Lhu covid 19 web sempozyumu 20.04.2020

Lokman Hekim Üniversitesi
COVID-19 Web Sempozyumu
20.04.2020
Webinar’dan alınan notlarla düzenlenmiş olup, bilgi aktarma amaçlıdır. Dr.İsmail Kaya

Pandeminin Göze Çarpanları
Sınırlılıklar
• Aşısı, İlacı YOK (ilaçlar deneniyor).
• Yeterli KKD YOK
• Sağlık kuruluşlarının, techizatın kapasitesinin yetmemesi
Salgın Hızını Sınırlayıcılar
1. Hasta ve temaslıların sıkı izolasyonu en önemlisınırlayıcı
2. Sosyal mesafenin korunması 2. önemli sınırlayıcı
3. El hijyeni 3. önemli sınırlayıcı
4. Gerektiğinde maske kullanımı 4. önemli sınırlayıcı
• Irk, zengin-fakir AYIRIMI YOK
• Coğrafi ayırım sınırlı ve geçici (iklim dönemine göre)
• Problem küresel, Uluslararası yardımlaşma maalesef sınırlı her ülke kendi derdine düşüyor
• İnfodemi (doğru bilgi yanında, yanlış-gereksiz bilgi yayılım hızı) ve sosyal medya etkisi
• Salgının kökeni tartışması hiç bitmedi devam ediyor: Doğal seyir, laboratuvar kazası, biyolojik
saldırı...
Ayrıca;
• El yıkama ve genel hijyen bilgisi ve alışkanlığının artması
• Aşı karşıtlığının hızının kesilmesi
• Aşı, ilaç ve tıbbi teçhizatın; hekim ve hemşire gibi stratejik olduğunun bir kez daha anlaşılması
• Artan Endişe için pandemi sonrası rehabilitasyonu ve mental sağlığın önemi
Hiçbir şeyeskisigibiolmayacak mottosununbeklenen etkileri!
COVID-19 Pandemi Seyri
Prof. Dr. Turan Buzgan
Ankara Y. Beyazıt Ü. Tıp Fak. Enf. Hastalıkları ve Kl. Mikrobiyoloji

Pandemide Farklılıklar
Hasta Özellikleri
• Cinsiyet: Erkekler daha fazla ölüyor (2/3)
• Yaş: Çocuklar ve gençlerde belirtili seyir daha az ve hafif seyir çok daha sık, artan yaşla birlikte
şiddetli seyir ve ölüm daha fazla
• Kronik hastalıklar ve durumlar: Diyabet, kanser, hipertansiyon vb. risk çok artmakta
• Sağlık bakım ilişkili enfeksiyonlar: önemli bir problem ancak toplum kökenli olanla ayırımı güç
Ülke özellikleri
• Yaşlı nüfus yoğunluğu fazla olan ülkelerde ölüm çok daha yüksek
• Nüfus yoğunluğu fazla olan ülkelerde vaka hızı daha yüksek
• Verileri güvenilir olan-olmayan ülkeler
• Durumun farkında olan-olmayan ülkeler
• Kuzey-Güney yarı küre farkı (Kuzey yarı kürede salgın hızı daha yüksek, Güneyde de yükselme
eğiliminde)
• Tropikal bölge-Diğer bölgeler farkı (tropikal bölgelerde salgın hızı daha yavaş)
• Hazırlığı yeteri olan-olmayan ülkeler

• Türkiye’de vakaların ilk başladığı günden
itibaren olan bu grafikte sanki , bütün
ülkelerin üstündeymiş gibi seyrediyor.
• Ancak 2. grafikte 1000’li hastadan sonra
grafik yapıldığında sadece İngiltere
üzerinde seyrettiğini görüyoruz. Bunun
sebebi muhtemelen Türkiye’de ilk vakalar
açıklandığında tespit edilmemiş vakalar
nedeniyle sanki salgın çok hızlıymış gibi
anlaşıldı.

• Ülke kıyaslaması olarak baktığımızda Türkiye
milyonda 1023 vaka (19.04.2020) , diğer Avrupa
ülkeleri ise hepsi bizden çok daha fazla hastalığa
maruz kalmış durumdalar
• Nüfusa göre en yoğun vaka görülen ülkelere
baktığımızda küçük nüfuslu San Marino, Vatikan,
Andorra gibi ülkeler olmakla beraber İspanya, İtalya
gibi yüksek nüfuslu ya da İsviçre, Belçika, İrlanda gibi
orta nüfuslu ülkelerinde burada yer aldığını görüyoruz.
• En fazla vaka görülen ülkelerde Türkiye şu anda 8.
sırada ancak nüfus itibari ile dünyada 18. nüfus
büyüklüğüne sahip. Ancak burada nüfusu fazla olan
bazı ülkelere baktığımızda ya durumun farkında
değiller ya da hastalık yeni yeni pandemi etkisine
giriyor. Dolayısıyla bu açıdan bakıldığında Türkiye
biraz yukarıdaymış gibi duruyor.

• Gün vaka sayılarına baktığımızda, Türkiye vaka sayısı şu
anda 4 bin civarında. Türkiye Avrupa'da vaka sayısı çok
görülen ülkeler arasında gözüküyor belki. Çünkü Avrupa’da
büyük ölçüde zirve-plato kısmını tamamlayan ülkeler var.
Ama halen de İngiltere 5850, ispanya 4258 de gibi. Bazı
ülkelerde ise Fransa gibi bir gün binli rakam bir gün 7 binli
rakam, böyle bir garipliği var . Zaten Fransa’nın eğrisine
baktığımızda bunu net görüyoruz, muhtemelen test
yapmada problemleri var.
• Ölüm sayılarına baktığımızda Türkiye en altta 2017
ölümümüz var. En yakın ülke Almanya 4642, diğer ülkeleri
ise çok daha fazla görüyoruz.
• Günlük ölüm sayılarına baktığımızda ise Türkiye 127 vaka
ile yine Almanya'nın dünkü 104 vakası dışında tamamen
diğer ülkelerden çok daha az günlük vaka ölüm sayısına
sahip.

• Sol taraftaki yığılmaya baktığımızda Kritik Vaka/Aktif Vaka
oranı Türkiye 2.7 olduğunu ve bunun makul olduğunu
görüyoruz. Sağ tarafta ise Ölen Vaka + Kritik Vakaları
toplayıp Toplam Vakaya böldüğümüzde Türkiye’nin 4.6.
Bu da aslında pandeminin ciddiyet seyrini gösteriyor.
Almanya bile 5.2 ile bizden daha yukarıda gözüküyor.
Diğer ülkeler ise 16.6’ya kadar çıkıyor.
• Toplam Hasta – Toplam ölüm grafiğine baktığımızda
Türkiye 2.4. Almanya en yakın 3.2, diğer ülkelerin çok
daha yüksek olduğunu 10’lu rakamlarda olduğunu
görüyoruz.
• Bu da ECDC’nin hazırladığı bir grafik. Türkiye hemen
hemen Güney Kore ile aynı. İsrail ve İzlanda bizim
altımızda ama Almanya, İsviçre, ABD ve birçok ülkenin
vaka /fatalite(ölüm) oranlarının çok daha yüksek olduğunu
görüyoruz.

• Milyon üzerinden baktığımızda İspanya en başta, sonra
İtalya, Fransa diye sıralanıyor. Türkiye milyonda 24 gibi
bir ölüm istatistiğine sahip.
• Nüfusa göre en yoğun ölüm olan ülkeler sıralaması
yaptığımızda küçük nüfuslu ülkeler başı çekse de yine
İspanya, İtalya, Fransa, İngiltere gibi nüfusu fazla olan
ülkelerde bu grup içerisinde yer alıyorlar.
• En fazla ölüm olan ülkeler sıralamasında ABD nüfus
büyüklüğü itibari ile zaten başta. Daha sonra diğer
ülkeler sıralanıyor. Türkiye bu açıdan bakılınca Brezilya,
Hollanda gibi ülkelerce geçilmiş. Hollanda nüfusu çok az
olan bir ülke olduğu halde Türkiye’ye kıyasla çok daha
fazla ölüme sahip.

Toplam teste baktığımızda Türkiye'nin burada biraz aşama kaydetmesi gerekiyor.
Çünkü Avrupa'da sadece Fransa ile İngiltere'yi geçiyoruz az bir farkla. Binde
7,5’tayız henüz, ancak hızla test sayımız artıyor. Tabi test sayısı çok olan ülkeler
de var , o açıdan baktığımızda biraz daha mesafe kaydetmemiz gerekiyor.

Bir Pandemi Nasıl Sona Erer?
Pandemilerin sona ermesi için 3 temel yol var;
1. Nüfusun büyük kısmının hastalıkla karşılaşıp koruyucu antikor
oluşturması
2. Aşı veya koruyucu ilaç kullanımı
3. Etkenin enfeksiyözite (bulaştırıcılık) ve patojenitesinde (hastalık yapıcılık)
azalma olması
2. ile alakalı aşı ve koruyucu ilaç henüz yok. 3. içinde henüz bir emare yok.
O zaman maalesef 1. temel yol ile karşı karşıyayız. Burada da ölüm oldukça fazla:
Çünkü teyitli vakalarda %6’ları artık geçmiş durumdayız (tüm vakalar için ölüm %5.4).
Ve takipleri süren kritik hastaların da ölümleriyle bu rakamların daha da yükselmesi
beklenecektir.

COVID-19 Salgınında Epidemiyolojik Göstergeler
• Enfeksiyözite (Bulaştırıcılık): Yüksek
- Ro (Bulaştırıcılık katsayısı): 2.2-3 arası. Ülkelere göre değişebilir. Sosyal mesafe ile
ilgisi çok net.
• Patojenite (Enfeksiyonu kapanların belirtili seyretme oranı): Orta
- %40-70 asemptomatik bir seyir söz konusu. İzlanda’nın tüm nüfusunu kapsayan %10’luk
çalışmasında bunun %50 civarında asemptomatik olduğu ortaya çıktı. Fakat bizim gibi
genç nüfusu fazla olan ülkelerde %70 asemptomatik olduğunu en azından tahmin
edebiliyoruz.
- %30-60 semptomatik : Bunların da %80-85 hafif klinik seyire sahip olduğu,
%15-20’sinin orta ya da şiddetli klinik seyire sahip olduğu görülüyor. Yine
bunlarında %15-25’nin (yaklaşık %20’sinin) yoğun bakım ihtiyacı olduğunu
görüyoruz.
• Virulans (öldürücülük-ağır seyir): Orta-üst seviyede bir hastalıkla karşı
karşıyayız (klinik seyir, yaşlılık, kronik hastalık ve tıbbi bakımla ilişkili olarak
farklı derecelerde seyredebiliyor).
- Semptomatiklerde:%2-14 (%6-7) ölüm
- Asemptomatik +Semptomatikler:%1-7 (2.5-4) ölüm

Bu Pandemi Ne Zaman Sona Erer?
• Sonuçta solunum salgıları ile yayılan bütün hastalıklarda etkili aşı
müdahalesi olmaksızın toplumun %50’sine asgari bulaşmadan
ortadan kalkması beklenmez. Tabi bu sürece yayılan hali ile
söylüyorum yoksa ana dalga ile alakalı %5-15 arası bir bulaşma ile
ana dalganın ortadan kalkabileceği beklenebilir.
• Tabi her ülke eş zamanlı olarak aynı kararlılık ve kapsamda sosyal
kısıtlama yapamayacağı için ana dalgadan sonra artçı dalgalar
beklenecektir. - Kuzey yarı küre için ana dalganın yaz mevsimi ortalarına
kadar sürmesi ve kısmi yaz mevsimi avantajından sonra sonbaharda (etkili ve
yaygın aşı uygulaması olmazsa) artçı dalgaların yaşanması kaçınılmaz
gözükmektedir.
• Büyük dalga sonunda yapılacak antikor testleriyle aslında bölgeler,
ülkeler açısından hangi yerleşim yerlerinin, hangi ülkelerin ne
oranda etkilendiği belli olacaktır.

COVID-19: Salgın Belirleyicileri
Tıbbi Belirleyiciler olarak;
1. Enfeksiyözitede (bulaşma hızında) yükseklik var
2. Patojenitesi (belirtili seyretme) orta derecede
3. Virülansı orta-üst derecede
4. Gençler ve çocuklarda daha hafif seyrediyor
5. Vakaların ve temaslıların erken tespiti önemli
6. Tanı testi ve Tanı Merkezi sayısının fazla olması da önemli (Türkiye bu açıdan bir aşama kaydetmiş oldu)
7. Yaşlı Nüfus Dilimi eğer yüksekse elbette bu salgının önemli belirleyicilerinden biri.Türkiye’de ise daha düşük.
8. Nüfus Başına Nitelikli Hasta Yatağı Sayısı Yüksekliği
9. Nüfus Başına Yoğun Bakım Ve Ventilatör Yüksekliği
10. Uzman Hekim Yeterliliği
11. Hekim Yeterliliği
12. Hemşire ve Sağlık Personeli Yeterliliği
13. Koruyucu Teçhizat Yeterliliği
14. El Yıkama Sıklığı ve Kalitesi çok önemli.
15. Sağlık İnsan Gücünün Planlı ve Etkin Kullanımını başarmak önemli
16. Kurumsal İletişim ve Koordinasyon önemli
İdari ve sosyal belirleyiciler açısından baktığımızda;
1. Güçlü ve etkili Organizasyon ; elbette salgının daha az hasarla atlatılmasına yol açıyor
2. Sosyal Kısıtlama Önlemlerinin Zamanında Devreye Girmesi oldukça önemli
3. Şeffaflık ve bilimsellik

• 65 yaş üstü nüfusları kıyasladığımızda Türkiye
%9’larda. Ama İtalya %24’de, Almanya %22’de ,
İspanya ve Fransa %20’lerde. Bu da tabi bizim çok
önemli bir avantajımız olarak duruyor.
• Yoğun bakım yatak sayısı ki yüzbin nüfus başına
bizim diğer ülkelerle kıyaslamamız açısından
kullandığımız kaynaklar onların eski verileri olduğu
için biz de yine aşağı yukarı 1.5 yıl öncesini
kullandık.Ama o haliyle bile Türkiye, Almanya ile
beraber Avrupa'da zirvede. ABD ise yine benzer
düzeyde . Ama diğer ülkelerin halini görüyorsunuz .
Mesela İngiltere ing yüzbin nüfus başına 6.6’da ki,
İngilterede ölümler çok arttı zaten .
• Yoğun Bakım yatak dağılımına baktığımızda; 11bin
kadarı Sağlık Bakanlığı'nda. Üniversite ve özellerde
de biraz daha fazla yoğun bakım yatak sayısı
mevcut

Ülke Değerlendirmeleri
Almanya
• Vaka sayısı fazla (dünyada 5.)
• İncelenen ülkeler arasında aktif vakası en az olan ülke konumunda, ana
dalga salgın yavaş yavaş sona ermek üzere
• Hasta ölüm oranı diğer ülkelere kıyasla oldukça düşük ama Türkiye'nin
üzerinde (%3,2)
• Yaşlı nüfus dilimi çok geniş olduğu halde, başarılı gözüküyorlar.
• Avantajları
- Alman iş disiplini
- Sağlık altyapısının sağlamlığı
- Yoğun bakım yatak sayısının fazlalığı
- Belirlenen kurallara uyumun yüksekliği
- Çok test yapılma politikası ve erken tanının (?) avantajı.
• Tedavi yaklaşımları?

İtalya
• Vaka sayısı çok fazla (ABD ve İspanya'dan sonradünyada 3.sırada)
• Günlük vaka sayısı inişte
• Hasta ölüm oranı çok yüksek (%13,2)
• Nüfusaoranla test sayısı büyük ülkeler arasında en yüksek ülke
• Kritik vaka/aktif vaka oranı düştüü (%2,4): Ölüm artış hızı azalacaktır.
• Dezavantajları:
- Yaşlı nüfus diliminingenişliği (%24)
- Yoğun bakım yatak sayısının yetersizliği (Türkiye'den 2.5 kat daha az)
- Başlangıçta az test yapılması (sonradan çok arttı)
- Sosyal kısıtlama, izolasyon ve karantina önlemlerinde geç kalınması
- Operasyonel başarısızlık
- Akdeniz rahatlığı, önlemlere uyumun yetersizliği

İspanya
• İtalya'ya benzer özelliklerde
• Test sayısı oldukça arttı (Almanya'ya çok yakın)
• Vaka sayısı çok fazla (ABD'den sonra dünyada 2. sırada)
• Günlük vaka sayısı plato dönemini tamamlayıp henüz iniş istikrarı kazanamadı.
• Hasta ölüm oranı hala çok yüksek (%10,3)
• Kritik vaka/aktif vaka oranı çok yüksek (%7,3) ve yoğun bakım yatak sayısı
İtalya'dan da az olduğundan ölümlerin daha da artması beklenir.
• Dezavantajları:
- Yaşlınüfus diliminin genişliği (%20)
- Yoğun bakım yatak sayısının yetersizliği (Türkiye'den 3 kat daha az)
- Sosyal kısıtlama, izolasyon ve karantina önlemlerinde geç kalınması
- Operasyonel başarısızlık
- Akdeniz rahatlığı, önlemlere uyumun yetersizliği

Fransa
• Veri güvenirliği biraz zayıf (eski verileri dahi değiştirmekte)
• Vaka sayısı yüksek. Hasta ölümü Almanya'dan 4 kat daha fazla (%12,3),
pandemi ciddiyet sıralamasında en üstte (%16,6)
• Günlük vaka sayıları görülm edik şekilde aşırı zikzaklı (test problemi??)
• Test sayısı çok düşük (incelenen ülkeler arasında İngiltere ile birlikte
sonuncu)
• Yaşlı nüfus dilimi yüksek (%20)
• Yoğun bakım yatak sayısı yetersiz
• Kritik hasta oranı hala yüksek (%6) olduğundan ölüm lerin artması bekl enir.

İngiltere
• Salgını önleyecek mekanizma olmadığına göre, risk grubunu korumaya
yoğunlaşalım stratejisi uygulamaya çalıştıysa da, dayanamayıp karma
uygulamaya geçti.
- Diğer toplum kesimlerinin katılımı olmadan yaşlı popülasyonun korunmasının
pek mümkün olamadığı tecrübe edilmişoldu.
• Test sayısı orta-yüksek olduğu halde, toplam ve günlük vaka sayıla rı
yüksek seyretmezken Fransa'nın izinde hızlanmaya başladı.
• İncelenen ülkeler arasında hasta ölüm oranı en yüksek ülke ve dünya
ortalamasının 2 katı, Almanya'nın 4 katından daha fazla ölüm oranı
(%13,4)
• Yaşlı nüfus (%19), yoğun bakım yatağı karşılaştırmaya alınan ülkeler
arasında en düşük (Türkiye'nin 4 katından daha az)
• Kritik hasta oranı yüksek değil (%1,5: Yoğun bakım hizmeti verilemediği
için ölenlerin yüksekliğinden dolayı)

Türkiye
 19.04.2020 itibariyle 40. salgın gününde gibi görüldüğü için İtalya'dan bile kötü gözüküyor
 Oysa en az 47. gündeyiz ve vaka artış hızı bakımından da Almanya profiline daha çok uymaya
başladık (Ama Almanya'dan da daha az vaka ve ölüm olacağını tahmin ediyoruz).
 Test sayımız artmaya başladı. Kritik hasta oranımız hala düşük ,%2,7. Bu da sevindirici.
 Ama Aktif hasta sayısının tüm hastalar içindeki oranı hala çok yüksek olduğu için salgın
tırmanış eğiliminde diyebiliriz. Tırmanma şeridindeyiz ve Ramazan ayının ilk kısmına kadar
sürebilecek uzamış bir plato söz konusu olacak gibi.
 İstanbul daha erken yoğunluk yaşadığı için Ankara'dan en az 1 hafta daha önde.
İstanbul'un başı çektiği grupla, geride kalan Ankara gibi illerden dolayı, muhtemelen çok
zirve yapmadan biraz zamana yayılmış plato olacağını tahmin ediyorum. Ama bayram
sonuna kadar ana dalgayı atlatmış olma ihtimaliniz çok yüksek gibi duruyor.
 Ana dalga sonuna kadar 150 bin civarında teyitli vaka olacağını tahmin ediyorum.
 Yaşlı nüfusumuzun az, yoğun bakım yatak kapasitemizin çok iyi ve sağlık idaresi alt yapımızın
da krizlere yönelik olarak daha iyi olduğu için diğer ülkelerden daha az hasarla bu salgını
atlatabileceğiz.

Türkiye: Kritik Hususlar
Devletin gücü, sahip çıkması, şeffaflık, kararlılık, sosyal izolasyona toplum uyumu, toplumsal
dayanıklılık-dayanışma ve yine tıbbi açıdan vaka yönetimi- hastalık yönetimi önemli gibi duruyor.
Vaka Yönetimi
• Hastane yatış oranı, klinik takip-bakım-müdahale kalitesi, Evde-gözlem de takipler, Yoğun bakım kalitesi gibi
birçok faktör var.
• Multidisipliner yaklaşımlar da oldukça önemli
Hastalık Yönetimi
• Temel hastaneler, yardımcı hastaneler var, planlar var, usuller- standartlar var. Bilim kurulu öncülüğünde çok
sayıda rehber ve algoritmalar ortaya çıktı. Bunlarda usul ve standartlar çok yarar sağlamış oldu.
Potansiyel Problem Alanları
 Hasta sayısı aşırı yoğunlaşırsa
Yatak sıkıntısı, Yoğun bakım yatağı sıkıntısı çeker miyiz acaba?
 Yoğun bakım yatağı ve hasta yatağı havuzunun iyi kullanamazsak bazı yerlerde sıkıntı olabilir mi?
 Hastalanan -ölen sağlık personeli çok olursa
 Koruyucu teçhizat ve ilaç sıkıntısı yaşanırsa
 Tıbbi hizmet kalitesi düşerse?

18.04.2020 TÜRKİYE ANKARA
Vaka Sayısı 82.329 2812 (%3,42) Ankara’daki vaka sayısı ,Türkiye‘nin %3,42‘si. Oysa Ankara tüm Türkiye
nüfusunun %6,78’ne sahip. Dolayısıyla Ankara Türkiye'deki salgın hızının
yarısında diyebiliriz.
Yeni Vaka Sayısı
(2 günlük)
8.136 252 (%3,1) Yeni vaka olarak 2 günde Türkiye'de 8.136 vaka varken, Ankara'da 252 vaka
çıkıyor. Bu da %3,1 ‘i. Salgın hızının Ankara'da düşük olduğunu gösteriyor
Aktif Vaka Sayısı 69.986 (%85) 2170 (%77,2) Türkiye'de %85 aktif vaka oranı varken Ankara'da %77.2’lik bir aktif vaka
oranı var. Bu da salgısının Ankara'da yavaş seyrettiğini gösteriyor
Yatan HastaSayısı
(Servis+Y. Bakım)
1049 (%48,3) Ankara'da 1049 hasta yatıyor. Bu da aktif vakalar içinde aşağı yukarı
%50sinin hastanede yatmış olduğunu gösteriyor.
COVID-19 Servis
Doluluğu
% 62,3 Covid-19 için ayrılan servis doluluğu da %62’lerde görüyoruz.
Y. B. Hasta Sayısı 1.894(%2,71) 88 (%4) Y. bakımlarda PCR+ olan hasta açısından baktığımızda 88 hasta yatıyor.
YB. Entübe H.Sayı 1.054(%55,65) 42(%47,7)
Boş Ventilatör Sayı 1105
Servis Şüpheli Vaka 910 Servislerde 910 şüpheli vaka var.
Y. B. Şüpheli Vaka 258 258 Covid-19 şüpheli hasta yatmakta (Toplam 370’e yakın şüpheli+teyitli).
Ölüm 1890 (%2,29) 72 (%2,77Ank)
Ankara Analizi: Temel Veriler

TÜRKİYE ANKARA
(%7)
Tahmini Toplam Vaka
(Ana Dalgada)
150.000 ?
(Test çok
artarsa sayı
artabilir)
10.500 Ana dalgada tahmini 150 bin kadar vaka olacaktır. Ankara'nın payına
düşen %7’lik bir nüfus diliminde 10.500 kadar bir vaka sayısı olacaktır
( Nüfus, yaşlı nüfus oranı, mevsimetkisi,hastalık yönetim başarısıgibietkenlerle
Avrupa Ülkeleri ilekıyaslanarak)
Tahmini Hasta Yatışı
(%45)
67.500 4.725
(%45)
Tahmini hasta yatışının toplam vakalar içerisinde ECD İspanya ve İtalya
verilerinden hareketle %45-55 yatış oranına ulaşmıştı. Ama bizde değişik
sebeplerle bunun en fazla %45 olacağını tahmin ediyorum. 67.500 gibi bir
vaka sayısı çıkıyor ve Ankara hesabına düşende 4.725 tane hasta
yatışıdır.
••ECDCanalizi:ispanyave ltalya'da'64S-SSyatışoranı
Yatan Hasta Sayısı ve
Oranı
? 1049
(%48 ,3)
••Türkiye içinyatanhastaoranı:?Ankara için18 Nisan2020itibariyleYatan/Aktif
hasta=%48,3.Yatmamasıgereken hastaların da başlangıçta yatırıldığı
düşünüldüğündeTürkiyeiçinihtiyatlıoptimumoranyakl. %45 olarakdüşünülmüştür.
Ölen + Kritik Vakalar /
Tüm Vakalar
%4,6 %5,7
(72+88 /
2812)
Ankara: Mevcut Veri Analizinden Varsayım

1. Ankara için Salgın hızı Türkiye ortalamasının yarısı kada rdır:
• Ankara nüfusu itibariyle Türkiye'nin %6,78'ini oluşturm aktadır.
• Ankara tüm vakaların %3,42'sine sahiptir (beklenenin%50,4'ü)
2. Aktif Vaka/Toplam Vaka oranı bakımından Ankara, Türkiye ortalamasının yaklaşık 7,8 puan daha altındadır
(%85-%77,2)
3. Bu günlerden itibaren Ankara için salgın hızının artması ve 10 Mayıs'a kadar aşırı olmasa da yoğunluğun
sürmesi beklenir.
4. Mevcut hasta yatağı, Y.B. yatağı ve ventilatör açısından dolu/ boş sayılarına baktığımızda ciddi bir sıkıntı
yaşanmayacağı öngörülebilir.
5. Ankara'da Y.B. yatış oranı şu anda Türkiye ortalamasından 1,5 kat daha fazla gibi gözüküyor.
• Bu belki Ankara'da yoğun bakım imkanı daha fazla olması ve salgın hızının çok yüksek olmaması sebebiyle biraz rahatlıkla alakalı gibi.
Refakatçi gereken hastaların yoğun bakıma yatırılması?
6. Entübe edilme oranı Türkiye ortalamasından daha aşağı, çünkü yoğun oksijen vermek daha güvenilir.
7. Hasta-ölüm oranıTürkiye ortalamasından biraz yukarıdadır (%2,77)
ANKARA
YatanHasta Sayısı ve Oranı 1049 (%48 ,3) (yatan/aktif h.)
Yoğun Bakımdaki PCR (+) Vakalar / Hastane Yatışı 88 / 1049 (% 8,4 )
KOVİD (+) ve Şüpheli Hasta: Yoğun Bakım / Hastane Yatışı %16,6 (346/2087)
KOVID için Ayrılan Servis Yatağı ve Doluluk Oranı (+ ve şüpheli) 3242(1741: 910-831) %53,7
KOVİD İçin Ayrılan Y. Bakım Yatağı ve Doluluk Oranı (+ ve şüpheli) 620(346:88+258) %55,8
Ankara: Mevcut DurumÜzerinden Epidemiyolojik Analiz

Ankara: Tahmini Pandemi Etkisi
TÜRKİYE ANKARA
Ilımlı Senaryo: 67.500 hasta yatışına göre YB ihtiyacı (%7+%5) 8.100(4.725+3.375) 567
OrtaSenaryo 1: 67.500 hasta yatışına göre YB ihtiyacı (%7+%7) 9.450(4725+4725) 662
OrtaSenaryo 2: 67.500 hasta yatışına göre YB ihtiyacı(%20) 13.500 945
Kötü Senaryo: 67.500 hasta yatışına göre YB ihtiyacı (%30) 20.250 1.418
• Hesabı etkileyen ana şey; COVID-19 şüpheli YB vakalarının yüksek oranıdır.
- Radyologların CTyorumu,Klinisyenlerin aşırı ihtiyatı ve Laboratuvartestlerinin sensitivite düşüklüğü bu oranı
etkilemekte.
- Sonuçta ön tanılar çok daha fazla konmakta.
• Orta senaryo 2'ye göre süreç sonuna kadar beklenen yoğun bakım ihtiyacı 945’tir.
- Ankara için toplam 620 yoğun bakım yatağıayrılmış olduğunu hesaba katarsak burada turn over hızının önem
kazandığını görüyoruz.
• Turn Over hızınında yaklaşık 3 ay sürecek olan ana dalga boyunca 1 yatak için 2-3 hasta
kullanımı olacaktır. Tahminime göre;
- Bu sebeple Ankara’da yoğun bakım yatağı sıkıntısı yaşanmayacaktır.
- Türkiye için de zorlanarak da olsa YB yatak sıkıntısı olmayacaktır.

Soru: Almanya'da yaşlı nüfus oranı bu kadar yüksekken ölüm oranı nasıl bu kadar az olabiliyor?
Almanların meşhur olan bir iş disiplini var ve kurallara çok bağlılar. Yoğun bakım yatak sayıları
da Türkiye seviyesinde. Özellikle yoğun bakım hizmeti çok iyi verebildiler. Yaşlı nüfusları çok
fazla olmakla beraber yoğun bakım yatak sayısının fazlalığı Almanları büyük ölçüde muhafaza
etmiş gözüküyor.

Cevap olağanüstü derecede net; İmmünite COVID-19 hastalığının her yerindedir
Klinisyen gözüyle özellikle yatak başında biz hangi grupları görüyoruz? Kabaca 5 grup;
1. Asemptomatik : Bu hastalığı geçirmiş
2. Presemptomatik: Hastalık ile ilgili küçük ufak tefek bir takım psikolojik endişe duyduğunu
düşündüğümüz bireylerde bir süre sonra pnömonisi oturup covid geliştiğini gördük.
3. Minör semptomlarla: Üst Solunum Yolu Enf. ve/veya hafif Alt Solunum Yolu Enf.yla, Anosmiyle seyreden,
minör semp.larla seyreden hastalar. Bunlar da immünize olup daha ileri aşamaya geçmiyorlar.
4. Viral Pnömoni ile gelen hastalar. Bunları genelde hospitalize ediyoruz. Çünkü bunlarda korktuğumuz
solunum yetmezliği gelişmesi.
5. Mekanik ventilatöre giden oradan multiorgan yetmezliğine giden
• Birinden diğerine de geçebiliyor. Presemptomatik’ten mekanik ventilatöre kadar ilerlediğini görebiliyoruz.
Bu klinik gidişi belirleyen şey İmmünite ( hastanın bireysel - hücresel - humoral immünitesi)
• İmmün sistem bu vücudu işgal eyleminde bulunan virüse karşı kendisini göstermek üzere devreye giriyor.
Yine klasikten gidersek de T hücreleri hücresel atak gösteriyorlar, Humoral hücrelerimiz antikor
geliştiriyorlar. Hcsel ve Hmral dengeli bir yanıt oluyor.
• Eğer immün sistem bu hastalıkla baş edemez de kritik çoklu organ yetmezliği gelişirse de maalesef
hastayı kaybediyoruz.
İmmünite COVID-19 hastalığının neresindedir ?
Covid-19 Hastalığı .
Covid-19 Enfeksiyonu Covid-19 İmmün Sendromu
COVID-19’un İmmün Plazma Yöntemiyle Tedavisi
Prof. Dr. İbrahim Haznedaroğlu
Hacettepe Ü. Tıp Fak. İç Hastalıkları Hematoloji ABD

İmmünite bu hastalığın kliniğinin her yerinde;
• İngiltere gibi bir ülkeyi yaptığından dolayı lanetledik, nefret ettik. Çünkü İngiltere bu virüsten kaçış
yok, ben bu işi bir kendi haline bırakayım dedi. Fakat bunun bedelini olağanüstü derecede ağır
ödedi. Can kayıplarıyla ödedi. Can havliyle tüm insanlar için doğru olan bilimsel yöne geri döndü.
• Yine toplum immünitesiyle bu sürecin nasıl yenilebileceğine ilişkin çok kritik veriler de
İskandinavya'dan geldi. İsveç İngiltere'yi taklit etmeye kalktı. Diğer İskandinav ülkeleri Türkiye ve
diğer ülkelerden gelen bilimsel yöntemle, bireysel izolasyon performansını, sosyal mesafeyi, evde
kalmayı ön plana çıkardı. Ve İsveç'in çok ciddi bir şekilde grafiklerde kötüye gittiğini gördük.
• Fakat İngiltere- İsveç modelini haklı olarak bu kadar lanetlememize rağmen onlardaki muradı da
rahatlıkla düşünebiliriz.
Bir pandemi nasıl sona erebilir?
Bir pandemi toplumsal immünite ile sonra erebilir. Ama toplumsal immünite ile sona
erecek diye herkesi birbirine karıştıralım , bir LUPPO sendromunu bireysel bir milli
strateji haline getirelim diye bir saçmalığı hiçbirimiz yapmayacağız.
˗ Ama bu mevcut stratejimizi, devletimizin çizdiği güzel strateji sonuna kadar beklerken bir yandan
da gerek maddi, gerek manevi dualarımızla toplumsal immüniteyi karışmak için bekleyeceğiz.
˗ Yani pandemiyi de yine immünite belirleyecek; Bireysel İmmünite - Toplumsal İmmünite

• Bu hastalığın hedef aldığı renin-anjiyotensin sistemi için eskiden; RAS dolaşan bir sistemdir
böbrekte renin, karaciğerde anjiyotensinojen, akciğerde ACE vardır ve bunlar dolaşarak vs vs.
• Güncel bilgi ise bütün dokularda lokal renin-anjiyotensin sistemi var. Hatta kemik iliğinde lokal
RAS olduğunu ilk kez 1996'da Hacettepe olarak biz gösterdik. Ve literatüre de bizim
çalışmalarımızla yansıdı. Yani Lokal RAS’lar var;
• SARS-CoV-2 reseptörü ACE2’dir. Ancak bunu ısrarla Pulmoner ACE2 gibi görmeyelim.
• Bu SARS-CoV-2 , her yerdeki ACE2’ye saldırıyor. Daha doğrusu , her bir doku RAS’ne , İntrakrin,
Parakrin, Endokrin fonksiyonları olan sistemlere ayrı ayrı saldırabilecek potansiyele sahiptir.
• Tüm bunlar içerisinde en çok bilindiği gibi akciğeri seviyor. Fakat diğer dokulara da eş zamanlı
olarak saldırmakta hiçbir beis görmediği belli. Bu konuda arka arkaya yayınlar çıkıyor.
• Bir informasyon Diyaresi olduğu kesin. Fakat diyare ileustan daha iyi bir tablodur. Yani
İnformasyon Diyaresi , İnformasyon İleusundan daha iyi bir tablodur. Yeter ki biz şu aklımızı
zekamızı Allah'ın bize vermiş aklı kullanarak Hayatta en hakiki mürşit ilimdir diyerek bilgileri
seçelim.
• Lokal Pulmoner RAS • Lokal Santral Sinir Sis. RAS • Lokal Kutanöz RAS
• Lokal Hemotopoetik RAS • Lokal Miyokardiyal RAS • Lokal Renal RAS
Hastalığın hedefi; Renin-Anjiyotensin Sistemi (RAS)

• Değişik disiplinlerden kovid yayınlarını görüyoruz. Nöroloji kovid yayını yapıyor, Kardiyoloji
yapıyor, Nefroloji yapıyor, Hematologlar yapıyor.
• Bizim alanımızda (Hematoloji) kovid yayınları giderek birikmeye başladı. Neyi tartışıyoruz,
araştırıyoruz;
- Kovidin yaptığı lenfopeniyi, nötrofiliyi, lökoeritroblastik kan tablosunu, kemik iliği
displazisini ve akciğer tabloları zaten iyice ön planda.
Tüm bu tablolarla immunoloji nerede ?
İmmunoloji yine burada zirvede.
− Çünkü kovidin saldırısı tek bir organa yönelik bir solunum yolu virüsü gibi değil.
− Yani burada pek çok hata yapıldı, en büyük en vahşi hatalardan bir tanesi bu influenzanın
bir türü hatasıydı. Zinhar yanlış.
− Bu immün sistemin tüm dokuları teşkil eden, immün sistemin dayandığı Lokal RAS’lerini
hedef alan bir virüs
− Akciğerden başlama ihtimali bulunan (ki akciğerden başladığı da hipotez. Çünkü arada bir
14 günlük süre var)
− Hipotezimiz; Hematopoetik kök hücre üzerinde de ACE2 reseptörü olduğu için direkt oraya
yerleşip, oradan da hemotopoetik kök hücre de akciğere gitmeye bayılır akciğere gelip,
oradan da diğer organlara yayılabilme potansiyeli olduğuna ilişkin hipotezlerimiz var.

Hatamız:
 DSÖ, bilim dünyası, hatta bizzat kendim de işlediğim büyük bir hatayı yeniden vurgulamak
isterim. Daha Wuhan’da bu ilk hastalık ortaya çıktığında hepimiz şu lafı dilimize pelesenk
ettik; «Çok da fazla korkmayalım, Burada en çok korkacak kişiler Yaşlılar, Gebeler, Kronik
hastalığı olan risk grupları»
 Zinhar yanlış bir düşünce ! Bir kere her şeyden önce etik ve ahlaki açıdan yanlış bir
düşünce. Yaşlı olmak, Kronik hastalığa sahip olmak bir insanı değersiz kılmaz. Bize bunu
söyleten de neydi? İnfluenzaydı.
 İnfluenzayı hepimiz öksürük, aksırık, tıksırıkla geçiriyorduk. Fakat yaşlılar ölebiliyordu,
gebeler ölebiliyordu, kronik hastalığı olanlar ölebiliyordu. O bilgiyi buraya transfer ettik.
 Bunun yanlış olduğunu çok ağır olarak, genç ölümleriyle ödedik. Hem Türkiye olarak
ödedik, hem dünya olarak ödedik. İlk Vefat edenlerden birisi Ankilozan Spondilit nedeniyle
Anti-biyolojik Anti-sitokin ilaç almakta olan genç bir hemşire kardeşimizdi. İlk sağlık
şehidimiz. Yani bu hastalık tüm erişkin yaş gruplarını etkilemektedir Bu kesin.
 Diğer gruplardaki ölümlerin fazlalığı tartışılır, azlığı tartışılır. Ölen bir insan.

İki tane uç örnek:
İki tane uç örnek vermek istiyorum; bir tanesi genç bir hasta, diğeri yaşlı bir hasta.
1. Yaşlı hasta da evinde sosyal izolasyona uyarken düşük doz virüslerle karşı karşıya olsun
2. Genç hasta bir anda yüksek doz virüse maruz kalsın. Mesela kesinlikle Covid-19 süper
bulaştırıcısı olan aktif bir hastanın sekresyonlarına maruz kalsın.
Bu iki hasta da bize göre iki farklı tabloyu bize gösteriyor.
 Genellikle yaşlı hasta düşük dozda virüse maruz kalan ve monoton viral gerilimi bulunan bir
konsantrasyonda virüse maruz kalan hasta da immün supresyon durumu ortaya çıkıyor. Kovid
enfeksiyon bulguları ortaya çıkıyor. Bir bakıma ağır İnfluenza gibi seyrediyor. Bu hastalar iyi bir
merkeze gittiklerinde genellikle taburcu oluyorlar ve çok güzel manzaralarla karşılaşıyoruz, 90
yaşında taburcu olmuş, 100 yaşında taburcu olmuş hastalar var.
 Genç hasta grubu ( Mesela 27,28, 30) bir anda yüksek doza maruz kalıyor. Buna en iyi örnek de
sağlık personeli. Neden bu sağlık personelinde çok görülüyor?
− Yüksek doza maruz kalıyoruz. Çünkü halihazırda kabin sistemi olmaksızın hastaların
nazofarenksinden - orofarenksinden çöplerle örnek alma durumu. Tabi kişisel koruyucu ekipman var.
− Ama KKD olsa dahi örnek almalar sırasında, bir de arka arkaya 5-10 örnek alma sırasında , o örnek
alan personel değişik viral, genomik gerilimi bulunan popülasyonları bünyesine alıyor.
− Ve yüksek dozda da alabiliyor. Çünkü bunların içerisinde aktif pnömonisi olan da var birazdan mekanik
ventile olacak da var. Bu grupta da Çarpık İmmün Reaksiyon, Makrofaj Aktivasyon Sendromu,
Hemafagositik Sendrom, Hemofagositik Lenfohistiyositoz gibi bizim hematolojinin başbelası olan
hastalıkları telkin eden bir tarzda.
Bu 2 uç grubun arasına, yüzlerce gri zone, beyaz zone, siyah zone yerleştirebilirsiniz bu iki
mekanizmanın birden geçerli olduğu gruplar halinde.

Demek ki immünoloji burada da yine her yerde.
Bir tanesi bizzat virüsün yaptığı immün supresyon. İki şekilde yapıyor:
1) T hücre fonksiyonlarını aşağıya çekerek, bizzat T hücrelerini
sakatlayarak ya da öldürerek
2) Lenfopeni yaparak
Bu şekilde imsupresyon sağlıyor. Çarpık immunolojik reaksiyonu da yine
bilinçli olarak çıkartıyor.Yani kendini öldürecek olan T hücrelerini sakatlar
ya da öldürürken , diğer yandan da kendisinin makrofaj aktivasyon
sendromunu dengesiz bir tarzda, ortaya koyacağı bir tarzda hücre içerisine
gizliyor .
Tanskriptomik bir çalışmaya göre SARS-COV-2 pulmoner hücreleri infiltre
ettiğinde, bu pulmoner hücrelerin %70’i virüsün canlılığını
(immortalizasyonunu) , % 30’u hücreyi yaşatmayı sağlamak üzere kurulu.
Makrofajlar başta olmak üzere savunma hücrelerimiz vücudumuzun
muhafızları, jandarmaları o zaman diyor ki bu akciğer hücresine ve bu
pulmoner mikro çevreye saldırmam lazım. Çünkü bunun yaptığı işin %70’i
benim aleyhime, virüsün lehine. Ve saldırıyor buraya.
Burada antisitokin yanıtı devreye sokucu ilaçları, romatoloji hocalarımız
bazen öneriyorlar. Ama iki ucu keskin kılıç. Tüm ilaç gruplarının hepsinde
kanıt düzeyleri düşük ama beni en çok korkutan ilaçlar bunlar.
Çünkü burada bu immunolojik yanıt elden alınırsa, virüsü iyice immortalize
edebilme durumu var. Tabii bunun hasta bazında düşünülmesi lazım.

• 80-100 Yüzyıllık bir tedavi en çok da veteriner hekimlerimizin kullandığı bir tedavi
• Fakat bu tedavi pek çok enfeksiyonda çok sıklıkla terkedilebiliyor. Terk edilmesinin sebebi de o
enfeksiyon hastalıklarında aktif immünizasyonun başarıya ulaşması ve yine plazma fraksinasyon
ünitelerinde spesifik iglerin gelişmesi.
• Bu transfüzyon tıbbının genel risklerini beraber barındıran bir yöntem olması sebebiyle çok
rutinde kullanılmayan bir şey.
Fakat şimdi ilk tespitime geri dönüyorum. Bu işin;:
- Patogenezi’nde immunoloji var
- Patobiyolojisi’nde immunoloji var
- Kliniği'nde immünobiyoloji var
- Çözümünde immünizasyon var ( ister aktif immunizasyon , ister pasif immünizasyon, ister
bireysel immünite, ister toplumsal immünite)
O zaman elimizdeki bu immün silahı neden kullanmayalım?
Sonra bu attığımız adımları doğrulayan yayınlar ufak ufak gelmeye başladı. Sonra FDA , EMA,
WHO kararları, sonra diğer ülkelerle doğruluğu ortaya çıktı. Sağlık Bakanlığı benim de içinde
olduğum grupları bir araya getirdi buradan güzel bir kılavuz hazırlandı.
-Endikasyonlar, kontrendikasyonlar, etkinlik, güvenilirlik, tolerabilite, toksisite, farmakoekonomi
profilleri çizildi.
- Türkiye bunu bedava yapan ilk ve tek ülke. Tüm dünyada 25 bin dolar 35 bin euro gibi olan bu
tedavi sıfır Türk Lirası karşılığında yani ne bunun tedavi uygulandığı insandan bir para talep
eilecek ne de bu plazmasını veren donore herhangi bir para teklif edilecek.
İmmün plazma tedavisi

Neden Türkiye Cumhuriyeti Devleti olarak aktif immunizasyonu beklemedik de pasif immünite
transferini ön plana aldık?
Aktif immunizasyon ile ilgili çok ciddi problemlerimiz var ;
1. Birinci problemimiz bunun R değerinin bu virüsün hiçbir önlem alınmazsa en az 5-6
civarında olabileceği , önlemlerle 2-2,5 civarına çekilebileceği herkesi evine kapatsak ev
maskeleri bile giydirsek 1 civarında seyredebileceği ki son senaryo hemen hemen
imkansız
2. dolayısıyla bir aşının gelişmesinin de 12 -18 ay (belki 24 ay) alacağını düşünürsek bu
aşı gelişene kadar tüm toplumun İmmünize olabileceği , tüm toplumun immünize olması
durumu halinde de bu aşının efektif olarak kullanımının geri kalabileceği 1. endişemiz.
3. bundan daha kötü bir endişemiz var çünkü Diğerini de en azından şey yaparız biz
kullanmayız da bizden sonraki popülasyonlar kullanır. Bu deney çerçevesinde yeni
varyantları gelirse virüsün transformları da dahil olmak üzere örneği kullanılır. Bu o
kadar kötü bir hal değil.
4. Fakat bizi korkutan bir başka şey var. Bu bir RNA virüsü . Fakat derin doku virüsleri gibi,
retrovirüsler gibi, dna virüsleri gibi bir tuhaf bir davranış sergiliyor . bu da yine demeden
lokal RAS arasındaki harmoniyi kullandığı veya yayılmasında patogenetik bir faktör
olarak eline aldığı için EBV aşısı var mı? yok, CMV aşısı var mı? yok. Parvovirüs’ün aşısı
var mı? yok. Çoğu Herpes tipinin aşısı var mı? yok. Hiv’in aşısı var mı? yok.
Neden yok? derin dokulara çekiliyor.
Neden Pasif İmmünite Transferi?

Derin dokulara çekiliyor ve derin dokulara çekildiği için bir solunum yolu virüsüne karşı
üretilmiş bir aşı gibi. Değil etkili olmak başka problemler ortaya çıkabiliyor.
- Mesela SARS-COV-2 için geliştirilecek en büyük aşı paterni neydi? Spike proteinine karşı
geliştirilmiş aşı çok ağır bir makrofaj aktivasyon sendromu üretip, invivo hayvan modelinde
hayvanların akciğer hasarını hızlıca arttırıp ölüme yol açtı.
- Böyle bir risk maalesef var. Yani aşının derin dokulara çekilmiş bir virüse karşı değil bir
fayda, belki de makrofaj aktivasyonunu indükleyip daha derin bir doku hasarı doğurabilme
riski var. Bunlar tabi karamsar senaryolar.
Ben bir klinisyen olarak aşı taraftarı olsam da bununla ilgili kafamda sorularım var.
İmmün plazma tedavisi ,Kızılay rakamlarına göre en az 200 hastamıza ulaşmış durumda.
Buna hastanelerimizin, üniversitelerimizin yaptıkları dahil değil.
İmmün Plazma elimizdeki tek silah fakat bunu yanlış olarak antikor tedavisi olarak görme
eğilimi halkta hatta bazı klinisyen ve akademisyenlerde var. Bunun adı antikor tedavisi değil
bunun adı Pasif İmmünite Transferi.
Bu yöntemle endotele saklanan bu virüse etkili antikorun yanı sıra hücresel immüniteyi
arttıran bir yığın mediyatör, çok sayıda maddeyi de transfer etmekteyiz. Bununla ilgili henüz
vaka serileri şeklinde olumlu sonuçları olan makaleler var. Türkiye'den de vaka bilgileri
tarzında Sağlık Bakanlığı'ndaki komisyonumuza da gelen bilgiler var.

• Bu en korktuğumuz makrofaj aktivasyonunun önüne bir set çekiyor. Dengeli bir makrofaj yanıtı, dengeli
bir hücresel yanıtı verme yönünde eğilim gösteriyor.Bunun aktif pulmoner infiltrasyonlarda gerileme,
oksijen ihtiyacında azalma, mekanik ventilatörden hızlı çıkma ya da girmeme tarzında etkileri olabiliyor.
• Bunun hemovijilans, etkinlik, güvenirlik, tolerabilite, toksisite verileri toplanıyor. Ama pandemi
döneminde hayat önden gidiyor, bilim arkadan geliyor. Bizim randomize klinik çalışma yapmamız son
derece saçma . Kanıtlanmamış bir tedaviyi kanıtlamak için 3 grup yapın, bir gruba immün plazma
verin, bir gruba normal plazma verin, bir gruba serum fizyolojik verin. Böyle bir çalışma zinhar etik
olarak, ahlaki olarak yapılamaz. Çünkü 80-100 yıllık tecrübemiz, Çin’in ölümleri bununla engellenmesi,
Çin’in İtalya'ya sınırlı da olsa bununla yardım etmesi ve tüm dünyada böyle bir ölüm-kalım meselesi ile
karşı karşıya kalmamız sebebiyle bunu yapmamız gerek.
• Ben pandemi sonrasında da, bitişine de katkıda bulunacak farmakobiyolojiye, hemovijilansa, son
derece uygun bir preparatı vurgulamak istiyorum. Adı SARS-COV2 Hiperimmünglobulin..
• Kızılay’ın topladığı immün plazmalar ile iyileşen hastalarımız giderek artıyor. Bu hastalar için iyileştiler
ve de immün plazma dönörü oldular diye sevinebiliriz. Bu kullanılan immün plazma donörleri, plazma
fraksinasyon ünitelerinde havuzlanıp, Solvent/Deterjan (S/D) ve Nükleik asitleri saptayan testler (NAT)
gibi hassas yöntemlerle içindeki rezidüel virüs ekarte edilebilir. Bu hazırlanmış preparat
başta sağlık personeli olmak üzere profilaksi, pnömoni aşamasında tedavi, toplumsal
immünizasyon ve aktif aşı çıkana kadar elimizdeki en etkili silah olarak kullanılabilir.

SORU: Çin'de, Kore'de iyileşen Covid-19 hastaları arasında yeniden aktifleşen vaka artışları
bildirilmekte. Eğer virüs eradike olamıyorsa, plazma tedavisinin yan etkileri olabilir mi ?
 Gelen raporlar son derece ciddi ve doğru. Yani covid-19 immün sendromu'na yakalanmış,
mekanik ventilatöre girmiş, ölüm kalım mücadelesine girmiş, ölümlerden dönmüş, ağır bir tablo
sonrası iyileşmiş. Kontrol PCR alınmış, negatif beklenmiş, negatif de çıkmış. Sonra bir daha
alınmış pozitif. Veya hafif solunum yolu semptomları olabiliyor. Fakat ilk baştaki gibi şiddetli
olmuyor.
 Bu durum virüsün derin doku virüsü gibi davrandığını gösterir. Öyle acayip bir virüs ki bir
retrovirüs gibi de davranıyor, dna virüsü gibi de davranıyor. Derin doku virüslerinin davranış
paternine baktığımızda, bu nüksü hemen anlamamız mümkün. En tipik örneği Epstein Bar
virüsü, çocukluk çağında geçirir solunum virüsü, öpücük hastalığı vs..Sonra hiçbir şey olmaz.
15-16 yıl sonra bir sebeple kemoterapi verdiğimizde tak diye fırlar, Zona zoster fırlar, herpes
simpleks fırlar.
 Burada korkmaya gerek var mı? Şöyle gerek yok. Konakla, bu derin doku virüsü arasında
uygun bir immünodinamik birliktelik gelişirse hiçbir zaman Covid-19 immün sendromu gibi
yeniden olmayacak. Mesela 28-30 sene sonra da yine böyle bir test bakılırsa pozitif bulunabilir.
Ancak bu durumda çok aşırı paniğe kapılmamak lazım.

SORU: Çin'de, Kore'de iyileşen Covid-19 hastaları arasında yeniden aktifleşen vaka artışları bildirilmekte. Eğer
virüs eradike olamıyorsa, plazma tedavisinin yan etkileri olabilir mi?
 İmmün plazma tedavisi açısından bu bir kontrendikasyon değil. Tam tersine, çok daha iyi bir product
elde etmemizi sağlayacak. Çünkü immün plazma tedavisinde biz elde ettiğimiz üründe içerisinde sıfır
virüs olmasını zaten beklemiyoruz. Bunu verdiğimiz grup mekanik ventilatöre bağlı , bünyesinde
trilyonlarca SARS-COV-2 virüsü bulunan insan. Diyelim bu insanın vücudunda bir trilyon virüs var,
siz de o verdiğinizin ürünle 1000-1500 tane daha virüs verdiniz. Bu hiçbir şey ama o verdiğiniz
ürünle geçirdiğiniz antikor, geçirdiğiniz sitokin, geçirdiğiniz mediyatör çarpık immün yanıtı düzeltirse,
yetersiz immün yanıtı yukarıya çekerse. Bu çok güzel bir şey olacak.
 Sonrasında planladığımız spesifik İg uygulaması için bu derin doku virüsünü taşıması bir problem
oluşturmayacak mı ? Oluşturmayacak. Solvent/Deterjan yöntemiyle, NAT yöntemiyle virüsü son
damlasına kadar öldürebilecek plazma fraksinasyon yöntemleri elimizde.
 Bu hastalar tabii ki diğer kan bankacılığı kriterlerini karşılamak koşuluyla, testler de negatifleştikten
sonra donör olabilirler. Onlardaki virüsten de , böyle bir durumdan da korkmaya gerek yok.
 Derin doku virüsü şeklindeki davranmasından da titremeye gerek yok. Ama üzülmeye gerek var mı
derseniz var tabi. Yani bu ama benim en azından beklediğim bir şeydi. Kesinlikle influenza falan
değil, sıradan bir solunum virüsü falan filan da değil. Bu bazı insanda solunum virüsü gibi davranıyor.
Bazı insanda derin doku virüsü gibi davranıyor bazı insanda ikisi gibi davranabiliyor.
Böyle bir virüs, böyle bir lanet varlık.

SORU: İmmün plazma tedavisinde hastalığı atlatan kişiler yine bu tedavi için bağışçı olabilir mi?
Sağlık Bakanlığı rehberi'nde bu durum zaten belirtilmiş. Tümüyle iyileştikten sonra 14 gün geçecek, en az
2 testi negatif olacak.
İm.Plz. tedavisi pnömoni ,yoğun bakım ve mekanik ventilatör aşamasında veriliyor Bunun iki sebebi var;
1. Elimizde son derece kısıtlı bir havuz var, çok değerli. Bundan dolayı kritik hastalara ölmemesi için
veriyoruz. Pnömoniden kurtulması için değil, bunun için veriyoruz. Eğer elimizdeki havuz zenginleşirse
daha erken aşamalarda verebiliriz.
2. Anti SARS-COV-2 IgG kantitatif kiti gelene kadar, elimizdeki plazmaların antikor kalitesinden çok emin
olamadığımız için şimdilik o aşamaya sakladık.
Ama çok iyi antikor baktığımız ve kalitesinden de emin olduğumuz bir İm.Plz.’ı pnömoni aşamasında
verirsek ve iyileşirse, sonra 2 testi de negatif gelirse arkadan da 14 gün geçerse tabii ki verici olabilir.
SORU: İmmünitenin şiddeti her hastada aynı olabilir mi ayrımı nasıl yapacaksınız
Zinhar farklıdır. Her insanın yüzü ayrı olduğu gibi Her insanın SARS-COV-2’si de ayrı. Efsane hocamız
İmamoğlu hocamız, stajyerken bize şu soruyu sorardı. Kendinizi nasıl sterilize edebilirsiniz? Eğer şöyle
şöyle steril ederim derse onu hemen bırakırdı. Kendini sterilize etmenin tek yolu kendini yakmaktır.
Dolayısıyla bir insanın SARS-COV-2’yi sıfır dozda alabilmesi için kendini yakması lazım. Belki pandeminin
sonrasında bakteriyel flora gibi viral flora tanımı olacak. Bakteriyel florayı kültürlerle ortaya koyarken viral
florayı nasıl ortaya koyacağız? Next generation sequencing’le endotel hücrelerinden virüs izlerini bularak.
Bu nedenle şunu söylemek isterim Her insanın yüzü ne kadar farklıysa her insanın SARS-COV-2 ile
ilişkisi de o kadar farklı. Gerek viral yük, gerek viral gerilim olarak . Mutasyon değil yalnız,
gerilim. Yani o virüsün hücreyi adaptasyon potansiyeli sonucunda yapısındaki polimorfik küçük
varyasyonlar kesinlikle farklı.

SORU: Otoimmün hastalıklarda hiperimmün plazmayı farmakovijilans açısından nasıl
değerlendirirsiniz?
Otoimmün hastalıklarla, değindiğim mekanizma birbirinden bayağı farklı şeyler. Dolayısıyla bu
hastalarımızdan da bize çok geliyor. Lupusum daha çok hasta olur muyum? Bence öyle bir şey
yok. Fakat immünsüpresif kullanım için takip eden hekimleriyle mutlaka temasa geçip covid
döneminde benim ilaçlarıma bir ayarlama düşünüyor musunuz? demesinde fayda olabilir
sadece. Özellikle ilk sağlık şehidimizin Ankilozan Spondilit olup da antibiyolojik ajan kullandığını
hatırlatırım.
SORU: Glikol 6 fosfat dehidrogenaz enzim eksikliği Covid-19 açısından ne kadar risk
oluşturur?
G6PDX ile ilgili hakikaten bir endişemiz var. Çünkü oksidan ilaçlar , bu hemolitik atağı yani
kanın parçalanmasını tetikleyebiliyor. Covid-19 tedavisinde kullanılan bir grup oksidan ilaçlardan
dolayı bir endişemiz illaki var. Ayrıca ilaca gelene kadar da korktuğumuz üzere aktif febril
enfeksiyon sırasında gelişecek olan doku hipoksisi de ekstradan bu hemolizi tetikleyebilir. Bu
bağlamda G6PDX eksikliği olan bireylerimizin sosyal mesafe konusuna ekstra hassasiyet
göstermeleri yararlı olacaktır.

SORU: Covid-19 koagülasyon ilişkisini, patogenezini ve koagulasyonun yönetimi
konusunda öneriniz nedir?
Türkiye olarak , Dünyada antikoagülasyonu Covid-19 tedavisine düşük molekül ağırlıkla heparini bir
algoritmayla erkenden koymalarının, bizim ölümlerimizin azalmasında ciddi bir katkısı olduğunu
düşünmekteyim. Çünkü ilk baştan, hatta hematologlar için de bile şöyle bir eğilim oldu. Eğer Covid-19
hastası mobilize ise , yatağa bağlı değilse, sepsiste değilse, multiorgan yetmezliğinde değilse
antikoagülasyon vermeyelim ya da profilaktik dozda verelim. Fakat sonra gösterdi ki bu klinik olarak
%60 pulmoner tromboemboliye , derin ven trombozuna yol açabiliyor. Ve %20-30 hastada endotel
hücreleri hemostazı pıhtılaşma tarafına kaydıran lupus antikoagülan molekülünün açığa çıkmasına yol
açıyor.
Benim hipotezim ; SARS-COV-2’nin Kazanılmış Aktive Protein C direnci doğurduğunu düşünüyorum Bu
iki şekilde düşünüyorum;
1. Lupus Antikoagulan bizzat kendisi Aktifleşmiş Protein-C’nin faktör 5 ve 8’i inaktive etmesini
engeller. Bizzat bu zaten bir kazanılmış APC rezistansıdır.
2. Viral enfeksiyonlar şiddetli seyrederse aktive protein C direnci doğurur.
Bu nedenle Covid-19 hastalarımzdan başka bir nedenle kan alındığında 2 şeye bakılmasını rica
ediyorum; Lupus Antikoagulan ve Aktive Protein-C Direnci.
Böylece bu bizim popülasyonumuzda Lupus Antikoagulan ne kadar pozitiftir, Protein-C Direnci ne
kadardır bilimsel olacağı gibi eğer böyle bir durum varsa antikoagülasyon tedavisine başlamak içindir.
Süreyi de en az üç ay hasta mobilize olsa bile uzatmakta fayda olabilir. Çünkü tromboz ile ilgili
bizim söylediğimiz şey şudur; bazen hastalık öldürmez, pıhtılaşma öldürür.

Lhu covid 19 web sempozyumu 20.04.2020

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to Lhu covid 19 web sempozyumu 20.04.2020

Similar to Lhu covid 19 web sempozyumu 20.04.2020 (20)

Lhu covid 19 web sempozyumu 20.04.2020