1. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
“АЛАГ-ЭРДЭНЭ” ЕРӨНХИЙ БОЛОВСРОЛЫН СУРГУУЛЬ
"БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН”
“БАГШ, АЖИЛТНЫ СУДАЛГААНЫ АЖИЛ”
СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН НЭР:
БОЛОВСРУУЛСАН: НИЙГМИЙН АЖИЛТАН Б.БАЙГАЛМАА
2022 ОН
“ЦҮНХЭН ДОТОРХ
ЦҮНХ”

2. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
2
НЭГ. СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ТАНИЛЦУУЛГА..............................................
1.1 Хураангуй
1.2 Судалгааны түлхүүр үгс
1.3 Судалгааны арга зүй
1.4 Судалгааны зорилго
1.5 Судалгааны зорилтууд
1.6 Хэрэгцээ шаардлага
ХОЁР. АСУУДЛАА ТОДОРХОЙЛОХ ХЭСЭГ....................................................
2.1 Дэвшүүлж буй асуудал
2.2 Таамаглал
2.3 Судалгааны үр дүн шийдэл
ГУРАВ: СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ ...................................
ДӨРӨВ: ХАВСРАЛТ ............................................................................................
4.1 Талархал
4.2 Хавсралт
4.3 Ном зүй

3. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
3
СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ТАНИЛЦУУЛГА
Хамгийн анхны цүнхийг анх 1841 онд Лондон хотод мастер H. J. Cave урлажээ.
Тухайн үеийн нарийн боовны магнат болох Самуил Паркинсоны захиалгаар түүний гэр
бүлийн бүхий л гишүүдэд зориулан аялалын цүнхнүүд урласан бөгөөд эхнэрт нь зориулан
жижиг хэмжээний арьсан цүнх хийж өгсөн байна. Цүнх гэдэг үгийн гарвал утга нь үүргэвч
гэсэн үгнээс гаралтай
Монгол улсад 1921 онд Ардын хувьсгал ялж, Ардын Засгийн газраас шинэ цагийн
боловсролын байгууллага байгуулж, хөвгүүд, охидыг суралцуулах зорилтыг дэвшүүлэн
тавьсан байна. 1921 оны 8 дугаар сарын 14-ний өдрийн Засгийн газрын 11 дүгээр хурлаар
сургуулийн танхим нээж, түүнд хүүхдийг багаас нь сургах тухай хэлэлцэж “Бага сургууль
байгуулах тухай” тогтоол баталсан нь Монгол улсад шинэ цагийн боловсролын тогтолцоо
бий болгох талаар гаргасан хамгийн анхны эрх зүйн баримт бичиг бий болжээ. Өнөө
цагийн сургалтын тогтолцоо, агуулга нь тогтвортой бус , 6 настай хүүхдийг сургуульд
оруулдаг болсон зэрэг асуудлаас урган гарч байгаа янз бүрийн алдаа дутагдлыг арилгахын
тулд энэхүү судалгааг хийх шаардлагатай байна.
ЕБС-ийн суралцагчдын гэрийн даалгаврын ачааллыг буруулах бодлого баримтална .
Гэрийн даалгавар нь хүүхдийг бие даан суралцах хандлага чадварыг эзэмшүүлэх, сурснаа
бататгах сайн талтай боловч 6-9 насны хүүхдийн хувьд ачаалал хэтэрсэн гэрийн даалгавар
нь эсрэгээрээ сурах сонирхлыг бууруулдаг хандлага маш ихээр илэрч байгаа нь эцэг эх ,
багш ,суралцагчдын тулгамдсан асуудал болоод байна .
ЕБС-ийн сурагчид, Цүнхний ачаалал, Сурагчдын сэтгэл зүйн дарамт, ачаалал
 1-5-р ангийн сурагчдын хичээлийн цүнхний жинг тодруулахад туршилтын
арга хэрэглэсэн
 ЕБС-ийн 1-12-р анийн сурагчдын цүнхэд өдөр бүр ямар хэрэглэгдэхүүн
байгааг ажиглалтын арга ашигалан тодрууллаа.
 Google froms ашиглан ЕБС-ийн эцэг эхчүүд болон багш нараас асуулга
судалгаа авсан.

4. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
4
 Бүлгээр болон ганцаарчилсан ярилцлага хийлээ.
 Асуулгын боловсруулалт хийх арга
 Дүгнэлт санал боловсруулах арга
Цүнхэнд байгаа ачаалал нь сурагчын бие махбодод болон сэтгэлзүйд хэрхэн нөлөөлж
байгааг тодорхойлох, хүүхдүүдэд тулгамдаж байгаа асуудлуудыг сургуулийн захиргаа,
эцэг эх, сурагчдын оролцоотойгоор шийдвэрлэх
1. Сурагчдын цүнхэнд байгаа хичээлийн хэрэглэгдэхүүн болон бусад зүйлсийг
судлах, ажиглалт хийх, туршилт явуулах зэргээр биед өгч байгаа ачаалал нь
монгол улс болон дэлхийн бусад орнуудын стандарт норм хэм хэмжээнд
нийцэж байгаа болон хүүхдийн эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлж байгаа
эсэхийг тодруулах.
2. Сурагчид цүнхэндээ бие мах бодын ачааллаас гадна сэтгэл зүйн ачаалал
дарамт, стрэсстэй байдаг эсэхийг судлах
3. Гэрийн даалгаварыг оновчтой болгох гэрийн даалгавараас үүдэлтэй
сурагчдын сэтгэл зүйн ачаалыг бууруулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх.
4. Сурах бичгийг ангид үлдээснээр сурагчдын цүнхний ачааллыг хэдэн хувь
буурах нөхцөл боломж байгааг судлах, сурталчилах.
5. Онолын асуудлыг судлах, туршилтын үр дүнтэй харьцуулан дүгнэлт санал
боловсруулах
6. Анги бүр хүүхэд бүр чухал шаардлагагүй хичээлийн хэрэглэгдэхүүнийг
ангидаа үлдээж болох өөрийн гэсэн шүүгээтэй болох төсөл хөтөлбөрт
хамрагдах.
Энэ хүү судалгааны ажлаар сурагчдын цүнхний ачааллыг судалж сурагчдын бие
махбодод болон сэтгэл зүйд үзүүлж буй нөлөөллийг тодорхойлох хүүхдийн биеийн өсөлт
хөгжилтөнд сөрөг нөлөө үзүүлэх , стресс ядаргаанд орох, эцэг эх , багш сурагчдын
хоорондох харилцааны сөрөг хандлага илэрч байгаа байдлыг шийдвэрлэх хэрэгцээ байгааг
харуулж байна.
1. Хүнд цүнх нь хүүхдийн нуруунд ачаалал өгч эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг.
/ ЕБС-ийн сурагчид дунд ахлах ангид ороод нуруу маш их өвддөг болж байна/

5. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
5
2. Даалгаврын хэмжээ харилцан адилгүй байхаас гадна ачаалал ихтэй байдаг.
/Гэртээ байнга л даалгавараа хийдэг, мөн даалгавараа хийгээгүйгээс болоод
багшаас айх, сургуульдаа дургүй болох хандлага ажиглагддаг./
3. Гэрийн даалгавар нь хүүхдийг бие даан суралцах хандлага чадварыг
эзэмшүүлэх, сурснаа бататгах сайн талтай боловч 6-9 насны хүүхдийн хувьд
ачаалал хэтэрсэн гэрийн даалгавар нь эсрэгээрээ сурах сонирхлыг бууруулдаг
хандлага маш ихээр илэрч байгаа нь эцэг эх , багш ,суралцагчдын тулгамдсан
асуудал болоод байна .
4. Гэр бүл, багш, сурагчдын харилцаанд сөрөг хандлага үүсдэг.
АСУУДЛАА ТОДОРХОЙЛОХ ХЭСЭГ
Гэрийн даалгаварыг бүтээлч хүүхдийн нас бие сэтгэхүй онцлогт тохируулсан, ачаалал
үүсгэхгүй хүүхдийн хөгжил, нийгэмшихүйг дэмжсэн хэлбэрээр зөв төлөвлөн өгөх /зөв
дадал хэвшил олгох, хувцасаа эвхэх, ээждээ туслах, хүнсний бүтээгдэхүүн худалдан авах,
төсөв мөнгө зарцуулж сурах, байшингийн дотоод мкв хэмжиж сурах гэх мэт/
Анги бүр хүүхдийн цүнхний ачаалыг бууруулах тухайн өдөр ашиглахгүй дэвтэр ном
бусад хэрэглэгдэхүүнийг ангид үлдээх нөхцөл боломжоор хангаснаар сурагчдын цүнхний
ачаалыг бууруулах юм.
Багш нарын гэрийн даалгаварт өгдөг 2-3 дасгал даалгаварыг хийхийн тулд сурагчид
4-5 хичээлийн номыг үүрч явдаг энэ асуудлыг багш нартай хамтран шийдвэрлэх.
Үдийн цайны хоолны газартай болох нь сурагчдын цүнхэндээ өдөр бүр үүрч явдаг
үдийн цайны хэрэгсэл жинг сурагчдын цүнхнээс салгах мөн эрүүл аюулгүй халдвар
хамгаалын дэглэмийн асуудалд ч мөн эерэг нөлөө үзүүлнэ.
Гэрийн даалгаварыг оновчтой зөв төлөвлөн өгсөнөөр сурагчдын сэтгэл зүйн болон бие
махбодын ачаалал дарамт багасна.
Хүүхэд бүр өөрийн гэсэн сургалтын болон бусад хэрэглэгдэхүүнээ хийдэг шүүгээтэй
болсоноор хэрэглэгдэхгүй зүйлсээ ангид үлдээх боломжтой болж цүнхны ачаалал
багасна.
Цүнхний талаарх ерөнхий ойлголт, дэлхийн улс орнууд болон монгол улсад
баримталж буй бодлого:
Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын гаргасан судалгаагаар сурагчдын цүнх тухайн
насны хүүхдэд тохирох зохистой хэмжээнээс хүнд байх нь бие бялдрын өсөлт, хөгжилтөд

6. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
6
сөргөөр нөлөөлөөд зогсохгүй булчингийн ачаалал, сээр нурууны хазайлт,
нуруу нугалмын өвчлөлийг үүсгэдэг байна.
Олон улсын жишигт бага ангийн хүүхдийн цүнхний дундаж жин
биеийн жингийн 10-15 хувиас хэтрэхгүй байх ёстой гэсэн стандарт бий.
АНУ гэхэд хүүхдийн цүнх биеийн жингийн 5-10 хувиас ихгүй байх дүрэм мөрддөг.
Манай улсын хувьд хүүхдийн цүнхний жинд өнөөг хүртэл стандарт тогтоогоогүй.
Хүүхдийн цүнхэнд сурах бичиг, дэвтэр, үзэг, харандааны сав, аяга, халбага, биеийн
тамирын хувцас гээд хамгийн багадаа 5-6 төрлийн хичээлийн хэрэгсэл байдаг.
Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын гаргасан зөвлөмжид дурдсанаар хичээлийн
хэрэгсэл дараах жинтэй байна гэсэн зөвлөмж боловсруулсан байдаг
Бага ангид өдөрт дунджаар дөрвөн хичээл орно гэж бодъё. Тэгвэл үүн дээр дөрвөн
хичээлийн ном, дэвтэр хийгээд бусад хэрэгслийг тооцож үзвэл бага ангийн сурагчийн
цүнх 2.8-5.2 кг байна.
Боловсролын хүрээлэнгийн мэдээлснээр I ангийн хүүхдийн цүнх 3,145 кг хүнд, II
ангийнх 3,074 кг, III ангийнх 3,212 кг, IV ангийн 3,127 кг, V ангийнх 3,765 кг байна.
Монгол, АНУ, ОХУ-ын нэгээс тавдугаар ангийн сурагчийн цүнх ямар жинтэй байгааг
харьцуулан харцгаая.
/Монголын хувьд тогтсон стандарт гэж байхгүй. БСШУСЯ-аас 2018 оны наймдугаар
сард гаргасан "ЕБС-ийн сурагчийн цүнхний тухай зөвлөмж" болно.

7. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
7
6 настай Монгол эрэгтэй хүүхдийн биеийн жин дунджаар 19.2 кг, эмэгтэй хүүхдийнх
дунджаар 18.8 кг байдаг гэж үзвэл 6 настай сурагчийн цүнхний зохистой жин хоёр
кг-аас ихгүй байх ёстой юм.
Судалгаа нэг : Алаг-Эрдэнэ ЕБС-ийн 1-5-р ангийн сурагчдын цүнхны жин
Сурагчдын цүнхны хүнд хөнгөн хэр их ачаалалтай явж байгаа тал дээр 1-5-р ангийн
150 хүүхдийн цүнхийг жинлэж үзээд дотор нь байгаа зүйлүүдэд ажиглалт хийлээ .
№ Анги бүлэг Дундаж цүнхний
жин
Хэдэн сурагч
хамрагдсан
Хамгийн хүнд
цүнхтэй сурагч
1 1а-1б анги 3,8кг 33 сурагч 5,2кг
2 2а-2б анги 3,4кг 29 сурагч 4,9кг
3 3а-3б анги 3,3 кг 46 сурагч 4,9кг
4 4а-4б анги 2,8 кг 42 сурагч 3,8кг
5 5а-5б анги 4,2 кг 39 сурагч 6,5кг
10 бүлэг 3,5 кг 150 сурагч 5,6кг
Дүгнэлт : ЕБС-ийн 1-5-р ангийн 10 бүлгийн 150 сурагчийн цүнхний хүнд хөнгөн
байдалт туршилт хийхэд 1-5-р ангийн сурагчдын цүнхний дундаж жин 3,5кг байна харин
хамгийн хүнд цүнхтэй хүүхэд 6,5кг цүнх үүрч явна. Хамгийн хөнгөн цүнх 2,1кг байна 1-р
ангийн сурагчдын цүнх 2,3,4-р ангийн сурагчдын цүнхнээс харьцангуй хүнд энэ нь /
номнууд маш том хэмжээтэй, дөнгөж сургуульд орсон хүүхэддээ маш том гоё хайрцаг
савтай зургийн хэрэгсэл, үзэгний сав, үеийн хүснэгт, номын тавиур, том савлагаатай
салфетка, гар ариутгагч зэрэг хэрэгцээтэй зүйлсийг бүгдийг нь цүнхэнд хийж өгч явуулдаг
нь сурагчид өөрийн үүрч явах ачааллаас хэтэрсэн буюу 500гр-3,2кг хүнд цүнх үүрч яваа
нь тогтоогдож байна.

8. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
8
Googlefroms ашиглан эцэг эхчүүдээс авсан асуулга.
Бүсийн сургуулийн түвшинд асуулга судалгааг авах гэсэн боловч Алаг-Эрдэнэ
ЕБС-ийн 1-5-р ангийн хүүхэдтэй 73 хүн, Хатгал ЕБС-ийн 1 эцэг эх нийт 74 эцэг эх
судалгаанд хамрагдсан байна.
Эцэг эхчүүдийн санал асуулгын дүнгээс харахад хүүхдийнхээ цүнхний жинг 2-3-кг
гэж дүгнэсэн 15 хүн буюу 21,4%, 3-4 кг гэж дүгнэсэн 22 эцэг эхийн буюу 31,4%,4-5кг
гэсэн 22 эцэг эх буюу 30%, 5кг дээш гэсэн 12 эцэг эх байна тийм болохоор цаасан дээр
байгаа тоо баримтаас бодит байдал маш их зөрүүтэй байна. Хүнд цүнх хүүхдийнх өсөлт,
төдийгүй нуруу, хүзүү мөр зэрэг биеийн бусад хэсгийн яс болон булчингийн хөгжилд
сөргөөр нөлөөлөх эрсдэл маш өндөр байна гэж үзэж байна
Сурагчдын цүнхны жинд багш нар

9. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
9
Судалгаа хоёр: Сурагчдын цүнхэнд байгаа зүйлс:
Дээрх асуулгаас үзхэд: Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ цүнхэнд тухайн өдрийн хичээлийн
дэвтэр ном байдаг гэж нийт судалгаанд оролцогчдын 60,8% хариулсан бол үдийн цайны
хэрэгсэл байдаг гэж нэмэлтээр 16.2% бусад туслах хэрэгслүүд гэж 9,5% хариулжээ
Багш нар:
Ажиглалтаар: Сурагчдын цүнхэнд өдөрт дунджаар :
1. 4-5ш ном /300гр*5=1,5кг/
2. 4-5ш дэвтэр-/100*5=500гр/
3. Пиналь /Үзгэн бал 1-2ш харандаа-1ш, будгийн харандаа 6-12ш, баллуур-1ш,
үзүүрлэгч-1ш , тодруулагч-3-6ш/ 300-500гр
4. Дасгал ажлын ном 1-2ш /150-200 гр/
5. Номын тавиур 1ш 500гр

10. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
10
6. Үдийн цайны хэрэгсэл- /Хоолны аяга-1, цайны аяга-1ш, таваг-1ш,
халбага-1ш, сэрээ-1ш/ 400гр
7. Бишгүүр хөгжим-1ш 100гр
8. Хувцасны уут-1ш, гутлын углааш-1 хос, 250гр
9. Нойтон салфетка-1ш 350гр
10. Гар ариутгагч-1ш 100гр
11. Усны сав 1ш 500гр
12. Биеийн тамирын хувцас, пүүз 500-800гр
13. Маскны сав-1ш, 3-5 ээлжийн маск-100гр нийт 6кг орчим 8-13 төрлийн
хичээлийн хэрэглэгдэхүүн бусад зүйлс өдөр бүр цүнхэнд нь байна.
Ажиглалтаас үзэхэд: Ихэнх эцэг эхчүүд сурагчдын хичээлийн хуваарийг ялгахгүй
байхаас гадна тухайн өдөр сургалтын явцад хэрэг болох зүйл хэрэг болохгүй зүйлсийг
ангилан ялгахгүйгээр бүх зүйлсийг цүнхэлж явуулдаг нь харагдаж байна. Энэ байдалд
зарим эцэг эхчүүдэд хамаагүй зүйл шиг, огт ойлголтгүй ч хүмүүс харагдаж байна.
Тиймээс сургуулийн захиргаанаас сургуулийн хүүхэд хамгааллын багаас эцэг эхчүүдэд
хүүхдийн цүнхний ачааллыг буруулах мэдээлэл, эцэг эхчүүдийн ойлголтыг нэмэгдүүлэх
нөлөөлийн ажил хийх нь зүйтэй харагдаж байна. Ангид ашиглах зүйлсийг ангидаа
шүүгээндээ хийгээд үлдээх нөхцөл боломжоор хангаж өгөх хэрэгцээ шаардлага үүсэж
байна.
Судалгаа гурав: Бие махбодын ачааллаас гадна сэтгэл зүйн ачаалал үүрч явдаг уу?
Хэт их гэрийн даалгавар нь хүүхдэд дарамт болж байна 13%, зарим тохиолдолд
ачаалал үүсдэг дарамт стресс бий болдог гэж 22%, огт ачаалал болдоггүй гэж 63%
хариулсан боловч гэрийн даалгавраас болж хүүхдүүд сургуульдаа дургүй болох хүүхэд

11. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
11
хичээлдээ явахаас дургүйцэх, гэртээ даалгавраа дургүй хийх хүчээр хийлгэдэг гэсэн
хандлагууд нийт судалгаанд оролцогч эцэг эхчүүдийн 35 орчин хувьд тодорхой хэмжээнд
ажиглагдаж байгааг энэхүү эцэг эхчүүдийн санал асуулгаас харж болохоор байна.
Багш эцэг эхийн хоорондын харилцаа хүүхдийн хичээл сургуульдаа дуртай,
сонирхолтой байх байдалд маш чухал нөлөө үзүүлдэг энэ нь цөөн тооны эцэг эхчүүд
багштай үүсэгсэн таагүй харилцаанаас үүдэн сурагчид сэтгэл зүйн таагүй байдалд байдаг
гэж дүгнэж болох ч эцэг эхийн үүргээ биелүүлэн хүүхдийн дэргэд багш болон сургууль
хамт олны нь үгүйсгэхгүй байх, мөн багш ёс зүйтэй байж сурагчдад эцэг эхийн байдлыг
сануулсан, үйлдэл гаргахгүй байх нь чухал байна
Нийт судалгаанд оролцсон эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ даалгавар хийж байх үеийн
сэтгэл зүйн байдлыг дараах байдлаар үнэлсэн байна манай хүүхэд гэрийн даалгавараа маш
сэтгэл хангалуун баяр хөөртэйгөөр хийдэг 83,3% хариулсан бол дургүй хийдэг гэж 5,5%,
гэрийн даалгавар хийхгүй бол багш загнадаг гэж 6,8%, хүчээр гэрийн даалгаварыг нь
хийлэгдэг гэж 4,1% хариулсан байна үүнээс үзхэд нийт судалгаанд оролцсон эцэг
эхчүүдийн 16,4 хувь нь буюу 12 эцэг эхийн гэр бүлийн орчин хүүхдүүд нь гэрийн

12. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА: Б.БАЙГАЛМАА
12
даалгавар хийхэд таатай бус, сэтгэл зүйн хувь ачаалал стресстэй байгааг харж болхоор
байна. Эдгээр хүүхдүүд нь даалгавараа хийхэд бэрхшээл тулгардаг хийгээгүй бол
сургууль дээр багшид загнуулах, шийтгүүлдэг, эсвэл даалгавар хийгээгүй гэсэн дарамт
стрэссийг нуруундаа үүрч явааг харж болно.
Сурагч-сурагчдын дундах сөрөг харилцаа нь харьцангүй бага үзүүлэлттэй гарсан ч энэ
нь анхаарахгүй орхих зүйл биш юм. Сурагчид үе тэнгийн дээрэлхэлт болон ялгаварлан
гадуурхалтанд өртөж байсан болон үе тэнгийн дээрэлхэлтийг сургуулийн орчинд байдаг
болхыг эцэг эхчүүдэд анзаарагдсан ийм төрлийн зөрчилүүд байгаа тул хүүхдүүдийг
эрсдэлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэн анхааруулаг зөвлөмж өгөх ижил төстэй кейсүүдээр
дамжуулан ойлгуулах хэрэгцээ байна гэж харагдаж байна

13. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
13
1. Сурагчдын цүнхний ачааллыг буруулах тухайн өдрийн сургалтанд хэрэглэгдэх ба
хэрэглэгдэхгүй зүйлсийг ангилан цүнхэнд хийж өгөх эцэг эхийн хамтын үйл ажиллагааг
сайжруулах контент зөвлөмжийг СӨУБ хүүхдүүдээр бэлтгэн хүргүүллээ. Ингэснээр
хичээлийн хувиараа ялгаж хичээлдээ ирдэг сурагчдын тоо 19,6% нэмэгдсэн эерэг
үзүүлэлт гарсан.
2. Сургууль дээр ангидаа хүүхэд бүр өөрийн хэрэглэгдэхүүнээ хийх шүүгээтэй
болох төсөл хөтөлбөрт хамрагдаж эхний ээлжинд хамгийн хүнд цүнхтэй явдаг 3-5-р
ангийн 2 бүлэгт 36 хүүхэд бүр өөрийн гэсэн шүүгээтэй болсон нь сурагчдын өдөр бүр
үүрч явах цүнхний жин 1кг200гр- 530гр-аас буурсан үзүүлэлт гарч байна.
3. Сургуулийн хэмжээнд гэрийн даалгаварыг зөв төлөвлөн хэрэгжүүлэх тусгай
хөтөлбөр боловсруулан ажиллаж “ГЭРИЙН ДААЛГАВАР БҮТЭЭЛЧ ЧАДВАР”
удирдамжыг 2021.10.22 ны өдрийн багш нарын зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэн баталж
2021-2022 оны хичээлийн жилийн турш хэрэгжүүллээ багш бүр өөрийн хичээл
сургалтын агуулгаар сурагчдыг хөгжүүлэх бүтээлч түвшиний даалгавар өгч хамтран
ажилласанаар 2022.03.11 ны өдөр 6-12-р ангийн сурагчидтай хийсэн нээлттэй санал
солилцох “Сургалтын үйл ажиллагаанд тулгамдаж буй асуудлыг илэрүүлэх”
зорилтод ярилцлагын үр дүнгээс хархад гэрийн даалгаварын ачаалал буурсан сурагчдад
бүтээлч сонирхолыг төрүүлхүйц даалгавар өгч байгаа 12 мэргэжлийн багш байна, арга
барилаа өөрчлөн ажиллаж сурагчдыг сургуульдаа явахдаа бие махбодын болон сэтгэл
зүйн ачаалалгүй сурч хөгжих боломжыг бүрдүүлэн ажиллаж эхлээд байна. /Газар зүйн
багш хөрс сэдвийг үзээд хүүхдүүдэд гэрийнхээ хашааны хөрснөөс дээж авах судлах
даалгавар өгсөн байна./ Түүхийн багш Ниругун аймгийн талаарх бичлэг контентийн
линкийг хүүхдүүдэд өгөөд гол санааг тэмдэглэх даалгавар өгсөн, Бага ангийн багш
өгүүлбэртэй бодлог өгөөд зөв цэвэр бичих, төстэй бодлого зохиож бодох, гэрийн доторх
хэмжээгээ гаргах даалгавар өгч сурагчдын сонирхолд тулгуурлан бүтээлчээр сурах арга
барил эзэмшүүлж байгаа сайн тал ажиглагдаж байна

14. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
14

15. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
15
Гэрийн даалгавар бүтээлч чадвар үйл ажиллагааны үр дүн

16. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
16

17. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
17
СУДАЛГААНЫ АЖЛЫН ЕРӨНХИЙ ДҮГНЭЛТ
Дээрх судалгааны ажлаас харахад 1-12-р ангийн сурагчид цүнхэндээ маш их ачаалыг
үүрч яваа нь харагдаж байна
АНУ, ОХУ-ын дөрөв, тавдугаар ангийн хүүхдийн үүрэх хэмжээний хүнд цүнхийг
манай сургуулийн нэгдүгээр ангийн сурагч үүрч байна. Үүний шалтгаан нь манайд
мөрдөх стандарт байхгүй, бага ангийн ном хэтэрхий том хүнд мөн хичээлийн зарим
хэрэгслээ ангидаа үлдээж явах шүүгээ байдаггүйтэй холбоотой.
Эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ цүнхэнд юу байгаа тал дээр анхаарал хандуулдаггүй
мэдэхгүй байгаа нь хүүхдүүд ийм хэмжээний ачаалал нуруундаа үүрч явааг харж
болохоор байна.
Гэрийн даалгаврыг хүүхдэд ачаалал өгөхүйц хэт их байхаар бус хүүхдийн төлөвшил,
хандлага, хөгжлийг дэмжхүйц эцэг эх сурагчдын хамтын үйл ажиллагааг дэмжих байдлаар
сонгон хэрэгжүүлэх нь хүүхдийн сурах идэвхийг бууруулахгүй байхаар төлөвлөн
хэрэгжүүлэх хэрэгцээ байна.
Иймд та хүүхдийнхээ цүнх, хичээлийн хэрэгслийг нас биед нь тохируулан
сонгож, цүнхийг нь нуруунд нь жигд ачаалал өгөхүйц зөв үүрүүлж сургах хэрэгтэй
байгааг дээрх судалгааны ажлаас харж болхоор байна. Сургуулийн хэмжээнд хүүхэд бүр
шүүгээтэй болох, мөн багш бүр хүүхдэд ачаалал үүсгэхгүй нийгэмшихүй хөгжлийг
дэмжсэн бүтээч даалгавар өгч хэвших шаардлага байгааг харуулж байна.
Цаашид:
Сургуулийн захиргаа
1. Анги бүрийг шүүгээтэй болгох төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, хөрөнгө санхүүг
шийдвэрлэх
Сургалтын менежер
1. “Гэрийн даалгавар бүтээлч чадвар” үйл ажиллагааг улирал бүр дүгнэх хаяналт тавих
сурагчдыг даалгаварын дарамтад оруулахгүй байх.
2. Гэрийн даалгавар дээр шинжилгээ хийх
Нийгмийн ажилтан:
3. Сурагчдын цүнхны ачаалал гэрийн даалгавар болон сурагч, багш, эцэг эх асран
хамгаалагчийн хоорондын харилцаанаас үүссэн асуудлуудыг илэрүүлэх зөрчлийг
шийдвэрлэх.
4. Сурагчдын цүнхны ачаалыг бууруулах нөлөөллийн ажлыг тогтмол зохион байгуулах
хяналт тавих

18. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
18
5. Цүнхны ачааллыг бууруулах хөтөлбөр хэрэгжүүлэх
Эцэг эх асран хамгаалагч:
6. Сурагчдын хичээлийн хуваарыг ялгах биеийн ачааллыг бууруулах боломжыг бүрэн
ашиглах
7. Анги бүлгээрээ, эцэг эхийн зөвлөлөөрөө санаачлан сургуулийн захиргаатай хамтран
сурагчдын шүүгээний асуудлыг шийдэх аян өрнүүлэх бусад эцэг эхчүүдэд нөлөөлөх
АУБ нар,
8. Сурагчды цүнхны эмх цэгц, ариун цэвэр,хичээлээ ялгасан байдалд хяналт тавих
зөрчлыг эцэг эхэд мэдэгдэн арилгуулах хамтран ажиллах зөвлөх
9. Сурагчдыг ажиглах сэтгэл зүйн таагүй асуудал үүссэн байх сэжиг таамаг илэрсэн үед
холбогдох хүмүүст мэдэгдэх арга хэмжээ авах
10. Гэрийн даалгаварт хүүхдийг заавал сурах бичиг үүрч харихгүйгээр дасгал даалгавараа
хийх боломж бүрдүүлэх /цахим ном ашиглах апп, өөр бүтээлч даалгавар өгөх
боломжуудыг эрэлхийлэх.
Сурагчид:
11. Тухайн өдрийн хичээлд хэрэглэгдэх зүйлсээ ялгах цүнхээ эмх цэгцтэй байлгах зөв
дадал эзэмших хэрэгжүүлэх.
12. Өөрт хамгийн ойр мэдээллийн сувгаас мэдээлийг эрэлхийлж даалгавар гүйцэтгэж
суралцах
ХАВСРАЛТ
Судалгаанд хамрагдсан Алаг-Эрдэнэ сумын ЕБС-ийн 1-12-р ангийн сурагчид, багш
нар, эцэг эхчүүдэдээ талархал дэвшүүлье.
ЕБС-ийн 6-9-р ангийн сурагчдын сургалтын үйл ажиллагаанд тулгамдаж буй
асуудлыг тодруулах ярилцлагын дүгнэлт нэгтгэл
2021-2022 оны хичээлийн жилд хэрэгжүүлэх “Гэрийн даалгавар бүтээлч чадвар” үйл
ажиллагааны удирдамж төлөвлөлт үр дүнгийн тайлан.

19. БОЛОВСРОЛЫН АРГА ЗҮЙ, ТУРШЛАГЫН ЦАХИМ САН 2022ОН
АЛАГ-ЭРДЭНЭ ЕБС СНА:
Б.БАЙГАЛМАА
19
1. Ш.Ичинхорлоо “Хүүхдийн хөгжил” УБ2010 он
2. Ковид-19 цар тахлын үед сургуультай эргэн холбогдох “Ногоон гэрэл” үйл
ажиллагааны удирдамж УБ 2021
3. Сургуулийн хөгжлийн онол Жадамбаа.Б МУБИС
4. “Хүүхдийн хөгжлийн онол” сэтгэл судлал О. Мягмар УБ
5. Боловсрол судлал 2017/04 /132/ БШУАкадеми
6. https: www.google.mn
7. https:gogo.mn