1. “Interactive Whiteboards
als katalysator voor goed
onderwijs?!”
Jan Ryckaert
Stijn Van Laer
Dienst onderwijsontwikkeling en ondersteuning, KU Leuven

2. Korte inhoud
Interactive Whiteboards (IWB‟s) zijn wereldwijd een ‘hot topic’. De
literatuur erover is verre van unaniem over de toegevoegde waarde van
deze technologie in het (hoger) onderwijs. Ongeacht de waarde van
deze technologie, blijft de komende jaren een stijgende tendens van het
aantal IWB‟s merkbaar. Over het gebruik van deze borden is echter nog
steeds veel onduidelijkheid. We kijken in deze workshop daarom naar
onderzoeksresultaten over het gebruik en gebruiksniveau van het IWB bij
leerkrachten in het Vlaams secundair onderwijs. Hieruit blijkt dat
leerkrachten vaak wel ingeleid zijn (in technologische zin), maar nog
niet in staat zijn zelf in te leiden (in pedagogische zin). Uit deze
vaststelling trekken we conclusies en formuleren we tips en tricks voor het
inzetten van (deze) technologie in de onderwijsleerpraktijk voor het
(hoger) onderwijs.

3. Opzet van de presentatie…

4. Programma
• Intro
• Doel
Inzicht krijgen in technologisch didactische achtergrond
o Samen reflecteren over het gebruik binnen eigen context
Kennismaking rondje
o Functie
o Gebruik van IWB
Theoretische achtergrond en onderzoeksresultaten
Conclusies als hefboom voor onderwijspraktijk
Oefening
Feedback & vragen
o
•
•
•
•
•

6. Reflecties?
Niveau (lerarenopleiding,
secundair onderwijs, etc.)?
Wie van jullie heeft ervaring met
het gebruik van het IWB?
Theoretisch - praktisch?
Wat viel je op?
Beschrijf…

7. Rondje
•
•
•
•
•
•
•
Ik heb een IWB ter beschikking
Ik ondersteun het gebruik
Ik heb een training gevolgd
Ik laat leerlingen/studenten ermee werken
Ik gebruik vakspecifieke software/apps voor IWB‟s
Ik gebruik bordboeken
Ik gebruik extra hard/software zoals clickers en scherm
delen

8. Theoretisch kader

9. Teacher use of the Interactive Whiteboards
in Flemish Secondary Education - mapping
against
a
transition
framework
Van Laer, Beauchamp, Colpaert (2012)
• Antwoorden op twee onderzoeksvragen;
o
o
Een onderzoeksvraag geformuleerd om de hypothese
te valideren die als conclusie van dit onderzoek
opgeworpen is;
Een instrument voor het in kaart brengen van het IWBgebruik en het gebruiksniveau van leerkrachten in het
Vlaams secundair onderwijs;

10. Opbouw probleemstelling (I)
• Argument 1:
o
Definitie en terminologie van het Interactive Whiteboard
• (bv.: Armstrong et al., 2005; Greiffenhagen, 2002; Murphy et al., 1995;
Passey, 2006; Schroeder, 2007; Miller & Glover, 2010)
o
Potentieel en beperkingen van het Interactive Whiteboard
• Technische benadering (bv.: Greiffenhagen, 2000)
• Presentatie- en interactiewaarde (bv.: Miller & Glover, 2010)
• lesgeef- en leertool (bv.: H. J. Smith, et al., 2005)
o
Interactive Whiteboardlandschap
•
•
•
•
Globale context (Messenger, 2009)
Europese context (Bannister, 2010)
Belgische context (Futuresource, 2009)
Vlaamse context (Clarebout, et al., 2010)

11. Opbouw probleemstelling (II)
• Argument 2:
o
Transitieraamwerk voor het gebruik van het Interactive
Whiteboard
• (Beauchamp, 2004)
Telkens op het niveau van:
•
•
•
•
Bestruringssysteem en bestandsmanagement
Technisch
Mechanische vaardigheden
Programma variabelen
Klasmanagement en pedagogie
Pedagogisch –didactisch

12. Transitieraamwerk (I)

13. Transitieraamwerk (II)

14. Transitieraamwerk (III)

15. Transitieraamwerk (IV)

16. Transitieraamwerk (V)

17. Logische opbouw onderzoeksvragen

18. Resultaten (I)
• 70,75% van de respondenten gaf aan dat de school waarvoor ze
werken beschikt over een IWB.
• Van deze 70,75% stelt 15,67% (11,11% van het totaal) dat hun
school
beschikt
over
IWB-gerelateerde
(stemkastjes, IWB-tablets, etc.).
technologieën
• Van de respondenten die verklaren dat er een IWB aanwezig is in
hun school zegt 61,67% (43,74% van het totaal) dat hij/zij het
ook gebruikt.
• Degene die het IWB niet gebruiken (38,33%), geven wel te kennen
(72,17%) dat ze er gebruik van willen maken.
• Van de respondenten waarvan de school niet beschikt over een
Interactive Whiteboard (29,25%) zegt 83,06% dat ze er wel een
IWB willen gebruiken.

19. Resultaten (II)
• Leerkrachten die binnen het Gemeenschapsonderwijs (Go!)
werken, hebben de grootste kans om over een
beschikken. Hierna volgen de leerkrachten uit het
Gesubsidieerd Onderwijs (OGO). De leerkrachten uit
Gesubsidieerd Onderwijs (VGO) hebben de kleinste kans
een IWB te beschikken.
IWB te
Officieel
het Vrij
om over
• Leerkrachten binnen het Officieel Gesubsidieerd Onderwijs
(OGO) werken hebben de grootste kans hebben om een IWB te
gebruiken.
• Het IWB wordt voornamelijk gebruikt door leerkrachten in het
Algemeen Secundair Onderwijs (ASO), het Kunst Secundair
Onderwijs (KSO) en het Technisch Secundair Onderwijs (TSO).

20. Resultaten (III)

21. Conclusies (I)
„Hoeveel leerkrachten uit het Vlaams
gebruiken het Interactive Whiteboard?‟
secundair
onderwijs
Het blijkt dat er aanzienlijk wat leerkrachten (zeven op tien) zijn
waarvan de school beschikt over een IWB. Wat het IWB-gebruik
betreft, zijn er slechts vier op tien leerkrachten die het gebruiken.
Hoe komt dit?
• Persoonlijke keuze? (onwaarschijnlijk, 83,06% wil wel)
• Moeilijk bereikbaar / beschikbaar?
• Geen meerwaarde, te intensief, etc. ?

22. Conclusies (II)
„Op welk gebruiksniveau gebruiken leerkrachten uit het Vlaams
secundair onderwijs het Interactive Whiteboard?‟
In het Vlaams secundair onderwijs zijn de leerkrachten wel
ingeleid (in technologische zin) in het gebruik van het IWB,
maar nog niet in staat zelf in te leiden (in pedagogische zin).
„Leerkrachten hebben een te laag niveau om de potentiële
toegevoegde waarde, zoals beschreven in de literatuur
(Beauchamp, 2004; Greiffenhagen, 2000; Miller & Glover,
2010), te ontdekken.‟
Hoe komt dit?
• Te technologiegedreven?
• Te technische scholing?
• Te weinig aandacht voor pedagogie en didactiek?

23. In het Vlaams secundair onderwijs zijn de
leerkrachten wel ingeleid (in technologische
zin) in het gebruik van het IWB, maar nog
niet in staat zelf in te leiden (in
pedagogische zin).

24. Hoe lossen we dit op?
En hoe is dit bij andere technologieën
(of media)?

25. WERKVORMEN: kort samengevat
Om leeractiviteiten bij studenten uit
te lokken worden werkvormen
gebruikt.
• Hiërarchisch verloop in bereiken
•
•
van beoogde leeractiviteiten.
Selectie van meest geschikte
werkvorm (gebaseerd op de
doelstelling, studentkenmerken
en context) om de beoogde
leeractiviteit te bereiken.
Selectie
van
het
meest
geschikte medium om deze
methode te operationaliseren.

26. WERKVORMEN (organisatie)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Gain attention.
Inform learners of objectives.
Stimulate recall of prior learning.
Present the content.
Provide “learning guidance”.
Elicit performance (practice).
Provide feedback.
Assess performance.
Enhance retention and transfer to the job.
… 9 events of instruction …
Gagné, R. M., Briggs, L. J., & Wager, W. W. (1979). Principles of instructional design.

27. Selectie van het medium
https://research.usc.edu/usc-symposium-on-digitalmedia-research-education-and-innovation/

28. Visies op media in het onderwijs
Apparaat
Leerdoelen
Technologische benadering
Leerdoelen
Mediakundige benadering
Leerdoelen
Onderwijskundige benadering
Media-attributen
Apparaat
Ondersteuning
Media-attributen
Apparaat
Alles is bijna met alles mogelijk… (Dillemans et al., 1998)
Elen, J. (2000). Technologie voor en van het onderwijs: een inleiding in onderwijstechnologische inzichten en realisaties. Acco.
Dillemans, R., Lowyck, J., Van der Perre, G., Claeys, C., & Elen, J. (1998). New technologies for learning: Contribution of ICT to innovation in education. Leuven University Press.

29. Werkvorm en medium
Sugrue, B. M., & Clark, R. E. (2000). Media selection for training. In S. Tobias & D. Fletcher (Eds.), Training & Retraining: A Handbook for Business,
Industry, Government and the Military. New York, NY: Macmillan.

30. Type werkvorm
Tools
INSTRUCTIE
Activiteiten waarbij de docent
zijn/haar expertise doorgeeft aan
de studenten die vooral luisteren.
-
Lezing, hoorcollege
Demonstratie, labo
“Technology Enhanced
Learning”
Clickers, digitaal bord, …
Audio/video opnames
Lesopnames: screencasts
Lesopnames: weblecture
Videoconferentie
INTERACTIE
Activiteiten waarbij de docent
interageert/communiceert met de
studenten of waarbij studenten
luisteren naar elkaar.
-
Brainstormsessie
Discussie
Debat
Rollenspel
-
Discussieforum
Weblog, chat
Video- of webconferentie
Virtuele werelden, edugames
SAMENWERKEN
Activiteiten die tot doel hebben
studenten samen bepaalde
leerdoelen te laten bereiken.
-
Samen een project
maken, onderzoek doen,
uittesten,…
-
Video- of webconferentie
Online communities (Google
groups, Zoho groups)
Social software: wiki, social
bookmarking, social
networking, etc.
ePortfolio
-

31. Oefening in groepjes
1. Bespreek per groepje op welke manier jullie het IWB een
plaats in je onderwijs- leeromgeving geven.
1. Bespreek hiernaast punten waarbij je nog een groei in het
gebruik hiervan ziet:
o
Waar loop je nog tegen aan? (constraints)
o
Wat zie je nog als ontwikkelkansen? (affordances)

32. Oefening
• Verdeel in groepjes van 3 à 4
o
o
o
In elk groepje 1 gebruiker/lesgever
Opdracht
Welke stappen zetten om 1 les met IWB voor te
bereiden vanuit bepaalde werkvorm
• Leermateriaal keuze
• Aanpak tijdens les
o
Feedback

33. Extra informatie of vragen:
Stijn.vanlaer@kuleuven.be
Jan.Ryckaert@kuleuven.be

34. En ook dit nog…

43. Ervaringen uit het verleden…
(A. Reiser, 2001)
•
Of the many lessons we can learn by reviewing the history of instructional
comparison
between the anticipated and actual effects of media on
instructional practices.
media, perhaps one of the most important involves a
•
As Cuban (1986) has pointed out, as you look back over the past century of
media history, you are likely to note a
recurrent pattern of
expectations and outcomes. As a new medium enters the
educational scene, there is a great deal of initial interest and
much enthusiasm about the effects it is likely to have
on instructional practices.
• However, enthusiasm and interest eventually fade, and an
examination reveals that the medium has had a minimal impact
on practices.

44. Ervaringen uit het verleden…
(A. Reiser, 2001)
•
Of the many lessons we can learn by reviewing the history of instructional
comparison
between the anticipated and actual effects of media on
instructional practices.
media, perhaps one of the most important involves a
•
As Cuban (1986) has pointed out, as you look back over the past century of
media history, you are likely to note a
recurrent pattern of
expectations and outcomes. As a new medium enters the
educational scene, there is a great deal of initial interest and
much enthusiasm about the effects it is likely to have
on instructional practices.
• However, enthusiasm and interest eventually fade, and an
examination reveals that the medium has had a minimal impact
on practices.

45. “De keuze van de technologie
maakt het verschil…
(in leerwinst)”

46. Richtvraag:
Maakt media het verschil?
NEE
JA
• Waarom niet?
• Waarom besteden we zoveel
geld aan computers?
• Wat doen we?
• …
• Wanneer of hoe maakt het een
verschil?
• Waarom toont onderzoek geen
verschil tussen media?
• Wat zijn de implicaties
hiervan?
• …

47. Clark
RE Clark - Educational technology research and development, 1994 - Springer
• „Weinig‟ bewijs dat het medium zelf, leren beïnvloed.
• Ontwerp en methode wordt vaak verward met het medium.
• Aanbevelingen:
o
o
Stop met het vergelijkend mediaonderzoek.
Focus op goed ontwerpen!
Bernard, R. M., P. C. Abrami, et al. (2004). "How does distance education compare with
classroom instruction? A meta-analysis of the empirical literature." Review of educational

49. Kozma
RB Kozma - Educational Technology Research and Development, 1994 - Springer
•
•
•
•
•
Het medium is (soms) belangrijk.
Wat zijn de voordelen van boeken?
Wat zijn de voordelen van televisie?
Wat zijn de voordelen van computers?
Wat zijn de voordelen van multimedia?