1. 32
PhÇn thø hai
Giíi thiÖu vÒ
KÕt cÊu vµ néi dung tãm t¾t cña
“tËp th¬ ®«ng y viÖt nam
§Ó häc vµ ch÷a bÖnh”.
( T¸c gi¶: L­¬ng y Ng« c«ng t×nh)
S¸ch dµy 946 trang, ®­îc viÕt theo 2 thÓ: V¨n xu«i vµ v¨n vÇn ( ThÓ th¬ Lôc b¸t),
gåm trªn 14 500 c©u th¬. S¸ch ®­îc in ®ñ mµu s¾c ®Ñp m¾t, ®· ®­îc nhµ xuÊt b¶n Y häc in vµ
ph¸t hµnh tõ Quý IV n¨m 2011.
Chóng t«i sÏ giíi thiÖu tãm t¾t vÒ kÕt cÇu vµ nh÷ng néi dung chÝnh cña “ TËp th¬”
ë nh÷ng trang sau.
§éc gi¶ nµo cã nhu cÇu mua trän bé s¸ch, h·y liªn hÖ víi T¸c gi¶ theo:
Email: ngocongtinh48@gmail.com.

2. 33
Lêi giíi thiÖu
§«ng y ViÖt nam ®· cã nguån gèc tõ l©u ®êi vµ ®­îc l­u truyÒn ®Õn ngµy nay. KÕt hîp
víi Y häc hiÖn ®¹i, §«ng y ®· vµ ®ang phôc vô tèt viÖc b¶o vÖ søc khoÎ vµ ch÷a bÖnh cho nh©n
d©n trong vµ ngoµi n­íc.
ThÕ m¹nh cña c¸c ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh b»ng §«ng y cã nhiÒu gi¸ trÞ phong phó, ®ã lµ:
DÔ ¸p dông, tiÖn lîi, rÎ tiÒn, ®¹t hiÖu qu¶ cao.
Sau C¸ch m¹ng Th¸ng t¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, n­íc ViÖt nam D©n chñ céng hoµ ra
®êi, d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt nam vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, §«ng y ViÖt nam
®· b­íc vµo mét trang lÞch sö huy hoµng cña D©n téc. KÕt hîp víi nÒn Y häc hiÖn ®¹i, nÒn §«ng
y cña n­íc ta còng ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bao giê hÕt, ®­îc nh©n d©n tÝn nhiÖm.
Ngµy nay, §«ng y ®ang ®­îc sö dông réng r·i trong viÖc ch÷a bÖnh vµ ch¨m sãc søc
khoÎ cho nh©n d©n. ViÖc kh¸m vµ ch÷a bÖnh b»ng §«ng y ®· ®­îc triÓn khai ®ång bé tõ
Trung ­¬ng ®Õn c¸c c¬ së, theo sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ n­íc.
Ngoµi c¸c c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh thuéc c¸c c¬ quan cña Nhµ n­íc, ë n­íc ta hiÖn nay
còng cã hµng ngh×n c¸c nhµ thuèc, phßng kh¸m §«ng y t­ nh©n ®· phôc vô tèt viÖc ch÷a bÖnh,
cøu ng­êi.
VÒ ®µo t¹o, ë n­íc ta cã Häc viÖn Y - D­îc Cæ truyÒn ViÖt nam; ë c¸c tr­êng §¹i häc,
Cao ®¼ng, Trung cÊp Y- D­îc ®Òu cã khoa §«ng y häc (Y häc cæ truyÒn). Hµng n¨m c¸c tr­êng
®· ®¹o t¹o vµ cho ra tr­êng hµng ngµn B¸c sÜ, Y sÜ §«ng y vµ L­¬ng y cã tr×nh ®é, chuyªn m«n.
NhiÒu ng­êi ®· ®­îc Nhµ n­íc phong tÆng lµ: Gi¸o s­, TiÕn sÜ, ThÇy thuèc Nh©n d©n, ThÇy thuèc
¦u tó…
Héi §«ng y ViÖt nam lµ mét tæ chøc x· héi nghÒ nghiÖp. Cã m¹ng l­íi ho¹t ®éng thèng
nhÊt tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c c¬ së. C¸c cÊp Héi ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn, ®­îc ®«ng ®¶o c¸c
thµnh viªn tù nguyÖn tham gia vµ tÝch cùc ho¹t ®éng trong viÖc phßng bÖnh, b¶o vÖ søc khoÎ cho
nh©n d©n.
Së dÜ §«ng y cã søc sèng m·nh liÖt nh­ vËy, lµ v× nh÷ng gi¸ trÞ ch÷a bÖnh cña nã ®Òu
phôc vô lîi Ých vµ b¶o vÖ søc khoÎ cho nh©n d©n. Ngµy nay §«ng y ®ang ®­îc Nhµ n­íc quan
t©m vµ ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn. Nh»m phôc vô tèt h¬n n÷a viÖc ch÷a bÖnh cho céng ®ång, ®·
®­îc ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n ®ång t×nh ñng hé.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, §«ng y ViÖt nam ®­îc l­u truyÒn d­íi nhiÒu h×nh thøc: Tõ
nh÷ng kinh nghiÖm ®­îc truyÒn miÖng trong d©n gian, ®Õn viÖc sao chÐp trong c¸c s¸ch, vë ®Ó
truyÒn b¸, gi¶ng d¹y vµ l­u gi÷ cho viÖc sö dông l©u dµi. NhiÒu bé s¸ch ®­îc l­u truyÒn tõ l©u ®êi
®· ®­îc in Ên, ph¸t hµnh ®Õn tay nh©n d©n vµ b¹n ®äc qua nhiÒu thÕ hÖ, nh­ bé: Nam D­îc thÇn
diÖu, Hång nghÜa gi¸c t­ Y th­ cña cô TuÖ TÜnh; H¶i th­îng Y t«ng t©m tÜnh cña cô H¶i th­îng
L·n «ng Lª h÷u Tr¸c; Ho¹t nh©n to¸t yÕu cña cô Hoµng ®«n Hoµ NhiÒu t¸c phÈm ®· ®­îc thÓ
hiÖn d­íi d¹ng Th¬ ca ®Ó truyÒn b¸, nh­: Ch©m cøu TiÖp hiÖu diÔn ca cña cô NguyÔn ®¹i L¨ng;
Ng­ tiÒu vÊn ®¸p Y thuËt cña cô NguyÔn ®×nh ChiÓu…
Sau khi hoµ b×nh ®­îc lËp l¹i, ®­îc sù quan t©m cña §¶ng vµ ChÝnh phñ, nÒn §«ng y cña
n­íc Nhµ ®· vµ ®ang ®­îc ®Çu t­, ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n bao giê hÕt. NhiÒu bé s¸ch vÒ Y -
D­îc ®· ®­îc xuÊt b¶n ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu gi¶ng d¹y, häc tËp, phæ biÕn kiÕn thøc trong c¸c
tr­êng häc vµ nh©n d©n. Tiªu biÓu lµ bé Bµi gi¶ng Y häc cæ truyÒn gåm 2 tËp cña Khoa Y häc cæ
truyÒn - Tr­êng §¹i häc Y Hµ néi; Ch©m cøu häc cña B¸c sÜ L· quang NhiÕp; Ch©m cøu ë
tuyÕn c¬ së cña Gi¸o s­ NguyÔn tµi Thu; Nh÷ng c©y thuèc vµ vÞ thuèc ViÖt nam, cña Gi¸o s­,
TiÕn sü §ç tÊt Lîi Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu Gi¸o s­, TiÕn sÜ, B¸c sÜ, L­¬ng y còng cho ra ®êi
nhiÒu tËp s¸ch hay vÒ chuyªn ngµnh Y - D­îc. TÊt c¶ lµ nh»m truyÒn l¹i nh÷ng kinh nghiÖm cho
c¸c thÕ hÖ sau nµy. Trªn c¬ së ®ã ®· kh«ng ngõng ®ãng gãp cho nguån s¸ch vÒ Y - D­îc cña
n­íc ta thªm ®a d¹ng, phong phó c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu t¸c gi¶ ®· cho ra ®êi nh÷ng Ên phÈm d­íi thÓ Th¬ ca,
®­îc nhiÒu b¹n ®äc trong vµ ngoµi Ngµnh ®¸nh gi¸ cao. Cã thÓ kÓ ®Õn: 200 bµi diÔn ca vÒ D­îc

3. 34
tÝnh, c«ng dông, bµo chÕ vµ kiªng kþ cña mét sè vÞ thuèc th­êng dïng cña L­¬ng y Phan ®×nh
Quya; hoÆc míi nhÊt lµ cuèn: DiÔn ca thuèc Nam ch÷a bÖnh tõ Hoa l­ cña Cö nh©n L­¬ng y
NguyÔn Ho¸n víi trän vÑn hµng ngµn dßng th¬ Lôc b¸t vÒ thuèc Nam ch÷a bÖnh, ®· ra m¾t b¹n
®äc nh©n dÞp kû niÖm 1 000 n¨m Th¨ng long - Hµ néi.
Noi g­¬ng c¸c bËc tiÒn nh©n ®i tr­íc, víi lßng ham mª häc tËp, nghiªn cøu vÒ c¸c ph­¬ng
ph¸p ch÷a bÖnh b»ng §«ng y cæ truyÒn cña D©n téc, b¶n th©n l¹i rÊt yªu thÝch vÒ Th¬ phó, L­¬ng
y Ng« C«ng T×nh lµ ng­êi con cña lµng Quan hä vïng Kinh b¾c, víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc
®­îc tõ nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ: TriÕt häc cæ Ph­¬ng ®«ng, c¸c vÞ thuèc, c¸c bµi thuèc §«ng y,
c¸ch ch÷a mét sè bÖnh th­êng gÆp t¸c gi¶ ®· chuyÓn sang thÓ Th¬ lôc b¸t thµnh c«ng “TËp
Th¬ - §«ng y ViÖt nam, ®Ó häc vµ ch÷a bÖnh”.
“TËp Th¬” lµm ra, lµ nh»m khuyÕn khÝch vµ ®éng viªn ng­êi ng­êi thªm ham mª häc tËp
vµ ch÷a bÖnh theo §«ng y ViÖt nam. Cßn gióp cho nhiÒu ng­êi cã s¸ch ®Ó dÔ häc, dÔ nhí, dÔ ¸p
dông vµo cuéc sèng hµng ngµy.
VÝ dô: PhÇn d­íi t¸c gi¶ ®· chuyÓn thµnh th¬ nh­ sau:
1- VÒ chÈn ®o¸n bÖnh tËt:
Dùa vµo 4 ph­¬ng ph¸p kh¸m bÖnh:
Nh×n (Väng); Nghe (V¨n); hái (VÊn) vµ sê n¾n, xem m¹ch (ThiÕt) ®Ó khai th¸c c¸c
triÖu chøng bÖnh thuéc Hµn hay NhiÖt; h­ hay thùc cña c¸c T¹ng, Phñ, Kinh l¹c:
(Väng) tøc lµ nh×n hoÆc tr«ng,
Nghe (V¨n), hái (VÊn) biÕt lßng bÖnh nh©n.
Xem m¹ch (ThiÕt chÈn) lé dÇn,
BiÕt bÖnh thuéc NhiÖt hay Hµn ra sao.
Cßn xem T¹ng, Phñ thÕ nµo,
Thuéc h­ hay thùc n¬i nµo tµ x©m…
2. Nguån gèc cña thuèc §«ng y:
Y häc n­íc ta tr­íc kia,
Thuèc th­êng ph¶i nhËp, ph©n chia cho ®Òu.
§Õn nay trång, cÊy ®­îc nhiÒu,
PhÇn nµo ®· bít nhËp siªu n­íc ngoµi.
Mét sè cßn do ®Êt ®ai,
Di thùc ch­a ®­îc, kÐo dµi nhËp siªu.
VÝ nh­: B¹ch truËt, Mang tiªu,
§­¬ng quy, B¹ch th­îc, cïng nhiÒu HuyÒn s©m…
3- VÒ bµi thuèc Quy Tú thang gia gi¶m. C«ng dông: Ých KhÝ, bæ HuyÕt; kiÖn Tú, d­ìng
T©m, nh­ sau:.
B¹ch truËt, ViÔn trÝ, Phôc thÇn,
Méc h­¬ng, Cam th¶o, Nh©n s©m, Hoµng kú.
T¸o nh©n, Long nh·n, §­¬ng quy,
Ých KhÝ, bæ HuyÕt, kiÖn Tú, d­ìng T©m.
Mong r»ng: “TËp th¬” sÏ ®­îc ®«ng ®¶o nh©n d©n vµ nhiÒu b¹n ®äc trong vµ ngoµi n­íc
yªu thÝch vµ ®ãn nhËn. §ã còng lµ nh÷ng viÖc lµm ®ãng gãp cho nÒn §«ng y vµ Th¬ ca ViÖt nam
thªm ®a d¹ng, phong phó, phï hîp víi sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc vµ thêi ®¹i.
Chóng t«i xin tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc vÒ “ TËp Th¬ - §«ng y ViÖt nam, ®Ó häc vµ
ch÷a bÖnh” cña L­¬ng y Ng« C«ng T×nh./.
(Ghi l¹i lêi giíi thiÖu cña “ TËp th¬”.
Hµ néi, th¸ng 9 n¨m 2011
Nhµ xuÊt b¶n Y häc

4. 35
Lêi nãi ®Çu
Tr¶i qua hµng ngµn n¨m lÞch sö, nh©n d©n ViÖt nam cã nhiÒu kinh nghiÖm ®óc rót ®­îc tõ
thùc tiÔn l©m sµng vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh cøu ng­êi. KÕt hîp víi sù tiÕp
thu TriÕt häc cæ ph­¬ng §«ng, ®· x©y dùng nªn mét hÖ thèng Y lý phong phó, cã chän läc,
kh«ng ngõng bæ sung, ph¸t triÓn phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt nam.
Tõ khi Nhµ n­íc ta ®­îc thµnh lËp cho ®Õn nay, §¶ng, ChÝnh phñ rÊt quan t©m ®Õn viÖc
kÕt hîp gi÷a nÒn Y häc D©n téc ( sau ®©y gäi lµ §«ng y) víi nÒn Y häc hiÖn ®¹i trong viÖc ch÷a
bÖnh, ch¨m sãc søc khoÎ cho nh©n d©n.
Nh÷ng ph­¬ng ph¸p ch÷a bÖnh b»ng §«ng y rÊt phong phó vµ cã nhiÒu gi¸ trÞ cao. L¹i
phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ së thÝch cña ®¹i bé phËn nh©n d©n ta.
Tuy nhiªn, ph¹m vi vµ møc ®é ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p phßng bÖnh, ch÷a bÖnh b»ng
§«ng y cßn mang tÝnh kinh nghiÖm lµ chÝnh. NhiÒu bé phËn trong nh©n d©n cßn ch­a cã sù hiÓu
biÕt nhiÒu vÒ nh÷ng c¬ së lý luËn vÒ Y- D­îc nãi chung vµ §«ng y nãi riªng. §Æc biÖt mét sè
ng­êi cßn ch­a thÊy ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ thùc tÕ cña viÖc phßng bÖnh vµ ch÷a bÖnh b»ng §«ng y cæ
truyÒn.
N­íc ta lµ mét n­íc n»m trong khu vùc khÝ hËu giã mïa, thêi tiÕt kh¾c nghiÖt, n¾ng m­a,
b·o lôt, Èm thÊp triÒn miªn ®ã lµ nh÷ng t¸c nh©n ®éc h¹i lu«n g©y nªn biÕt bao tr­êng hîp èm
®au, bÖnh tËt cho ng­êi d©n v« téi.
Møc sèng cña mét sè bé phËn nh©n d©n ta cßn thÊp, l¹i ph¶i chi phÝ mét kho¶n tiÒn kh«ng
nhá vµo viÖc kh¸m vµ ch÷a bÖnh. Do ®ã nhiÒu gia ®×nh ®êi sèng ®· khã kh¨n l¹i cµng thªm khã
kh¨n, thiÕu thèn. C¸c c¬ së kh¸m ch÷a bÖnh th× qu¸ t¶i, quü B¶o hiÓm x· héi, B¶o hiÓm Y tÕ hµng
n¨m ph¶i chi tr¶ víi sè tiÒn qu¸ lín cho c¸c ®èi t­îng.
Víi nh÷ng nguyªn nh©n Êy, nÕu kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó kh¾c phôc th× bÖnh
tËt vÉn cø hoµnh hµnh, ng­êi d©n vÉn cßn èm ®au, nghÌo khã; víi hai nguån quü B¶o hiÓm cña
®Êt n­íc khã mµ b¶o tån vµ ph¸t triÓn ®­îc
Trong khi ®ã, ng­êi ViÖt nam nãi chung rÊt th«ng minh, hiÕu häc, l¹i ch¨m chØ vµ s¸ng
t¹o. §Êt n­íc ta n¬i nµo còng cã hµng ngµn loµi c©y, con quý hiÕm, ®a d¹ng vµ phong phó ®Ó lµm
thuèc ch÷a bÖnh ®­îc. §Êt ®ai, thæ nh­ìng, khÝ hËu vµ thêi tiÕt l¹i rÊt phï hîp víi viÖc ch¨n nu«i,
trång trät ®Ó ph¸t triÓn l©u dµi nguån D­îc liÖu s½n cã Êy. Song cho ®Õn nay, chóng ta ch­a cã
nh÷ng chiÕn l­îc quy ho¹ch tËp trung ®Ó ph¸t triÓn vµ khai th¸c nh÷ng nguån D­îc liÖu Êy cho
søng víi tiÒm n¨ng s½n cã cña nã.
Nh©n d©n ta vÉn cã c©u: “ Søc khoÎ lµ vèn quý nhÊt cña con ng­êi; cã søc khoÎ lµ lµm
nªn tÊt c¶…”. Nh­ng muèn cã søc khoÎ, th× mçi ng­êi ®Òu cÇn ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh
vÒ lÜnh vùc Y - D­îc nãi chung vµ §«ng y nãi riªng.
Häc tËp vµ nèi tiÕp c¸c bËc tiÒn nh©n ®i tr­íc, trªn c¬ së tham kh¶o mét phÇn c¬ b¶n c¸c
“Bµi gi¶ng vÒ §«ng y” (Y häc cæ truyÒn) cña mét sè tr­êng §¹i häc, cïng mét sè s¸ch vÒ chuyªn
ngµnh Y - D­îc kh¸c víi nh÷ng t­ liÖu quý gi¸ Êy, t«i ®· tËp hîp l¹i, råi tãm t¾t vµ minh ho¹
b»ng thÓ Th¬ lôc b¸t, thÓ Th¬ ®­îc coi lµ ®éc nhÊt, v« nhÞ cña ViÖt nam, mµ lµm nªn: “ TËp Th¬
- §«ng y ViÖt nam, ®Ó häc vµ ch÷a bÖnh” nµy.
Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña “ TËp Th¬”:
- “ TËp Th¬” lµm ra lµ nh»m gióp cho nhiÒu ng­êi cã s¸ch vÒ §«ng y ®Ó dÔ häc, dÔ nhí.
Tõ ®ã mäi ng­êi sÏ ¸p dông nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®­îc vµo viÖc phßng bÖnh vµ tù ch÷a nh÷ng
bÖnh th­êng gÆp cho m×nh, gia ®×nh m×nh vµ nh©n d©n khi cã nhu cÇu …
Cã nh­ vËy mäi nhµ sÏ gi¶m bít ®­îc phÇn nµo chi phÝ cho viÖc kh¸m vµ ch÷a bÖnh, míi
cã ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña gia ®×nh m×nh. Trªn c¬ së ®ã sÏ gãp mét phÇn
vµo viÖc ®¶m b¶o cho x· héi ®­îc an sinh, ®Êt n­íc thªm ph¸t triÓn
- “ TËp Th¬” cßn ®­îc coi lµ s¸ch“CÈm nang” ®Ó mäi ng­êi tra cøu nh÷ng t­ liÖu khi cÇn
thiÕt hoÆc lµm“ T¸c phÈm” ®Ó ®äc gi¶i trÝ vµ ®µm luËn khi nhµn rçi…
- “ TËp Th¬” cã nh÷ng néi dung vµ kÕt cÊu nh­ sau:
1- VÒ kÕt cÊu.
Ngoµi phÇn giíi thiÖu, më ®Çu, vµi nÐt t¸c gi¶ ra,“TËp th¬” gåm cã 5 phÇn chÝnh sau ®©y:
1. 1- PhÇn thø nhÊt: TriÕt häc Ph­¬ng ®«ng vµ øng dôngtrongY häc.
1. 2- PhÇn thø hai: C¸c vÞ thuèc §«ng y.
1. 3- PhÇn thø ba: C¸c bµi thuèc §«ng y.

5. 36
1. 4- PhÇn thø t­: - C¸ch ch÷a mét sè bÖnh th­êng gÆp theo §«ng y
- Mét sè bµi thuèc quý ch÷a bÖnh.
1. 5- PhÇn thø n¨m: nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan kh¸c.
2- C¸ch tr×nh bµy
“TËp Th¬” ®­îc tr×nh bµy theo 2 thÓ viÕt: V¨n xu«i vµ v¨n vÇn (thÓ Th¬).
2.1- ViÕt theo thÓ v¨n xu«i
Néi dung cña c¸c kho¶n môc, nh­: §Þnh nghÜa, triÖu chøng, biÓu hiÖn l©m sµng, c«ng
dông c¸c vÞ thuèc ®­îc viÕt d­íi thÓ v¨n xu«i, theo b¶n gèc cña c¸c bµi gi¶ng vµ nh÷ng tµi liÖu
vÒ Y- D­îc ®· ®­îc s­u t©m vµ tham kh¶o. Nh»m gióp cho c¸c ®éc gi¶ míi häc m«n häc nµy sÏ
hiÓu ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng néi dung ®· diÔn gi¶i vµ ph©n tÝch trong ®ã.
VÒ sau, khi ®éc gi¶ ®· hiÓu bµi, chØ cÇn ®äc c¸c ®o¹n Th¬ bªn d­íi lµ n¾m ®­îc ®Çy ®ñ
nh÷ng ý chÝnh ®· nªu, kh«ng cÇn ®äc nh÷ng néi dung bªn trªn còng hiÓu ®­îc bµi
VÝ nh­: Môc 1.2- ¢m, D­¬ng ®èi lËp víi nhau (PhÇn: I - Häc thuytÕt ¢m D­¬ng) ®·
ghi:
“§èi lËp lµ sù m©u thuÉn, chÕ ­íc vµ ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ¢m, D­¬ng.
ThÝ dô: Ngµy vµ ®ªm, n­íc vµ löa, øc chÕ vµ h­ng phÊn ”.
2.2- ViÕt theo v¨n vÇn (thÓ Th¬):
Bªn d­íi nh÷ng néi dung c¸c môc nh­ ®· nªu ë trªn, ®­îc tãm t¾t vµ minh ho¹ b»ng thÓ
th¬ Lôc b¸t, thÓ Th¬ nµy ®­îc coi lµ “ Quèc Th¬” cña ViÖt nam: DÔ ®äc, dÔ nhí, dÔ ®i vµo lßng
ng­êi
ThÝ dô:
Nh­ néi dung cña môc 1.2: “¢m, D­¬ng ®èi lËp víi nhau” ë trªn, bªn d­íi ®­îc tãm t¾t
vµ minh ho¹ b»ng th¬ nh­ sau:
Hai mÆt ®èi lËp, ®Êu tranh,
M©u thuÉn, chÕ ­íc vÉn thµnh ¢m - D­¬ng.
VÝ nh­: N­íc- löa, ®o¹n - tr­êng,
H­ng phÊn - øc chÕ, nh­ng th­êng cã nhau.
Khi ®­a vµo Th¬, cã nh÷ng tõ ng÷ cã thÓ thay ®æi ®­îc cho nhau, nh­: §ªm - ngµy thµnh
®o¹n - tr­êng, ®Òu lµ nh÷ng hiÖn t­îng ®èi lËp hoÆc mÉu thuÉn víi nhau
Tõng vÞ thuèc vµ c¸c bµi thuèc ch÷a bÖnh, còng ®­îc minh ho¹ b»ng Th¬.
VÝ dô: Bµi thuèc H¹nh t« thang gia gi¶m (nguyªn gèc lµ thuèc t¸n, nay ®æi thµnh thuèc
thang, thuèc s¾c): Gåm c¸c vÞ: H¹nh nh©n, T« diÖp, TiÒn hå, TrÇn b×, Phôc linh, Cam th¶o, B¸n
h¹ chÕ, ChØ x¸c, Gõng (Sinh kh­¬ng), C¸t c¸nh, §¹i t¸; ë d­íi ®­îc minh ho¹ b»ng Th¬ nh­ sau
(ch÷ nghiªng chØ c¸c vÞ thuèc, ch÷ ®øng lµm liªn tõ):
Phôc linh, ChØ x¸c, TrÇn b×,
T« diÖp, B¸n h¹, tiÕp th× H¹nh nh©n.
C¸t c¸nh, Cam th¶o cã phÇn,
TiÒn hå, §¹i t¸o, thªm phÇn Sinh kh­¬ng.
Trong “TËp Th¬” c¸c vÞ thuèc, c¸c lo¹i bÖnh cßn ®­îc minh ho¹ b»ng h×nh ¶nh cã ®ñ mµu
s¾c ®Ñp m¾t. SÏ gióp cho c¸c ®éc gi¶ dÔ nhËn biÕt tõng lo¹i, mçi lo¹i cã nh÷ng ®Æc ch­ng riªng.
Cã h×nh ¶nh minh ho¹, sÏ lµm cho néi dung vµ chÊt l­îng cña “ TËp Th¬” thªm phong phó vµ
sinh ®éng h¬n.
3- C¸ch sö dông “TËp Th¬”
Néi dung vµ kÕt cÊu cña “TËp Th¬” nh­ lµ mét phÇn “Bµi gi¶ng” cña c¸c tr­êng ®µo t¹o
chÝnh quy vÒ §«ng y, sÏ gióp cho c¸c ®éc gi¶ lµm s¸ch ®Ó häc tËp vµ cã thÓ lµm tµi liÖu ®­a vµo
thµnh mét néi dung sinh ho¹t chuyªn ®Ò cña c¸c c©u l¹c bé søc khoÎ, c©u l¹c bé th¬ ca cña héi
ng­êi cao tuæi, héi cùu chiÕn binh; héi phô n÷, cña c¸c tæ chøc x· héi kh¸c, ë c¸c ®Þa ph­¬ng x·,
ph­êng; ë c¸c ®¬n vÞ trong qu©n ®éi, lùc l­îng vò trang n¬i biªn giíi, h¶i ®¶o; ë c¸c gia ®×nh vµ
nh÷ng tr­êng häc kh¸c.
§èi víi c¸c ®éc gi¶ tù häc hoÆc tæ chøc häc theo chuyªn ®Ò sinh ho¹t c©u l¹c bé, c¸c häc
viªn cÇn häc tuÇn tù tõ ®Çu, tõng phÇn mét. Còng viÕt phÇn néi dung b»ng v¨n xu«i, kh«ng dùa
vµo nh÷ng ®o¹n Th¬ ®· cã, sau ®ã còng tù m×nh tãm t¾t vµ minh ho¹ b»ng Th¬ nh­ vÝ dô trªn.
Lµm nh­ vËy, dÔ häc, dÔ nhí l©u dÇn thµnh quen vµ sau nµy l¹i biÕt lµm c¶ Th¬.
Cø nh­ vËy, ng­êi nä h­íng dÉn ng­êi kia, nèi tiÕp nhau, tin r»ng sau nµy trong d©n gian
sÏ cã rÊt nhiÒu“ ThÇy thuèc giái vµ nhµ Th¬ hay”.

6. 37
§Æc biÖt, lµ c¸c gia ®×nh vµ c¸c tr­êng häc, tuú ®iÒu kiÖn cña m×nh mµ quan t©m nhiÒu
®Õn c¸c ch¸u nhá, thÕ hÖ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc, nªn cho c¸c ch¸u sím ®­îc häc tËp vµ lµm quen
víi m«n häc nµy.
Mäi ng­êi h·y cïng nhau thùc hiÖn tèt ph­¬ng ch©m: “ M­a dÇm thÊm l©u, cha truyÒn
con nèi”, nh­ kÕt luËn cña “ TËp Th¬” ®· viÕt:
ViÖt nam cã Th¬ §«ng y,
Häc vµ ch÷a bÖnh, sau th× d¹y con.
Cho dï bÖnh tËt vÉn cßn,
Ng©m Th¬, trÞ bÖnh ®©u cßn èm ®au.
Mäi ng­êi h·y m¸ch, b¶o nhau,
Trång nhiÒu c©y thuèc tr­íc, sau quanh nhµ.
GÆp khi trÎ nhá, ng­êi giµ,
Nhøc ®Çu, ®au bông thuèc lµ cã ngay.
Mu«n vµn ý ®Ñp, lêi hay,
Mong nhiÒu ng­êi häc, s¸ch nµy §«ng y!
§©y lµ mét “ TËp Th¬” rÊt khã viÕt, nh­ng l¹i rÊt hay, cã nhiÒu môc ®Ých vµ ý nghÜa; bæ
Ých vµ thiÕt thùc; kh«ng nh÷ng cã nhiÒu gi¸ trÞ, phong phó vÒ nhiÒu thÓ lo¹i mµ cßn cã thÓ phï
hîp cho viÖc sö dông l©u dµi vÒ sau.
“ TËp Th¬”, sÏ ®¸p øng ®­îc víi sù yªu mÕn vµ ®ãn nhËn cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n
d©n, còng nh­ c¸c thÕ hÖ ®éc gi¶ trong vµ ngoµi n­íc...
LÇn ®Çu “ TËp th¬” ®­îc xuÊt b¶n, l­u hµnh kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong
c¸c ®éc gi¶ gãp ý thªm ®Ó “ TËp Th¬” ®­îc söa ®æi, bæ sung kÞp thêi, lÇn xuÊt b¶n sau sÏ hoµn
thiÖn h¬n.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
(Ghi l¹i lêi nãi ®Çu cña “ TËp th¬”.
Hµ néi, th¸ng 9 n¨m 2011.
T¸c gi¶
Ng« C«ng T×nh