Διάγραμμα της έννοιας " Φύση και Οικολογία"

1. Διάγραμμα των εννοιών, «ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ»
Ορισμοί
 Φύση: Είναι το σύνολο των φυτικών και ζωικών οργανισμών (χλωρίδα και πανίδα),
των γεωλογικών σχηματισμών (βουνά, έδαφος, υπέδαφος, λίμνες κ.λ.π) , των υλικών
στοιχείων (αέρας ,φωτιά, νερό κ.λ.π) και γενικότερα το υλικό σύμπαν και οι
λειτουργίες του, ανεξαρτήτως του ανθρώπου, μέσα στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και
πεθαίνει.
 Οικολογία α) Πρόκειται για τον κλάδο των βιολογικών επιστημών που ερευνά τις
σχέσεις των ζωντανών οργανισμών με το περιβάλλον τους και Β) Είναι η ιδεολογία
που έχει ως στόχο την καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στον άνθρωπο και στο φυσικό
περιβάλλον, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος αυτού.
Ωφέλειες που παρέχει η Φύση στον άνθρωπο
Πνευματικός τομέας
Ο θαυμασμός για το άγνωστο, κινητοποιεί τις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου και
καλλιεργεί την κριτική του σκέψη. Κοντά στη φύση απελευθερώνεται το ανθρώπινο πνεύμα,
ενισχύεται η δημιουργική φαντασία και ο άνθρωπος οδηγείται σε μία γόνιμη πνευματική
ζωή. Κατ’ επέκταση δημιουργούνται νέα πνευματικά και φιλοσοφικά έργα που ανυψώνουν και
1

2. απελευθερώνουν τον άνθρωπο. Παράλληλα, η φύση αποτελεί πηγή έμπνευσης για τα
γράμματα, τις τέχνες και τις επιστήμες, συμβάλλοντας έτσι στην πολιτιστική ανύψωση των
λαών.
Ηθικός τομέας
Ο άνθρωπος ηθικοποιείται, γίνεται πιο έντιμος , πιο συνετός, πιο υπεύθυνος, δε
φέρεται επιθετικά, σέβεται και εκτιμά την ίδια του την ύπαρξη σε μεγαλύτερο βαθμό, γιατί η
νομοτέλεια της φύσης του διδάσκει την πειθαρχία ,το σεβασμό, την προνοητικότητα, το
μέτρο και τη λιτότητα. Έτσι, ο άνθρωπος προτιμά μια ζωή πιο ισορροπημένη, δίχως τις
ακρότητες και τις καταχρήσεις της υλιστικής υπερκαταναλωτικής κοινωνίας.
Ψυχικός τομέας
Το άτομο αποκτά υψηλή αισθητική αντίληψη και αναζωογονείται. Επίσης
απελευθερώνεται από την απαισιοδοξία, τη μελαγχολία και το άγχος. Έτσι, κερδίζει τη
γαλήνη και την αίσθηση αυτάρκειας και αποκτά εσωτερική πληρότητα και αρμονία.
Οικονομικός τομέας
Η κατάλληλη αξιοποίηση των φυσικών πόρων βοήθησε στην ανάπτυξη όλων των
κλάδων οικονομίας και βελτίωσε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Οι πρώτες ύλες και η
συνετή εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας αποτελούν ζωτικούς παράγοντες για τον
άνθρωπο και την εξέλιξή του. Ελέγχοντας τη φύση, ο άνθρωπος αποβάλλει το άγχος της
επιβίωσης, αισθάνεται περισσότερο ασφαλής , ενώ την ίδια στιγμή νιώθει δυνατότερος και
κατευθύνει τις δυνάμεις του στη δημιουργικότητα και στη σύνθεση ενός νέου ειρηνικού
πολιτισμού.
Κοινωνικός τομέας
Ο άνθρωπος ζει γνήσια, αυθεντικά, διαμορφώνοντας μια ήρεμη κοινωνική ζωή, γιατί
ακριβώς βρίσκεται στο φυσικό του χώρο και διδάσκεται από τη νομοτέλεια της φύσης την
προνοητικότητα, την επιμονή και την υπομονή. Έτσι, περιορίζει τις αντιθέσεις και τις
διαμάχες στις σχέσεις του, δαμάζει τα πάθη και τα ένστικτά του και ανυψώνεται σε ανώτερα
ηθικοπνευματικά επίπεδα. Η αντιμετώπιση των φυσικών δυσκολιών οδηγεί στην συνεργασία
και στην κοινωνική αλληλεγγύη και κατ’ επέκταση στην κοινωνική ευρυθμία
Πολιτιστικός τομέας
Η φύση εμπνέει την καλλιτεχνική δημιουργία και την αίσθηση του ωραίου.
2

3. Κυριότερα οικολογικά προβλήματα
 Εξάντληση φυσικών πόρων και πρώτων υλών.
 Φαινόμενο «θερμοκηπίου».
 Τρύπα του όζοντος.
 Όξινη βροχή.
 Εξάλειψη ειδών χλωρίδας και πανίδας.
 Ρύπανση νερών
 Αποψίλωση δασών.
 Μείωση βιοποικιλότητας.
 Πετρελαιοκηλίδες.
 Πυρηνικά απόβλητα από πυρηνικές δοκιμές ή ατυχήματα.
Φαινόμενο του θερμοκηπίου
Ως φαινόμενο του θερμοκηπίου χαρακτηρίζεται το φαινόμενο θέρμανσης που
παρατηρείται στα θερμοκήπια (εξ ου και η ονομασία). Κατά το φαινόμενο αυτό, μια γυάλινη
υπερκατασκευή ή ένας θόλος, επειδή ακριβώς είναι διάφανος, επιτρέπει στη φωτεινή
ακτινοβολία να εισέρχεται στο στεγασμένο χώρο, να απορροφάται εν μέρει, να διαχέεται και
να επανεκπέμπεται. Όταν η κατασκευή είναι αδιαφανής, η δευτερογενής αυτή ακτινοβολία
"παγιδεύεται" στο χώρο και τελικά μετατρέπεται σε θερμότητα (αρχή του θερμοκηπίου). Με
τον τρόπο αυτό θερμαίνει το εσωτερικό του θερμοκηπίου, με αποτέλεσμα να διατηρούνται οι
καλλιέργειες πάντα σε κατάλληλη και σχετικά σταθερή θερμοκρασία. Το ίδιο φαινόμενο
παρατηρείται και σε όλους τους πλανήτες που διαθέτουν ατμόσφαιρα, γιατί αυτή συμβάλλει
στη θέρμανσή του. Τα τελευταία χρόνια, ο όρος συνδέεται με την παγκόσμια θέρμανση , ενώ
θεωρείται πως το φαινόμενο έχει ενισχυθεί σημαντικά από ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Τρύπα του όζοντος
Τρύπα του όζοντος ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο το στρώμα του όζοντος που
βρίσκεται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης μειώνεται σε πάχος πάνω από
την Ανταρκτική. Επειδή το λεπτότερο σημείο του είναι πάνω από το Νότιο Πόλο, η μείωση
του πάχους του στρώματος έχει ως αποτέλεσμα την ονομαζόμενη "τρύπα" στο στρώμα του
όζοντος. Λόγω του ότι το όζον (αλλοτροπική μορφή του οξυγόνου, τριατομικό οξυγόνο, Ο3)
3

4. προστατεύει από την ηλιακή ακτινοβολία, απορροφώντας σημαντικό τμήμα της υπεριώδους
ακτινοβολίας , η δημιουργία της τρύπας του όζοντος έχει αρνητικά αποτελέσματα στην
ανθρώπινη υγεία.
Επίσης αυξάνει την θερμοκρασία στον πλανήτη και βοηθάει αρνητικά στο λιώσιμο των
πάγων. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται πως δημιουργήθηκε από υπερβολική χρήση
χλωριοφθορανθράκων (CFC) που χρησιμοποιούνταν σε κλιματιστικά και γενικά σε ψυκτικές
συσκευές. Στην επέκτασή του επίσης συμβάλλουν τόσο τα καυσαέρια από την κυκλοφορία
των οχημάτων, όσο και τα αέρια απόβλητα των εργοστασίων.
Ρύπανση των νερών
Πλέον χαρακτηρίζεται αρκετά κρίσιμη η κατάσταση των θαλασσών. Η γεωργία με τα
λιπάσματα, η βιομηχανία με τα απόβλητα και οι κατοικίες με τα λύματα, τα φυτοφάρμακα και
τα ζιζανιοκτόνα έχουν μολύνει τα υπόγεια υδροφόρα κοιτάσματα, με αποτέλεσμα να έχει
μειωθεί η ποσότητα του πόσιμου νερού και να καθίστανται οι θάλασσες λιγότερο κατάλληλες
για την υδρόβια ζωή. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από την υπερεντατική αλιεία.
Καταστροφή των δασών
Κάθε δευτερόλεπτο καταστρέφεται και ένα κομμάτι του «πνεύμονα» της Γης, του
παρθένου αμαζονιακού δάσους, το οποίο παρέχει στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες
οξυγόνου ετησίως. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από τις συνεχείς πυρκαγιές σε Ευρώπη και
Αμερική.
Μείωση της βιοποικιλότητας
Ως βιοποικιλότητα ορίζεται η ποικιλία των βιολογικών ειδών στα γήινα οικοσυστήματα.
Εξαιτίας των ανθρώπινων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, της αποδάσωσης, της
ερημοποίησης κλπ, ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των ειδών απειλείται με εξαφάνιση, αν και
4

5. τέτοιες εξαφανίσεις (σε αρκετά μικρότερους ρυθμούς ωστόσο) αποτελούν και φυσικό
φαινόμενο.
Αίτια του οικολογικού προβλήματος
 Η άγνοια, η αδιαφορία και η ανευθυνότητα για την αλόγιστη εκμετάλλευση του φυσικού
πλούτου και τις επιπτώσεις της οικολογικής καταστροφής έχει ανυπολόγιστες συνέπειες
στην ποιότητα ζωής των επόμενων γενεών.
 Η κρίση των φορέων αγωγής και συγκεκριμένα της οικογένειας και του σχολείου δεν
προσφέρουν στα άτομα ανθρωπιστική παιδεία, ώστε να διαμορφώσουν από τη νεαρή
ηλικία οικολογική συνείδηση.
 Τα Μ.Μ.Ε. και η διαφήμιση προβάλλουν υλιστικά, υπερκαταναλωτικά πρότυπα και
στρέφουν μικρούς και μεγάλους στην εκμετάλλευση και κακοποίηση της φύσης , με
γνώμονα το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος.
 Η αλόγιστη εκμετάλλευση των πρώτων υλών, καθώς και η εγκληματική ρύπανση της
θάλασσας ή του αέρα κρύβει συνήθως συμφέροντα ατόμων (π.χ. οικοπεδοφάγων), ομάδων
ή και ολόκληρων κρατών. Η κερδοσκοπία, που κρύβεται πίσω από την επιδίωξη της
μείωσης του κόστους παραγωγής, το υλιστικό πνεύμα της εποχής και η θεοποίηση του
χρήματος ερμηνεύουν κάθε συνειδητή ή ασυνείδητη πράξη σε βάρος του φυσικού
περιβάλλοντος και κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών.
 Η απουσία ευαισθησίας για τον πλησίον, η προσήλωση στο ατομικό συμφέρον, που οδηγεί
στην κατάχρηση της φύσης, οδηγούν στην οικολογική καταστροφή.
 Οι επιστημονικές δυνατότητες και οι αφύσικες και αλόγιστες παρεμβάσεις στο φυσικό
πλούτο οδηγούν στην οικολογική καταστροφή.
 Η στείρα τεχνοκρατική αντίληψη ταυτίζει την τεχνολογική ανάπτυξη με την ευτυχία. Ο άνθρωπος
εγκλωβίζεται στο βιομηχανοποιημένο τρόπο ζωής και προσκολλάται στην ειδίκευση. Γίνεται
λοιπόν πνευματικά μονομερής, δε διαθέτει πολύπλευρη μόρφωση, απογυμνώνεται
ηθικοπνευματικά και γι’ αυτό δε δείχνει τον απαιτούμενο σεβασμό στη φύση.
 Η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού δημιουργεί διευρυμένες ανάγκες που οδηγούν στην
εξάντληση του φυσικού πλούτου.
 Η αστικοποίηση οδήγησε στη συσσώρευση πολλών ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις και κατ’
επέκταση προκάλεσε υπερβολική αύξηση των απορριμάτων, των καυσαερίων απ’ τα
αυτοκίνητα και τους καυστήρες των πολυκατοικιών.
5

6.  Η οικοπεδοποίηση πολλών περιοχών με ξεχωριστή φυσική ομορφιά, καθώς και η έλλειψη
ισορροπίας μεταξύ φυσικού και τεχνητού ή δομημένου περιβάλλοντος περιόρισαν ακόμη
περισσότερο ό,τι απέμεινε ακόμη αλώβητο και αγνό στη φύση από τη μανία του
ανθρώπου.
 Οι πολιτικοί ηγέτες ασκούν με στείρο τεχνοκρατισμό και στυγνό επαγγελματισμό την
εξουσία, οπότε δεν ενδιαφέρονται τόσο για την ποιότητα της ζωής των πολιτών, που
είναι συνυφασμένη με τη φύση, όσο για την ευημερία των αριθμών και την οικονομική
ανάπτυξη.
Επιπτώσεις από την επέμβαση του ανθρώπου στην φύση
 Αρχικά η εδαφική αλλοίωση, δηλαδή η άναρχη δόμηση, η έλλειψη του πρασίνου και
των δασών λόγω των πυρκαγιών έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή των
κλιματολογικών συνθηκών , με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας και την
άνοδο της στάθμης της θάλασσας . Η λειψυδρία πλήττει τις σύγχρονες κοινωνίες ,
ενώ τα έργα του ανθρώπου κινδυνεύουν από την ανεμπόδιστη μανία του νερού σε
περιόδους βροχοπτώσεων.
 Επιπλέον, πολύ σοβαρή είναι η περιβαλλοντική ρύπανση, που καταστρέφει
πρωτίστως τα μνημεία της ανθρωπότητας. Οπωσδήποτε, προκαλεί στον άνθρωπο
σωματικά (αναπνευστικά προβλήματα), αλλά και ψυχικά προβλήματα (άγχος και
επιθετικότητα), που υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής του.
6

7.  Επιπλέον, εξίσου σημαντικές είναι και οι οικονομικές επιπτώσεις από τον ξέφρενο
ανταγωνισμό των κοινωνιών της αφθονίας, καθώς εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι
και αυξάνονται τα προβλήματα στην τροφική αλυσίδα.
 Με τις πολεμικές ενέργειες μολύνεται το περιβάλλον και απειλείται η υγεία μας,
όπως συνέβη με την περίπτωση του ουρανίου στο Κοσσυφοπέδιο, ενώ ο κίνδυνος μιας
πυρηνικής καταστροφής, που θα εξαφανίσει τον άνθρωπο και το πολιτιστικό του
οικοδόμημα, είναι υπαρκτός, περισσότερο από ποτέ άλλοτε…
Τρόποι αντιμετώπισης του οικολογικού προβλήματος
Α) Από το άτομο
 Ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, άσκηση πιέσεων σε κυβερνήσεις για τη λήψη μέτρων.
 Περιορισμός της ασύδοτης μανίας για το κέρδος, επαναπροσδιορισμός του ατόμου σε
σχέση με τις αξίες του και με τον τρόπο ζωής που επιθυμεί να ζει, ώστε να
αποβάλλει την υπερκαταναλωτική νοοτροπία.
Β) Από την οικογένεια
 Μετάδοση σεβασμού για το περιβάλλον, κυρίως μέσα από επισκέψεις στη φύση και
από το προσωπικό παράδειγμα των γονιών.
 Ενημέρωση για το οικολογικό πρόβλημα.
Γ) Από το σχολείο
 Παροχή της ανθρωπιστικής παιδείας, που θα προωθήσει τις συλλογικές
προτεραιότητες και θα διαμορφώσει οικολογική συνείδηση στους νέους.
Νέα σχολικά βιβλία για το οικολογικό πρόβλημα και εισαγωγή της περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης, ώστε να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τις ευθύνες τους απέναντι στη
φύση.
 Περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις για τη στήριξη του οικολογικού κινήματος και
συγκεκριμένες πρωτοβουλίες από τις μαθητικές κοινότητες για ανακύκλωση,
δενδροφυτεύσεις…
Δ) Από τα Μ.Μ.Ε.
7

8.  Προβολή πνευματικών ανθρώπων, που θα ευαισθητοποιήσουν το κοινό σχετικά με τα
οικολογικά ζητήματα.
 Πληροφόρηση έγκαιρη και έγκυρη σε σχέση με τις δραστηριότητες των μη
κυβερνητικών οργανώσεων υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
Ε) Από το κράτος
 Οι πολιτικοί αρχηγοί παγκοσμίως να συνεργαστούν μεταξύ τους, θέτοντας το
οικουμενικό καλό πάνω από το στενά εθνικό συμφέρον , ώστε να βρουν από κοινού
λύσεις για την αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος.
 Χρειάζεται αναδιάρθρωση της οικολογικής πολιτικής, με τη δημιουργία ενός αυστηρού
νομοθετικού πλαισίου και την παραδειγματική τιμωρία των καταχραστών του φυσικού
πλούτου.
 Διοικητική αποκέντρωση, ώστε να δημιουργηθούν κίνητρα για αποκέντρωση.
 Απομάκρυνση των βιομηχανιών από τα αστικά κέντρα.
 Οικοδόμηση κι χωροταξική διάταξη που να σέβεται το περιβάλλον.
 Προστασία βιοτόπων και εθνικών δρυμών και ενίσχυση των υπηρεσιών, που
προστατεύουν το περιβάλλον (π.χ. δασοπυρόσβεση).
 Νέες μέθοδοι καλλιέργειας της γης λιγότερο βλαπτικές για τη φύση και εναλλακτικές
μορφές ενέργειας, λιγότερο επικίνδυνες για το περιβάλλον (π.χ. ηλιακή, αιολική
ενέργεια).
 Ανακύκλωση υλικών, ώστε να αποφεύγεται η απομύζηση πρώτων υλών.
 Νέα φιλοσοφία επιστημονικής και τεχνολογικής ανάπτυξης : Δημιουργία
οικολογικών προϊόντων και η ύπαρξη αντιρρυπαντικής τεχνολογίας (φίλτρα
βιολογικού καθαρισμού των αποβλήτων.
ΣΤ) Από τους καταναλωτές
 Με την δημιουργία καταναλωτικών και οικολογικών συλλόγων.
 Με δυναμικές παρεμβάσεις και άσκηση πιέσεων προς την Πολιτεία.
 Με την εκλογή πολιτικών εκπροσώπων με οικολογική συνείδηση.
8