More Related Content
More from Tsekeel Tsekee (20)
Galt uul
- 11. Эребус Дэлхий дээр 1500 гаруй идэвхтэй галт уул байдаг бєгєєд тэдний зарим нь бvр хэдэн мянган жилийн туршид оргилж, одоо ч хvн тєрєлхтнийг тvгшээсээр байна. Тухайлбал Этна, Стромболи, Ясур галт уулс хэдэн зуу тєдийгvй, хэдэн арван мянган жилийн турш оргилж байна. Харин хамгийн их лав урсаж гардаг галт уулс бол Хавайн Килауи, Италийн Этна, Конгогийн Нямурагира юм.
- 22. Эребус Италийн Сицильд орших vзэсгэлэнт байгалиар хvрээлэгдсэн Этна дэлхийн хамгийн удаан хугацаанд оргилж байгаа галт уул юм. Хvрээлэн орших байгалийн vзэсгэлэнгээрээ хvмvvсийн сонирхлыг ихээр татдаг бамбай хэлбэртэй энэ уул анх 3500 жилийн ємнє оргилж эхэлжээ. 500 мянган жилийн настай энэ уул маш олон янзын хэлбэрээр оргилдгоороо онцлогтой. Уулын оргил болон бэл нь нэгэн зэрэг оргилох vедээ хамгийн vзэсгэлэнтэй аж. Хамгийн сvvлд энэ оны тавдугаар сард зvvн урд талын тогоо нь оргилжээ.
- 34. Эребус Стромболи галт уул Италийн Эйолианий арлуудын зvvн хойд хэсэгт, далайн тvвшнээс дээш 926 метрт оршдог. 2000 жилийн ємнє анх оргилж эхэлсэн бєгєєд дор нь Сиара дел Фуоко нэртэй нурсан хавтан оршдог аж.
- 45. Эребус 80 гаруй жижиг арлаас тогтох Вануату улсын Танна арал дээр орших энэ галт уул дор хаяж 800 жилийн ємнєєс оргилж эхэлсэн гэж vздэг бєгєєд цагийн дотор л гэхэд маш олон дэлбэрэлт явагддаг аж. “Номхон далайн гэрэлт цамхаг” гэж нэрлэгддэг уг галт уулын хамгийн идэвхтэй хэсэг нь “Енкахэ” хэмээх тогоо юм. Ясур галт уулнаас оргилон гарсан vнс нурам зvvн ємнєд зvгээс ирэх салхинд туугдан Танна арлыг хучсан байдаг. Энэ уулын анхны дэлбэрэлт 1774 онд буюу далайчин Жеймс Кvvкийг ирэх vед тохиожээ.
- 57. Эребус Хавайн “Биг Айлэнд” дээр орших энэхvv галт уул 1983 онд анх оргилж эхэлсэн бєгєєд 2005 оны арваннэгдvгээр сард маш их хэмжээний дэлбэрэлт болжээ. 2008 оны хоёрдугаар сард болсон дэлбэрэлтийн улмаас ойролцоо оршиж байсан гурван байшин сvйрчээ. Уг галт уул 2200 хvн амтай Галт уул хэмээх тосгоноос 4.8 км зайд оршдог аж.
- 68. Эребус Этиопийн энэ галт уул цєлд оршдогоороо онцлог. Галт уулын хормой далайн тvвшнээс доош 75 метрт оршдог. Орой дээрээ 80 жилийн ємнє бvрэлдсэн буцалж буй хайлмаг бvхий нууртай бєгєєд анх 1600 оны vед оргилж эхэлжээ. Нутгийн иргэд “Утаат уул” хэмээн нэрлэдгээс vзэхэд Эрта Алэ эртнээс оргилж эхэлсэн бололтой. Галт уулын оршдог Афарын нутаг бол дэлхий дээр гурван тектоникийн хавтан уулзалдан далайн тvвшнээс дээш орших цорын ганц газар юм. Нэг километр орчим диаметртэй тогооноос тогтох энэ уул Хавайн Килауи галт уултай тєстэй.
- 80. Эребус Манам уул нь Папуа Шинэ Гвинейн Божиа хотоос 16 км зайд далайд орших бєгєєд бэлээр нь тачирхан ургамал ногоо ургана. 2004 онд хоёр удаа хvчтэй дэлбэрсний улмаас арлын хvн амыг нvvлгэн шилжvvлжээ. 1996 оны дэлбэрэлтийн улмаас зэргэлдээх Будуа тосгоны 13 хvн нас барсан бол 2007 онд урссан хайлмагаас нь болж дєрвєн хvн амиа алджээ.
- 91. Эребус Индонезийн Ява арал дээр орших энэхvv уул дэлхийн хамгийн идэвхтэй, хамгийн аюултай галт уулуудын нэг. Оройгоос нь vргэлж магма урсан гардаг бєгєєд дэлхийн хамгийн их магма гаргадаг галт уул юм. Нэгээс таван жил тутамд бага даралттай дэлбэрэлт явагддаг ба арван мянган жилийн турш идэвхтэй оргилж байгаа гэж vздэг. Оройгоос урсан гарах магма дунджаар 6-7 км зайд 110 км/ц хурдтайгаар тархдаг. Маш єтгєн магма нь заримдаа тогоондоо бєєгнєрч бємбєгєр орой vvсгэдэг.
- 103. Эребус Гватемалийн Куэзальтенанго хэмээх газар орших энэ галт уулын 1902 оны дэлбэрэлт ХХ зууны хамгийн том дэлбэрэлтvvдийн нэгд тооцогддог. Уг дэлбэрэлтийн дараа галт уулын баруун энгэр дээр 700х1000м талбай бvхий том тогоо vлджээ. 1929 онд болсон дэлбэрэлтээр 5000 хvн амиа алджээ.
- 114. Эребус Сангай бол Экуадорийн зvvн хэсэгт орших дэлхийн хамгийн идэвхтэй галт уулуудын нэг. 500 мянган жилийн ємнєєс гурван vе шаттайгаар бvрэлдэж иржээ. 1628 онд маш хvчтэй дэлбэрч, vнс нурам нь 50 км зайд орших бэлчээрийн талбайг дарсны улмаас тэдхийн мал амьтан турж vхсэн гэсэн яриа бий.
- 125. Эребус Антарктидийн Росс арлын долоон оргилын нэг Эребус нь дэлхийн хамгийн ємнєд цэгт орших идэвхтэй уул. 1841 онд Жеймс Кларк Росс хэмээх хvн нээсэн. 1977 онд Шинэ Зеландын нэгэн онгоц оройг нь мєргєн сvйрсэн тvvхтэй. Магман нуураас байнга дэлбэрэлт явагддаж байдаг эл галт уул Антарктидийн агаарын химийн найрлагад маш чухал vvрэгтэй.