1. พุทธภาวนาวิธี
กสิณ 10

2. วิชาการปฏิบัติกรรมฐาน
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา

3. 3

4. 4
วิธีฝึกสมาธิมี ๒ ประเภท (อบรมจิต)
สมถกัมมัฏฐาน เป็นอุบายสงบใจ
วิปัสสนากัมมัฏฐาน เป็นอุบายเรืองปัญญา

6. การพัฒนาตน
6

7. กสิณ ๑๐
กสิณ คือ การเพ่ง หมายถึง “วัตถุ
อันจูงใจ คือ จูงใจให้เข้าไปผูกอยู่ เป็น
ชื่อของกัมมัฏฐานที่ใช้วัตถุสําหรับเพ่ง
เพื่อจูงจิตให้เป็นสมาธิ” มี ๑๐ ประการ

8. ๑.
ปฐวีกสิณ
ธาตุดิน/
ของแข็ง
(ไม่ใช่เฉพาะดิน)

9. ปฐวีกสิณ
จิตเพ่งดิน โดยกําหนดว่าสิ่งนี้เป็นดิน หายใจเข้าให้
ภาวนาว่า "ปฐวี“หายใจออกให้ภาวนาว่า "กสิณัง" เมื่อปฏิบัติอยู่ดังนี้ ก็จะ
ข่มนิวรณ์ธรรม เสียได้โดยลําดับ กิเลศก็จะสงบระงับจากสันดาน สมาธิก็
จะกล้าขึ้น จิตนั้นก็ชื่อว่าตั้งมั่น เป็นอุปจารสมาธิ เมื่อทําได้สําเร็จปฐมฌาน
แล้ว ก็พึงปฏิบัติในปฐมฌานนั้นให้ชํานาญคล่องแคล่วด้วยดีก่อนแล้วจึง
เจริญทุติยฌานสืบต่อไปได้

10. การพัฒนาตน 10

11. ๒.
เตโช
กสิณ
(ธาตุไฟ/
ธาตุร้อน)

12. เตโชกสิณ
จิตเพ่งไฟ คือการเพ่ง
เปลวไฟโดยกําหนดว่าสิ่งนี้เป็นไฟ หายใจเข้าให้
ภาวนาว่า “เตโช” หายใจออกภาวนาว่า "กสิณัง"

13. ๓.
วาโยกสิณ
(ธาตุลม)

14. วาโยกสิณ
จิตเพ่งอยู่กับลม นึกถึงภาพลม โดยกําหนดว่าสิ่งนี้เป็นลม หายใจเข้าให้
ภาวนาว่า "วาโย" หายใจออกภาวนาว่า "กสิณัง"

15. ๔.
อากาสกสิณ
(ช่องวาง)

16. อากาสกสิณ (ช่องว่าง)
จิตเพ่งอยู่กับอากาส นึกถึงอากาศ คือการเพ่งช่องว่าง โดยกําหนด
ว่าสิ่งนี้เป็นช่องว่าง เวลาหายใจเข้าให้ภาวนาว่า “อากาส”
หายใจออกภาวนาว่า "กสิณัง"

17. ๕.
อาโลกกสิณ
(แสงสว่าง)

18. อาโลกกสิณ
จิตเพ่งอยู่กับแสงสว่าง นึกถึงแสงสว่าง วิธีเจริญอาโลกกสิณให้ผู้ปฏิบัติยึดโดย
ทําความรู้สึกถึงความสว่าง ไม่ใช่เพ่งที่สีของแสงนั้น เวลาหายใจเข้าให้
ภาวนาว่า "อาโลก" หายใจออกให้ภาวนาว่า "กสิณัง"

19. ๖.
อาโปกสิณ
(ธาตุน้ํา/
ของเหลว)

20. อาโปกสิณ
จิตนึกถึงน้ําเพ่งน้ําไว้ คือการเพ่งน้ํา โดยกําหนดว่าสิ่งนี้เป็นน้ํา หายใจเข้าให้
ภาวนาว่า "อาโป" หายใจออกภาวนาว่า "กสิณัง" ให้เลือกภาวนากสิณใด
กสิณหนึ่งให้ได้ถึงฌาน 4 หรือฌาน 5 กสิณอื่นๆ ก็ทําได้ง่ายทั้งหมด พวก
ที่สองคือกสิณเฉพาะอุปนิสัยหรือเฉพาะจริตมี 4 อย่าง สําหรับคนโกรธ
ง่าย คือพวกโทสะจริต

21. ๗.
โลหิตกสิณ
(สีแดง)

22. โลหิตกสิณ
โลหิตกสิณ เพ่งกสิณ หรือนิมิตสีแดงจะเป็นดอกไม้แดง
เลือดแดง หรือผ้าสีแดงก็ได้ทั้งนั้นจิตนึกภาพสีแดงแล้ว
ภาวนาว่า “โลหิต กสิณังๆๆๆ”

23. ๘.
นีลกสิณ
(สีเขียว)

24. นีลกสิณ
นีลกสิณ เพ่งสีเขียว ตาดูสีเขียวใบไม้ หญ้า หรืออะไร
ก็ได้ที่เป็นสีเขียว แล้วหลับตาจิตนึกถึงภาพสีเขียว
ภาวนาว่า นีล กสิณังๆๆๆ

25. ๙.
ปีตกสิณ
(สีเหลือง)

26. ปีตกสิณ
เพ่งสีเหลือง จิตเพ่งของอะไรก็ได้ที่เป็นสีเหลือง
ภาวนาว่า ปีต กสิณังๆๆๆ

27. ๑๐.
โอทาตกสิณ
(สีขาว)

28. โอทาตกสิณ
โอทาตกสิณ ตาเพ่งสีขาวอะไรก็ได้แล้วแต่สะดวก แล้วหลับตานึก
ถึงภาพสีขาว ภาวนาโอทา กสิณังๆๆๆ จนจิตมีอารมณ์เป็นหนึ่งไม่
วอกแวกไม่รู้ลมหายใจภาพกสิณชัดเจน
ท่านว่าจิตเข้าถึงฌาน ๔ พอถึงฌานที่ ๕ ก็เป็นจิตเฉยมีอุเบกขาอยู่
กับภาพกสิณต่างๆ ที่จิตจับเอาไว้

29. สทา
โสตถี
ภวนฺตุ
เต