Charles Dickens

1. ÇARLZ DIKKENS(07.02.1812- 09.06.1870)

2. Çarlz Con Huffam Dikkens 7 fevral1812-ci ildə Portsi
adasında Lendportda Elizabeth Dikkens və Con Dikkensin
ailəsində anadan olub. Səkkiz uşaqdan ikincisi idi. Atası
Hərbi Dəniz Qüvvələrində məmur idi və müvəqqəti olaraq
rayonda işləyirdi. Çarlz dünyaya gələndən biraz sonra
onlar Londona köçdülər. O, 9 yaşında məktəbə başladı,
lakin atasının böyük məbləğdə borcu olduğu üçün həbsə
girdi və bu da Dikkensdə dərin bir yara açdı. O, məktəbə
gedə bilmədi və boya fabrikasında işə başladı. Balaca Çarlz
fabrikadakı ağır çalışma şərtləri, ümidsizliklə tanış oldu. Bu
isə əsərlərində bəzi obrazların yaranmasında ona ilham
verdi. Dikkens hələ uşaq yaşlarında оlаrkən dilənçilik
dəhşətlətini görmüş, Ьоrс həbsxanasının qауdаları ilə tanış
olmuşdu. Onun müflisləşmiş atası da Ьu həbsxanaya
düşmüşdü. 1823-cü ildə ilk ibtidai təhsilini başa vurdu və
müstəqil qazanc əldə etmək üçün məktəbi yarım qoydu.
Əvvəlcə fabrikda butulkayuyan, sonra isə mirzə,
məhkəmədə klerk, parlament stenoqrafçısı və repertyor
kimi çalışmışdı. Jurlanist kimi də fəaliyyət göstərmiş,hətta
bir sıra qəzetlərlə əməkdaşlıq etmiş, ilk oçerk və
felyatonlarını yazıb çap etdirmişdir. Dikkens 20 il ərzində
həftəlik jurnalı redaktə etdi, 15 roman, beş roman, yüzlərlə
qısa hekayə və qeyri-bədii məqalə yazdı, mühazirələr
oxudu və mütaliələr etdi, yorulmaz məktublar yazıçısı idi.
Çarlz Dikkens 8 yaşında Servantes, Henri Filding və min bir
gecə nağıllarını tapır(evlərinin tavanından). Bu kitabları
həm oxuyur, həm də obrazları canlandırmağa çalışırdı.
Beləliklə də, aktyor və yazar olmaq xəyalları qurur.

3. ŞƏXSI HƏYATI
1815-ci il 9 mayda Edinburqda (Şotlandiya) Corc Hoqardın
ailəsində dünyaya gəlib. O, 10 uşağın içində ən böyük kızı idi.
Corc Hoqart Şotlandiyalı hüquqşunas,qəzet redaktoru, musiqi
tənqidçisi və musiqişünas olmuşdur. Ketrin 1824-cü ildə ailəsi
ilə birlikdə İngiltərəyə köçdü. Onun atası Dikkensin gənc
jurnalist olduğu “Səhər xronikası”-da yazıçı və musiqi
tənqidçisi, daha sonra isə Axşam Xronikasının redaktoru oldu.
Dikkens 19 yaşlı Ketrini bəyəndi və onu 23-cü ad gününə
dəvət etdi. Ketrin və Dikkens daha sonra 1835-ci ildə
nişanlandılar və 2 aprel 1836-cı ildə evləndilər. Onlar
Bloomsbury-də ev qurdular və on uşaq dünyaya gətirdilər.
Həmin dövrdə Çarlz yazırdı ki, zəngin və məşhur olsa belə,
heç vaxt Ketrinlə birlikdə o kiçik mənzildə olduğu qədər
xoşbəxt olmayacaq. 1845-ci ildə Çarlz Dikkens Leigh Hunt-ın
xeyrinə həvəskar teatr olan “Hər kişi öz yumorunda” filmini
hazırladı və sonrakı tamaşada Ketrin Dikken kiçik bir rol
oynadı. 1851-ci ildə “Ketrin Dikkens “Axşam yeməyində nə
yeməliyik?” kitabını çap edir. Həmçinin 1851-ci ildə, təxminən
8 aylıq qızı Dora Dikkensin ölümündən sonra o, əsəb böhranı
keçirdi. Həmçinin 1851-ci ildə, təxminən 8 aylıq qızı Dora
Dikkensin ölümündən sonra o, əsəb böhranı keçirdi. 1858-ci
ilin iyununda Çarlz və Ketrin Dikkens ayrıldılar. Dikkens və
Ketrin ayrılıqdan sonra az yazışırdılar, lakin o, xərçəngdən
ölənə qədər ərinə və onun xatirəsinə bağlı və sadiq qaldı.
1879-cu ildə ölüm döşəyində ikən Ketrin Dikkensdən aldığı
məktublar toplusunu qızı Keytə verdi və ona dedi ki, "bunları
Britaniya Muzeyinə ver - dünya [Çarlzın] məni bir dəfə
CATHERINE THOMSON "KATE"
DICKENS

4. DIGƏR QADINLAR
Ketrin ilə ayrılmaqlarının səbəbi məlum deyil,
lakin o vaxtdan bəri diqqətlər Dikkensin və Ellen
Ternan yaxud Ketrinin bacısı Georgina Hoqart
arasındakı münasibət şayiələrinə yönəlib.
İddialara görə, Ellen Ternan üçün bilərzik bir neçə
ay əvvəl Dikkens ailəsinə təhvil verilib və bu,
ittihamlara və təkziblərə səbəb olub. Daha sonra
Dikkensin dostu William Makepeace Thackeray
iddia etdi ki, Dikkensin Ketrindən ayrılması ona
deyildiyi kimi Georgina Hoqartdan çox Ternanla
münasibətinə görə baş verib. Bu söz Dikkensin
diqqətini çəkdi və Dikkens o qədər qəzəbləndi ki,
az qala Dikkens-Tekeray dostluğuna son qoya.
Ellen yaşca da balaca idi ondan.
ELLEN TERNAN

5. MARY DICKENS
CHARLES CULLIFORD
BOZ DICKENS KATE PERUGINI

6. WALTER LANDOR
DICKENS
FRANCIS JEFFREY
DICKENS
ALFRED D'ORSAY
TENNYSON DICKENS

7. SYDNEY SMITH HALDIMAND DICKENS SIR HENRY FIELDING DICKENS

8. DORA ANNIE DICKENS EDWARD DICKENS

9. ÇARLZ DIKKENSIN YAŞADIĞI DÖVRDƏ REALIZM
• XIX əsr ümumidünya mədəniyyət və ədəbiyyatı tarində ikinci İntibah dövrü sayıla bilər.
Qərbi Avropa maarifçilik hərəkatının möhkəm bünövrəsi üzərində yetişən XIX əsr
dünya mədəniyyəti bəşəriyyətə bir-birndən qiymətli sənət nümunələri bəxş etmişdir.
XIX əsrin birinci yarısında Fransada romantizmlə tənqidi realizmin eyni vaxtda inkişaf
etmişdir. Qısa müddətdə Qərbi Avropa və Rusiyada realizm dünyasının inkişafına təsir
göstərən Stendal, Onore de Balzak kimi realizm tənqidçiləri meydana çıxdı. Avropada o
dövrdə realizmə təbii məktəb də deyirdilər, əslində təbiət və reallıq sözləri eyni
mənaya gəldi və bunlar sinonim terminlər idi. Tənqidi realizm ifadəsində tənqid sözü
kapitalist reallığa aid idi. Onların əsas məqsədi burjua cəmiyyətini təhlil və tənqid
etmək, insanların çatışmazlıqlarını, problemlərini üzə çıxarmaq idi. Tənqidi realizmin
ümumi xüsusiyyəti ondan ibarət idi ki, onun bütün böyük nümayəndələri yaşadıqları
cəmiyyətə mənəvi müxalifətdə idilər.

10. YARADICILLIQ FƏALIYYƏTININ 1-CI DÖVRÜ
• 1833-cü ildə isə onun ilk hekayəsi işıq üzü görür.Bundan sonra o, Boz ləqəbi ilə London burjua nümayəndələrinin
həyatından bəhs edən silsilə oçerklər yazır. Onun bu yazıları 1835-ci ildə “Bozun oçerkləri” adı altında çap
olunmuşdur. Artıq bu illərindən başlayaraq gənc Dikkens tək jurnalist kimi yox, həm də bir yazıcı kimi həyatda özünə
yer eləməyə çalışırdı. "Bozun oçerkləri" kitabından sonra o, 1936-cı "Pikvik klubunun qeydləri" kitabını çap edib.
Bundan sonra birbirinin ardınca onun "Oliver Tvisť" (1837), “Nikolas Nikklbi” (1838), “Qədim dövrlər dükanı” (1839) və
“Barnabi Rac” (1841) romanlarını çap edib.1842-ci ildə azadlıq və xoş güzəran əldə etmək üçün Amerikaya (ABŞ)
səyahət edir və tezliklə aldandığını anlayır. Bir il sonra Çarlz "Martin Çezzlviť" romanını oxuculara təqdim edir. 40-cı
illərdə Dikkens məşhur “Yeni il hekayələri” silsiləsini və “Dombi və oğlu” (1847) romanını nəşr etdi. Bir müddət
Dikkensin yaradıcılığında fasilə yaranır. Qərbi Avropada, eləcə də doğma İngiltərədə baş verən siyasi-ictimai hadisə və
proseslər müəllifin dünyagörüşünə birbaşa təsir göstərir. O zaman İngiltərə həddindən artıq yoxsulluq içində idi,
sinifləşmə prosesi sürətlənirdi. Cəmiyyətdə gedən bütün bu proseslər Dikkens dünyagörüşündə baş verən bütün
ictimai-siyasi hadisələrə tənqidi münasibət formalaşdırırdı. Avropanı yerindən oynadan inqilab tufanlarına rəğbətlə
yanaşmasına mane olmamışdır. Daim həyatın dibində, cəmiyyətin ən aşağı təbəqəsinin - səfil və yoxsul insanların
arasında olan yazıçı bu inqilabların sadə xalq kütləsinə xeyir verəcəyinə ürəkdən inanırdı və bu proseslərə rəğbətlə
yanaşırdı. Ancaq o, dağıdıcılıq meyillərinin əleyhinə olmuşdur və elə ona görə də çartist hərəkatı onu qorxutmuşdur.
1948-ci ildən sonra Dikkens bir sıra sosial məzmunlu romanlar yazır. Bunlardan, xüsusilə, “Soyuq ev” (1852), “Ağır
zamanlar” (1854), “Balaca Dorrit” (1856) romanları diqqətəlayiqdir. Eyni zamanda bu illərdə Dikkens daha çox öz
əsərlərini oxumağa diqqətini artırır. Onun əsəri qiraətlə oxumaq istedadı da elə bu zaman məlum olur. 40-cı illərin
sonlarında Dikkens "Devid Kopperfild" (1850) romanını yazır və nəhayət, 50-ci illərin əvvəllərindən etibarən isə onun

11. YARADICILLIQ FƏALIYYƏTININ 2-CI DÖVRÜ
• Bu dövrdə Dikkens“Soyuq ev” (1852), “Ağır zamanlar” (1854) və “Balaca Dorrit”
(1856) romanlarını yazmışdır. “Devid Kopperfild” romanı öz ideya və məzmun
səciyyəsinə görə yazıcının bu vaxta qədər yazdığı əsərlərdənfərqlənir. Bu əsərin
qəhrəmanı burjua dünyasını dəyişəmək haqqında düşünməyən bir sənətkardır.
Avtobioqrafik səciyyə daşıyır bu roman. "Balaca Dorrit" romanı Dikkensin
yaradıcılığının ikinci dövründə yazdığı və sosial mövzuya həsr etdiyi son əsəridir. Bu
romandan sonra o, “İki şəhər haqqında povest”, “Böyük gözləmələr", "Bizim ümumi
dostumuz” əsərlərini çap etdirmiş və “Edvin Drudun sirri" romanını yazmağa
başlamış, ancaq əcəl aman verməmiş və onu bitirə bilməmişdi. 50-ci illərin
sonlarından başlayaraq o, az yazır, sosial mövzulardan uzaqlaşır, əsərlərinin mövzu
dairəsi daralır. Ömrünün son on illiyi onun yaradıcılığının süqut illəri kimi
səciyyələnir.

12. ƏSƏRLƏRINDƏ PERSONAJLAR
• Dikkensin bioqrafı Kler Tomalin onu ingili romanında Şekspirdən sonra ən böyük oersonaj yaradıcısı hesabedir.
Dickensianpersonajları , xüsusən də adətən şıltaqadlarına görə ingilis ədəbiyyatında ən yaddaqalanlardandır.
populyar mədəbiyyətin bir hissəsi kimi tanınır və bəzi hallarda adi dilə keciblər: məsələn, Scrooge, qarmaqarışıq xəsis
birisidir. Onun bütün romanlarında qabarıq şəkildə çəkilmiş bir “xarakter” Londonun özüdür. Bir çoxları real həyatdan
götürüldü: Xanım Niklbi portretdə özünü tanımasa da, anasına əsaslanır. , necə ki, cənab Micawber atasının “ritorik
coşqunluğu” aspektlərindən qurulmuşdur. Müəlliflər tez-tez real həyatda tanıdıqları insanların personajlarının
portretlərini çəkirlər. Devid Kopperfild çoxları tərəfindən Dikkensin üstüörtülü tərcümeyi-halı kimi qəbul edilir. “Soyuq
evdə”də bitib-tükənməyən məhkəmə işlərinin və hüquqi arqumentlərin səhnələri Dikkensin qanun katibi və
məhkəmə müxbiri kimi təcrübələrini, xüsusən də 1844-cü ildə Kanseriyada müəllif hüquqlarını pozduğuna görə
naşirləri məhkəməyə verərkən qanunun prosessual gecikməsi ilə bağlı bilavasitə təcrübəsini əks etdirir. Dikkensin
atası borca ​​görə həbsxanaya göndərildi və bu, onun bir çox kitablarında ümumi mövzuya çevrildi. Bu, Dikkensin
müəssisə ilə bağlı öz təcrübələrindən irəli gələn Kiçik Dorritdəki Marşalsi həbsxanasındakı həyatın təfərrüatlı təsviri
ilə. Devid Kopperfilddəki Balaca Em'li və İki Şəhərin Nağılındakı Lucie Manette kimi Dikkensin bir neçə qız portretinə
təsir etmişdir. Ola bilsin ki, Dikkens öz uşaqlıq təcrübələrindən istifadə edib, lakin o, həm də onlardan utanırdı.
Ölümündən altı il sonra, Con Forster Dikkensin əməkdaşlıq etdiyi tərcümeyi-halını nəşr edənə qədər çox az adam
onun erkən həyatının təfərrüatlarını bilirdi. Dikkens Meri Hoqarda çox bağlandı və o, 1837-ci ildə qısa bir xəstəlikdən
sonra onun qucağında öldü. O, onun “ Qədim dövrlər dükkanı” kitabını ona ithaf edib, və onun ölümü Kiçik Nellin
ölümü kimi uydurulmuşdu. “Devid Kopperfield” kitabındaı Dora obrazı isə aşiq olduğu Maria Bildinq idi.

13. ƏSƏRLƏRI
1. Pikvik klubunun qeydləri (1936). 11. Həyat döyüşü: eşq hekayəsi ( 1846)
2. Oliver Tvistin macəraları (seria şəklində 1937-39, kitab şəklində 1938) 12. Dombi və oğlu (1847)
3. Nİkklas Nikklbi (1938-39) 13. Devid Kopperfield ( 1850)
4.Qədim dövrlər dükanı (1839). 14. Soyuq ev (1852)
5. Barnabi Rac (1841) 15. Çətin zamanlar (1854)
6.. Nəsrlə yazılmış Milad nəğməsi (1843) 16. Balaca Dorrit (1856)
7. Martin Çezelvit (1843-44 ) 17. İki şəhərin hekayəsi (1859)
8. Yeni il nəğməsi (1843-44)) 18. Böyük ümidlər (1860-61)
9. Çınqıllar”Zənglər” (1844) 19. Ortaq(müsştərəq) dostumuz (1864-65)
10. Ocaqdaki kriket (1845) 20. Edvin Drudun sirri (1870)

14. • İKI ŞƏHƏRIN HEKAYƏSI
YAŞAMA QAYITMIŞ
İlk hissədə hadisələr 1775-ci il həkim Aleksandr Manettin
azadlığa buraxılması ilə başlayır və ancaq bu dövrü əhatə
edir. Tellson bankının işçilərindən biri olan Ceri bankın
menecerlərindən biri olan Loriyə xəbər çatdırmaq üçün
yola düşür. Lorinin də sərnişin olduğu faytona çatan Ceri
digər sərnişinlərin və faytonçunun şübhəli baxışlar
arasında məktubu Loriyə çatdırır , o isə əvəzində Ceriyə
banka cavab olaraq «yaşama qayıtmış» deməsini tapşırır.
Bu deyim 18 ilin dustaqlığındam sonra azadlığa
çıxmışhəkim Aleksandr Manettəyə yönəldilir. Doverə çatan
Lori burada həkimin qızı, atasını ölmüş bilən Lusiyaya
xəbəri çatdırır və onunla birgə Fransaya gedir. Parisdə ,
yoldaşı ilə birgə şərab evi işlədən Ernestin yanında şəraitsiz
bir yerdə qalan həkim Aleksandr, ağır dustaqlıq həyatının
ucbatından psixi problemlər yaşayır, keçmişini
xatırlamaqda çətinlik çəkirdi. Bölüm Lori və Luisanın
Ernestin köməkliyi ilə həkimi İngiltərəyə aparmaq üçün
yola düşməsi ilə sona yetir. Birinci kitab 6 fəsildən
ibarətdir.

15. İKI ŞƏHƏRIN HEKAYƏSI
QIZIL BAĞ
İkinci hissə beş il sonra, İngiltərədə 1780-ci ildə Telson Bankın təsviri ilə başlayır. Bankın
keçmiş işçisi Cerriyə Old Bailey-dəki məhkəməyə məktub yazmağı tapşırdı. Fransalı
mühacir Çarlz D.-nin vətənə xəyanətdən ittiham olunduğu məhkəməsində ona qarşı
ifadə verən ingilis casusları Con Barsad və Rocer Şimali Amerikadakı İngilis əsgərləri
haqqında məlumatı Fransayanötürdüklərini, Dr. Şahid qismində dindirilənlər arasında
Mannet və qızı da var. Con Çarlzı hər yerdə tanıyacağını deyir, bu da Striverin vəkilini
Çarlza bənzəyən Sidneyə çəkir. Məhkəmə Çarlzı təqsirsiz hesab edir. Müəllifin çaqqal
adlandırdığı Sidney Striverə təkcə bu işdə deyil, digər işlərdə də baş köməkçidir. Striverin
vəkil kimi parlaq gələcəyi olsa da, onun ən yaxın dostu Sidneyin gələcəklə bağlı heç bir
hədəfi yoxdur. Dostları da, Çarlz da həkim qızının təsiri altındadır. Həkim və İngiltərəyə
köçən qızı Lori ilə tanış olan otel qulluqçusu Pross səs-küydən uzaq yeni evlərində
yaşamağa başlayır. Kəndliləri əsarətdə saxlamağın ən yaxşı yolunun qorxu olduğunu
düşünən senator Marcis Evremond kənd yolunu keçərkən faytonçusuna sürəti
artırmasını deyib və avtomobil uşağın üzərinə çırpılır və o,ölüb. Qarşıdurma yaranır və
Marks oğlanın ölümü üçün Qasparın üstünə pul atır. Qasparda ona təsəlli verən
Dafercaya da “fəlsəfəsi” üçün pul ödəyir. Marks getməyə hazırlaşarkən pulun bir hissəsi
geri atılır, naməlum şəxsin ona atdığı pul onu hiddətləndirir və o, hədə-qorxu gəlməyə
başlayır. Qanun qarşısında kəndlilərlə istədiyini etmək hüququna malik olan Marksa heç
kim cavab verməyə cürət etmir . Evə gələn Markiz qardaşı oğlu Çarlzla qarşılaşır .
Qohumlarının kəndli-torpaq məsələlərinə fərqli baxışlarının olması onlar arasındakı
müzakirələr təzələyir. Həmin gecə Qaspard Marksın ardınca gedərək evinə çatdı və gecə
Marksı öldürdü. Daha sonra tapılaraq asılır.Londonda yaşayan Çarlz fransız dili və
ədəbiyyatından dərs deyir. Lucia ilə evlənir. Sidney Lüsiyanı sevdiyini etiraf edir və
onunla dost olmağa razılaşır. Toy günü Darnay , Dr. O, Manetə əsl soyadını açıqladı və
bu, onun köhnə ayaqqabıçılıq vərdişinə qayıtmasına səbəb oldu. Doqquz gün şokda
olan Dr. Manett özünə gələn kimi Lori və Pross pistaxtanı tamamilə sındırmaq qərarına
gəldilər. Lucia və Çarlzın bir oğlu və bir qızı olsa da, oğlan körpəlikdə öldü. Sidney də dul
və üç uşaq bir qadınla evlidir. Defari və dostları üsyan etməyi planlaşdırır və Defarın
arvadı onlara kömək edir. Defari 1789-cu ildə Bastiliyanın ələ keçirilməsinə rəhbərlik
etmişdir. Həbsxananın ələ keçirən Defari və dəstəsi bir divarda“şimal qülləsi 105” və
“A.M” yazılarını oxuyur, digər tərəfdə isə Aleksandr Manett kimi şərh edir. Üsyançı
kəndlilər yaxınlıqdakı varlı evləri , o cümlədən Evremondun evini yandırdılar. Fransada
xaos yaranır və aristokratlar İngiltərəyə qaçırlar. 1792-ci ildə Lorii sənədləşmə işləri üçün
Parisə getməli olur.Əmisinin qulluqçularından Qabeldən məktub alan Çarlz heç kimə
demədən Parisə getməyə qərar verir. İkinci kitab 24 fəsildən ibarətdir.

16. Zamanların en iyisiydi,
zamanların en kötüsüydü,
hem akıl çağıydı, hem
aptallık, hem inanç devriydi,
hem de kuşku, aydınlık
mevsimiydi, Karanlık
mevsimiydi, hem umut
baharı, hem de umutsuzluk
kışıydı, hem her şeyimiz
vardı, hem hiçbir şeyimiz
yoktu, hepimiz ya doğruca
cennete gidecektik ya da tam
öteki yana

17. 7 yaşlı Filip Pirrip (Pip) öz bacısı və bacısının yoldaşı(Jo)
iləyaşayır. Böyük bacısı onu və həyat yoldaşını tez-tez döyür,
təhqiredir. Pip mütəmadi olaraq valideynlərini məzarını ziyarət
edir qəbirsanlıqda , bu ziyarətlərin birində o həbsdən qaçmış
biri ilə rastlaşır. Balaca Pipi hədələyib ondan yemək və
qandalları kəsmək üçün alət gətirməsini tapşırır. Pip evdən
lazım olanları gizlincə götürüb növbəti güngətirir. Həmin gün
axşam həbsxanadan qaçan qaçaq tutulur. Miss Xevişem
himayə etdiyi qızı Estella üçün oynamağa yoldaş axtararkən ,
Jonun dayısı mister Pamblçuk Pipi məsləhər görür.Bundan
sonra dəfələrlə Pip onlarda olub Estella ilə oynayır və
Estellanı sevməyə başlayır. Lakin toy günü aldadılmış miss
Xüvişem Estellanı əks cinsə qarşı amansız böyüdüb . Pip
təhsil almaq həvəsindədir. Və bir gün vəkil Jeqqers adının
açıqlanmasını istəməyən bir şəxsin Pipi mailiyyələşdirmək
istədiyini xəbər verir. Pip isə bu naməlum şəxsin Miss
Xevişem olduğunu düşünür və gələcəkdə Estella ilə
nişanlanmaq üçün yaxınlaşdığını hiss edir. Londona köçüb
ora asanlıqla bu həyata alışır. Lakin bir gün həbsdan qaçıb
məzarlıqda rastlaşdığı Abel Meqviç Pipə qonaq gəlir. Bu
görüşdən sonra Pip anlayrki, onu maliyyələşdirən Miss
Xevişem deyil, məzarlıqda yardım etdiyi Abel Meqviçdir və bir
çox həqiqətlər üzə çıxır. Abel Meqviç Estellanın atası, vəkil
Jeqqersin ev işlərində kömək edən xanım isə onu anasıdır.
Miss Xevişem isə Estellanı nifrətlə böyütdüyü üçün peşman
olur amma paltarına düşən yanğın onun həyatına son qoyur.
Abel Meqviç ölkədən qaçmaq istəyəndə tutulur və xəstəlikdən