Yönetim Ekonomisi

1. YÖNETİM EKONOMİSİ:

2. • GENEL BİLGİ
• Dersin Amacı:
• Bu dersin amacı, ekonomik teori ve metotların business
(iş) karar-alma süreçlerine uygulanmasıdır.
• Business iki veya daha fazla tarafın karşılıklı etkileşim
içinde olduğu durumu ifade eder ve kasıt sadece firma
değildir. Bunun yanı sıra, devlet, kar amacı gütmeyen
kişi/kurumları (STK) vs. (faaliyetleri) de içine alan bir
kavramdır.
• Özetle: Farklı alternatifler arasında seçim yapmak
durumunda olan herkesi kapsar. Bu seçimler ve/veya
sonuçları, parasal ya da parasal olmayabilir; yönetim
ekonomisinin kapsamı içindedir.

3. DERSİN EKONOMİ BİLİMİYLE İLİŞKİSİ
• Ders, makro-iktisadın enflasyon, büyüme, işsizlik,
ödemeler dengesi vb. gibi konuları ve bunlara yönelik
olarak devletin para ve maliye politikalarıyla ilgilense
de, özellikle mikro-iktisadın şu konuları yönetim
ekonomisi dersinin çerçevesini çizer:
• Firma Teorisi
• Tüketici Teorisi (Talep)
• Üretim ve Maliyet Teorisi (Arz)
• Fiyat Teorisi
• Piyasa yapısı ve Rekabet Teorisi (Piyasa Modelleri)

4. HAFTALIK DERS İŞLEME PLANI
• 1.HAFTA: Dersin tanıtımı, yönetim ekonomisinin amacı,
içeriği ve iktisatla ilişkisi, Tüketici davranışları teorisi:
Kayıtsızlık eğrileri, bütçe doğrusu,
• 2. HAFTA tüketici dengesi, bireysel talep eğrisi, talebi
etkileyen faktörleri Gelir esnekliği, talep esnekliği, gelir ve
ikame etkileri.
• 3. HAFTA Üretim Teorisi: Kısa dönemde üretim, üretimin 3
bölgesi, Uzun dönemde üretim, eşürün eğrileri, eşmaliyet
doğrusu, firmanın optimal input bileşimi,
• 4. HAFTA Genişleme Yolu, Maliyet Teorisi: Kısa dönem
maliyet eğrileri,

5. • 5.HAFTA: Marjinal maliyet,kapasite sorunu, tecrübe eğrisi, Arz Eğrisi,
doğrusal arz eğrisi ve arz esnekliği, bireysel emek arzı, geriye bükük arz
eğrisi, Tam rekabet piyasası, Tüketici ve üretici rantı,
• 6. HAFTA: Talep ve Arzın değişmesinin piyasaya etkisi, kamu
müdahalesi, Kısa dönem firma dengesi, firma hasılatı
• 7. HAFTA: TRP aşırı kar, normal kar, üretimin durması, uzun dönem
firma dengesi, Tam rekabette endüstri dengesi, sabit, artan ve azalan
maliyetli endüstrilerde endüstri uzun dönem arz eğrisi,
• 8. HAFTA: TRP’nin monopoleşmesi, Monopolün sakıncaları,
monopolün sosyal maliyeti ve etkinlik ve gelir dağılımı açısından
sonuçları, Monopol piyasası, piyasanın özellikleri, monopolde kısa ve
uzun dönem firma dengesi, Monopolün sakıncaları, monopolün sosyal
maliyeti ve etkinlik ve gelir dağılımı açısından sonuçları, Monopolde
fiyat farklılaştırması, Monopollü Rekabet Teorisi, piyasanın özellikleri,
kısa ve uzun dönem sonuçları açısından tam rekabet ve monopelle
karşılaştırılması, Oligopol Piyasası: Piyasanın özellikleri, Oligopol
teorileri, Oyun Teorisi

6. • 9.HAFTA: Makroekonominin tartışma alanı, makroekonomi-
mikroekonomi ayrımı. Temel makroekonomik kavramlar, GSMH ve
diğer milli gelir kavramları, Ekonomik büyüme ve büyümenin ölçülmesi,
Enflasyon ve fiyat endeksleri, İşsizlik, işsizlik türleri ve işsizlikle ilgili
oranlar, dış ekonomik ilişkiler ve ödemeler bilançosu,
• 10. HAFTA: Ekonomik karar birimleri ve faaliyetleri, harcamalar ve
toplam talebin unsurları, Tüketim, yatırım, kamu harcamaları, ihracat,
ithalat, bazı önemli özdeşlikler. Türkiye ekonomisi, Cumhuriyetten
günümüze dönemler itibariyle Türkiye ekonomisinin geçirdiği aşamalar,
ulusal ve uluslararası ekonomik krizler, Ekonomik istikrar, istikrarın
sağlanmasında para ve maliye politikalarının rolü ve uygulanması,

7. MİKROİKTİSAT

8. 1-GİRİŞ:
Mikroiktisat nedir? Mikroiktisatın tartışma alanı
nedir? Makroiktisattan farkı nedir?
• Makroiktisat, mikroiktisatla birlikte iktisat
biliminin 2 temel (ana) çalışma alanından biridir.
Bu iki alan, toplulaştırma (aggregation)
derecesiyle birbirinden ayrılır. Prensipte,
mikroiktisat toplulaştırılmamış (disaggregated)
büyüklüklerle ilgilenirken, makroiktisat daha
toplulaştırılmış (aggregated) büyüklüklerle
ilgilenir.

9. • Mikroiktisat prensipte “fiyat”ın nasıl şekillendiğini
açıklamaya çalışır. Bu yüzden bazen “fiyat teorisi” olarak
isimlendirilir.
• Mikroiktisat ve makroiktisat ilgilendikleri konulara
örnek vermek gerekirse, Örneğin: Mikroiktisat bir
endüstride, bir malın fiyatının nasıl oluştuğunu
incelerken, makroiktisat ekonomideki fiyatlar genel
seviyesi ile ilgilenir; fiyatlar genel seviyesindeki yüzde
(%) değişme diyebileceğimiz “enflasyon”u açıklamaya
çalışır.
•
• Bir başka örnekle, mikroiktisat bireysel emek arzının
nasıl belirlendiğini açıklamaya çalışırken, makroiktisat
tüm ekonomideki istihdam/işsizlik düzeyiyle ilgilenir.

10. Maliyetler ve Harcamalar Açısından Nasıl bir
örnek verilebilir?

11. • Mikro açıdan;
• Firmanın satın aldığı hammadde maliyeti,
Firmanın işgücüne yaptığı ödemeler,
• Makro açıdan;
• Cari harcamalar ve bu harcamaların kamunun
bütçesindeki payı,
• Gayrisafi sabit sermaye yatırımları ve toplam
üretimdeki payı

12. • Genel ifadeyle, mikroiktisat tek bireysel
aktörlerin (firma, tüketici gibi) davranışlarını
açıklarken, makroiktisat ekonomiyi bir bütün
olarak inceler.
• Fakat, bu ifadelerden, basitçe makroiktisatın,
mikroiktisatın konusu olan değişkenlerin sadece
toplamından ibaret olduğunu düşünmek yanlış
olacaktır. Çünkü, toplam (aggregated) ekonomik
davranışlar, her zaman bireysel faaliyetlerin
toplamına karşılık gelmek zorunda değildir.
• Örnek: Ücretler düşmesinin firma ve ülke
ekonomisi açısından irdeleyelim!

13. • Örneğin: ücretler düşerken, bir firma, -maliyetleri
azaldığından- daha fazla işçi çalıştırmak ve böylece
üretimini (ve kârını) artırmak isteyebilir.
• Ancak, bir bütün olarak ekonomi düşünüldüğünde,
ücretlerdeki bu düşüşler ekonomideki tüketicilerin
daha az tüketmelerine (veya daha az emek arzına yol
açar) ve sonuçta azalan toplam taleple birlikte
ekonomide üretimin de düşmesine yol açabilir.

14. Ekonomi bilimi ve ilgilendiği
alanlar nelerdir?
• Ekonominin 3 ana sorunu:
• 1. Kıt kaynakların tümünden yararlanmak
(Tam kullanım sorunu)
• 2. Kıt kaynakları en iyi şekilde kullanmak
(Etkin kullanım sorunu)
• 3. Eldeki kaynaklarla üretilen mal ve hizmet
miktarını artırmak (kapasitenin artırılması
sorunu)

15. 1.Tam kullanım sorunu
• Tam kullanım (tam istihdam): Tüm kaynakların
(üretim faktörlerinin) tamamının kullanılması
• Şekil: Üretim imkanları eğrisi
•otomobil L noktasında üretim
C
L yapılabilir mi?
D
K E
Uçak

16. 2. Etkin Kullanım Sorunu
1. Hangi mal ve hizmet üretilecek, ne kadar
üretilecek? (Füze mi, okul mu, otomobil mi!)
2. Nasıl üretilecek, hangi faktörler yardımıyla,
hangi yöntemle? (Emek yoğun mu, yoksa
sermaye yoğun mu?)
3. Bu mallar kimin için üretilecek? (Bölüşüm
nasıl olacak, ekonomik sisteme göre değişir)
Bu tercihler, liberal kapitalist (A. Smith yaklaşımı),
müdahaleci kapitalist (J.M. Keynes yaklaşımı) ve
Sosyalist sistemlerde (K. Marx yaklaşımı) nasıl
olurdu?

17. 3.Üretim Kapasitesinin
Artırılması
• Şekil: Üretim imkanları eğrisi
L noktasında üretim yapılabilir mi? Nasıl?
otomobil
C L
D
K E
Uçak

18. 3.Üretim Kapasitesinin
Artırılması
Evet,
1. Yeni üretim teknolojisi,
2. Üretim faktörlerinin miktarının ve
kalitesinin artması,
3. Eğitimli bireyler,
4. Yaparak öğrenme,
5. Ar-Ge,

19. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
Temel kavramlar:
Mal,
Hizmet,
Tüketim,
Fayda, Toplam Fayda ve Marjinal Fayda

20. Soru: Dünya üretiminin büyük
çoğunluğunu mal mı yoksa ve
hizmetler mi oluşturmaktadır?

21. Tarım %6
Sanayi % 30,7
Hizmetler % 63,4
• https://www.cia.gov/library/pu
blications/the-world-
factbook/geos/xx.html

22. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
Temel kavramlar:
Toplam Fayda:
Bir malın tüketilmesi sayesinde, bireyin ulaştığı
haz ve tatmin. TU (Total Utility)
Marjinal Fayda:
İlave tüketimin (en son tüketim) toplam fayda
üzerindeki etkisi (veya toplam faydadaki
değişim)

23. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
Toplam fayda
TU=f(Qa)
TU: toplam fayda,
Qa: a malından tüketilen miktar
f:fonksiyon
Tüketilen toplam miktarın kişiye sağladığı toplam
fayda.

24. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
Marjinal fayda
MU=∆TU/ ∆Qa
(A malındaki ilave tüketimin Toplam fayda
üzerindeki etkisi).
Dişinizi çektirdiniz, ilk iğne ağrınızı kesmedi.
İkinci iğne de kesmedi. Üçüncü iğne ağrınızı
kesti (İkinci ve üçüncü iğnenin hasta üzerindeki
etkisini görebiliyoruz. Her bir iğnenin sağladığı
son (ilave) etkiye, marjinal fayda deriz.

25. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
Üçüncü iğnenin sağladığı bu son etkiyi gördük.
Peki 4,5,6,7 iğneyi vurduğunuzu düşünürseniz
hasta nasıl olur!!!

26. Artan sayıda iğneleri düşünerek Fayda üzerindeki toplam
etkisine (Toplam Fayda) ve ek etkisine (Marjinal Fayda)
etkisine bakalım.
TU
Kutucukların büyüklüğüne dikkat edelim!. Her bir
kutucuk yeni iğnenin hastaya faydasını veriyor
İğne

27. Viyana’yı gezeniniz var mı?
• 1. ziyaret: çok mutlu oldum. Mükemmel bir
şehir. Çok zevk aldım. Herkese öneririm.
• 2. ziyaret: mutlu oldum. Zevk aldım
• 3. ziyaret: Mutlu oldum.
• 4. ziyaret: Bu sokağı biliyorum.
• 5. ziyaret: Artık sıkılmaya başladım.
• 6. ziyaret: Lütfen bir daha bu şehre gelmeyelim.
• 7. ziyaret: Siz dolaşın ben Televizyon
izleyeceğim.
• 8. ziyaret: ……!!!

28. Rakamsal İfadelerle TU ve MU
Yenilen Elma Adedi Toplam Fayda (TUy) Marjinal Fayda (∆TUy/∆Qy)
0 0
1 10 10
2 18 8
3 24 6
4 28 4
5 30 2
6 30 0
7 28 -2
8=(18-10)/1
6=(24-18)/1
-2=(28-30)/1

29. Şimdi, 10 adet Ankara armutu satın aldığımızı,
bunların yemeye başladığımızı düşünelim.
Acaba, Toplam fayda ve marjinal fayda nasıl
olacaktır?
İki şekli birlikte çizelim.

30. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
KARDİNAL Yaklaşım ORDİNAL Yaklaşım
*Fayda ölçülür *Fayda ölçülmez
TU, MU ölçülür (kıyaslanabilir)
1 kg tavuk eti= 36 fayda birimi (utilon) A, B’den daha faydalıdır
Tüketici dengesi, her mala harcanan son liranın
sağladığı fayda eşit olunca sağlanır.

31. Tüketici Dengesi
Kardinal ve Ordinal Yaklaşıma göre;
• Her bir mala harcanan son liranın bireye sağladığı fayda eşit
olunca, tüketici dengesi sağlanır.
• Bir mala harcanan son liranın bireye sağladığı
fayda =MUa/Pa
MUa=MUb Kardinal Yaklaşım Denge Koşulu (MU
ölçülebilmektedir)
Pa Pb
Her mala harcanan son liranın sağladığı
faydanın eşit olduğu durum.

32. Tüketici Dengesi
Kardinal ve Ordinal Yaklaşıma göre;
• Ordinal Yaklaşıma göre de aynı formül geçerlidir. Ancak
• MU ölçülemediğinden, bu eşitlik grafikler yardımıyla
gösterilebilir.
MUa=MUb Ordinal Yaklaşım Denge Koşulu
(MU ölçülemez)
Pa Pb

33. NOT:
• Her iki yaklaşım da aynı kulağı tutuyor.
• Ancak biri sağ elle, diğer sol elle.

34. 1. BÖLÜM: TÜKETİCİ
DAVRANIŞLARI TEORİSİ:
(Kardinal Yaklaşım)
• Fayda ölçülebilir olduğu temel düşüncesine dayanır.
• Varsayımlar:
• Tüketicinin veri dönemde geliri sabittir
• Fiyatlar sabittir.
• Tüketici, her malın kendine sağladığı marjinal
faydanın ne olduğunu bilir (MUa, MUb, MUc)
• MU=tüketilen son birimin sağladığı ilave fayda.
(Beşinci elmayı yeyince doydum. Dördüncü beni
doyurmamıştı!!!).

35. (Kardinal Yaklaşım) Sayısal Örnek
Hangi maldan ne kadar satın almalıyım? Tüketici, bu kararı
verirken sadece marjinal faydaya göre karar vermez.
Fiyatları da dikkate alır.
Qa MUa Pa MUa/Pa Qb MUb Pb MUb/Pb
1 150 6 25 1 120 4 30
2 132 6 22 2 112 4 28
3 114 6 19 3 104 4 26
4 96 6 16 4 96 4 24
5 78 6 13 5 88 4 22
6 60 6 10 6 80 4 20
• Tüketici dengesi, Denge kaç birim A ve kaç birim B malı
tüketilince sağlanır?

36. • A malından 2 birim, B malından 5 birim
tükettiğinde, her mala ödediği son liraların
faydası eşit (22 birim) olmaktadır. (toplam
faydayı en yüksek düzeye çıkarabilmek için). Bu
yönteme “Fiyat ve sağlanan ek fayda analizi” de
diyebiliriz.

37. TÜKETİCİ DAVRANIŞLARI
TEORİSİ:
Farksızlık Eğrisi (Ordinal Yaklaşım)
• Fayda ölçülemez ancak kıyaslanabilir mantığına dayanır.
• Tüketici sadece 2 mal (X ve Y) tüketmektedir.
• A, B, C,…mal demetlerini ifade etmektedir:
• A (x1, y1): X malından x1 birim ve Y malından
y1birim
• B (x2, y2): X malından x2 birim ve Y malından
y2birim
• C, D,…, N tüketicinin önündeki sonsuz sayıdaki
alternatif mal demetlerini temsil eder.

38. • Bu alternatif noktalardan bazıları tüketiciye aynı
faydayı (veya tatmini) sağlıyor olabilir. Bu
noktalar tüketici açısından farksız olduğundan,
tüketici bu noktalar arasında kayıtsız kalacaktır.
• A ve B böyle noktalar ise tüketici A’yı B’ye ya da
B’yi A’ya tercih edemiyor demektir. Bu durumda
A ve B noktaları aynı farksızlık eğrisi üzerinde
olacaktır.

39. Şekil-1.1: Farksızlık Eğrisi
Y
Malı Miktarı
I2 > I0 > I1
y1 A
I2
y2 B
C I0
I1
x1 x2 X
Malı Miktarı

40. • A’dan B’ye hareketle: Y’den tükettiği mal miktarını
y1’den y2’ye düşürürken, X’den tükettiği mal miktarını
x1’den x2’ye artırmaktadır. Ancak Y’deki Δy kadarlık
azalmanın ortaya çıkardığı fayda kaybı X’den Δx
kadar ilave tüketimin ortaya çıkardığı fayda artışına
eşittir. Bu yüzden tüketicinin faydasında bir değişme
olmamıştır. Bundan dolayı, A ve B aynı eğri
üzerindedir:
• -ΔTUy = ΔTUx
• Ancak bu, -ΔQy = QΔx anlamına gelmez.
• (1 bardak portakal ve 1 bardak limonun faydasının
farklı olacağını varsayalım)

41. • Farksızlık Eğrisi (Tanım):
• Tüketiciye aynı tatmin (ya da fayda) düzeyini
veren mal demetlerini gösteren noktaların
geometrik yerine denir.

42. • Tüketici, Y’den tükettiği miktarı y1’den y2’ye
azaltırken, X’den tükettiği miktarı x1’den x2’ye
artırmayıp x1’de sabit tutsaydı:
• A’dan B’ye değil; C’ye geçmiş olurdu. Bu ise
daha az mal tükettiği için faydasında bir azalma
demektir. C noktası, I0’a göre daha az faydanın
olduğu soldaki bir farksızlık eğrisi olan I1
üzerindedir.
• Sonuç: Farksızlık eğrileri sola doğru kaydıkça
fayda azalmaktadır. Aynı gerekçelerle farksızlık
eğrisinin sağa doğru hareket etmesi (orijinden
uzaklaşması) faydanın arttığı anlamına
gelmektedir. I2 > I0 > I1 Böylece
karşılaştırma yapılabilmektedir.

43. Şekil-1.2: Marjinal İkame Haddi (MRS)
Y
Malı Miktarı
y1 A
ΔQy
α B
y2 I0
ΔQx
x1 x2 X
Malı Miktarı

44. • MRS, Farksızlık eğrisi üzerinde bir noktadan diğerine
hareket ederken, aynı tatmin düzeyinde kalabilmek
için, tüketicinin, bir malı diğeriyle hangi oranda
ikame ettiğini gösteren orandır. Aynı farksızlık eğrisi
üzerindeki ikame ilişkisini açıklamaktadır.
• Y tüketimini ΔQy kadar azaltıp,
X’ten ΔQx kadar tükettiğim zaman aynı tatmin
düzeyinde kalırım.
• Bir diğer ifadeyle tüketici, ΔQy kadar y malı yerine
ΔQx kadar X malı ikame ederek, aynı tatmin
düzeyini korumaktadır.

45. • MRS, tüketicinin, bir malı diğeriyle hangi oranda
ikame ettiğini gösteren oran:
•
∆Qy
• MRSy,x = − = tan α
∆Qx

46. • y tüketimi azalır, x artarsa,
• Bu oran (MİO), farksızlık eğrisinin eğimine eşittir.
• Bu ise malların marjinal faydalarının birbirine
oranına eşittir. Yani
∆Qy MU x
− =
∆Qx MU y
• Eşitliğin sol tarafını (Y malının X malına ikame
oranını) bulmak için, sağ taraftaki oransal değeri
bulmam yeterli olacaktır.

47. Farksızlık Eğrisinin Eğimi (aynı zamanda
MİO), Malların Marjinal Faydalarının
Birbirine Oranına Eşittir
• İspat: Y malından vazgeçip, daha fazla X tüketilince TU değişmez.
∆TU
• X’in marjinal faydası: MUx = veya
∆Qx
• ΔTUx = MUx · ΔQx (1)
∆TU
• Y’nin marjinal faydası: MUy = ∆Qy veya
• ΔTUy = MUy · ΔQy (2)

48. • ΔTUx + ΔTUy =0
• MUx · ΔQx + MUy · ΔQy = 0
X malından daha fazla Y malından daha az
kullanmakla kazanılan tatmin kullanmakla kaybedilen tatmin
• Eşitliği diğer tarafa atalım.

49. • Şekil-1.2’de A’dan B’ye hareketle Y’nin
azalmasından ötürü toplam faydada - ΔTUy kadar
azalış ve ΔTUx kadar artış olmaktadır. Aynı
farksızlık eğrisi üzerinde kalabilmek (yani
toplam faydanın değişmemesi) için:
• - ΔTUy = ΔTUx olmalıdır. Bu yüzden (1) ve (2)
no’lu denklemlerin sağ tarafları birbirine eşit
olmalıdır.
• MUy · ΔQy = -MUx · ΔQx , veya
∆Qy MU x
− =
MRS =Tanα = ∆Qx MU y

50. Sorular (1. haftayı kapsar)
• Lütfen soruları cevaplayınız!!!

51. MİO neden (-) işaretlidir?
• Çünkü,

52. Çünkü,
• Tüketicinin tatmin düzeyini koruması için
bir maldan daha az alması halinde öteki
maldan daha çok almasını
• Bir diğer ifadeyle tüketimdeki mutlak
değişimin ters yönlü olmasını ifade
etmektedir.

53. MİO neden azalır?
Azalan MİO prensibi
• Bu kurala göre, x sürekli bir birim artırılırken,
y sürekli azalan oranda azaltılmaktadır. Yani
tüketici, y’den her seferinde daha az özveride
bulunmak istemektedir. Örneğin,
• NOT:Payın küçülürken, paydanın
∆ y...∆ x
• sabit olduğuna dikkat edelim.
Bundan dolayı MİO sürekli küçülür 4......1
• Yandaki rakamlar için bir Grafik çizelim 3......1
• Örnek: 2......1
1......1

54. • Bu kural, azalan MU ile açıklanabilir:
• X’ten her seferinde 1 birim artırırken, Y’den her
seferinde daha az birimde tüketim yapılmaktadır.
• Çünkü, X’ten daha çok tüketilince bunun marjinal
faydası azaldığından, daha fazla X malı almak için,
her defasında marjinal faydası artan y’den daha az
özveride bulunmak isteyecektir.
• (tüketim azalınca, marjinal fayda artar)
• (AMA TOPLAM FAYDA DEĞİŞMİYOR.
ÇÜNKÜ X’TEKİ artıştan toplam fayda artışı ve
y’deki azalmadan kaynaklanan toplam fayda
azalması birbirini NÖTR etmektedir.

55. Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri
• 1- Negatif eğimlidirler.
• 2- Kesişmezler
• 3- Orijine dış-bükeydirler

56. • 1- Farksızlık Eğrileri Negatif eğimlidir: Çünkü
mallardan biri azaltıldığında diğeri artırılmalıdır
ki tüketici aynı fayda düzeyinde kalabilsin.

57. Şekil-1.3: Farksızlık Eğrileri Kesişmez
Y
Malı Miktarı
A
y1 C
yC I1
y2 I0
B
x1 x2 X
Malı Miktarı

58. 2- Farksızlık Eğrileri Kesişmezler: Çünkü tüketici teorisine
ilişkin varsayımlarla çelişir.
• A = B, Çünkü I0 üzerindedirler.
• A = C, Çünkü I1 üzerindedirler.
• Buna göre B = C olmalıdır.
• Ancak B < C’dir. Çünkü X’den tüketilen miktar
aynı (x2) kadar olmasına rağmen C noktasında
B’ye göre [ycy2] kadar daha fazla tüketilmektedir.

59. Şekil-1.4: Farksızlık Eğrileri Orijine Dış-
Bükeydir
Y
Malı Miktarı
y1 A Y’deki azalmaya karşın, aynı
tatmin düzeyinde kalabilmek için
X’te artış olması gerekmektedir.
B Ayrıca MİO’yu hatırlayalım.
y2 Next.
C
y3 D
y4 I0
x1 x2 x3 x4 X
Malı Miktarı

60. • 3- Farksızlık Eğrileri Orijine Dış-Bükeydirler:
Bunun nedeni azalan marjinal ikame oranı
(MİO)’dir. Yani, Eğri üzerinde yukarıdan aşağıya
doğru indikçe her seferinde eşit miktarda X malı
için vazgeçilen Y malı miktarı azalmaktadır.
Çünkü bir maldan tüketilen miktar azaldıkça
onun marjinal faydası artmaktadır. Bu ise söz
konusu malı tüketici için değerli yaptığından,
tüketici gittikçe azalan miktarlarda
vazgeçmektedir.

61. İSTİSNALAR
• Şekil 1.5.1: Mükemmel (Tam) İkame:
Toz&kesme şeker; gaz&benzin gibi. MİO her noktada
sabittir/aynıdır.
Toz MİO her noktada (aynıdır)
şeker sabittir, eğer eğrinin eğimi 45
A derece ise MİO her noktada 1’e
eşittir
B
I0
Kesme şeker

62. 50 kuruş ve 1 TL tam ikame özelliği taşır.
• 50 kuruş yerine 1 TL ikame edilirse, B
noktasında MRS oranı nedir? 50 kuruşu
azalt, 1 TL’yi artır.
Azaltılan Kuruş adedi/artırılan TL adedi= ?
50 Krş
MRS = ?
A
B
I0 1 TL

63. • MRS=2
• =2 adet 50 kuruştan vazgeç/ 1 adet TL edin
• Cüzdanındaki para tutarı aynı kalmıştır.

64. 0,25 kuruş ve 1 TL tam ikame özelliği taşır.
• 0,25 kuruş yerine 1 TL ikame edilirse, B
noktasında MRS oranı nedir? 1 TL’yi 1 tane
artırsam, yerine kaç tane 0,25 krş koymalıyım
Azaltılan Kuruş adedi/artırılan TL adedi= ?
0,25
Krş
MRS = ?
A
B
I0 1 TL

65. • MİO=4/1=4

66. • Şekil 1.5.2: Mükemmel (Tam) Tamamlayıcılık: Bir çift
ayakkabının sağ ve sol tekleri gibi. Tam tamamlayıcıdır.
İkame söz konusu değildir.
Sağ •MRS = 0, MRS azalmaz.
Sadece her iki ürün belli
oranlarda artırılarak tatmin
düzeyi yükseltilir.
•bir tane sağ ayakkabıyı
Bırakıp, iki tane sol ayakkabı
giyelim!!!
2 I2
1 I1
1 2 Sol

67. Soru: Fayda fonksiyonu U=4q1q22 biçiminde olan bir
tüketicinin optimum tüketim bileşimi, q1=15, q2=24
birimdir. Bu tüketici için MİO nedir?
• İpucu: MİO, aynı zamanda malların
marjinal faydaları oranına eşitti. MUx/MUy
• İp ucu: MU1 değeri, U’nun q1‘e göre kısmi
türevine eşittir (Aynı şekilde MU2’yi
bulabilirsiniz).

68. cevap
• MİO=-dq2/dq1=MU1/MU2
• MU1=∂U/∂q1
• MU2 ∂U/∂q2
• MİO = 4q22/8q1q2=q2/2q1=24/2(15)=0,8
• (yani q1, bir birim artırılınca, q2 0,8 birim
düşürülmüştür. Böylece aynı tatmin düzeyi

69. BÜTÇE DOĞRUSU
• Tüketicinin, belli bir gelir ile her 2 maldan satın
alabileceği miktarlar sınırlıdır. Bu yüzden tüketici
bütçesi ile sınırlıdır. Tüketicinin G TL’siyle X ve
Y’den satın alabileceği maximum miktarlar, Px ve
Py fiyatlar iken:
• (Hiç Y satın almaz ise) Max X: G/Px
• (Hiç X satın almaz ise) Max Y: G/Py

70. Şekil 1.6: Bütçe Doğrusu
Y
.
G/Py
P
y1 A
. R
α
x1 X
G/Px

71. • Tüketici A noktasında ise: Gelirinin bir bölümüyle
x1 kadar X malından almış, geriye kalanıyla Y
malından ancak y1 kadar alabilmiştir.
• Bütçe denklemi:
• G=P1X1+P2Y1,
• P noktası (Bütçe doğrusunun dışı): Mevcut
geliriyle satın alamayacağı mal demetini gösterir.
• R noktası (Bütçe doğrusunun içi): Gelirinin bir
bölümünü harcamadığı anlamına gelir.
• Sonuç: Tüketici daima bütçe doğrusu üzerindedir.

72. Bir uygulama,
• Bütçe=1.000 TL,
• A malı fiyatı=5 TL,
• B malı fiyatı=10 TL
• Bütçe doğrusunu çizelim?

73. Bir uygulama,
• Her iki maldan da aldığını düşünelim.
• Bütçe denklemi şöyledir.
• G=P1q1+P2q2,
• G=5q1+10q2,
• örneğin G=5.100 + 10.50
q1=100, q2=50 olsun.
Bu değerleri, ilk bütçe doğrusuna
ekleyelim!!
q1 ve q2’den satın alınan tutar=1.000 TL dir

74. Bütçe Doğrusunun Eğimi
• Şekle göre ???

75. Bütçe Doğrusunun Eğimi
• Şekil 1.6’da bütçe doğrusunun eğimi:
G/Py G Px Px
• tanα = = ⋅ =
G/Px Py G Py
• Bütçe doğrusunun eğimi malların fiyatları oranına eşittir.

76. Bütçe Doğrusunun Kayması
• Tüketicinin geliri artarsa, bütçe doğrusu sağa
kayar. (paralel olarak)
• Tüketicinin geliri azalırsa, bütçe doğrusu sola
kayar. (paralel olarak)

77. Bütçe doğrusunun kayması veya
eğiminin değişmesi mümkün
müdür?

78. • Tüketicinin gelirinin değişmesi bütçe doğrusunu
kaydırır.
• 1-Malların fiyatları (Px, Py ) sabitken tüketicinin
nominal (parasal) geliri artarsa (maaşa zam
gelmesi durumunda) bütçe doğrusu sağa kayar.
Çünkü tüketicinin hem X, hem Y malından satın
alabileceği maximum miktarlar artmıştır. (Bunun
tersi de doğrudur: nominal gelirin azalması bütçe
doğrusunu sola kaydırır.)
•

79. Y Şekil-1.7: Gelir Değişmesi
G1/Py
G0/Py NOT: Burada mal
Artış fiyatlarının değişmediğine
dikkat edelim.
G2/P
Azalış
α α α
G2/Py G0/Px G1/Px
X

80. • 2- Nominal (G)(parasal) geliri ve mallardan birinin
(örneğin Y’nin) fiyatı Py sabitken, diğerinin (yani
X’in fiyatı Px düşerse) tüketicinin reel geliri
(paranın satın alma gücü) artacaktır. Bu durumda
tüketicinin X’den satın alabileceği maximum
miktar artmıştır. Ancak Y’nin fiyatında bir değişme
olmadığı için Y’den satın alabileceği maximum
miktar değişmeyecektir.

81. Şekil-1.8: Fiyat Değişmesi
Y
Soru: Aşağıdaki şekle göre değişen nedir?
Soru: Bütçe doğrusunun eğimi değişti mi?
G0/Py
α β
G0/Px0 G0/Px1
X

82. Şekil-1.8: Fiyat Değişmesi
Y Cevap: Aşağıdaki şekilde Px’in fiyatı
düşmüştür.
Cevap: Eğim küçüldü. tanα=Px0 /Py > tanβ=Px1 /Py ).
G0/Py
Eğrilerdeki kayma paralel değildir.
α β
G0/Px0 G0/Px1
X

83. Bir uygulama,
• Bütçe=1.000 TL,
• A malı fiyatı=5 TL,
• B malının fiyatı 10 TL’den 2 TL’ye
düşsün. Yeni bütçe doğrusunu nasıl
çizebilirim?

84. TÜKETİCİ DENGESİ
• Tüketici, malların fiyatları ve zevkleri veri iken
mevcut geliriyle satın aldığı mal demeti sayesinde
faydasını maximize ettiğinde dengededir.
• Tüketicinin amacı fayda maximizasyonudur ve
bunu gerçekleştirdiğinde dengededir.
• Ve, G, Px ,Py ve zevkleri değişmediği sürece
tüketici bu dengesini değiştirmeyecektir.

85. Şekil-1.9: Tüketici Dengesi
Y
G0/Py
A
N
D0
x0 I2
M I0
B
I1
α
y0
G0/Px
X

86. • 1- M noktası , denge noktası değildir: Neden?
• 2- N noktası , denge noktası değildir: Neden?
• 3- A ve B noktaları , denge noktası değildir: Neden?
• D noktası, denge noktasıdır. Ve, bu noktada,
MRS = − ∆y =
• Denge Şartı: Px
∆x Py
• Neden? (Eğimler!Teğetlik!)

87. ∆Qy MU x MİO’nun MU’ların oranına eşit
• MİO= − =
∆Qx MU y olduğu durum
MİO’nun bütçe doğrusunun
∆Qy Px eğimine eşit olduğu durum.
• MİO= − =
∆Qx Py Fiyatların oranını eksi ile
çarparsak bize soldaki değeri
yani kayıtsızlık eğrisinin
eğimini verir.

88. • Bir önceki sayfada yer alan iki eşitlikte oranları
birbirine eşitleyebilirim.
• (Grafiksel olarak şekil 1.9’daki kayıtsız eğrisi
ve bütçe doğrusunun eğimini aşağıdaki gibi
eşitlerim. Soldaki oran, MİO’nun eğimini
MU x Px veren malların MU’ları oranı;
= sağdaki oran ise bütçe doğrusunun
MU y Py eğimini vermektedir.
D noktasında bütçe doğrusu
farksızlık eğrisine teğet olduğu için
bütçe doğrusunun eğimi, farksızlık
eğrisinin denge noktasındaki
eğimine eşit olduğu için soldaki
dengeye ulaşırız.

89. • Burada içler dışlar çarpımı yaparak, Kardinal
yaklaşımın sonucuna ulaşırız
MU x MU y
=
Px Py

90. Soru: Tüketici yalnızca q 1 malı alınca 75 birim, q2
alınca ise 30 birim satın alabilmektedir. Ancak tüketici
gerçekte 10 birim q2 malı almaktadır.
a)-tüketici gerçekte kaç birim q1 malı satın almaktadır,
b)-tüketicinin bütçe doğrusunun eğimi kaçtır?
İp ucu: bütçe denklemini kuralım. Bu denklemde
Her iki tarafı P2’ye bölelim ve p1/p2 değerini yani
bütçe doğrusunun eğimini bulup, bunu (-) ile
çarparsak, MİO’yu buluruz.
C=P1xq1+P2xq2
q 1=C/P1, (veya C=q1xP1)
q 2=C/P2 olduğunu hatırlayalım,

91. Soru: Tüketici yalnızca q1 malı alınca 75 birim, q2 alınca
ise 30 birim satın alabilmektedir. Ancak tüketici gerçekte 10
birim q2 malı almaktadır.
a)-tüketici gerçekte kaç birim q1 malı satın almaktadır, b)-
tüketicinin bütçe doğrusunun eğimi kaçtır?
C=p1q1+p2q2
Her iki tarafı P2’ye bölelim ve p1/p2 değerini yani bütçe
doğrusunun eğimini bulalım..
q2 =C/p2- (p1/p2)q1
q2=C/p2 C=30p2 ve C=75p1 bu eşitlikten P1/P2 çek
P1/p2=0,4, sonuçları denkleme koyalım
10=30- 0,4.q1 , q1=50, eğim(m)=-p1/p2=-0,4
NOT=Kayıtsızlık eğrisinin eğimi, Px/Py’nin (-) ile
çarpılması sayesinde elde edilir.

92. TÜKETİCİNİN GELİR VE FİYAT
DEĞİŞMELERİNİN DENGEYİ
DEĞİŞTİRMESİ
• “G, Px ,Py ve zevkleri”nden birisi değiştiğinde
tüketicinin bu dengesi değişecektir.
• 1- Gelir Değişmesi: Gelir-Tüketim Eğrisi ve Engel
Eğrisi
• 2- Fiyat Değişmesi: Fiyat-Tüketim Eğrisi ve
Bireysel Talep Eğrisi
• 3- Zevklerin Değişmesi

93. 1- Gelir Değişmesi: Gelir-Tüketim Eğrisi ve
Engel Eğrisi
• Px ,Py ve tüketicinin zevkleri sabitken,
•
• (G G1 > G0)
• Tüketicinin hem X, hem Y malından satın
alabileceği maximum miktarlar artmıştır. Bütçe
doğrusu sağa kayar.

94. Örnek:
• Şimdi bir bütçe doğrusu ve kayıtsızlık eğrisi
çizelim.
• 1. Gelirim artsın. Yeni bütçe doğrusu ve
kayıtsızlık eğrisini çizelim.

95. Şekil-1.10: Tüketici Geliri değişirse
Y
Fiyatlar değişmediğinden eğim
(α) değişmemiştir. Eğrilerdeki
G1/Py kayma paraleldir.
D1
y1 •
y0 I1
G2/Py
I0
D2
y2 • I2
α α α
x2 x0 G /P x1 G1/Px
2 y
X

96. • İşten çıkarıldım. Yeni bulduğum işin maaşı
ilk maaşımdan da düşük.
• Şimdi bu 3 denge noktalarını birleştirelim.

97. Şekil-1.10: Gelir-Tüketim Eğrisi
Y
Fiyatlar değişmediğinden eğim
(α) değişmemiştir. Eğrilerdeki
G1/Py kayma paraleldir.
Gelir-Tüketim
G0/Py
D1 Eğrisi
Artış
y1 •
I1
G2/Py
y0 D0
•
Azalış
I0
y2 D2 • I2
α α α
x2 x0 G /P x1 G0/Px G1/Px
2 y
X

98. • Gelir, G0’dan G1’e artarsa Bütçe doğrusu sağa;
• G0’dan G2’ye düşerse sola kayar.
• Denge noktaları da D0, D1, D2, …olarak değişir.
• Bu denge noktalarını birleştiren eğriye gelir-tüketim
eğrisi denir.
• Gelir-Tüketim Eğrisi: Malların fiyatları ve tüketicinin
zevkleri sabitken, gelirdeki değişmeler sonucu ortaya
çıkan denge noktalarının geometrik yeridir.
• Ve, gelir değişmesi ile birlikte tüketicinin her 2
maldan ne kadar tükettiğini gösterir.

99. Şimdi yeni bir şey öğrenelim. Gelir tüketim eğrisinin
sağına (Y’nin tüketimini gösteren) bir yansıtma tablosu
ekleyelim. Yatay eksende ise Gelir olsun. Nasıl bir şekil
çizerdiniz.
Y Y
K2
Gelir- Tüketim
Eğrisi
K1 D1 y2
y2
D1
y1 A
y1
G
O x1 x2 L L2 X g1 g2
1 Gelir

100. Şekil-1.11: Engel Eğrisinin Elde Edilişi
Y Y
K2
Gelir- Tüketim Engel Eğrisi
Eğrisi
K1 D1 y2 B
y2
D1
y1 A
y1
O x1 x2 L L2 X g1 g2
1 G
g1 = OK1 x Py Engel Eğrisi, gelirin değişik seviyelerinde Gelir
g 2 = OK 2 x Py tüketicinin herhangibir maldan (örneğin Y
malından) ne kadar tükettiğini gösteren
eğridir.

101. Gelir artınca Y tüketimi ne oldu?
• Y tüketimi azalabilir mi?
• Azalsa nasıl bir şekil olurdu?
• Bu durumda malları bir sınıflandırmaya tabi
tutabilir miyiz?

102. Şekil: Üstün ve Fakir malların Engel Eğrisi
Y Y
K2
Gelir- Tüketim
Eğrisi
K1
D1 A
y1
y1
D2 B
y2
y2 Engel Eğrisi
O x1 x2 L L2 X g1 g2
1 G
Üstün mallar: Gelir arttıkça tüketimi artan Gelir
mallar; Fakir mallar, Gelir arttıkça tüketimi
azalan mallar

103. 2- Fiyat Değişmesi: Fiyat-Tüketim Eğrisi
ve Bireysel Talep Eğrisi
• G, Py ve tüketicinin zevkleri sabitken,
• Px Px1 > Px2
• Tüketicinin, Y malından satın alabileceği
maximum miktar değişmez; ama X malından
satın alabileceği maximum miktarlar artmıştır.
Bütçe doğrusu, düşey ekseni (Y) kestiği nokta
sabit kalarak sağa doğru kayar.

104. Örnek:
• X malının fiyatının düşmesi durumunda
oluşacak tüketici dengesini kayıtsızlık eğrisi
ve bütçe doğrusu yardımıyla çizelim.

105. Şekil-1.14: ………………Eğrisi
Y
Fiyatlar oranı değiştiğinden eğim
G0/Py
değişmiştir (tanα=Px0 /Py > tanβ=Px1 /Py ).
Eğrilerdeki kayma paralel değildir.
Soru: Bu eğriye bir
isim vermek
y0
·D0 gerekseydi ne
derdiniz?
y1
·D1
…………..Eğrisi
α β
x0 G0/Px0 x1 G0/Px1 X

106. Şekil-1.14: Fiyat-Tüketim Eğrisi
Y
Fiyatlar oranı değiştiğinden eğim
G0/Py
değişmiştir (tanα=Px0 /Py > tanβ=Px1 /Py ).
Eğrilerdeki kayma paralel değildir.
y0
· D0
y1
·D1
Fiyat- Tüketim
Eğrisi
α β
x0 G0/Px0 x1 G0/Px1 X

107. • Fiyat, Px0’dan Px1’e artarsa reel gelir arttığından
bütçe doğrusu, eğimi değişerek sağa kayar;
• Denge noktaları da D0, D1, …olarak değişir.
• Bu denge noktalarını birleştiren eğriye fiyat-
tüketim eğrisi denir.
• Fiyat-Tüketim Eğrisi: Tüketicinin nominal geliri,
zevkleri sabitken ve mallardan birinin fiyatı
sabitken, diğer malın fiyatındaki değişmeler
sonucu ortaya çıkan denge noktalarının
geometrik yeridir.
• Ve, fiyat değişmesi ile birlikte tüketicinin her 2
maldan ne kadar tükettiğini gösterir.

108. Şimdi yeni bir şey öğrenelim. X malının fiyatı iki
defa üst üste düşmüştür. Buna göre fiyat-tüketim
Y/G
eğrisini çizelim
K
Ve Soldaki eğrinin altına yansıtma
maksadını görecek yeni bir yatay eksen (X malı
D0
y0
tüketimi) ve dikey eksen (X
malı fiyatı) çizerek, X malı fiyatı ve
tüketimi arasındaki ilişkiyi gösteren
0
bir şekil çizebilir miyiz? Böyle bir
x0 L
0 x1 şeklin X
ismi ne olabilir?

109. Y (G) Fiyat tüketim
K eğrisi
D0
y0 D1
(g0)
0 x0 L0 x1 X
Px
D0
P0 D1
(P1) D2
Ferdi talep eğrisi
0 q0 x1 X

110. Hicks ve Slutsky yaklaşımı
• Gelir etkisi: A malının fiyatı düşünce, bireyin satın
alma gücü artar (reel geliri artar). Her iki maldan da (A
malından daha çok) satın alır
• İkame Etkisi: Tüketici, fiyatı düşen A malını tercih
ederek, diğer malların alımını azaltır, A malından daha
çok alır. (Tüketici, a malı fiyatı düşünce, aynı tatmin
düzeyinde kalabilmek için B malı yerine A malını
ikame eder

111. Hicks ve Slutsky yaklaşımı Farkı
• Hicks:
• Fiyat düşüşünün sağladığı reel gelir artışını kaldırmak
için, ilk tatmin düzeyine geri dönülür.
• Slutsky:
• Fiyat düşüşünün sağladığı reel gelir artışını kaldırmak
için, ilk satın alma düzeyine geri dönülür.

112. TALEP,
• Talebi etkileyen Faktörler,
• Talep Eğrisi Üzerinde Hareket
• Talep Kayması
• Esneklik

113. TALEP
• Talep nedir? (2 tanım)
• Ceteris paribus nedir? Örnek: Qx=f(Px)
• Bireysel talep fonksiyonu:
• Qx=f(Px, G, Pt, Pi, T)
• Px:X malı fiyatı
• G-Tüketici Geliri
• Pt:tamamlayıcı malların fiyatı
• Pi:İkame malların fiyatı
• T:Tercihler, zevkler,

114. TALEP Fonksiyonu
• Qx=a-bP (Ceteris Paribus hali)
• Qx=50-0.5P (doğrusal-linear fonk).
• 0.5’in anlamı nedir?
• İşaretinin anlamı nedir?
• İpucu: Bir regresyon gibi düşünün, Px, 1 birim
artarsa,……
• b-talep edilen miktardaki değişmeyi, fiyattaki
değişmeyle ilişkilendiren parametre (Px, 1 birim
artarsa…). b=-∆Q/ ∆P, b=-0,5
• 50’nin anlamı?

115. Bireysel TALEP Miktar
Malın Fiyatı Talep edilen
Şedülü
2 0
1.5 1
1 2
0.5 3
0 4
• Örnek: Yukarıdaki P ve Q ları kullanarak bir
talep doğrusu oluşturalım
• Talep kanunu nedir?
• Talep kanununun geçerli olmadığı özel bir
durum (istisnası) var mıdır? giffen, snop,

116. P Bireysel TALEP Doğrusu
A
P1
•
P2 B
D1
Q1 Q2 Q1’ Q2’ Q

117. Şimdiye kadar sadece bireysel talebe
baktık. Yani Ali beyin değişik fiyatlar
üzerinden X marka akıllı telefon
talebini gördüm.
X marka telefonu talep eden tüm
bireylerin talebini bulabilir miyim?
Bulduğum bu talebin ismi nedir?

118. PİYASA TALEP Eğrisi
P• P P
4
3
2
Da Da+ Db
Db
3 Q1 2 4 2 7

119. Talep Değişmesi ve Talep Miktarı Değişmesi
• Talep Miktarı Değişmesi: Bir talep eğrisi üzerindeki hareketi
ifade eder. P düşerse, eğri üzerindeki hareketle Q artar; P
artarsa yine aynı eğri üzerinde hareketle Q azalır. Talep miktarı
değişmesine neden olan tek faktör, söz konusu malın fiyatıdır.
• Talep Değişmesi: Bir talep eğrisinden diğerine geçmeyi, yani
eğrinin bütünüyle yer değiştirmesini ifade eder. Örneğin,
talebin artması tüketicinin her bir fiyat düzeyinde artık daha
fazla talep etmesi demektir. Eğri bütünüyle sağa kayar. Talep
değişmesine neden olan, söz konusu malın fiyatı dışındaki
faktörlerdir. Örneğin: Diğer malların fiyatları, Tüketicinin
geliri, Tüketicinin zevkleri vb. gibi.

120. Şekil-4.3: Talep Miktarı Değişmesi
P Talep Miktarı Değişmesi: D1 üzerinde
A’dan B’ye hareket (o malın fiyatı
A değişince –ceteris paribus)
P1
Buna ayrıca “talep eğrisi üzerinde hareket”
denir
P2 B
D1
Q1 Q2 Q

121. Şekil-4.3: Talep Değişmesi Talep Değişmesi: D1’in yer
değiştirmesi D1’den D2’ye
P hareket, Buna Talep Kayması
da denir. O malın fiyatı dışında
diğer faktörlerde meydana
A A’ gelen değişmeler, talebi
P1 değiştirir, (talep doğrusunu
kaydırır).
D2
D1
Q1 Q1’ Q

122. Şekil-: Talep Değişmesi
Talep Değişmesi: Diğer malların fiyatı
(Tamamlayıcı, ikame), Gelir, Zevkler,
Beklentiler değişince, talep doğrusu sağa veya
sola kayar

123. Tamamlayıcı mallar
• Şeker-çay
• Tüfek-mermi
• Araba-benzin
• Soru: Şeker fiyatı artarsa çay talebi ne
olur?

124. İkame mallar
• Toz Şeker-kesme şeker
• Deniz kumu-akarsu kumu
• Benzin-mazot-gaz
• Soru: Benzin fiyatı artarsa gaz talebi ne
olur?

125. Örnek: Tüketicinin maaşı, iş değişikliği dolayısıyla
azaldı. D1 talep doğrusu ne tarafa kayar. Anlamı
nedir?
P
A
P1
D1
Q1 Q

126. Örnek: Tüketicinin maaşı, iş değişikliği dolayısıyla azaldı.
D1 talep doğrusu ne tarafa kayar. Anlamı nedir?
P Gelir düşünce, talep
doğrusu sola kayar. Gelir
düşünce, aynı fiyattan satın
B A alınmak istenilen mal
P1
miktarını gösterir.
D1
D2
Q2 Q1 Q

127. Soru: Ahmet beyin aracı LPG ve benzinle çalışmaktadır.
LPG fiyatları düştükten sonra, Ahmet beyin benzin talep
Pbenzin doğrusu nasıl değişir?
P1 A
D1
Q1 Q

128. Aynı fiyatlardan benzin tüketimi azalır.
Pbenzin
B A
P1
D1
D2
Q2 Q1 Q

129. Soru:Şeker fiyatları artınca, çay talebi nasıl değişir?
Pçay
A
P1
D1
Q1 Q

130. Şeker fiyatları artınca, çay talebi nasıl değişir?
Pçay
B A
P1
D1
D2
Q2 Q1 Q

131. Şimdi yeni bir şey öğrenelim:
Amaç: fiyat değişimlerine talebin tepkisini anlamak.
Günlük hayattan bir örnek verelim
• Bir arkadaşınıza Günaydın dersiniz, size
muhtemel 3 cevabı:
• 3 alternatif durum
• 1. alternatif: “Günaydın”.
• 2. Günaydın abi ya canım çok sıkkın
KrAlex’e yapılan da iş mi yani be abi?
• 3. Hı.
• Bu üç alternatifin tepkilerini nasıl
gruplandırabiliriz?

132. Şimdi yeni bir şey öğrenelim:
Fiyattaki değişim karşısında talebin bu
değişime tepkisini ifade etmem mümkün
müdür?
• Fiyat % 1 değişse, acaba talep % kaç
değişir?
• Bu bana neyi verir. Talep, fiyattaki
değişime duyarlı, hassas mı?
• Bu duyarlılık derecesini bir rakamla
temsil edebilir miyim?
• Bu tepkiyi ifade eden nasıl bir tanım
yapabilirim?

133. ep =Talep edilen miktardaki % değişme
Fiyattaki & değişme
ep=(Q2-Q1)/Q1
(P2-P1)/P1

134. Talebin Fiyat Esnekliği
• Talebin Fiyat Esnekliği , Fiyattaki %1 değişmenin talep
miktarını %kaç değiştirdiğini gösteren katsayıdır:
∆q
%∆q q ∆q p
eD = = ⇒ eD = ⋅
%∆p ∆p ∆p q
p

135. ep’nin alabileceği bazı temel değerler
ep=1, birim esnek (fiyat % 1 düşünce
(artınca), talep miktarı % 1 artar (düşer))
ep<1, esnek değil, katı, sert (Ör: fiyat % 1
düşünce, talep miktarı % 0,8 artar)
ep>1, esnektir (ör: fiyat % 1 değişince, talep
miktarı % 1,5 değişir)
Katsayı, her zaman (–) değere sahiptir.
Neden?
Mutlak değer esastır.

136. • Esneklik “normal” olarak negatif (-) katsayıya sahiptir.
Çünkü talep eğrisi negatif eğimlidir, yani talep miktarı ve
fiyat arasında negatif ilişki vardır. Biri artarken diğeri
azalmaktadır.
• eD < 1 ise: talebi esnek olmayan bir mal, (Fiyattaki bir %1
değişme talep miktarını %1’den daha az değiştirmektedir.)
• eD > 1 ise: talebi esnek bir mal, (Fiyattaki bir %1 değişme
talep miktarını %1’den daha fazla değiştirmektedir.)
• eD = 1 ise: birim talep esnekliğine sahip bir mal, (Fiyattaki
bir %1 değişme talep miktarını aynı oranda (%1)
değiştirmektedir.)
Söz konusudur.

137. Örnek soru: sayfa 104
A malının fiyatı % 2 düşünce, talep edilen
miktar % 5 artmıştır. Buna göre ep nedir?

138. Örnek soru: sayfa 104
ep=%5/-%2=-2,5
P %1 düşünce, talep miktarı %2,5 artar

139. Örnek soru: sayfa 105
Şeftali fiyatı 6 TL’den 5 TL’ye düşünce, şeftali
talebi 40 tondan 50 tona çıkmıştır.
Talep doğrusunu çizelim, ep’yi hesaplayıp ?
Yorumlayalım

140. Örnek soru: sayfa 105
ep=50-40/40
5-6/6
=-6/4=-1,5

141. Örnek soru: sayfa 107 (kpss)
• Kivi talebi fonksiyonu q=200-4p dir. Kivinin
fiyatı 10 TL iken, talebin nokta fiyat esnekliği
nedir?
• İpucu: nokta talep esnekliği, fiyattaki
değişimin çok küçük olduğu (sıfıra yakın)
durumu gösterir. ∆q/∆P=dq/dp (P’deki
değişimin Q üzerindeki etkisi)
• dq/dp ise q’nun p’ye göre türevidir.
• Bize sadece p ve q değerlerini hesaplamak
kalır?

142. Örnek soru: sayfa 107
• p=10
• q=200-4P
• q=200-4.10
• q=160
• dq/dp=-4
• ep= dq x p=-4x10=-0,25 (talep esnek değil)
• dp q 160

143. ep hangi mallarda (-) değere
sahip değildir?

144. • Giffen mallar
• snop

145. Esneklik ve eğim arasında bir
ilişki kurabilir miyiz?
• Talep eğrisinin eğimi neye eşittir?

146. Şekil-1.16: Esneklik ve Talep Eğrisinin
Eğimi Arasındaki İlişki
• Esneklik’in eğim’le bir
ilişkisi olmakla birlikte,
eğim demek değildir: P = f (QD) şeklinde bir
ters talep fonksiyonu için
P
eğim: tanα = Δp/Δq
p1 olduğundan, esneklik
formülü:
Δp 1 p
p2 α eD = ⋅
D egim q
Δq
q1 q2 Q

147. Esneklik değerinin talep eğrisi üzerinde her noktada farklı
olduğunun 3 istisnası vardır: Her noktada esnekliğin aynı
olduğu eğriler
Eğim çok, ep=1, (ikizkenar Eğim sıfır, esneklik =
esneklik=0, hiperbol) fiyattaki ∞, Fiyat, P1’i aşarsa,
çünkü ∆Q=0, ve talep edilen mal talep hemen sıfıra
uyuşturucu miktarındaki % iner. Altına düşerse,
değişme aynıdır sonsuz miktar artar.
P P P
P1
Q Q Q

148. NOT: Aşağıda farklı eğimlere sahip Şekle bakarak,
esneklikleri hakkında bilgi yürütebilir miyiz?
İpucu: Esneklik formülünde, eğimi hatırlayınız..
P T1
T2
T3
Q

149. • Eğim arttıkça, esneklik azalmaktadır

150. • Şekil-1.17: Esneklik değeri talep doğrusu
üzerinde her noktada birbirinden farklıdır:
P
eD = ∞
D
. e >1
A
D
eD = 1
M
B
. e <1
D
α eD = 0
0
N D’ Q

151. • İspat: Esneklik formülünden:
1 MN ND ' MN ND '
• eD = (1/eğim) (p/q) = ⋅ = ⋅ =
MN 0 N MN 0 N 0N
ND '
• = ND' = MD'
0N MD
• A noktasında: MD’ > MD ise, eD >1
• B noktasında: MD’ < MD ise, eD < 1
• M noktasında: MD’ = MD ise, eD = 1

152. Talep Esnekliğine Etki Eden Faktörler
1. İkame Kolaylığı: İkame mallarının sayısı ve ikame
dereceleri arttıkça esneklik artar. Örnek: kırmızı et/beyaz et
2. Mala yapılan harcamanın gelir için payı: Arttıkça esneklik
artar. Örnek: Otomobil fiyatı artınca yeni taşıt almayız,
/kibrit&tuz harcaması.
3. İhtiyacın şiddeti: Zorunlu mallarda esneklik düşük, lüx
malların esnekliği yüksektir. Örnek: Ekmek-elektrik-
gaz/otomobil.
4. (Dönem uzunluğu): Uzun dönemde esneklik daha yüksek,
kısa dönemde daha düşüktür: Çünkü intibak uzun zaman
alabilir. Örnek: Doğalgaz/kömür dönüşümü.
5. Zaman: Zamanla esneklik artar. Tüketicilerin tercihlerinin
zamanla değişmesi, fiyatı yükselen malı ikame eden yeni
malların üretilecek olması

153. Talep Esnekliğine Etki Eden Faktörler
Neler olabilir?
Tüketicilerin, hangi tür malların fiyatı artmasına
karşın yine o mallardan satın almak zorundadır.
Hangi malların fiyatı artınca rahatlıkla o mallardan
tüketimlerini kısabilir.

154. SORULAR (2. haftayı kapsar)
•

155. 2. BÖLÜM: ÜRETİM TEORİSİ:
• Bu kısımda firma davranışlarının analizi
yapılarak arzın arka planı ele alınacaktır.
• Firmaların ana hedefi:
• Karını max kılmaktır (Tüketici ise fayda max
hedefler)
• Kar=TR-TC
• Bilinmesi gereken konular:
• Verim kanunu ve prensipleri

156. 2. BÖLÜM: ÜRETİM TEORİSİ:
• Fiziki ilişkiler
(üretim fonksiyonu)
• Parasal ilişkiler
(maliyet fonksiyonu)

157. 2. BÖLÜM: ÜRETİM TEORİSİ:
• Q = f (K,L,…,N).
• Üretim, K’dan N’e kadar üretim faktörlerinin
(inputların) bir fonksiyonudur.
• Üretim kısa ve uzun dönemde ayrı ayrı
incelenecektir. Çünkü kısa dönemde bazı
faktörler değiştirilememektedir ve bu yüzden
azalan verimler yasası söz konusur.
• Uzun dönemde ise artık tüm faktörler
değiştirilebilirdir.

158. Kısa Dönemde Üretim: Üretimin 3 Bölgesi
• Firmanın sadece K (Sermaye) ve L (Emek) kullandığını ve K’nın
kısa dönemde sabit olduğunu varsayalım. Bu durumda firma,
K’nın sabit miktarıyla birlikte L miktarını artırdıkça toplam
üretimi önce hızlanarak artacak; sonra yavaşlayarak artacak; bir
maximum değere ulaştıktan sonra ise azalmaya başlayacaktır.
TÜ
• Ortalama Ürün: OÜL=
L
• Yani, TP eğrisinden orijine doğru çizilen doğrunun eğimidir.
∆TÜ
• MÜL = ∆L
• Yani, TÜ eğrisinin bir noktadaki eğimidir. (TÜ eğrisine çizilen
teğetin eğimidir.)

160. OÜ ve MÜ
OÜ eğrisi:orjinden
TÜ üzerindeki her
bir noktaya çizilen
doğrunun eğimi,
ALFA AÇISI
MÜ: TÜ’nün eğimi
BETA AÇISI
x’ üretimde ß > α
x2 üretimde ß = α
x2 sonrasında α > ß

161. x’ üretimde ß > α
x2 üretimde ß = α
x2 sonrasında α > ß

162. Şekil-2.1: Üretimin 3 Bölgesi
Q
Üretim
M. . N Firmanın, ortalam ürünü
. TÜ
maximum iken
maliyetlerini
I II III minimumdur.
M noktası (ya da L1):
Değişken faktörün (L)
0 L
Q
L1 L2 Emek ortalama ürünü (APL)
Üretim maximumdur.
I II III N noktası (ya da L2):
Sabit faktörün (K)
ortalama ürünü
OÜL
maximumdur.
0 L
L1 L2 Emek
MÜL

163. • M’den önce (1.Bölge) ortalama ürünler
artmaktadır; üretimi durdurmak rasyonel
olmayacaktır.
• N’den sonra (3. Bölge) üretime devam etmek
rasyonel olmayacaktır; toplam ürün azalmaktadır
(marjinal ürün negatiftir).
• M ve N arası (2. Bölge)’de (Yani L1L2 arasında)
üretim yapılacaktır. Bu bölgenin neresindeki
faktör miktarı (L miktarı!) seçileceği ise
faktörlerin göreli fiyatlarına bağlı olacaktır.
• Şöyle ki…

164. • K iktisadi, L bedava ise: L’den dilediği kadar
kullanabilmektedir. APK’nın max. olduğu
(maliyetinin min. olduğu) üretim hacmini seçecektir.
Bunu sağlayan L2’dir.
• K bedava, L iktisadi ise: K’dan dilediği kadar
kullanabilmektedir. APL’nın max. olduğu
(maliyetinin min. olduğu) üretim hacmini seçecektir.
Bunu sağlayan L1’dir.
• Her ikisi de iktisadi ise, göreli olarak pahalı olan
faktörün AP’sinin max. olduğu noktaya daha yakın
olacaktır. Örnek: L daha pahalı ise (wL >wk), L1’e
daha yakın –ama yine 2.bölgede – olacaktır.

165. soru
• TPPk=Toplam Ürün (toplam fiziki çıktı-TÜ)
• APPk=Ortalama Ürün (OÜ)
• MPP=marjinal ürün (MÜ)
• İpucu: OÜ’yü elde etmek için TÜ’yü Q’ye bölelim.
• İpucu: MÜ’yü elde etmek için TÜ’nün Q’ye göre
türevini alalım. Ve iki değeri eşitleyelim.

167. soru
• İpucu: OÜk=TÜ/K
• L değerini üretim fonksiyonda yerine
koyalım.

169. Sabit faktörlerin rolü
Azalan verimler kanunu,
sadece bir faktörün
değişmesi durumunda
ortaya çıkıyordu.
(Değişken faktörün
verimi belirli bir üretim
düzeyinden sonra
azalmaktadır)
Peki, sabit faktörler
değişirse, neler değişir?

170. Sabit faktörlerin rolü
1. Sabit faktörler değişince,
aynı emek düzeyinde ) L
sabit iken), üretim
miktarı artar (q1’den
q2’ye çıkar)
2. Azalan verim daha geç
ortaya çıkar (yani
marjinal ürün daha geç
azalmaya başlar)
3. Toplam ürün daha geç
azalmaya başlar

171. Uzun Dönem ve Ölçeğe Göre Getiri
• Tüm üretim faktörlerinin uzun dönemde değişmesine,
üretim tesis ölçeğinin de değişmesi denir.
• Q=f(x1, x2, x3, x4,….xn),
• k’nıncı dereceden homojen bir fonksiyon ise, faktörleri t
oranında artıralım.
• Q=kt f(x1, x2, x3, x4,….xn),
• k=1, ölçeğe göre sabit getiri
• k>1, ölçeğe göre artan getiri
• k<1, ölçeğe göre azalan getiri

172. Ölçeğe göre sabit getiri:
• Eğer üretimdeki artış oranı, üretim
faktörleri artış oranına eşitse örnek: tüm
faktörleri 2 kat artıralım. Eğer fonksiyonun
derecesi bir olsun, üretim de 2 kat
artacaktır.
• Q=21 f(x1, x2, x3, x4,….xn),

173. Ölçeğe göre artan getiri:
• Eğer üretimdeki artış oranı, üretim
faktörleri artış oranından daha büyükse
örnek: tüm faktörleri 2 kat artıralım. Eğer
fonksiyonun derecesi birden büyük ise (2
olsun), üretim 4 kat artacaktır.
• Q=22 f(x1, x2, x3, x4,….xn),
• Büyümek avantajlı mıdır?

174. Ölçeğe göre azalan getiri:
• Eğer üretimdeki artış oranı, üretim
faktörleri artış oranından daha küçükse
örnek: tüm faktörleri 2 kat artıralım. Eğer
fonksiyonun derecesi birden küçükse ise
(0,5 olsun), üretim 1,4 kat artacaktır.
• Q=20,5 f(x1, x2, x3, x4,….xn),
• Üretimdeki artış, üretim faktörleri artış oranından daha
küçüktür. Böyle bir durumda, firma için büyüme avantajlı
mıdır?

175. • Firmanın uzun döneme geçerken tercih
etmesi gereken bu ölçek büyüklüğüne,
en uygun tesis ölçeği veya optimal üretim
tesis ölçeği denir.

176. Örnek hazırlık
Q=tk Qo
Q= üretim faktörleri artış oranı sonrası üretimde
meydana gelen artış,
t=üretim faktörleri artış oranı,k Qo
k= fonksiyon derecesi
Qo =artış öncesi üretim

177. örnek
• Üretim miktarı 230 birim olan bir firma,
üretim faktörlerini 4 kat artırırsa, üretim kaç
birim artar? Üretim fonksiyonu homojen
olup, derecesi 0,5 tir.
• Ölçeğe göre artan mı, yoksa azalan mı getiri
vardır. Siz olsanız üretimi bu ölçekte
gerçekleştirir misiniz?

178. Q=40,5 230=2x230=460

179. En Düşük Maliyetle Üretim
(Optimal Faktör Bileşimi)
• Bir firmanın belirli bir üretim miktarını
minimum maliyetle gerçekleştirmesi için
hangi faktörlerden ne miktarda kullanması
gerekir? (Yani optimal faktör bileşimi nasıl
seçilecektir)
• Size göre ne yapmalıyız?
• İpucu: Tüketici dengesiyle kıyaslama
yapabilirsiniz.

180. • Firma, maliyet giderlerini çeşitli faktörler
arasında her üretim faktörüne ödediği son
liranın, fiziki verimi eşit olacak şekilde
dağıttığında minimum maliyeti sağlayacak
en uygun faktör bileşimi satın almış
olmaktadır.
• Buna optimal faktör bileşimi seçimi veya
firmanın iç dengesi denir.

181. Uzun Dönemde Üretim: Eşürün Eğrileri
• Uzun dönemde tüm üretim faktörleri değişkendir.
Firma, hem K’yı hem L’yı farklı miktarlarda
(teknik) bir araya getirebilir. Firmanın önünde
sonsuz sayıda alternatifler vardır ve bunların her
biri (K ve L bileşimlerinin her biri) farklı bir
teknolojiyi ifade etmektedir. Bu farklı bileşenler
firmaya aynı üretim düzeyini sağlayacaktır.
Örneğin: A(K1, L1) ya da B(K2, L2) aynı üretim
hacmini (Q1) sağlıyor olabilir. Bu durumda A ve
B input bileşimleri (teknikleri) aynı eşürün eğrisi
üzerindedirler.

182. Şekil-2.2: Eşürün Eğrisi
K Q=f(L,K) farklı emek ve sermaye
miktarlarını kullanarak, aynı
miktarda üretim yapılmaktadır.
Hangi noktada, sermaye yoğun
K0
A üretim yapılmaktadır?
Hangi noktada, emek yoğun
üretim yapılmaktadır?
B
K1
C C
K2 Q1
L0 L1 L2 L

183. Şekil-2.2: Eşürün Eğrisi
K
Q2 > Q 0 > Q 1
K1 A Q=f(x,y)
Q2
K2 B
C Q0
Q1
L1 L2 L

184. • A’dan B’ye hareketle: K’den kullandığı input
miktarını K1’den K2’ye düşürürken, L’den
kullandığı input miktarını L1’den L2’ye
artırmaktadır. Ancak K’deki ΔK kadarlık
azalmanın ortaya çıkardığı üretim kaybı, L’den
ΔL kadar daha fazla kullanmanın ortaya çıkardığı
üretim artışına eşittir. Bu yüzden firmanın
üretiminde bir değişme olmamıştır:
• -ΔTPy = ΔTPx
• Ancak bu, -ΔK = ΔL anlamına gelmez.
• Eşürün Eğrisi (Tanım): Firmaya aynı üretim
düzeyini veren input bileşimlerini gösteren
noktaların geometrik yerine denir.

185. • Tüketici, K'dan kullandığı miktarı K1’den K2’ye
azaltırken, L’den kullandığı miktarı L1’den L2’ye
artırmayıp L1’de sabit tutsaydı:
• A’dan B’ye değil; C’ye geçmiş olurdu. Bu ise daha
az input kullandığı için üretiminde bir azalma
demektir. C noktası, Q0’a göre daha soldaki bir
farksız eğrisi olan I1 üzerindedir.
• Sonuç: Eşürün eğrileri sola doğru kaydıkça üretim
azalmaktadır. Aynı gerekçelerle eşürün eğrisinin
sağa doğru hareket etmesi (orijinden uzaklaşması)
üretimin arttığı anlamına gelmektedir. Q2 > Q0 > Q1

186. Şekil-2.3: Marjinal Teknik İkame Haddi
(MRTS)
K
K1 A
ΔK
α B
K2
I0
ΔL
L1 L2 L

187. • MRTS, Eşürün eğrisi üzerinde bir noktadan
diğerine hareket ederken, aynı üretim düzeyinde
kalabilmek için, üreticinin, bir faktörü diğeriyle
hangi oranda ikame ettiğini gösteren orandır:
•
∆K
• MRTS k,l = − ∆L = tan α
• MRTS k,l =Sermayedeki azalış miktarı
Emekteki artış miktarı
• Bu oran, eşürün eğrisinin eğimine eşittir.
• Bu ise faktörlerin marjinal ürünlerinin
birbirine oranına eşittir. İspatı…

188. Eşürün Eğrisinin Eğimi Faktörlerin Marjinal
Ürünlerinin Birbirine Oranına Eşittir
• İspat:
• L’in marjinal ürünü: MÜL = ∆TÜ veya
∆L
• ΔTÜL = MÜL · ΔL (1)
∆TÜ
• K’nin marjinal ürünü: MUK = ∆K veya
• ΔTÜK = MÜK · ΔK (2)

189. • Şekil-2.3’de A’dan B’ye hareketle K’nin
azalmasından ötürü toplam üretimde - ΔTPK kadar
azalış ve ΔTPL kadar artış olmaktadır. Aynı
eşürün eğrisi üzerinde kalabilmek (yani toplam
üretimin değişmemesi) için:
• - ΔTPK = ΔTPL olmalıdır. Bu yüzden (1) ve (2)
no’lu denklemlerin sağ tarafları birbirine eşit
olmalıdır.
• MÜK · ΔK = -MÜL · ΔL , veya
∆K MÜ L
− =
MRTS =Tanα = ∆L MÜ K

190. Eşürün Eğrilerinin Özellikleri
• 1- Negatif eğimlidirler.
• 2- Kesişmezler
• 3- Orijine dış-bükeydirler

191. • 1- Eşürün Eğrileri Negatif eğimlidir: Çünkü
inputlardan biri azaltıldığında diğeri artırılmalıdır
ki firma aynı üretim düzeyini koruyabilsin.
• Üretici her 2 inputu da artırarak aynı üretim
düzeyinde neden kalamaz? (Cevap: Pozitif MÜ
varsayılır. Böyle bir durum Negatif MÜ anlamına
gelir!!!)

192. Şekil-2.4: Eşürün Eğrileri Kesişmez
K
A
K1 C
KC Q1
K2 Q0
B
L1 L2 L

193. 2- Eşürün Eğrileri Kesişmezler: Çünkü üretim
teorisine ilişkin varsayımlarla çelişir.
• A = B, Çünkü Q0 üzerindedirler.
• A = C, Çünkü Q1 üzerindedirler.
• Buna göre B = C olmalıdır.
• Ancak B < C’dir. Çünkü L’den kullanılan miktar
aynı (L2) kadar olmasına rağmen C noktasında
B’ye göre [K1KC] kadar daha fazla
kullanılmaktadır.

194. Şekil-2.5: Eşürün Eğrileri Orijine Dış-
Bükeydir
K
K1 A
K2 B
C
K3 D
K4 Q0
L1 L2 L3 L4 L

195. • 3- Eşürün Eğrileri Orijine Dış-Bükeydirler:
Bunun nedeni azalan marjinal teknik ikame haddi
(MRTS)’dir. Yani, Eğri üzerinde yukarıdan
aşağıya doğru indikçe her seferinde eşit
miktarda L faktörü için vazgeçilen K faktörü
miktarı azalmaktadır. Çünkü bir faktörden
kullanılan miktar azaldıkça onun marjinal ürünü
artmaktadır. Bu ise söz konusu faktörü firma için
değerli yaptığından, firma gittikçe azalan
miktarlarda vazgeçmektedir.

196. • Faktörlerin
birbirleri yerine İkame Sınırı
geçmesi (ikamesi)
sınırlıdır.
Örneğin, bir
ürünün imalat
sürecinde tüm
araçları bir kenara
bırakıp, her şeyi
elle imal etmeniz
mümkün değildir.
• Daha az sermaye
kullanabilirsiniz,
ancak bunun bir
sınırı vardır

197. • Örnek:
• Toprağı İkame Sınırı
işlemek için
ne kadar iş
gücü olursa
olsun,
mutlaka bir
miktar araç-
gerece ihtiyaç
vardır.
• Şekilde E
noktası neyi
temsil
etmektedir?

198. İkame Sınırı
• Evet E
noktasında,
kapital ile
emek
arasındaki
ikame ilişkisi
bitmiştir. E
noktası,
minimum
sermaye
düzeyini verir

199. İkame Sınırı
• A noktası
neyi temsil
eder?

200. İkame Sınırı
• A noktası
minimum
emek
düzeyini
verir

201. • Bu şekilde, sınır A
ve E benzeri İkame Sınırı
noktalar
birleştirildiğinde,
ikame sınırları elde
edilir. AA’ ikame
sınırı, sermayenin
marjinal
verimliliğinin sıfır
olduğu noktaları
gösterir. EE’ ise
emeğin marjinal
verimliliğinin sıfır
olduğu noktaları
verir

202. İkame Sınırı
• Soru: E’
noktasında
emeği 1 bir
daha
arttırarak L
noktasına
gelsem ne
olur?

203. İkame Sınırı
• Soru: E’
bileşiminde,
Y faktörü
sabit tutulup,
X faktörü
x1-x2
kadara
artırılırsa ne
olur?

204. İkame Sınırı
• Üretim q1’e
düşer.
Mutlan
azalan
verimler
kanunu
geçerli olur.

205. İSTİSNALAR
• Şekil 2.6.1: Mükemmel (Tam) İkame: MRTS
her noktada sabittir/aynıdır.
K
MRTS her noktada
aynıdır. Üretim
fonksiyonu doğrusaldır.
Doğrusal bir üretim
A
fonksiyonuna gerçek
B ekonomik hayattan
örnek vermek mümkün
değildir.
Q0
L

206. Şekil 2.6.2: Mükemmel (Tam)
Tamamlayıcılık: Faktörler arası ikame
K imkansızdır. Bir faktörden kısıp diğerinden
artırarak üretimi aynı düzeyde tutabilmek
mümkün değildir. Faktörler, aynı oranda
artırılarak üretim miktarı artırılabilir. (q1
düzeyinde üretim yapabilmek için mutlaka 1
birim emek, 8 birim sermaye (yada 2 birim
emek ve 16 birim sermaye) ,
MRS = 0
2 Q2
1 Q1
1 2 L

207. İkamenin Sınırlı Olduğu Durum
• Belirli bir malın
üretimi, birkaç farklı
üretim teknolojisi
kullanarak
gerçekleştirilebilir.
Halının el tezgahı
yerine, otomatik
tezgahta imal
edilmesi gibi.

208. İkamenin Sınırlı Olduğu Durum
• A1 ve C1
noktalarında
üretim yapısı
nasıldır? (emek
yoğun-teknoloji
yoğun)

209. İkamenin Sınırlı Olduğu Durum
• A1 noktası,
sermaye yoğun
iken, C1 noktası
ise emek yoğun bir
üretim yapısı arz
etmektedir.

210. EŞMALİYET DOĞRUSU
• Firmanın belirli bir bütçe kısıt ile, veri fiyatlardan
üretim faktörlerinden ne kadar alabileceğini
gösteren doğrudur.

211. EŞMALİYET DOĞRUSU
• Firmanın, belli bir harcama ile her 2 faktörden
satın alabileceği miktarlar sınırlıdır. Bu yüzden
firma yapabileceği harcaması ile sınırlıdır.
Firmanın C TL’siyle K ve L’den satın alabileceği
maximum miktarlar, wx wy fiyatlar iken:
• (Hiç K satın almaz ise) Max L: C/ wx
• (Hiç L satın almaz ise) Max K: C/ wy bağlıdır

212. Şekil 2.7: Eşmaliyet Doğrusu
K
.
C/w k
P
K1 A
. R
α
L1 L
C/w L

213. • Firma A noktasında ise: Harcamasının bir
bölümüyle L1 kadar L faktöründen almış, geriye
kalanıyla K faktöründen ancak K1 kadar
alabilmiştir.
• P noktası (Eşmaliyet doğrusunun dışı): Mevcut
harcamasıyla satın alamayacağı faktör bileşimini
gösterir.
• R noktası (Eşmaliyet doğrusunun içi):
Harcamasının bir bölümünü yapmadığı anlamına
gelir.
• Sonuç: Firma daima eşmaliyet doğrusu
üzerindedir.

214. Eşmaliyet Doğrusunun Eğimi
• Şekil 2.7’da eşmaliyet doğrusunun eğimi:
C/wy C wx wx
• tanα = = ⋅ =
C/wx wy C wy
• Eşmaliyet doğrusunun eğimi faktörlerin fiyatları oranına
eşittir.

215. Eşmaliyet Doğrusunun Kayması
• Firmanın harcamasının reel ya da nominal olarak
değişmesi eşmaliyet doğrusunu kaydırır.
• 1-Faktörlerin fiyatları (wx, wy ) sabitken firmanın
nominal (parasal) harcaması artarsa eşmaliyet
doğrusu sağa kayar. Çünkü firmanın hem K, hem
L faktöründen satın alabileceği maximum
miktarlar artmıştır. (Bunun tersi de doğrudur:
nominal harcamanın azalması eşmaliyet
doğrusunu sola kaydırır.)
•

216. K Şekil-2.8: Firmanın Harcamasının Değişmesi
C1/wk
C0/wk
Artış
C2/wk
Azalış
α α α
C2/wl C0/wl C1/wl
L

217. • 2- Nominal (parasal) harcaması ve faktörlerden
birinin (örneğin K’nin fiyatı sabitken, diğerinin
(yani L’nin fiyatı Pw düşerse) firmanın harcaması
reel olarak artacaktır. Bu durumda firmanın L’den
satın alabileceği maximum miktar artmıştır. Ancak
K’nin fiyatında bir değişme olmadığı için K’den
satın alabileceği maximum miktar değişmeyecektir.

218. Şekil-2.9: Faktör Fiyatının Değişmesi
K
Fiyatlar oranı değiştiğinden eğim değişmiştir
(tanα=wLo / wk > tanβ=wL1 / wk ). Eğrilerdeki
C0/wk kayma paralel değildir.
α β
C0/wLo C0/wL1 L

219. Şekil-2.9: Faktör Fiyatının Değişmesi
K
Aşağıdaki şekle göre, değişen nedir?
C0/wk0
C0/wk1
C0/wLo L

220. FİRMA DENGESİ: Optimum İnput
Bileşiminin Seçilmesi
• Firma, faktörlerin fiyatları veri iken mevcut
harcamasıyla satın aldığı faktör bileşimi o’nun
üretimini maximize ettiğinde dengededir.
• Firmanın amacı optimum input bileşimini seçerek
üretimini maximize etmektir
• ve bunu gerçekleştirdiğinde dengededir.
• Ve, C, wL , ve wK değişmediği sürece firma bu
dengesini değiştirmeyecektir.

221. Şekil-2.10: Firma Dengesi (Optimum İnput Bileşiminin
Seçilmesi)
K
C0/Wk
A
. N
.
D0
K0 Q2
M Q0
B
Q1
α
L0 X
C0/wk

222. • 1- M noktası , denge noktası değildir: Neden?
• 2- N noktası , denge noktası değildir: Neden?
• 3- A ve B noktaları , denge noktası değildir: Neden?
• D noktası, denge noktasıdır. Ve, bu noktada,
• Denge Şartı: MRTS = − ∆K = WL
∆L Wk
∆K WL MFVL
− = =
∆L Wk MFVk
• Optimal faktör bileşimi sağlayarak dengeye gelen firmanın,
bütçesinden her üretim faktörüne ödediği son liranın
sağladığı fiziki verimin eşit olduğunu gösterir.