ديواني شثخ رةزا تاصةباني
ئةژمار: ٣٠٠٠ دانة
چاپي: يةكةم
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
(١)
ستايشی حاجی ئةسعةد ئاغا
تؤ کةم نةزةری دةرحةقی من ئثستةکه ئاغا
من ماومه هةوای سوحبةتی تؤم هةر له دةماغا
تا رؤژی قيامةت به خودا زيندووه نامرث
بابث که بمثنث کوذی وةک تؤی له وةجاغا
بؤ تووتنةکةی (پثشةمة)وو (شاور) و (شثتنه)
شثت بووم و نةهات وةخته دصم دةرچث له داغا
جاران چ به جاغ و چ به بار بؤت دةهةناردم
نانثری ئةمثستا، نه به بار و نه به جاغا
رثی نةوتةکه باجگيري ئةگةر زؤره دةفةرمووی
رثی خاسه به شةو خاصيية با بث به بصاغا
نةمزانی فةلةک گؤبةنی هةر بؤ منه يا خؤ
سةد دةستی وةکوو دةستی منی کردوه به زاغا
ياذةب گوزةران کا به سةفا وةختی عةزيزت
پةيوةسته لة دةوری چةمةن و گةردشی باغا
بؤ چوونه تةوافی حةرةمي شاهيدی مةقسوود
هةر له يةساغا « ذةزا » عالةم هةموو مةئزوونه
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
(٢)
عةشرةتی جاف له وةسفي عوسمان بةگي جاف
خزمينة مةدةن پةنجه لةگةص عةشرةتی جافا
مثرووله نةچث چاكه به گژ قوللةيي قافا
كث بث له دلثراني عةشاير كه نةچووبث
وةك تيري ئةجةل نووكه ذمي جافي به نافا
خوثنذثژ و شةذةنگثز و عةدووبةند و تةنوومةند
كامةي كه گةنه، شثره له مةيداني مةسافا
چونكي رةسةنن ورد و درشتيان هةموو جةنگين
مةي سارييه نةشئةي چ له دوذدا چ له سافا
وا بث غةم و پةروا دةچنه عةرسةيي هةيجا
تؤ ناچييه سةر دؤشةكي بووكث له زةفافا
(يأتون الي الامر صغاراً و كباراً
يسعونَ الي الحرب ثقالاً و خفافاً)
وةسمان بةگييان ئاميره ، وةختث كة بصث دةي!
دثنه جةوةلان هةروةكوو حاجي له تةوافا
خواهم زخدا آنكه شود دشمن جاهت
كؤتي لةدةسا ، دةس لة ملا ،مل لة تةنافا
بثتةوة گوفتار « شثخ ذةزا » لوتفث بكه با
حةيفه بذزث تيغي موجةوهةر له غيلافا
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
(٣)
ذؤژث نةبوو ئةم دلبةره بث ذةحمة وةفا كا
جارث نةبوو ئةم كافره شةرمث له خودا كا
حةيرانن ئةتيببا له عيلاجي مةرةزي من
لوقماني ويسالت مةگةر ئةم دةردة دةوا كا
كارث كه خةم و دةردي فيراقت بة مني كرد
سةرما به هةتيو، با به دةواري شذي ناكا
دثوانةيه شةخسث كه له غةيري لةبي لةعلي
وةك شاهي سكةندةر تةصةبي ئاوي بةقا كا
تاب وتةبي ئاتةشكةدةيي هيجري وةكوو شةمع
نةزديكه منيش واريدي سةحرايي فةنا كا
لةم رثگةية تةقديري ئةزةل وابوو كه ئثمه
پاماصي جةفا بين و ذةقيب سةير و سةفا كا
رؤح و دص و دين هةرسث دةكةم بةزل و نساري
كامي دصي من گةر له لةبي لةعلي ذةواكا
لازمه عاشق « ذةزا » سةرداني له ذثي عةشق
بؤ يار سةر و ماصي سوپةري تيري قةزاكا
(٤)
بؤ موديري قزصجه
له تةرةف كثرةوه بةريدي سةبا
بؤ موديري قزصجه نامه دةبا
بؤ جةنابي موقةذذةبولخاقان
مير عةلي بةگ ، له ئةنجةبي نوجةبا
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
ميرم، ئايا چلؤنه عيللةتةكةت
باز به خارشته بن گونت عةجةبا
ئيحتياجت بنووسه ، عةيبي چييه؟
مةحرةمي ذازي تؤم به عةهدي سةبا
سةد تذ تدا به كوودةكي له گونم
ئةي تذت رةعد و وةي تست ذةشةبا
دودمانتان چرووكه بونيادي
(بو قباحت بنم دگل هةبةبا)
عةبدذذةحمان بةگي برات فةرمووي
ئابذووي خانةدان عةلي دةيبا
له ئةبانت ئيبا مةكه ميرم
(هذه إرثكم اخاً واباً )
خاصه كوثرةش به سةراحةت ئةي گوت
كة عةلي بةگ بووه به دثصه بةبا
گةر بة داري قزصجه تثر ناخؤي
به ذةشتا با « ذةزا » شثخ » وةره با
(٥)
ئةفةندي لةكةرةمدا « مةستي » دةستثكي هةيه
مثهماني عةزيزي هةيه دائيم له حةرةمدا
ئةلحةق ژنةكةي موشفيقه دةرحةق بة غةريبان
سةد گاني به ذؤم دا و هةزاري به عةجةم دا
هثند كثري هةتيواني به كوزدا چووه داكي
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
دةستثكي شكابوو به مناصي له شكةمدا
بةر زةربةتي كام كثري قةوي كةوتووه ئاخؤ
له ذةحةمدا « مةستي » بةو دةرده چووه ساعيدي
كوذي زؤر تةبعي جةواده « مةجيدي » حةققا كة
سةد گاني به يةك لةحزه بة بث پووص و درةم دا
گةوودا و تةرةس، مولحيد و بث دين و مونافيق
موذتةدده، نييه ميسلي له مسقؤف و عةجةمدا
بؤسةددي ذةهي (مةستي) وةكوو تةپصي سكةندةر
ئاوازي دةهؤصي كوزي داكي له حةرةمدا
ئةو كثره زلةي كث بوو له كثلاني فةتاح بةگ
مشتثكي كوتاية كوزي ، مشتثكي له دةم دا
(٦)
هةجوي قازي كؤية
بثت و لة سةر تؤ هةجوي قازيي كؤي بكا « ذةزا » شثخ »
سةيري كه چي پث بكا ، دؤم بث و كصاش بؤ خؤي بكا
شةرته قازي وا بگثم « لاميع » چونكه غةدري كرد له
هةر گةن و گوويث لة زگيايه بة جارث ذؤي بكا
(٧)
هةجوي شثخ محةمةد عةلي كةره
سا بث زگي خؤت هةصمةدذة و مةمره له داغا
ئةم قةومه هةموو مردن و تؤ ماي لة وةجاغا
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
لةولاوة پةلثكت له زةهاو پةل ئةوةشثنث
لةم لاوه ذگثكت له كني ساوجبصاغا
(٨)
له فيراقي قادري وةستا خدر
بؤ نةسووتث جگةر و بؤچي نةبث دص به كةباب
بؤچي نةذوا له تةنم ذؤحي ذةوان ميسلي شةهاب
بؤ لة سةر چاوةيي چاو هةصنةقوصث ذةشحةيي خوثن
بؤچ له فةووارةيي موژگان نةچكث قةترةيي ئاب
بو لةبةر ناصة نةبث حةلقةيي حةلقم به سروود
بؤچ لةبةر گريه نةبث چةشمةيي چةشمم به سةراب
مونيسي ذؤژ و شةوم باعيسي ئارامي دصم
ذؤيي وو من له غةمي كةوتمه نثو بةحري عةزاب
به وقووعي سةفةري قادري وةستا خدرم
خانةيي عةيشمي تاص كرد فةلةكي خانةخراب
چةنگ و نةي لث مةده موتريب كه لة بةر فيرقةتي ئةو
ذةنةكي ذؤحه له گؤيم نةغمةوو ئاوازي ذةباب
ساغةري مةي مةده ساقي ! كه لة بةر دووريي ئةو
تاصه وةك ژةهري هةلاهيل له مةزاقم مةيي ناب
كاري كردن نةبوو ئةم كاره كه گةردوني دةني
كردي، ذووي ذةش بث وةكوو بةختي من و پةذذي غوراب
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
ذةنگه لةبةر فيرقةتي ئةو مونيسه تؤ ! « ذةزا » ئةي
قةت نةبي خاصي وةكوو كووره له سؤزي تةب و تاب
(٩)
دةردي حةبيب
دةمكوژث حوكمه دةزانم به خودا دةردي حةبيب
وةره سا بةشقي خودا دةس له يةخةم بةرده تةبيب
وةره دةستث بخةمه گةردني بلوورينت
تا وةكوو سفره له داخا بدذث ورگي ذةقيب
تالعم نةحسه دةترسم كه به ئازاري فيراق
بمرم و ذؤژث نةبث دةوصةتي وةسصم به نةسيب
چاوي فةتتاني ئةتؤ ساحيره يا جادووگةره
كه به عيشوه وو ناز ئةدا عابيدي سةدساصه فريب
تا له تؤ دوورة دصي غةمزةده ئةي ذاحةتي گيان
مةشريق و مةغريبة ما بةيني لةگةص سةبر و شةكيب
بث فةراز نابث نةشيب ، ئةم قسه تةحقيقة وةلث
من له ذثي عةشقي تؤ نةمدي به خودا غةيري نةشيب
قةيدي زوصفه لةسةر و سةفحةيي ذووت سابيته ، يا
شثخ دةگؤذثتةوه گةر چاوي به زوصفت بكةوث
خيرقةوو سةبحه به زوننار و چةليپا وو سةليب
تاقةتي تاق بووه بثچاره له ژثر باري فيراق
چاكه تةذةححوم به غةريب « ذةزا » بكه ذةحمث به
تيبةت و تيبه كه مةمزووجه له گةص زينةت و زيب
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
(١٠)
ئثسترثكي ذووت و قووت
مير به سةد ميننةت هةناردي ئثسترثكي ذووت و قووت
دةست و پا سست و سةقةت ئةندامي هةروةك عةنكةبووت
خاوةني ناصثم كه ئاليكي نةداوة موتصةقا
داويةتي ئةمما وةكوو بيستوومه قووتي لايةمووت
پووش لة لاي حةصوايه حةتتا گةر پةصؤشةي پنگ كةوث
باي ئةدا ، لوولي ئةدا ، قووتي ئةدا مانةندي حووت
گةرچي ناتوانث ببزوث هثند لةذ و كةم قووةته
دةنكه جؤيثكي نيشان دةي ، تا قيامةت دث له دووت
پشتي ذثش و شاني زامدار و جدةو بوو ، ناعيلاج
چةند قوروشثكم هةبوو بؤم دا به نةوت و عةنزةذووت
مةسصةحةت وايه هةتا نةيخواردووم بينثرمةوه
زؤر ئةترسم دةفعةيث قووتم بدا بمكا به قووت
سةي فةتاحي مةيتةرم ذوژث به حوججةت لثي نةوي
كلكي دةرهثنا لة بن ، ئةمجا به ئاستةم گوثي بزووت
گةر قةصةو بث ئةم ئةجننه نثره تةسخير ناكرث
غةيري چةند دةروثشي ذةففاعي به زةبري جةلجةلووت
ئةم مةتاعه چاكه هةر لاييق به حاجي ئةحمةده
جووتي پث بكا تاوةكوو چؤن هةردوو لنگي بكا به جووت
لاييقي شاني من و شاياني شةئني تؤ نةبوو
چاوةكةم چيت پث بصثم چارم نييه غةيري سكووت
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
(١١)
تةخميســي شــثخ رةزا لة ســةرغةزةلي حــافز ، بــؤ هــةجوي مــةلا
مةعرووف كاتبي بيدايةت
مةعرووفي بث ديرايةت گووت كرده ناو بيدايةت
چيت پث بصثم قوذمساغ هةر دوو گونم به دايةت
گونمي به تذ شةهيد كرد كثرم ئةكا ريعايةت
(زان يار دلنوازم شكريست با شكايت
گر نكتةدان عشقي خوش بشنو اين حكايت)
مةعرووف كه حيزي وةك خؤي نةبوو له نةسلي ئادةم
ئازاري مةقعةدي بوو ، بؤم ذاكشا لة سةر دةم
مردم ئةوةند سوار بم ، خؤم كوشت ئةوةنده پيادةم
(بي مزد بود و منّت هر خدمتي كه كردم
يارب مباد كس را مخدوم بي عنايت)
خاشاكي دةوري دوبري لثم بوون به ماري هةيجا
كثرم به سةد مةشةققةت ذؤيي ، گونم نةگونجا
كثرم له پةشمي پاشي دانةي گوني ترنجا
(در زلف پر شكنجش اي دل مپيچ كانجا
سرها بريده بيني بي جرم و بي جنايت)
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
ذووم كرده سةمتي سمتي ، يةعني مةكاني مةعهوود
ئةرزثكي پذ نةجاسةت دةشتثكي شةهوةت ئالوود
ذانيم فةرةس چةپ و ذاست ذثگةم نةبرده مةقسوود
(از هر طرف كه راندم جز وحشتم نيفزود
زينهار ازين بيابان وين راه بي نهايت)
دةرمانه سمتي ئةمما نةرمانه وةك بةري دةست
هةر مةنزصثكي سةد ميل، هةر ميلة سث سةد و شةست
(اين راه را نهايت صورت كجا توان بست
كش صد هزار منزل بيش است از بدايت)
باوكي پياوثكي چاك بوو، دايكيشي زؤر موقةددةس
خؤي پؤشت و داكي خؤگث هةتا خودا بصث بةس
بؤ نةختث ئاوي شةهوةت جةرگي بووه به قةقنةس
(رندان تشنه لب را آبي نمي دهد كس
گويا ولي شناسان رفتند ازين ولايت)
(١٢)
موديري تةحريرات
گزر دوائر اقلامي ارقةسنده دوات
مدار اهل قلمدار مدير تحريرات
نگفتمت كه حذركن ز تيغ ناطقه ام
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
فإنّ ناطقتي آفةٌ من الآفات
لةبةر عةبا كه جةبةم كردي ئةي فةقيري خودا
ئةوه عةباكةتة كثرم به قنگي خؤت و عةبات
(١٣)
ئةم دةغصه كه تةسليمي دةكا شثخ به هةجيجي
نوقساني دةكات هةر له تةغارث ده كةويجي
ئةسص و نةسةبت دؤمه له من بووي به هةجيجي
بث مروةت و ئينساف و حةرامزادةوو بيجي
(١٤)
سةرگوزةشتةي خؤي و هةجوي شثخ غةفوور
ئةو ذؤژة كه تؤرام و له كةركووك سةفةرم كرد
مانةندي عةقاريب له ئةقاريب حةزةرم كرد
گةردوون سْنْكي كردم و هثنامييةكؤيه
ميواني لةكن مامه غةفووري لةجةرم كرد
ويستم كه بذؤم بؤ سةفةري ذؤم به سياحةت
نةيهثشت و دووسةد ئةهلي عةمامةي له سةرم كرد
دانيشث نة چث، من كچي خؤم مارة دةكةم لثي
ئةو تاليبي دونيايه ئةوا موعتةبةرم كرد
چورسا له بةرم جوببةوو فيسا لةسةرم فثس
نث فثسي لة سةر نام و نة جوببةي له بةرم كرد
شةش مانگث بةم ئةفسانه گلي دامةوه لاي خؤي
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
نةمزاني ملم بشكث تياچووم ، زةرةرم كرد
وةصصاهي دةكةم دةرحةقي ئةو بةصكوو زياتر
ئةو كاره كه دةرباري ذةشيدي پسةرم كرد
كارم تةذ ئةبث ئةم وت ئةگةر لوتفي ببث مام
ئةي لايقي ذيشي به خودا كاري تةذم كرد
بؤ موجتةهيدان گةرچي مورةخخةس نييه تةقليد
من موجتةهيدم ، هاتم و تةقليدي كةرم كرد
ئةي گووي خله بةو لوتقه كه ئةو كردي لةگةص من
لةم مةرحةمةت و لوتفه ئةوا من گوزةرم كرد
سةد دةفعه گوتم وةختث كه ديم نةخوةتي قةلبي
ياذةب كه لةگةص شثخ عةلي بؤچي شةذم كرد
هةر دةةوه لاي گةرچي بصث هاتةوه ديسان
ئةو خوثذييه بثكاره كه من لثره دةرم كرد
باعيسي بةدنامييه عةودةت « ذةزا » هةرچةنده
لةم سووكي وو بةدنامييه سةرفي نةزةرم كرد
(١٥)
له باسي باب و باپيري تا دةگاته خؤي
خودا وةختث كه حةزكا بةندةيثكي خؤي بكا خؤشنوود
له ذثگةي دوورةوه بؤي دث به پثي خؤي شاهيدي مةقسوود
له هيندوستانةوه شةش مانگة ذث تا خاكي كوردستان
خودا شثخ ئةحمةدي هنديي ذةوان كرد بؤ مةلا مةحموود
مةلا مةحموودي زةنگنه يةعني قوتبي دائيرةي ئيرشاد
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
له دةوري مةرقةدي هةر دةنگي يا هوو دثت و يا مةعبوود
له پاش ئةو ئةرشةدي ئةولادي شثخ ئةحمةد له جثي دانيشت
بيعةينه وةك سولةيمان جث نشيني حةزرتي داوود
بةصث بابي وةها ئةصبةت دةبث فةرزةندي وا بثنث
ئيلاهي سةد هةزار ذةحمةت له قةبري واليد و مةولوود
به ذةحمةت چوون ئةوان ، با بثينةوه سةرباسي ئةوذةحمان
فيدات بم ئةي نةتيجةي دوودماني ئةحمةد و مةحموود
نةتيجةم مةقسةده تالي و موقةدديم شةرتي تةحسيلن
ئةوانةي بؤيه ئيجاد كرد خودا تا ئةم ببث مةوجوود
ئةمثستاش شثخ عةلي نةجلي كةبيري ساحيب ئيرشادة
ئةميش وةك باب و باپيري له زومرةي ئةولياي مةعدوود
ش لةو نةسلةيه بيبةخشه ياذةب چونكه قةت نابث « ذةزا »
گوصي بث خار و بةحري بث بوخار و ئاگري بث دوود
(١٦)
كةشوفش كردني بةگ
لة بةگ وا بوو كه من ماتم كشي كرد
كه من هةستام و ئةو داما و فشي كرد
گةهث سةيراني سةر گون بوو گةهث كثر
حةقيقةت مستةفا بةگ گةردشي كرد
دةبوو باوكي سةگي ناو نايه ئةمما
بةگي ناو نا، قوذمساغ ياغنيشي كرد
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
(١٧)
سةرو و نةي
سةرو و نةي چين ، كه لة گةص قامةتي تؤ بثنه نةبةرد
شةكةري خواردووه نةي ، سةرو سةري داوه لة بةرد
گةر دةليلي وةكوو نوقتةي دةهةنت نةبوايه
منيش ئينكارم ئةكرد وةك حوكةما جةوهةري فةرد
لثي دةپاذثمةوه ئةي رؤحي ذةوانم تو خودا
چييه دةرماني دصم ، پثم دةصث ، لاچؤ دصةدةرد
(١٨)
ستايشي ئةحمةد پاشاي بابان
ذؤژي يةكشةممه كه مةشهووره به ذؤژي پازار
من به غار كةوتمه دومبالي كوذثكي بوصغار
كوذ چ كؤر؟! لثوي وةكوو لالةيي حةمرا ذةنگين
كوذ، چ كوذ؟ چاوي وةكوو نثرگسي شةهلا بيدار
ئةهلي ئينساف به خودا ذةنگه چةنةي بشكثنث
گةر كةسث بثت و بكا قامةتي تةشبيهـ به چنار
له هةمووي سةرفي نةزةر ، سمت و سورينثكي هةبوو
نازك و نةرم و لةتيف ، ميسلي تةصاي دةست ئةفشار
خذ و مةخرووت و مودةووةر، سپي وو نةرم و دوو نيم
هةروةكوو كؤمةصه بةفرث كه شةقي كةي به مشار
كه به ديققةت نةزةرم كرده سورثن و كةفةصي
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
هةردوو چاوم پةذييه تةوقي سةرم وةك سةگي هار
دامةنم گرت و وتم: ( مرحمت ايت الماسم!
بويله ياندرمه بني آتش عشقك ايله زار)
(چشم جادوي سياهت همه پند است و فريب
همه ناز است و كرشمه همه خوابست و خمار)
(بني صيد ايتي سنك ديده يهء آهو روشك
اي سنك ديده لرك آهوكبي شير شكار)
ساعةتث چاك لة سةر سووذةتي نةحسم فكري
پثي وتم:(حاجي بابا گيت ايشينه ياغمه مي وار!
صاچمه ، لاقرديلرك حاصلي يوق ،گيت ايشينه)
آقچه سز ايتمه صاقن آرزوي بوس و كنار)
من كه يةك پارةيي جصقم له ئةزةل شك نةدةبرد
پثم وت: ايشته كمرمده دولودر يوز دينار
بن بيوك ذات شريفم ، وكلا خواجه سييم
طانيور بنده كزي جملهء شاه و خونكار
ئةلغةرةز هثنده درؤم كرد و فسوونم بؤ خوثند
كةوته دووم هةروةكوو دووي گورگ بكةوث بةرخي هةژار
موختةسةر خؤشه قسه بردمه مةنزصگةهي خؤم
گرتم و خستم و لثم برد و گونم كرد به چوار
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
مؤصةتم ساتث نةدا ئةو شةوه تا وةختي سةحةر
كاري خثرم به مةزةنده گوزةري كرد له هةزار
وةختث سبحةينث كه داوثني فةلةك ئةتصةسي بوو
هةر لة جث ذاستةوه بوو دامةني گرتم وةكوو خار
چنگي وةك پةنجةيي شاهين له يةقةم قاييم كرد
دةستي كرده جةزةع و ناصةوو هاوار هاوار
زةبتييةي ئةهلي مةحةلله هةموو جةم بوون له سةرم
پرسيان: مَا الْخَبَر؟! ئةي زاهيدي سالووس شيعار
پثم وتن لةم كوذه بوصغاره بپرسن كه له من
چي دةوث بؤچي دةناصثنث وةكوو هةوري بةهار
چاكي كرد پةردةيي نامووس گوتي:"سيكتي بني،
ويرمدي پاره سني بويله مي قانون كبار؟"
ديديلر:" حاجي افندي چوجوغك آقچه سني وير
سر كه فاش اولذي دها فائده ويرمز انكار
يوقيسه آقچه ك اگر مهلتك اوچ گون اولسون
حقني اوچ گونه دك ويرمليسين اي غدار
ئةمه دوو ذؤژه كه حةيران و پةرثشان دةگةذثم
كثم هةيه غةيري وةلي نيعمةتي فةرخونده شيعار
يةعني هةمنامي نةبي حةزرةتي ئةحمةد پاشا
فةخري دين ، كاني حةيا ، بةحري كةرةم كوهي وةقار
مةدحي ئيحساني بكةم، عةدصي بكةم فةزصي بكةم
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
به خودا خاريجه ئةوسافي حةميدةي له شومار
كةفي زةذبةخشي كةوا مةنبةعي دوذذ و گوهةره
ميسلي بةحرث كه نة ساحيلي هةبثت و نه كةنار
تةبعي جةوواد و كةريم هةر وةكوو قائاني دةصث
(زر به قنطار همي بخشد و اشتر به قطار)
تا وةكوو دةوره بكات و بگةذث چةرخي فةلةك
زةفةر و فةتحي قةرين، بةختي موعين،تالعي يار
ذةئيي تؤ باعيسي تةنزيمي ئوموراته بةصث
بؤ كورةي عالةمي ئيمكان بووةته قوتبي مةدار
(19)
ئازاريي عةشرةتي تاصةباني
بارةكةصصا ئافةرين ئةي عةشرتي نوسرةت شيعار
مةردي مةيدان شثري جةنگاوةر هوزةبري كارزار
چوار عةشيرةت؛كاكةيي و وةند و جةباري و داوده
ئيتتيفاقيان كرد و هاتن چوار سةد و پةنجا سوار
هةر به ئةووةص حةمله چةندتان گوشت و چةندتان سةربذي
چةندي كةشيان لث بة جث ما، بوونة توعمةي موور و مار
ئثستةكةش لةو دةشته شةذيانه لةسةر لاشةي ذزيو
كةركةس و شاهين و گورگ و مامةذثوي و كةمتيار
بةيني بةينةصصا عوبةيدي قيلةتةن كارثكي كرد
هيچ كةسث نايكا مةگةر حةيدةر بة زةربي زولفةقار
هةر سوارث فيرقةيثكي ذاذفاند و دايه پثش
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
كةوته سةر كوثخا مةخؤل عةبدولوةهابي نامدار
لثي خوذي وةك شثري غوذذان ،سا مةذؤ ، ذاوةسته بؤم
ئةي تصيشي دايه ذثزاورت به ريشي" يادگار"
چةكمةيث سووري له پثدا بوو به جارث زةردي كرد
تس له ملثون تثپةذي كرد، تذ گةيشته سةد هةزار
يةك له يةك ئازاترن، تةعريفي كامثكتان بكةم
دةك فيداي دةست و تفةنگت بم سولالةي شثخ ستار
شاسوارثكي وةكوو تؤمان هةبا باكمان چييه
تؤش له حةققةتدا سوارثكي وةكوو ئةسفةنديار
ئةم قسانه گشت مةجازن گةر حةقيقةتتان دةوث
بةزلي نان و هيممةتي پيرانه بؤتان كةوتةكار
جائيزةم مةتصووبه ئةم مةدحةم به خؤذايي نييه
م گةر هيچ نةنثرن يا ستار! « ذةزا » هورتمانيش بث
(٢٠)
هةتيوثكي سنةيي
دوثنث شةو بؤ دةفعي حاجةت چوومه حةممامي غةفوور
سادة ذوويثكي تيابوو سمت و ساقي وةك بلوور
جث به جث هةر وةك موهةنديس دامة بةر مةددي نةزةر
هةر له تةوقي سةريةوه تا نووكي پةنجةي خوار و ژوور
وةك سةگي برسي به حةسرةت سةيري دووگي مةذ بكا
سمتي سيمينيم به چاو گرت تثي فكريام دوور به دوور
عاقيبةت شةوق و هةوةس پةردةي حيجابي پارةكرد
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
خؤم كوتا دثوانه ئاسا بؤ سةراپةردةي حوزوور
هةركه فةرمووي مةردمي شاري سنةم، يار بابلم
هاته گةردش بث تةوةققوف وةك عةموودي لةندةهوور
(٢١)
هةجوي كاكةيي
بابان باشنده بر باطمان يشيل وار
إمام القوم في تقسيم شلوار
هةتانه هةروةكوو بيستوومه بةزمث
له ساصثكا شةوث ياراني ديندار
دةبةستن حةصقةيث وةك عيقدي پةروين
له جثگايثكي خاصي ( َ ليْسَ دَيّار)
به چؤكا دث قوتةي مل نثركه كاردوو
وةكوو بولبول ئةخوثنث وةعز و گوفتار
دةخوثنث مةرسييةي مالوسي مةحرووم
يةكانةي گون ذةش و گاحؤلي شاخدار
وةكوو باران به كلكي پيره سةگدا
به ذيشيدا دةچؤذث ئةشكي خوونبار
لةپاش ئيكمالي ذةسم و ماتةم و شين
وةذين دةس پثدةكا وةك كةلبي هةوشار
مةعازةصصا، دةصث :"يا آيها القوم!"
درؤيه حةشر و نةشر و جةننةت و نار
لةگوث مةگرن قسةي ئاخوندي سونني
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
به ئاشووبن مةلاي سةر لنگة دةستار
غةرةز لةم جرت و پرت و فاك وفيكه
ئيتاعةي ئةشقيا بؤ دةفعي ئةشرار
مةزهةبثكه بث گرث و قؤرت « حولوولي »
ذثگةيثكه ذاست و هةموار « تةناسوخ »
بيحةمديللا نةما كاك ئةحمةدي شثخ
زةهاوي مرد و گؤذي گوم بوو چاومار
ئةگةر بث شثخ عةليش دةفعولبةصابث
ئيتر دنيا دةبثته عةيني گوصزار
بمثنث يا نةمثنث چي لةدةس دث
كةي هةرزه گوفتار؟! « ذةزا » به تةﻧﻬا شثخ
ئةگةر مشتةو مشاريش بث زماني
عيلاج ئةكرث به مشتث پذ لةدينار
بةديناري عيلاج كةن يا به سمتي
بلوورين كوودةكثكي ساده ذوخسار
عةزيزان مةزهةبي ياراني جةم جةم
لةسةر سث ذوكنه: ئةووةص تةركي ئازار
دووةم ئيكرامي زةيف و شةرتي ساليس
لةهةردوو عومدةتر كيتماني ئةسرار
ئةمانةش جومله پةشمن ، ئةسصي مةقسةد
چوارن پثت بصثم ئةي پيري هوشيار
شكستةي جةوز و تووصي سةوز و كةصبةي
بةرازي بؤز و كةصبةي خووگي مردار
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
ئةگةر دةرچث لةسةر ئةم دينه ذؤحت
دةچثته قاصبثكي شؤخ و نازدار
زةعيف بث خوانةخواسته ئيعتيقادت
به ئايين و به ئةركان و به ئةتوار
نةكةي تةرسث به ذيشي خةلفه باپير
نةدةي گانث له ذثگةي باوه يادگار
شياكةي گاوي حوول نةگري له ذيشت
نةچيته ژثر كولثني دايه ذثزوار
قةپؤزت دانةپؤشث بةرسمثصت
بةسةر ملتا نةيث وةك ياصي كةمتيار
لةقيبلةي (موستةفا) ذوو وةرنةگثذي
لة ذثگةي شةرعدا نةمري گوناهكار
له پةشمي ذيخناكي بةر سمثصت
ئةذثسن سةر كةلة و دةسبةند و هةوسار
كه مردي نةقص ئةكا ذؤحي خةبيست
له ئينساني دةچثته شكصي سةگسار
وةرن ياران شةوي ميعاده ئةمشةو
له پث دةرپث فذث دةن يار و ئةغيار
شةواصي زةرد و سوور وةك خةرمةني گوص
لةسةر مافووري زةذ ذؤكةن به خةروار
شةواصي خامةك و زةذبةفت و خارا
لةسةر يةك دابنثن وةك ماصي توججاذ
كةنيز و خانم و خاتوون و خاديم
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
فةقير و مونعيم ودةرويش وسالار
نةديم و نؤكةر وئاغا و ئةفةندي
لةدةوري دانيشن وةك خةتتي پةذگار
لة نةزمي بةزمي جةم ساقي بگثذث
شةراب و لث بدا موتريب لة ميزمار
نةبيز و شةربةت و نوقص ومةزة و مةي
دةف و تةمبوور و ساز و بةربووت و تار
دةبث ئةم بةزمة هةر بةم نةزمة بذوا
هةتا دوو حيسسة ذابوورث لة شةوگار
كة دنيا بوو بة ذووي قة يماسي زةنگي
سرةي بةش كردني شةصوارة ئةمجار
بةقورعةي مة عدةلةت يةكسان بةشي كةن
مةپرسن ئةقرةبا و قةوم و كةس و كار
مةپرسن دايك و پوور و خوشك و خوارزا
لة ژثر كوركةي بةرن ب ثقةول و گوفتار
بة قةولي باوة باوة و ميرةميرة
ميسالي كثر و قوز هةروةك كون و مار
بة شةرعي مةزدةك و ئاييني بابةك
دخوولي جائيزة ئيسمي كونادار
(فهبوا سادتي للوطء و النَّيك
لَقَد علَّمتُكُم تَقسيم شَلْوار)
چرا پف صي كةن و شثرانة هةستن
شةقث هةصدةن لة پةردةي عيسمةت و عار
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
سةرو دةرپث بةرن بث فةرق و تةمييز
مةپرسن ئةقرةبا و قةوم و كةس و كار
شةواصي هةركةسث بةر هةر كةسث كةوت
تئيتر فةرقي نةكا بيگرثته بةركار
كةئةم وةعزةي تةواوكرد پيره ئاخوند
ئيتر هةر پف له شةمعة و تف له حةيتار
ئيتر هةر ئةتكي دينة و كةسري نامووس
ئيتر هةر تةركي شةرم و عيففةت و عار
ئيتر هةر لنگ ئةبثتة لام ئةلف لا
ئيتر هةر كثر دةبثته باسكي هاوار
ئيتر هةرگوممةزةي سمته دةسووذث
به سوورةي سةرخذا وةك چةرخي دةووار
ئيتر هةر لث بذين و لث خوذينه
بةره و ژوور و بةرةو ژثر و بةرةو خوار
ئيتر هةر دايكةپيرةو هةصئةنيشث
به كةللةي كثرةوه وةك ورچي سةردار
ئيتر هةر پاوةنةي زيوةو زذةي دث
لةبةر كوت پثوةدان دةخشث له ديوار
ئيتر هةر خةپلةيه وةك جاوي گازر
بة مةترةق دةيكوتن ساداتي ئةبرار
ئيتر هةر جثگه ماچةو خوثن ئةوثستث
لةسةر گؤناي سپي وةك سثوي خونسار
ئيتر هةر ناوگةصي خووباني بيكره
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
لة خوثندا سوور دةبث وةك بةرگي گوصنار
ئيتر هةر كثره وةك پةيكاني گؤشتين
بة ژثر بنيا دةچث وةك پةذذي سوفار
ئيتر يا خوا نةسيبي دژمنت بث
بريني نثزةوو نووزةي بريندار
تسثكي كةند بة ذيشي سةي براكه
تذثكي دا به يادي باوه يادگار
مناصث لةو شةوة پةيدا بث لايان
ي موختار « رثزوار » و « سةييد » دةبثتة
له وةسفي كاكةيي گةر سةرفي عومرم
بكةم ، ناكةم بةياني عوشري ميعشار
عةموودثكم هةيه وةك تووصي داوود
كوتامه ژثر بةلؤكةي دايه ذيزوار
(٢٢)
كثر كه هةستا نه له بثگانه دةپرسث نه له خوثش
گورزي خؤي هةر دةوةشثنث چ لةپاش و چ له پثش
هةمه كثرثكي قةوي، هثند به كوني تةنگا چوو
سةروچاوي هةموو زامداره ، پةراسووي هةموو ذثش
تا ملي غةرقه له چةرما ،وةكوو سيواكي مةلا
پرچي ئةفشانه لةسةر پشتي ملي وةك دةروثش
پاصةوانثكي قةوي قؤصه له ملبازيدا
مةحكةمه ذيشةوو بثخي وةكوو شاخي گامثش
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
(٢٣)
شثخ محةممةد عةلي و چةند نةفةرث چووينه ئوجاغ
گشت به كةيف و بة نةشات و به سروور و به دةماغ
گةرچي چةند ذؤژث بوو تةعليمي تفةنگ بازيي ئةكرد
رؤستةم ئاسا چووة پارثز لة يةكث تيتلة بيجاغ
هةركه ئةنگاوتي وتم دةك دةس و بازووت نةذزث
هةركةسث پثت نةصث ذؤستةم تةرةسةو قوذمساغ
(٢٤)
ستايشي شثخ ستار
سپاي غةم دةورةيان دام دةس به مةترةق
لةپاش تةشريفي تؤ داميانه بةر شةق
تةعالةصصا، له جةللادي فيراقت
دةذثژث بث موحابا خوثني ناحةق
مةپرسة بؤ له هيجرانت نةمردم
كه من سةگ مةرگم و گيان سةخت و دص ذةق
كه زينيان خسته پشتي ماينه ذةشكوثت
گةذا چاوم له تاوان زةرد و ئةبصةق
له شةوقي تؤ وةكوو مةنسووري حةللاج
خورووسي تةبعي من ئةي گوت:(انا الحق)
لة بةزمي خوسرةواندا يةك زةمانث
مورةخخةس بووم وةكوو دةستووري موتصةق
ئةمثستاش تاقةتم تاقةو پةرثشان
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
خورووسم ئةخرةسةو، حاصم موفةششةق
لةبةر هةيواني مزگةوت ئثسته بث تؤ
وةها دثم و دةچم وةك حاجي لةقلةق
ئيلاهي عومر و جاهت بةرقةرار بث
عةدووت هةر سةرنگوون بث، خؤت مووةفةق
« حةبلول مةتينه » سمثصي شثخ ستار
وةحيي موسةددةق « ذةزا » كةلامي شثخ
(٢٥)
ئةگةر جارثكي تر بچمةوه كةركووك
بةم حاصه ئةگةر جارثكي تر بچمةوه كةركووك
مةعلوومه به مةردي نةذواوه لةسةرم تووك
بؤچ بچمةوه كةركووكي قوذمساغ كه لةگةص من
ئةهلي هةموو ناسازه وةكي ئاوي حةمامووك
پثم خؤشه لةبةر جةوري برا و لؤمةيي ئةقوام
سةد جار له غةريبي بكةوم، موفليس و مةفلووك
ذؤژث به مورادي منيش ئةصبةت دةگةذث چةرخ
ئةم ميچه قةراري نييه ، گاهث جگه گةهـ بووك
شاهي كه نةبث ذادةبوثرين به گةدايي
بؤ ئةهلي قةناعةت له پصاو خؤشتره داندووك
شةش مانگه زياتر كه لةپاش مةرگي پدةر، من
مةغدوورم و مةزصووم و جةفاديدةوو مةهتووك
تا ساكيني كؤي مامه غةفوورم وةكوو فةغفوور
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
كيسةم پذه داييم له زةذ و ليرةيي مةسكووك
پابةندي خةلايق نييه تةبعم وةكوو خةصكي
بث كولفةتم و ذةندم و سةيياحم و سالووك
من خواجةيي ئةحرارم و ئامثزشي دنيا
هثشتاكه نةمي كردووةته بةندةيي مةملووك
وةك (لاميع)ي شاعير نييه ئثستث له جيهاندا
سووك « ذةزا » شيرين سوخةن و قانيع و خؤش تةبع و
(٢٦)
هةجوي شوكري
پووره شوكري بةسيه با نةتگثم و سمتت لةق نةكةم
دايكه كثرخؤرت هةواصةي سووري سةر ئةبلةق نةكةم
نييةتم بوو دةفعةيث خؤمت پيادةم باز وتم
نةقسه بؤ ئةمسالي من با گوث له هةر ئةحمةق نةكةم
من كه شةهبازي شكارئةندازي شاهيم پث دةصثن
حةيفه با ئاهةنگي جةنگي سةرگةذ و لةقلةق نةكةم
تؤ به جارث وةك ژني فاحيشه پثت لث هةصبذي
نةء ، وتم خةيري نييه، چاوثكي گةر لث زةق نةكةم
حيزه! ساخؤت بگره، تا بؤت بثمه مةيداني مةساف
شةرته هيچت پث نةصثم تا بن گونت نةستةق نةكةم
كؤنه حيزي شاري بةغدا! لثم حةرام بث شاعيري
گةر كوزي خؤشكت وةكوو ئةيواني كيسرا شةق نةكةم
م به فةردث گا خوا ذؤحم بةرث « مةستي » هةر وةكوو
ديواني شثخ رةزا تاصةباني*
مولحيدي كافرمةزةب گةر تؤش به ئةو مولحةق نةكةم
من دةزانم كث له خشتةي بردويي ئةمما چ سوود؟
سةييده، سةييد قسةي سووكي دةبث دةرحةق نةكةم
پثي بصث با مونتةبيهـ بث ، تؤش گةن و گوو بةس بخؤ
با سلثماني به جارث كافري موتصةق نةكةم
دا، ورچه كوثر! « ذةزا » عةهده كردوومه له خزمةت شثخ
نةي خةمه ناولنگي دايكت، تا لة تؤي ئثرةق نةكةم
(٢٧)
من بة ئاشووبم، بةجارث خان و بانووتان ئةگثم
ئيبني مة شهوورتان دةييووس و (پياوي) بةد خووتان ئةگثم
هةر لة كوذ تا كچ لة ساصي سةد هةتا دووتان ئةگثم
يةك بة يةك هةمساية كاني دةوري خانووتان ئةگثم
حةوشةووكؤصان و بير و دار و پةردووتان ئةگثم
شةرتة هيچي دةر نةكةم تاكوو كةنووتانيش ئةگثم
باوكي مةعلوومت نيية لةعنةت لة زاتت هةي تةرةس
گوو به گوثي دايكت چوزانم داية بةر كث پثش و پةس؟
(٢٨)
ئالي بةبه
سائيل به غينا نائيل ئةكا ب ةخششي كةمتان
ئالي بةبة ياخوا نةذزث دةستي كةرةمتان
*ديواني شثخ رةزا تاصةباني
هةرچةند بة مةسةل خةنجةري ئةصماسة زبانم
نابذث قةد سةري موويث لة ئةداي شوكري نيعةمتان
گيرفاني گةداي كردووةته كاني جةواهير
ئيكسيري نيساري زةذة شاباشي درةمتان
ئثوةن بة حةقيقةت مةليكي ميللةتي كوردان
شايانة زيارةت بكرث خاكي قةدةمتان
ئينكاري حوقووقيان لةسةر ئةم ميللةتة ناكرث
ئابائي فةرةيدوون فةذ و جةمشيدي حةشةمتان
(٢٩)
شثخ عةليي تاصةباني
بثگانه هةموو ساحييي جاه و جة بةذووتن
بثچارة براي شثخ عةلي موفليس و ذووتن
ئةي شثخ عةلي وا چاكة وسووقت بة برا بث
باوةذ مةكة بةم خةصقة كة وةك توولة لة دووتن
قةومث كة لة عةهدي پدةرت حةلقة لة گؤش بوون
تةحقيق بزانة بة خودا جوملة عةدووتن
ذةحميان نيية دةربارةيي تؤ، خزم و ئةقاريب
موشفيق ترة بثگانة لةمانة كة عةمووتن
نادان و قوذمساغ و نةزانن كة ئةمانة
گاهث لةسةما گاهث لة سةيري مةلة كووتن
ئةم تةكيةنشينانة چ دةروثش و چ سؤفي
هةرچةندة بة دص موشتةغيلي زيكر و قونووتن