Εργασία των μαθητών Κωνσταντίνα Τσαβδάρη, Μαρία Παπαδοπούλου, Δέσποινα Παντέζου του Γ1, 5ο Γυμνάσιο Καβάλας, σχολ. έτος 2015-16, υπευθυνος καθηγητής κ. Λαζαρίδης Γ. ΠΕ04

1. ΚΕΡΑΜΙΚΑ

2. Τα κεραμικά στην αρχαιότητα
Οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν κεραμικά για
καθημερινή χρήση, και όχι μόνο για επίδειξη.
Υπάρχουν δύο είδη κεραμικών αγγείων, τα
μελανόμορφα και τα ερυθρόμορφα.

3. ΜΕΛΑΝΟΜΟΡΦΑ ΑΓΓΕΙΑ
Ο μελανόμορφος ρυθμός ήταν μια τεχνική
διακόσμησης αρχαίων Ελληνικών αγγείων, που
συνίστατο στην απόδοση των μορφών με στιλπνό
μαύρο χρώμα πάνω στο ανοιχτόχρωμο βάθος του
πηλού. Οι μορφές αποδίδονταν με περίγραμμα και
οι εσωτερικές λεπτομέρειες με εγχαράξεις.
Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες
εκφάνσεις της αρχαίας Ελληνικής τέχνης και
αποτέλεσε τον βασικό τρόπο διακόσμησης των
αγγείων της Αρχαϊκής περιόδου.

4. ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΑ ΑΓΓΕΙΑ
Ερυθρόμορφη κεραμική τεχνική, το 530 π.Χ. Είναι
ακριβώς το αντίθετο της μελανόμορφης τεχνικής,
καθώς οι κοκκινωπές φιγούρες προβάλλονται
αχνότερα πάνω στο μαύρο φόντο της επιφάνειας
των αγγείων. Εδώ οι μορφές αφήνονταν στο χρώμα
του πηλού και η υπόλοιπη επιφάνεια του αγγείου
καλυπτόταν με μαύρο γάνωμα (μια στρώση
λεπτόκοκκου σιδηρούχου πηλού). Η νέα τεχνική,
έδινε μεγαλύτερες δυνατότητες στην απόδοση της
ανατομίας και της ενδυμασίας των μορφών και του
τρισδιάστατου χώρου.

5. Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ
ΕΛΛΑΔΑ
Η αρχαία ελληνική κεραμική παρέχει πληροφορίες για την
καθημερινή ζωή, τη θρησκεία, τη μυθολογία, το θέατρο, τις γιορτές
και γενικά για την εποχή. Ο ζωγραφικός διάκοσμος έχει γίνει η κύρια
πηγή πληροφοριών για την ανάπτυξη της ελληνικής εικαστικής
τέχνης. Μεγάλα αγγεία χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση και
τη μεταφορά υγρών (κρασί, λάδι, νερό) αγγεία για αρώματα και
αλοιφές. Αποτελούν μια ανεξάντλητη πηγή γνώσεων για τη δημόσια
και ιδιωτική ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Μέσα από τα αγγεία
μαθαίνουμε πολλά πράγματα για τις πόλεις στις οποίες είχαν
κατασκευαστεί ή/και χρησιμοποιηθεί. Με αυτή την παράμετρο θα
ασχοληθούμε εδώ: τι μας λέει η αθηναϊκή κεραμική για την
αθηναϊκή πόλιν και τους αρχαίους Αθηναίους κατά την Αρχαϊκή και
Κλασική Εποχή (7ος-4ος αιώνας π.Χ.). Τα αγγεία μπορούν να μας
δώσουν άμεσες πληροφορίες για τους ξένους που ζούσαν στην
Αθήνα.

6. Ο ΑΡΓΙΛΟΣ ΣΤΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ
Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιούσαν πάντα για την
δημιουργία του πηλού, όπως και σήμερα είναι το χώμα
(άργιλος). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα
συγκεκριμένο είδος χώματος αλλά μπορεί και να
χρησιμοποιηθεί μείγμα από διαφορετικούς αργίλους
ανάλογα με τα αγγεία που πρόκειται να
κατασκευαστούν. Τα βασικά συστατικά του πηλού είναι
το αργίλιο, το πυρίτιο και το νερό.

7. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
O πηλός φτιάχνεται αναμειγνύοντας μόνο χώμα και νερό μέσα σε ζυμωτήριο. Το
χώμα προέρχεται αποκλειστικά από περιοχές της Κρήτης.
Όλα τα αγγειοπλαστικά είδη κατασκευάζονται πάνω σε ηλεκτροκίνητους
τροχούς, οι οποίοι επιτρέπουν το γρηγορότερο σχηματισμό τους χωρίς όμως να
αλλάζουν τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά τους.
Τα αντικείμενα φτιάχνονται κατά στάδια, προσθέτοντας κομμάτια πηλού από
κάτω προς τα πάνω, τις λεγόμενες «στομωσές».
Τοποθετούνται κάτω από τον ήλιο, ώστε να αποβάλλουν την υγρασία, για 4
ημέρες ανάλογα με το μέγεθός τους και τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος.
Κατά τους χειμερινούς μήνες των βροχοπτώσεων η ξήρανση γίνεται σε
εσωτερικούς χώρους με τη βοήθεια ειδικών ανεμιστήρων.
Τα κεραμικά ψήνονται με πυρήνα, μέσα σε παραδοσιακό ξυλοκάμινο. Το ψήσιμο
γίνεται σε θερμοκρασία που κυμαίνεται μεταξύ 1030-1050 βαθμών Κελσίου
και διαρκεί 10 ώρες περίπου.
Δώδεκα ώρες μετά το τέλος του ψησίματος τα αγγειοπλαστικά μεταφέρονται έξω
από το καμίνι και γεμίζονται με νερό. Παραμένουν έτσι για έξι τουλάχιστον ώρες.
H διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη, ώστε να γίνουν συμπαγή και
ανθεκτικότερα.

8. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΡΓΙΛΩΝ
• Καθαρή άργιλος (καολίνης). Περιέχει ξένες ουσίες ή
προσμείξεις σε τόσο μικρή πυκνότητα έτσι που το σημείο που
αρχίζει να λιώνει είναι πάντοτε ψηλότερο από 1600°C.
Μπορούμε να πούμε ότι έχει πυρίμαχες ιδιότητες. Αντέχει
δηλαδή σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Συνήθως διαιρείται
σε δύο υποκατηγορίες, τους καολίνες και τα πυρίμαχα
χώματα, τα οποία μπορούν να αντέχουν και σε πολύ μεγάλες
διακυμάνσεις της θερμοκρασίας σε σύντομο χρόνο.
• Αδιάβροχη άργιλος (gress, πορσελάνη). Περιέχουν συστατικά
τα οποία υαλοποιούνται σε θερμοκρασίες άνω των 1150°C με
αποτέλεσμα να προκύπτει αδιαβροχοποίηση της μάζας. Η
ουσιαστική διαφορά με τα άλλα προϊόντα είναι ότι τα
κατασκευασμένα αντικείμενα διατηρούν το σχήμα τους κατά
το στάδιο της υαλοποίησης.

9. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ
• Τα προϊόντα αγγειοπλαστικής - κεραμίδια, γλάστρες,
στάμνες, τούβλα – που κατασκευάζονται από άργιλο
κατώτερης ποιότητας.
• Τα πιάτα, τα πλακάκια, τα είδη υγιεινής, που
κατασκευάζονται από ειδικό πυλό, τη φαγεντιανή γη.
• Οι πορσελάνες, που αποτελούν το καλύτερο είδος
κεραμικού και κατασκευάζονται από καολίνη, την
καθαρότερη μορφή αργιλίου.
• Τα πυρίμαχα κεραμικά, που παρασκευάζονται από ειδικής
ποιότητας άργιλο που περιέχει οξείδιο του μαγνησίου.
Γνωστά είναι τα πυρίμαχα τούβλα που χρησιμοποιούνται
στην κατασκευή τζακιών, ως επένδυση σε καμίνια κ.ά.

11. ~Κωνσταντίνα Τσαβδάρ
~Μαρία Παπαδοπούλο
~Δέσποινα Παντέζου