiso.

16. Ang Kalakalan ng Alipin
Dahil sa kalahati ng populasyon ng America ay namatay dahil sa sakit na dala ng mga
Europeo, kinailangan na umangkat ng lakas-paggawa upang magtrabaho sa mga
plantasyon ng tubo at kape sa America. Pinunan ng mga African ang
pangangailangang ito. Dinala sila ng mga Europeo sa America bilang alipin.
Pinasimuan ng mga Portuguese ang kalakalan ng alipin sa Atlantic Ocean noong ika15 siglo hanggang ika-19 siglo. Ang mga Dutch, French at English ay lumahok din sa
kalakalang ito hanggang sa naging dominante sila rito. Ang mga alipin ay kinukuha
ng mga Europeo mula sa mga lokal na hari kapalit ng mga produktong galing sa
Europe. Nung una, ang mga alipin ay karaniwang bihag sa digmaan, subalit ng
maging kapakipakinabang ang nasabing kalakalan, nagsimula ang mga grupong
bibihag sa mga alipin. Tight packing ang isingawang pagsakay sa mga alipin sa barko.
Ayon nga sa tala ng mga alipin, walang maririnig sa barko kundi tunog ng kadena,
ungol at iyak ng mga kapwa nya alipin. Ang iba ay hindi gumagalaw sa pagkakahiga
habang nilalatigo. Dahil saganitong kondisyon, marami ang namamatay sa
paglalakbay pa lamang subalit dahil sa dami ng sakay marami parin ang natira at
ayon sa kapitan, ang mga natira ay mas mahal ang presyo dahil mas malusog at
malakas sila kung kaya mas kaakit akit sa mga mamimili. Pagdating ng 1807,
ipinagbawal na ng mga English ang kalakalan ng alipin dahil sa Rebolusyong
Industriyal, ang interes ng mga Europeo sa Africa ay bilang pinagkukunan ng mga
hilaw na materyales na lamang.

17. Dear Mam Andres,
Mam! Pagpasensyahan mo na po
kung dito ko pa nilagay sa project ko
yung message ko sa inyo. Eto na po
yung last project na nagawa o this 3rd
yr. Mam sana maging mabait po yung
mga
bago
nyong
magiging
studyante, yung mas better pa samin!
Kasi para samen ikaw na yung The
Best Adviser namin. Ikaw lang yung
naging adviser namin na magaling
magjoke,
updated,
parating
nansesermon ng may katuturan at
higit sa lahat napaka bait mo saming
guro. Kahit alam naming di namin
deserve yung grade, e binibigay mo
parin. Mam! Pagpasensyahan mo na
po ako kung napa iyak pako sa harap
nyo at pumunta pa si Mama sa skul
dahil sa kakulitan ko. Pero promise
ko po Mam pagbubutihin ko po yung
pag aaral ko hindi lang sa iisang
subject kundi sa lahat. Mam salamat
po sa pagiging adviser mo samen! We
will never forget you Mam! We Love
You  <3
-Shyril Chloe Picio Quirod

18. WE LOVE YOU MA’AM!
Mrs. Ruthela Andres
S.Y. 2013-2014
III-Argon