Analiza e thelluar mbi performancën e sistemit tatimor duhet të vlerësojë së pari nëse është produktive mbledhja e taksave sipas procedurave që egzistojnë dhe në situata të tilla rritja e të ardhurave nuk duhet të jetë objektivi kryesor i politikës fiskale. Reforma e mbledhjes së taksave do të thotë më pak të ardhura në momentet e para dhe më shumë efikasitet për të ardhmen.

1. Pasiguria e privatizimit të taksave në Shqipëri
Gjatë dekadave të fundit, kufijtë ndërmjet sektorit publik dhe privat, kompanive dhe
shërbimeve publike janë bërë të pasigurtë, si shumë e shumë gjëra që kanë qenë
tradicionalisht pjesë e shërbimeve publike dhe të kontrolluara nga qeveria janë duke u shitur
apo dhënë me koncesion për ofertuesit më të lartë në një valë të pafund të privatizimeve.
Një nga këto gjëra është mbledhja e tatimeve dhe taksave.
Ne në ALTAX duam të ngrejmë disa pyetje në lidhje me debatin e privatizimit të taksave.
Cilat janë meritat e administratës publike në mbledhjen e taksave dhe ato private në rastin
kur shërbimi jepet me koncesion?
Cilat janë përfitimet kryesore institucionale dhe politike dhe pengesat me të cilat përballen
tatimpaguesit në ditët e sotme?
Në mënyrë të veçantë, se si mund të zgjidhen problemet e korrupsionit dhe overzealousness
në mbledhjen e të ardhurave?
Në veçanti, si mund të zgjidhen problemet e korrupsionit dhe ruajtjen e normave etike në
mbledhjen e të ardhurave?
Privatizimi i mbledhjes së tatimeve është një zgjidhje komplekse për një problem të thjeshtë.
Administrata tatimore ka vëllime të konsiderueshme të rasteve të borxheve në inventarin e
saj dhe duhet theksuar se vetëm në tre vitet e fundit vëllimi i borxheve është të paktën 90%
më i lartë se në vitin 2013.
Në fund të shtatorit 2016, kishte të paktën 19 mijë tatimpaguesë me detyrime të pashlyera.
Ky grup tatimpaguesish përfaqëson 12 për qind të tatimpaguesve të regjistruar në Regjistrin
Kombëtar të Tatimpaguesve. Bazuar në të ardhurat e taksave të mbledhura nga Drejtoria e
Përgjithshme e Administratës Tatimore (DPT) pjesa e borxhit të pambledhur është së paku
50% e të gjitha të ardhurave që mbledh kjo administratë. Duket se ecuria e mbledhjes së të
ardhurave tatimore nuk është mirë.

2. Cila është arsyeja që situata ka shkuar më keq në këtë drejtim, kur procedurat janë shumë
strikte dhe kapacitetet për mbledhjen janë pjesë e administratës tatimore?
Tatimet nuk kanë nevojë për ndihmë për të mbledhur borxhet, nëse ata do të përdorin në
mënyrë efikase burimet dhe kapacitetet e tyre. DPT tashmë është një nga agjencitë më të
fuqishme të grumbullimit të taksave në rajonin e Ballkanit, për shkak të kompetencave të
gjera, numrit të punonjësve publikë dhe teknologjisë së investuar në tre vitet e fundit, të
gjitha këto dhe si ndikimi ndihmës së pandërprerë të ekspertëve të FMN-së dhe organizatave
të tjera tatimore evropiane.
E njëjta gjë është e vlefshme për autoritetet tatimore vendore, sepse ato shërbejnë të njëjtin
ligj procedurash dhe kanë të njëjtat atribute si pushteti tatimor qendror.
Autoritetet tatimore munden që pa miratimin e sistemit gjyqësor të vendosin sekuestro të
llogarisë bankare të tatimpaguesit për një taksë të papaguar apo për sigurime shoqërore e
shëndetësore të papaguara, të vlerësojë pagën e një tatimpaguesi, të bllokojë mallrat dhe
asetet e një biznesi që ka bërë kundravajtje të legjislacionit tatimor etj. Në raste të rralla,
mund edhe të konfiskojë pronën e një tatimpaguesi, përfshirë asete individuale dhe ato që i
përkasin një biznesi.
Pra, kush agjenci tjetër civile përveç atyre gjyqësore kanë kaq shumë të drejta që përdoren
për të bërë detyrën e tyre publike?
Mbledhësit e borxhit privat nuk mund të konkurrojë me këtë lloj pushteti. Por ata mund të
konkurrojnë kur vjen puna te stafi. E megjithatë, FMN dhe një pjesë e politikës nuk e pëlqen
këtë ide.
Kritikët ndaj privatizimit të mbledhjes së taksave kanë bërë që kjo pikë e debatit politik në
mënyrë të përsëritur të mbetet një ide që nuk ështëe ka kaluar pragun ediskutimeve të nivelit
të lartë politik. Argumenti më irëndësishëm për të justifikuar idenë që ky privatizim nuk është
i përshtatshëm për Shqipërinë paraqitet performanca e dobët e mbledhjes së taksave dhe

3. kapacitetet e dobëta në vend. Të dyja këto arsye në fakt janë vetëm përgjegjësi e politikës
dhe askujt tjetër.
Në fakt, dhënia me koncesion mund të krijojë probleme të reja në vend të zgjidhjes së atyre
të vjetrave. Duke patur vetëm motivin e fitimit në varësi të nivelit të mbledhjes së taksave,
mund që të çojë në tipe sjelljesh dhe qëndrimesh që mundet të bien ndesh me parimet e një
mirëadministrimi nga ana e kompanive të kontraktuara.
Por, eksperimentet e kryera më parë në dhënien e disa autoriteteve kompanive private për
të ndihmuar doganat dhe administratën tatimore kanë rezultuar të dështuara. Nëse
ligjvënësit do të shkojnë prapë në këtë drejtim për të kryer një tjetër eksperiment që mund
të rezultojë në dështim, ata do nuk do të fajësojnë veten.
Është bërë model i njohur i mungesës së përgjegjësisë që politikanët për cdo dështim të
ndodhur me vendimet që ata miratojnë, fajinja adresojnë administratës lokaledhe qendrore,
pavarësisht se kjo drejtimi dhe përbërja e administratës është vetëm përgjegjësi e tyre.
Në përpjekje për të ulur kostot dhe për të rritur të ardhurat nga taksat e pambledhura,
administrata tatimore ndoshta do të nënshkruajë një kontratë me kompanitë private për të
mbledhur borxhet tatimore. Këto kompani do të paguhen nga buxheti në bazë të një tarife të
paparashikuar, bazuar në shumën e borxhit tatimor që ato të mbledhura.
Administrata tatimore ka të bëjë direkt me tatimpaguesit. Ajo ka liri veprimi qeveritar për të
negociuar borxhin me tatimpaguesit, duke përfshirë fuqinë për të pezulluar ose anuluar
borxhet. Kompanitë private nuk mund të bëjnë oferta të tilla,kështu që autoritetet e tatimeve
qendrore apo lokale mund të kufizojnë veprimtarinë e mbledhësve privatë të borxheve në
raste “të lehta”, që nuk kërkojnë asnjë ndërhyrje qeveritare për ta zgjidhur.
Për fat të keq, është bërë e qartë se pak ose aspak raste nuk kërkojnë liri veprimi për të
zgjidhur direkt nga mbledhësit privatë të taksave.

4. Për të pasur një ide të qartë se çfarë do të mund të zgjidhej drejtpërdrejt nga ky proces le të
shohim përvojën e administratës tatimore amerikane (IRS), edhe pse modeli i saj nuk është
një shabllon që ngjasonshumë me modelin shqiptar përsa ipërket decentralizimit të pushtetit
tatimor dhe tipeve të taksave dhe strukturës së tyre. Por duke u nisur nga fakti që problemet
brenda administratës tatimore janë të paktën të njëjta ky model mundet të jetë një
këndvështrim për eksperiencën amerikane në privatizimin e mbledhjes.
Eksperienca e IRS me programin privat të grumbullimit të borxhit zbuloi se pavarësisht
përpjekjeve të mëdha për të siguruar që pala private të kryente funksionet qeveritare në një
mënyrë neutrale, përsëri nuk arriti të ndodhë ashtu si u ra dakort mes palëve. IRS përdori një
kuadër të plotë të mekanizmave të mbikëqyrjes, të cilat përsëri nuk i parandaluan plotësisht
interesat private të agjensive të mbledhjes së borxhit duke dëmtuar neutralitetin e mbledhjes
së borxheve tatimore dhe autoritetin e IRS-së.
Ndërkohë, në diskutimin e privatizimit të mbledhjes së tatimeve në Shqipëri një situatë e
trashëguar është edhe problematikat e decentralizimit dhe mungesa e kapaciteteve të
pushtetit lokal. Decentralizimi është paraqitur si një ndër objektivat më të mëdhenj të
Shqipërisë, që kur vendi hyri në një program ambicioz të reformave administrative dhe
institucionale në vitin 2015. Në themelimin e një sistemi të ri të decentralizuar të qeverisjes
vendore, Shqipëria futi në zbatim një qasje radikale për gjenerimin e të ardhurave lokale dhe
kompetencave të tjera të financave në mënyrë që të krijojë një pushtet më të pavarur nga
transfertat e parave të buxhetit.
Mbrojtja që autoritetet lokale i bëjnë mbledhjen së taksave nga privatët, mbështetet edhe
nga një nivel i lartë i burokratëve, disa donatorëve dhe pjesëmarrësve të tjerë në hartimin e
politikave për financat e pushtetit lokal i është bërë jehonë edhe nga botime të kohëve të
fundit mbi praktikat e mira në mobilizimin e të ardhurave.
Historikisht, në këtë dekadën e fundit diskutimet mbi mbledhjen e taksave nga privatët është
paraqitur te qeveritë argumentin e administrimit të dobët me dy përparësi kryesore. Së pari,
mundësia për të kursyer shpenzimet e administratës tatimore duke e zhvendosur koston e
mbledhjes së taksave mbi sektorin privat.

5. Së dyti, privatizimi taksave është gjithashtu një zgjedhje për të korrigjuar korrupsionin në
procesin e mbledhjes, duke ofruar mekanizma superiore për penalizimin e punës së dobët të
mbledhësve të taksave.
Disavantazhi kryesor është rreziku i mbledhjes duke harruar etikën ndaj tatimpaguesve, e cila
mund të rezultojë në një përkeqësim të marëdhënieve të qytetarëve me qeverinë.
Në këtë kontekst, mendim që del për ta trajtuar është se qeverisja aktuale e majtë duhet të
mandatojë fillimisht autoritetet lokale si hap të parë, gjithmonë nëse merr vendimin politik
për ta bërë privatizimin e mbledhjes së taksave. Ne tashmë në Shqipëri kemi përvoja të
privatizimit në një pjesë të sektorit të arsimit, shëndetësisë, transportit rrugor dhe ajror,
sigurisë fizike, etj.
Nëse programi i privatizimit do të hasë në probleme dhe nuk do të kryejë shërbimin për të
ardhurat e premtuara për tu mbledhur, atëherë politikanët duhet të mendojnë me kujdes për
privatizimin e mbledhjes së taksave në nivel kombëtar. Në analizën e efikasitetit të një
reforme privatizimi, sidomos kur propozimi i reformës lidhet me një privatizim, qeveria duhet
të shikojë efikasitetin në radhë të parë sipas këndvështrimit shoqëror.
Analiza e thelluar mbi performancën e sistemit tatimor duhet të vlerësojë së pari nëse është
produktive mbledhja e taksave sipas procedurave që egzistojnë dhe në situata të tilla rritja e
të ardhurave nuk duhet të jetë objektivi kryesor i politikës fiskale.
Reforma e mbledhjes së taksave do të thotë më pak të ardhura në momentet e para dhe më
shumë efikasitet për të ardhmen.