Presentatie 'SCW in de tussenruimte' van Filip De Rynck tijdens de Trefdag sociaal-cultureel werk op 17 november 2016 in de Zebrastraat in Gent.

1. SKW IN DE TUSSENRUIMTE:
MAATSCHAPPELIJK
INNOVEREN ALS AMBITIE EN
ALS PRAKTIJK
Filip De Rynck
UGent

2. DE AMBITIE
• “als sociaal – cultureel volwassenenwerk willen we
bijdragen tot relevante maatschappelijke innovatie, die
verandert de fundamenten en de spelregels van onze
samenleving (... meer democratisch, inclusief en duurzaam)“
(Socius,Verstaan, p2)
• “sociaal – culturele praktijken functioneren als een
essentiële en onmisbare actor in het trage en complexe
democratische proces “ (Socius, Ibidem, p25)
• “bewogen, bevlogen en beweeglijk“ (Ibidem, p74)

3. DE PRAKTIJK
• “ Maatschappelijke innovatie”
• welke innovatie bedoelen we dan?
• “ Democratisch proces “
• welke democratie bedoelen we dan?
• “ We veranderen de fundamenten en de spelregels “
• welke fundamenten en welke spelregels bedoelen we dan
• Welke “ verandering “ bedoelen we dan?

4. DOEL VAN DE WORKSHOP
De praktijken, denkbeelden en ambities van het SKW
bevragen onder / achter deze generieke uitspraken en
‘systeem’ – visies:
• Welke rollen speelt het SKW in ‘arrangementen’ in het veld?
• Welke frames zitten in de hoofden van de SKW-ers? Over
politiek, participatie, democratie, transitie,…
• Waardoor worden die rollen en frames bepaald en gemaakt?

5. Het middenveld in een driehoeksverhouding
5
Staat
Dwang/voice
Markt
Ruil/exit
Gemeenschappen
Liefde / loyalty
‘Civil Society’
Zorg/vertrouwen
Persoon
Publiek
Privaat

6. VIER ROLVARIABELEN
1. Omgevingsfactoren (externe factoren die inwerken op
SKW)
2. Impact van omgeving cq overheidsbeleid op houding,
denkbeelden, praktijken, cultuur van SKW
3. Arrangementen rond cases / projecten / mensen
4. Persoonlijke houding en opvattingen van SKW – ers

7. 1 DE BREDERE OMGEVING
• Het maatschappelijk debat:
• Over democratie; crisis van de representatieve democratie;
autonome burgerinitiatieven; populistische stromingen
• Over de rol van de overheid versus eigen verantwoordelijkheid
van burgers
• Over markt en economie (zie bvb: opkomst van het
coöperatieve denken, commons)
• Over migratie, ongelijkheid, klimaat,...

8. 2 OVERHEIDSBELEID
• SKW en ‘overheid’ op vier niveaus:
• (1) de staat
• (2) het overheidssysteem
• (3) tijdelijke bekleders van overheidsmacht: politici en
ambtenaren met hun ambities
• (4) op lokaal en centraal niveau
• Impact van overheidsbeleid als uiting van een bepaalde visie
op samenleving en op SKW

9. OPGELEGDE OF ZELF GEKOZEN
POSITIES?
• “afhankelijk van de normatieve keuze die wordt gemaakt,
krijgen sociaal – culturele actoren een andere rol toegemeten
in de vernieuwing van de samenleving:
• Een maatschappelijke actor in het middenveld
• Als uitvoerder van overheidsbeleid / visie
• Als autonome actor in democratische processen
• Als antagonist van de overheid
• Een actor in de vrije tijd
• Een actor in het educatieve veld (LLL en LBL)
• Een actor gericht op bridging en bonding“ (Socius,Versterken, p137)

10. IMPACT VAN OVERHEID OP SKW
• Is alle SKW gelijk? Verschillende posities in de driehoek
• SKW als onderaannemer van de overheid
• Doorwerking van neo – liberalisme en Nieuw Publiek
Management:
• Nuttigheid, prestaties
• Plannen, doelstellingen, projecten (formatdenken)
• Verantwoording en controle
• Doorwerking van instituties, cultuur, routines op:
• Werking en organisatie, selectie en cultuur van bestuursleden, profiel
en cultuur van medewerkers

11. 3 HET FUNCTIONEREN VAN EN
IN ARRANGEMENTEN
• Analyse weg van het macro – niveau:‘de’ overheid of ‘de’
markt of ‘het’ middenveld
• Wel op meso – niveau: processen rond cases, thema’s,
objecten... (zie Socius,Vertellen)
• En op micro – niveau: netwerken tussen mensen
• Resultaten uit veldonderzoek in Gent: het functioneren van
de tussenruimte

12. Politici
Ambtenaren
Veldwerkers
Systeemwereld
Overheid
Tussenruimte Leefwereld
Burgerinitiatieven
12

13. ANALYSE OP MESO EN MICRO
NIVEAU: ARRANGEMENTEN IN DE
TUSSENRUIMTE
• Burgerinitiatieven: rollen van sleutelfiguren, onder andere
van SKW, SO,...
• Verschillende soorten arrangementen, zelfs bij, op het
eerste zicht, gelijkaardige initiatieven (Fab-Lab; Repaircafés;
Stadslandbouw,...)

14. HYBRIDITEIT VAN/IN DE
TUSSENRUIMTE
• ‘Blurring Boundaries’ en ‘Boundary Spanning’:
• tussen middenveld (SKW) en overheid
• tussen middenveld (SKW) en markt
• tussen middenveld (SKW) markt en overheid
• Hybride vormen van organisaties
• Sociale ondernemingen
• Middenveld dat vermarkt of deel van de overheid wordt
• Ondernemingen die opschuiven richting non – profit
• Coöperatieve vormen op de brug tussen middenveld, markt en
overheid

15. 4 UW HOUDING EN
OPVATTINGEN
• SKW – ers: product van omgeving / overheid / bepaalde
dominante rolopvattingen?
• Uw eigen opvattingen en cultuur
• Uw reflexieve patronen van denken en vervolgens doen

16. ?
• “ Maatschappelijke innovatie”
• welke innovatie bedoelen we dan?
• “ Democratisch proces “
• welke democratie bedoelen we dan?
• “ We veranderen de fundamenten en de spelregels “
• welke fundamenten en welke spelregels bedoelen we dan en
welke verandering bedoelen we dan?

17. TOEPASSING OP DEMOCRATIE
• Debat over ‘participatiemaatschappij’:‘do it yourself’
democratie en crisis van de representatiedemocratie
• Relatie tussen representatieve democratie en participatieve
democratie – autonome burgerinitiatieven
• Relatie tussen participatieve democratie en markt /
economie

18. UZELF IN DE TUSSENRUIMTES
• Met welk beeld over democratie zit je zelf?
• Naar welk beeld van democratie werk je, netwerk je en
welk beeld draag je over in jouw interacties?
• Welke impact heeft netwerken op jouw beeldvorming?
• Bevraag je die beelden? Hoe werken twijfels en vragen in
jouw werk door?