1. TEMA:BAZAT E GJENETIKES MODERNE BAZOHEN
NE PUNEN E GREGOR MENDELIT
Lloji I veprimtarise:Raport
Plani
Objektivat: Hartojme nje raport ne grup duke u mbeshtetur
nga te dhenat ne internet.
Gjejme programin me kete permbajtje
Organizimi me anetaret e grupit
Hartimi I raportit
Prezantimi I raportit
Drejtimi I punes:
Organizimi I grupit
Diskutimi
Hartimi dhe aprovimi I projektit Esi Kocaj
Brian Dushku
Elbasan me:28.02.2011

2.  Gjenetika moderne filloi me punën e Gregor Mendelit, i
cili formuloi bazën e koncepteve të trashëgimise.
Gregor Mendel ishte biolog dhe një prift austriak. Më
1856 filloi duke punuar me kryqëzimin disa bizeleve qe
i kishte mbjellur ne kopshtin e manastirit. Ai i
përmblodhi këto eksperimente ne tre ligje, qe sot
njihem me emrin Ligjet e Mendelit. Babai i shkencës,
siç quhet ndryshe edhe Mendeli (Johann Gragor
Mendel) lindi në Heizendorf më 22 korrik 1822. Bbai
ishte një veteran lufte, ndërsa e ëma ishte e bija e një
kopshtari. Famolja e Mendelit jetonte duke punuar një
ngaster toke. Fëmijërinë e tij Mendeli e kaloi në varfëri.
Nga familja e tij ai arriti te marre njohuri te mira mbi
mbjelljen e frutave, gjë qe e lidhi atë edhe me profesore
qe e edukuan Mendelin ne drejtimin shkencor. Me 1843
Mendel futet ne manastirin agustian Konigskloster afër
Brunn-it. Ne manastir ai mbajti edhe e mrin Gregor.

3. TRASHEGIMIA. TEORITE DHE LIGJET E
SAJ.THELBI I ZBULIMEVE TE LIGJEVE TE
TRASHEGIMISE.
 Çdo qënie e gjallë ka tipare dalluese individuale.Çdo
njeri,me përjashtim të binjakëve monozigot, ndryshon
nga të tjerët ;e njëjta gjë mund të thuhet për të gjitha
gjallesat. Dimë gjithashtu se të gjitha qëniet e gjalla kur
riprodhohen japin vetëm pasardhës të llojeve përkatëse
e kurrsesi të llojeve të tjera.Këta pasardhës paraqesin
gjithmonë tipare të kombinuara të prindërve të
tyre.Pra,mund të themi me bindje të plotë se tiparet
individuale trashëgohen nga prindërit.Vetia e të gjitha
qënieve të gjalla për të ndryshuar prej prindërve
quhet ndryshueshmëri,ndërsa aftësia e tyre për të
tejçuar tiparet dhe ndryshimet te pasardhësit quhet
trashegueshmëri.

4. GJENETIKA ËSHTË SHKENCA QË STUDION MËNYRËN DHE MEKANIZMAT E
TRANSMETIMIT DHE TË NDRYSHIMIT TËTIPAREVE TEK PASARDHËSIT.KONCEPTI
THEMELOR I GJENETIKËS ËSHTË QË TRASHËGIMI I KËTYRE TIPAREVE
KONTROLLOHET NGA FAKTORËT E TRASHËGIMISË QË QUHEN GJENE.MEKANIZMAT
E PËRÇUARJES SË TIPAREVE NGA PRINDËRIT TE PASARDHËSIT JANË TË
NDËRLIKUARA.MENDELI ZBULOI LIGJSHMËRINË E TRASHËGIMIT TË TIPAREVE.NË
EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI SI PRINDËR PËR KRYQËZIM INDIVIDË QË KISHIN
TIPARE ALTERNATIVE DHE QË U TAKONIN LINJAVE TË PASTRA.SI OBJEKT PËR
EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI BIZELEN-NJË BIMË VETËPLLENUESE,TEK E CILA
STUDIOI MËNYRËN E TRASHËGIMIT PËR SHTATË ÇIFTE TIPARESH ALTERNATIVE.
INDIVIDI QE RRJEDH NGA KRYQËZIMI I DY PRINDËRVE QË NDRYSHOJNË PËR NJË
OSE MË SHUMË TIPARE QUHET HIBRID.
PROCESI I KRYQËZIMIT TË INDIVIDËVE ME TIPARE ALTERNATIVE,PËR TË PËRFTUAR
PASARDHËS ME TIPARE TË REJA QUHET HIBRIDIZIM.
PRINDËRIT SHËNOHEN ME GËRMËN P (PARENS = PRIND)
SEKSI FEMËR SHËNOHET ME SHENJËN ♀
SEKSI MASHKULL SHËNOHET ME SHENJËN ♂
KRYQËZIMI SHËNOHET ME X.
HIBRIDET SHËNOHEN ME GËRMËN F (FILIUM = BIR) DHE PËRKATËSISHT F1 -
BREZI I PARË; F2 - BREZI I DYTË ; F3 - BREZI I TRETË ;ETJ.
DY FORMAT ALTERNATIVE TË NJË GJENI QUHEN ALELE.
PËRBËRJA GJENETIKE E NJË INDIVIDI,PRA,PËRMBAJTJA ALELIKE QUHET GJENOTIP.
FORMA ME TË CILËN SHFAQET GJENOTIPI (NGJYRA E LULEVE,FORMA E
FARAVE,ETJ.) QUHET FENOTIP (PHAINO = PAMJE E JASHTME E INDIVIDIT) .

5. 1.NGA KRYQEZIMI I LINJAVE TE PASTRA
PERFTOJME PASARDHES 100%
HETEROZIGOTE.(ZOTERIMI I TIPAREVE)
2.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE
HETEOZIGOTE PERFTOJME PASARDHES
NE RAPORTIN 3:1 KU 3 JANE DOMINANTE
DHE 1 RECESIV.(VECIMI I TIPAREVE)
3.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE PER 2
TIPARE PERFTOOJME PASARDHES NE
RAPORTIN 9:3:3:1 (KODOMINANCA)

6. 
Kodominanca
Kur alelet e një gjeni nuk mbizotërojnë ndaj njëri- tjetrit
shfaqet një dukuri e re që quhet
kodominancë (bashkëzotërim). Që manifestohet me
shfaqje të ndërmjetme të tipareve.Në gjëndje heterozigote
shfaqet një tipar i ndërmjetëm.
Alelet dhe tiparet në këtë tip trashëgimie quhen alele dhe
tipare kodominante (bashkëzotëruese).Aleli
vdekjeprurës quhet alel letal. Kur gjeni letal është reçesiv
ai mund ta shprehë informacionin e tij vetëm në gjëndje
homozigote. Kur gjeni letal është dominant ai shprehet
dhe në gjëndje homozigote dominante dhe në atë
heterozigote.

8. TIPARET QE MENDELI MORI NE SHQYRITM TEK
BIZELJA…!!

9. Mendeli kryqezon
lulen e bimes se
bizeles per tiparin
ngjyre e lules.

10. KRYQEZIMI PER TIPARIN “NGJYRE E
LULES”
Tipari ngjyre e verdhe e
lules (dominant_) Y
Tipari ngjyre jeshile e
lules (recesiv) y
Gjenotipi:
YY
homozigote(dominant)
yy homozigote
(recesive)
Fenotipi:
YY ngjyre e verdhe e
lules.
yy ngjyre jeshile e
lules.

11. VERDHE X VERDHE F1 GJENERATA E 1
3/4 VERDHE : ¼ JESHILE F2 GJENERATA E 2

12. RRJETA PENET PER KRYQEZIMIN E
MESIPERM…!
Gametet ½ Y ½ y
½ Y ¼ YY ¼ Yy
½ y ¼ Yy ¼ yy
¾ te verdha ; ¼ jeshile ose 3 te verdha 1 jeshile

13.  Por gjate kryqezimit mund te ndodhe dhe crossingover
(anglishtja- kryqkembim).Shkembimi I pjeseve mes
kromozomeve quhet krosingover dhe eshte nje burim I
rendesishem I larmise gjenetike sepse formon kombinime te reja
alelesh.

15. PUNOI:
1. ESI KOCAJ
2.BRIAN DUSHKU
KLASA E 10-TE
SHKOLLA “ARIANITI” ELBASAN
ME: 28.02.2011
Biologji