Αρχές Φιλοσοφίας Β΄ Λυκείου

1. Κεφάλαιο 1ο
Ενότητα 2η
Βασικοί στόχοι της φιλοσοφικής
δραστηριότητας

2. Καρλ Γιάσπερς
Εισαγωγή στη φιλοσοφία
"Φιλοσοφία θα πει: να βρίσκεσαι καθ' οδόν.
Τα ερωτήματά της είναι ουσιαστικότερα από τις απαντήσεις της, και κάθε
απάντηση μετατρέπεται σε νέο ερώτημα".

3. «Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού
πηγαίνουμε;» του Πολ Γκογκέν
Ο πίνακας απεικονίζει την έκφραση της απορίας
στα μέλη ενός λαού πριν από τη χρήση γραφής

4. Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, Το αίνιγμα της άφιξης
και το δειλινό 1911/12
Ποια θα
μπορούσε
να είναι τα
ερωτήματα
του
ανθρώπου
με το μαύρο
ρούχο;

5. 1ος στόχος
• ΔΙΑΣΑΦΗΣΗ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ
• Η σαφής σύλληψη εννοιών – λέξεων βοηθά στη διερεύνηση
φιλοσοφικών προβλημάτων·
• π.χ. νόμος, ελευθερία, ομορφιά, δικαιοσύνη…

6. Τhomas Nagel, Θεμελιώδη φιλοσοφικά
προβλήματα
"Το κύριο μέλημα της φιλοσοφίας είναι να ελέγξει και να κατανοήσει πολύ κοινές
έννοιες, που όλοι μας τις χρησιμοποιούμε καθημερινά χωρίς να τις σκεφτόμαστε.
Ένας ιστορικός μπορεί να ζητήσει να μάθει τι συνέβη κάποτε στο παρελθόν, αλλά
ένας φιλόσοφος θα ρωτήσει: τι είναι χρόνος; Ένας μαθηματικός μπορεί να ερευνά
τις πιθανές σχέσεις μεταξύ των αριθμών, αλλά ένας φιλόσοφος θα αναρωτηθεί: τι
είναι αριθμός; Ένας φυσικός θα ζητήσει να μάθει από τι συνίστανται τα άτομα ή
πώς εξηγείται η βαρύτητα, αλλά ένας φιλόσοφος θα αναρωτηθεί: πώς μπορούμε
να γνωρίζουμε αν υπάρχει κάτι έξω από τη νόησή μας; Ένας ψυχολόγος μπορεί
να ερευνήσει πώς μαθαίνουν τα παιδιά μια γλώσσα, αλλά ένας φιλόσοφος θα
ρωτήσει: τι είναι αυτό που κάνει μια λέξη να έχει κάποιο νόημα; O καθένας
μπορεί να αναρωτιέται αν είναι κακό να τρυπώνεις στο σινεμά χωρίς εισιτήριο,
αλλά ένας φιλόσοφος θα ρωτήσει: γιατί μια πράξη είναι καλή ή κακή;
Σελίδα 17 του σχολικού βιβλίου

7. Τζιόρτζιο ντε
Κίρικο
Μεταφυσική
νεκρή φύση
Ορίστε τη
μεταφυσική,
σύμφωνα με
τον πίνακα.
Γράψτε…

8. Ξαναγράψτε τις φράσεις, παραλλάσσοντας τους
ο ρ ι σ μ ο ύ ς του ΑΡΚΑ
1. ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΒΓΩ ΑΠΟ ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ, ΑΛΛΑΔΕ ΜΠΟΡΩ
ΝΑ ΘΥΜΗΘΩ ΑΠΟ ΠΟΥ ΜΠΗΚΑ.
2. ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΚΟΥΡΑΖΕΣΑΙ ΤΙΣ ΩΡΕΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ.
3. H ΠΕΙΡΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΧΤΕΝΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΑΠΟΚΤΑΣ ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΙ ΠΙΑ
ΦΑΛΑΚΡΟΣ!
4. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΙΝΑΙ 4 ΛΥΚΟΙ ΚΑΙ 1 ΠΡΟΒΑΤΟ ΝΑ ΨΗΦΙΖΟΥΝ ΓΙΑ
ΦΑΓΗΤΟ.
5. ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΠΩΣ ΞΕΡΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΚΝΕΥΡΙΖΟΥΝ ΕΜΑΣ
ΠΟΥ ΤΑ ΞΕΡΟΥΜΕ.

9. Ξαναγράψτε τις φράσεις, παραλλάσσοντας τους
ο ρ ι σ μ ο ύ ς του ΑΡΚΑ
6. Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ
ΗΛΙΘΙΟΤΗΤΑ.
7. Η ΖΩΗ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ: ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ,
ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ. ΞΕΚΙΝΑΣ ΝΑΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙΣ ΝΑ
ΑΛΛΑΖΕΙΣ ΚΑΝΑΛΙΑ.
8. ΜΕΓΑΛΟΦΥΪΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΟΥ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΓΥΜΝΙΣΤΩΝ
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΤΑΙ ΦΑΤΣΕΣ.
9. Η ΤΥΧΗ ΧΤΥΠΑΕΙ ΤΗΝ ΠΟΡΤΑ ΣΟΥ ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΦΟΡΑ, ΑΛΛΑ Η ΑΤΥΧΙΑ
ΕΧΕΙ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΥΠΟΜΟΝΗ...
10. Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ.

10. 2ος στόχος
• ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΝ
• Οι φιλόσοφοι μας υπενθυμίζουν ότι οι αισθήσεις μας, η λογική μας
συχνά σφάλλουν και ότι τα προφανή /αυτονόητα στην καθημερινή
μας ζωή μπορεί ν’ αλλάξουν·
• γι’ αυτό πρέπει ν’ ανιχνεύσουμε τα όρια των λογικών μας ικανοτήτων.

11. Να αιτιολογήσετε την άποψη του Σωκράτη «ο
ανεξέταστος βίος δεν είναι βιωτός»
Στην απάντησή σας μπορεί να σας βοηθήσει το κείμενο που ακολουθεί:
“Όταν η ύπαρξή μας ακολουθεί μια ρουτίνα χωρίς ποτέ να εξετάζονται τα κίνητρα πάνω στα οποία βασίζεται,
είναι σαν να οδηγούμε ένα αυτοκίνητο που δεν έχει πάει ποτέ σέρβις και του οποίου μπορεί να εμπιστεύεται
κανείς τα φρένα, το σύστημα οδήγησης, τη μηχανή, αφού μέχρι τώρα δεν παρουσίασαν ποτέ πρόβλημα, χωρίς
όμως να παύει να είναι αυτή η εμπιστοσύνη του απόλυτα δικαιολογημένη. Τα τακάκια των φρένων μπορεί να
είναι ελαττωματικά και να μη λειτουργήσουν ακριβώς τη στιγμή που τα χρειάζεσαι περισσότερο. Κατ’
αναλογία, μπορεί οι αρχές στις οποίες στηρίζεται η ζωή του καθένα μας να μην παρουσιάζουν κανένα
απολύτως πρόβλημα, μέχρι που θα παρουσιαστούν οι δυσκολίες της ζωής και οι αρχές αυτές θα τεθούν υπό
αμφισβήτηση.
Αλλά, από την άλλη πλευρά, αν δεν αμφισβητείτε σοβαρά την ορθότητα των αντιλήψεων στις οποίες βασίζεται
η ζωή σας, σίγουρα κάνετε τη ζωή σας φτωχότερη, επειδή ακριβώς δεν αξιοποιείτε τις διανοητικές σας
δυνάμεις. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ότι απαιτεί υπερβολικά μεγάλη προσπάθεια ή ότι φέρνει μεγάλη
αναστάτωση η ενασχόληση με τέτοια θεμελιώδη ερωτήματα. Ίσως να είναι ευτυχισμένοι και βολεμένοι μέσα
στις προκαταλήψεις τους. Άλλοι όμως νιώθουν μεγάλη επιθυμία να δώσουν απαντήσεις στα φιλοσοφικά
ερωτήματα και κάτι τέτοιο αποτελεί πρόκληση γι’ αυτούς”.
(N. Γουορμπάρτον, Φιλοσοφία. Τα βασικά ζητήματα

12. 3ος στόχος
• ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ
ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Η κοινή εμπειρία διαφορετικές όψεις η φιλοσοφία:
Η θρησκεία του πώς σχετίζονται
Η τέχνη κόσμου μεταξύ τους
Η επιστήμη πώς η μια οδηγεί
στην άλλη

13. Η σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ
Συνολική
θεώρηση
του
κόσμου

14. 4ος στόχος
• ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ
ΖΩΗΣ ΜΑΣ
• η φιλοσοφία έχει και πρακτικούς στόχους
• η φιλοσοφία είναι και τέχνη του βίου.

15. Ρενέ Μαγκρίτ, Η φιλοσοφία στο μπουντουάρ 1966
Το χιούμορ υποχωρεί
μπροστά στην
ένταση του ερωτικού
στοιχείου. Το νυχτικό
αποκαλύπτει αυτά
που, κανονικά,
πρέπει να κρύβει.
Γιατί η φιλοσοφία
στο μπουντουάρ;

16. Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια
• “Επειδή λοιπόν η παρούσα φιλοσοφική μας ενασχόληση δεν έχει ως
στόχο της, όπως οι άλλες, τη θεωρητική γνώση (η έρευνά μας δε
γίνεται για να μάθουμε τι είναι η αρετή, αλλά για να γίνουμε ενάρετοι -
αλλιώς δε θα είχε κανένα νόημα), είναι ανάγκη να εξετάσουμε το θέμα
των πράξεων, δηλαδή το πώς πρέπει να τις πράττουμε”.

17. Μάρκος Αυρήλιος, Τα εις εαυτόν, σελ.18
• “Του ανθρώπινου βίου η διάρκεια είναι στιγμή, η ύλη ρευστή, η αίσθηση αμυδρή,
όλου του σώματος η σύσταση φτιαγμένη για να σαπίσει, η ψυχή είναι σβούρα, η
τύχη δεν προβλέπεται και η φήμη δεν κρίνεται. Με άλλα λόγια, του σώματος όλα
ποταμός κι επιδρομή από ξένους και η φήμη μετά θάνατον λήθη. Τι λοιπόν μπορεί
να μας οδηγήσει; Ένα και μόνο, η φιλοσοφία. Και τούτο, όσο κρατούμε το
εσωτερικό μας δαιμόνιο μακριά από ατιμία και βλάβη, δυνατότερο από ηδονές και
πόνους, να μην κάνει τίποτε όπως τύχει, ούτε με ψευτιές και με υποκρισία, και να
μη χρειάζεται άλλοι να κάνουν ή να μην κάνουν κάτι. Επίσης, τα συμβάντα και τα
μοιραία να τα παραδέχεται, γιατί έρχονται απ’ όπου κι αυτός ήλθε, και πάνω απ’
όλα τον θάνατο με ήρεμη γνώμη να τον περιμένει, όχι ως άλλο τι παρά ως διάλυση
των στοιχείων, από τα οποία κάθε ζώο συνίσταται. Αν λοιπόν για τα στοιχεία
χωριστά δεν είναι τίποτε το φοβερό ακατάπαυστα να μεταβάλλονται σε κάτι άλλο,
γιατί να φοβάται κανείς τη μεταβολή και τη διάλυση του συνόλου; Eίναι πράγμα
φυσικό και κακό δεν έρχεται από τη φύση”.
• Στο παραπάνω απόσπασμα ο Ρωμαίος φιλόσοφος Μάρκος Αυρήλιος διατυπώνει
επιγραμματικά μερικές κύριες αντιλήψεις της στωικής φιλοσοφίας. Νομίζετε ότι
συμφωνούν με αυτό που στην καθημερινή ζωή χαρακτηρίζουμε "στωικότητα";

18. Η γνωστή άποψη του σοφιστή Ιππία ότι "…από τη φύση
μας είμαστε σ' όλα όμοιοι, και βάρβαροι και Έλληνες"
μπορεί να λειτουργήσει ως επιχείρημα για τη στήριξη της
ανεκτικότητας απέναντι σε άλλους ανθρώπους με
διαφορετικές συνήθειες και αντιλήψεις από τις δικές μας;
σελ.18 του σχολικού βιβλίου