SlideShare a Scribd company logo
1 of 10
Монгол орны газарзүй  Монгол орон, Ази тивийн төв хэсэгт 1 сая 500  мянга илүү хавтгай дөрвөлжин км нутгийг эзлэн оршдог юм. Манай орон газар  нутгийнхаа хэмжээгээр дэлхийн улс орнуудын дотор эхний 20-д багтдлаг. Бусад орны газар нутгийн хэмжээтэй харьцуулан хэлбэл, Францын газар нутгрийг дөрөв дахин томсгосонтой тэнцэнэ. Энд 2 сая 600 мянган хүн амьдарч байгаа бөгөөд нэг хүнд ноогдох газар нутгийн хэмжээгээр Монгол дэлхийд тэргүүлдэг.  Монгол улс хойд талаараа ОХУ, өмнө талаараа БНХАУ гэсэн хоёрхон оронтой хиллэдэг. Манай орны нутаг ерөнхийдөө  уулархаг. Нутгийн баруун хэсэгт 1500 км урт үргэлжилсэн Алтайн нуруу орших бөгөөд хамгийн өндөр оргил нь далайн түвшнээс дээш 4374 м  өргөгдсөн байна. Тал нутаг харьцангуй бага талбайг эзлэдэг. Нийт  нутаг далайн түвшнээс дээш нилээд өндөрт оршдог учраас нам дор нутаг байхгүй. Их зохиолч Дашдоржийн Нацагдоржийн “Миний нутаг” хэмээх  шүлгийн эхний мөрд орсон “Хэнтий, Хангай, Соёны өндөр сайхан нуруунууд  Монгол орны төв, хойт хэсгийн чимэг болон сүндэрлэнэ. Монгол орны дорно,  өмнөдөд нүд алдам зах хязгааргшүй тал элбэг.  Хамгийн том нь болох Дорнодын тал 250 шахам мянган хавтгай дөрвөлжин км талбайг эзлэдэг. Дорно, өмнөт, баруун өмнөт хэсгээр Заг, Сүүж, Номины  33 говь гэж алдаршсан говь нутаг ерөнхийдөө талархаг гадаргатай.
 
 
Монголын уур амьсгал ,[object Object]
Учир нь дэлхийн хойт хагасын мөнх цэвдгийн урьд  зах нь манай хойт хэсгээр дайрдаг. Урьд хэсгээр элсэн говь түрж орж ирсэн, эргэн тойрон өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн, далай тэнгисээс алслагдсан зэргээс шалтгаалан өвөл нь урт, хүйтэн, зун нь богинохон халуун дулаан байдаг. Өвөл, зуны хүйтэн халууны хэмийн зөрүү ихтэйн дээр өдөр  шөнийн халуун хүйтний зөрүү ч их. Манай оронд өвөлд нь цельсийн хасах 40-50 хэм, зун  нь нэмэх 35-40 хэм хүрдэг нутгууд бий. Үүний зэрэгцээ хур тунадас бага унадаг хуурай уур амьсгалтай.
[object Object]
Ерөнхийдөө их хуурай уур амьсгалтай боловч нийт 70 шахам мянган км урт гол горхитой. 4000 гаруй нуур, 7000 булаг шандтай. Үүний зэрэгцээ  хөрсөн доороо цэнгэг усны арвин их нөөцтэй  болох  нь судалгаагаар  тогтоогдоод байна.
Манай орны хойт, баруун хэсгээр шилмүүст болон навчит ой ихтэй.  Гэхдээ ой модоор ядмаг орны тоонд орно. Харин ургамлын, тэр дундаа дэлхийд ховор эмийн ургамлын төрөл зүйлээр баян. Нийтдээ 4000 зүйлийн ургамал  ногоо ургадаг юм.
Ан амьтан, байгалийн баялаг ,[object Object]
Байгалийн баялагийн хувьд Монгол орон дэлхийд дээгүүр  ордог. Зэс, алт, төмөр, уран, нүүрс, боржин, үнэт чулуу гээд тоочоод байвал орныг  дурьдаж болно. Ганц хоёр жишээ хэлэхэд Монголын Үндэсний орлогын 40  шахам хувийг Эрдэнэтийн Зэсийн  орд газраас олж байна.  Одоо ашиглахаар  ид яригдаж байгаа Оюу толгой зэсийн орд газар нөөцөөрөө дэлхийд 3-т орж байна. Судлаачдын тооцоолсноор эндээс 35 жилд дунджаар 450 мянган  тонн зэс, 330 мянган унци  алт  олборлож болно.

More Related Content

What's hot

монгол орны гайхамшиг
монгол орны гайхамшигмонгол орны гайхамшиг
монгол орны гайхамшигTsekeel Tsekee
 
монгол орны хамгийн хамгийн
монгол орны хамгийн хамгийнмонгол орны хамгийн хамгийн
монгол орны хамгийн хамгийнneegii
 
монгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудмонгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудOyuka Oyuk
 
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)Maa Enkh
 
Mongol ornii baigaliin busiin tuhai
Mongol ornii baigaliin  busiin tuhaiMongol ornii baigaliin  busiin tuhai
Mongol ornii baigaliin busiin tuhaiBBBB11
 
монгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудмонгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудhaliunhuu_0912
 
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаа
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаамонгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаа
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмааkhandmaa79
 
хэрэглэгдэхүүн
хэрэглэгдэхүүнхэрэглэгдэхүүн
хэрэглэгдэхүүнtseekoonee
 
Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс purewdorjoo
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchinbarhas
 
Mo n nuur gansukh 102
Mo n nuur gansukh 102Mo n nuur gansukh 102
Mo n nuur gansukh 102Eb Ganaa
 

What's hot (18)

монгол орны гайхамшиг
монгол орны гайхамшигмонгол орны гайхамшиг
монгол орны гайхамшиг
 
Lecture 5
Lecture 5Lecture 5
Lecture 5
 
газар зүй
газар зүйгазар зүй
газар зүй
 
монгол орны хамгийн хамгийн
монгол орны хамгийн хамгийнмонгол орны хамгийн хамгийн
монгол орны хамгийн хамгийн
 
Lecture 6,7
Lecture 6,7Lecture 6,7
Lecture 6,7
 
монгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудмонгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нуурууд
 
T
TT
T
 
бие даалт
бие даалтбие даалт
бие даалт
 
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)
Гадаргын ус,гол мөрд ( Газарзүй 10)
 
Mongol ornii baigaliin busiin tuhai
Mongol ornii baigaliin  busiin tuhaiMongol ornii baigaliin  busiin tuhai
Mongol ornii baigaliin busiin tuhai
 
монгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нууруудмонгол орны гол мөрөн нуурууд
монгол орны гол мөрөн нуурууд
 
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаа
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаамонгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаа
монгол орны гадаргын ус, гол мөрд 8р анги хандмаа
 
Lecture 4
Lecture 4Lecture 4
Lecture 4
 
Lecture16
Lecture16Lecture16
Lecture16
 
хэрэглэгдэхүүн
хэрэглэгдэхүүнхэрэглэгдэхүүн
хэрэглэгдэхүүн
 
Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс Монгол орны байгалийн бүс
Монгол орны байгалийн бүс
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchin
 
Mo n nuur gansukh 102
Mo n nuur gansukh 102Mo n nuur gansukh 102
Mo n nuur gansukh 102
 

Similar to цэнцээ

Random 100509135906-phpapp01
Random 100509135906-phpapp01Random 100509135906-phpapp01
Random 100509135906-phpapp01Bayasgalan
 
Монгол улсын нуурын экосистем
Монгол улсын нуурын экосистемМонгол улсын нуурын экосистем
Монгол улсын нуурын экосистемTegshee myagmar
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchinbarhas
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchinbarhas
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулааралenkhee lkhagwae
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулааралenkhee lkhagwae
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулааралenkhee lkhagwae
 
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_nootsenkhsaruulsukhochir
 
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээ
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээхангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээ
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээPrime Rose Snowdrop
 
Монголын түүх, соёл
Монголын түүх, соёл Монголын түүх, соёл
Монголын түүх, соёл Enkh Tseba
 
монголын байгаль
монголын байгальмонголын байгаль
монголын байгальnaraa_92
 
монголын гайхамшиг
монголын гайхамшигмонголын гайхамшиг
монголын гайхамшигenkhee lkhagwae
 
Mongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biologyMongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biologytulgaa14
 
Mon.his 27 09-13 -converted
Mon.his 27 09-13 -convertedMon.his 27 09-13 -converted
Mon.his 27 09-13 -convertedEnkh Tseba
 
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газар
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газаралтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газар
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газарZaya Shirentogtokh
 

Similar to цэнцээ (20)

Random 100509135906-phpapp01
Random 100509135906-phpapp01Random 100509135906-phpapp01
Random 100509135906-phpapp01
 
Монгол улсын нуурын экосистем
Монгол улсын нуурын экосистемМонгол улсын нуурын экосистем
Монгол улсын нуурын экосистем
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchin
 
Baigali orchin
Baigali orchinBaigali orchin
Baigali orchin
 
Mongol oron sudlal
Mongol oron sudlalMongol oron sudlal
Mongol oron sudlal
 
ECON302-хичээл 4 /20190129/
ECON302-хичээл 4 /20190129/ECON302-хичээл 4 /20190129/
ECON302-хичээл 4 /20190129/
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал
 
2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал2012,01,16 дулаарал
2012,01,16 дулаарал
 
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
9 r angi-mongol_orny_baigaliin_nokhtsol_noots
 
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээ
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээхангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээ
хангайн бүсийн аялал жуулчлалын нөхцөл нөөцийн шинжилгээ
 
Монголын түүх, соёл
Монголын түүх, соёл Монголын түүх, соёл
Монголын түүх, соёл
 
хавтгай.
хавтгай.хавтгай.
хавтгай.
 
монголын байгаль
монголын байгальмонголын байгаль
монголын байгаль
 
монголын гайхамшиг
монголын гайхамшигмонголын гайхамшиг
монголын гайхамшиг
 
Mongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biologyMongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biology
 
Mongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biologyMongol buhungiin biology
Mongol buhungiin biology
 
Mon.his 27 09-13 -converted
Mon.his 27 09-13 -convertedMon.his 27 09-13 -converted
Mon.his 27 09-13 -converted
 
11 odkhuu
11   odkhuu11   odkhuu
11 odkhuu
 
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газар
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газаралтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газар
алтай таванбогдын байгалийн цогцолборт газар
 

цэнцээ

  • 1. Монгол орны газарзүй Монгол орон, Ази тивийн төв хэсэгт 1 сая 500  мянга илүү хавтгай дөрвөлжин км нутгийг эзлэн оршдог юм. Манай орон газар  нутгийнхаа хэмжээгээр дэлхийн улс орнуудын дотор эхний 20-д багтдлаг. Бусад орны газар нутгийн хэмжээтэй харьцуулан хэлбэл, Францын газар нутгрийг дөрөв дахин томсгосонтой тэнцэнэ. Энд 2 сая 600 мянган хүн амьдарч байгаа бөгөөд нэг хүнд ноогдох газар нутгийн хэмжээгээр Монгол дэлхийд тэргүүлдэг. Монгол улс хойд талаараа ОХУ, өмнө талаараа БНХАУ гэсэн хоёрхон оронтой хиллэдэг. Манай орны нутаг ерөнхийдөө  уулархаг. Нутгийн баруун хэсэгт 1500 км урт үргэлжилсэн Алтайн нуруу орших бөгөөд хамгийн өндөр оргил нь далайн түвшнээс дээш 4374 м  өргөгдсөн байна. Тал нутаг харьцангуй бага талбайг эзлэдэг. Нийт  нутаг далайн түвшнээс дээш нилээд өндөрт оршдог учраас нам дор нутаг байхгүй. Их зохиолч Дашдоржийн Нацагдоржийн “Миний нутаг” хэмээх  шүлгийн эхний мөрд орсон “Хэнтий, Хангай, Соёны өндөр сайхан нуруунууд  Монгол орны төв, хойт хэсгийн чимэг болон сүндэрлэнэ. Монгол орны дорно,  өмнөдөд нүд алдам зах хязгааргшүй тал элбэг.  Хамгийн том нь болох Дорнодын тал 250 шахам мянган хавтгай дөрвөлжин км талбайг эзлэдэг. Дорно, өмнөт, баруун өмнөт хэсгээр Заг, Сүүж, Номины  33 говь гэж алдаршсан говь нутаг ерөнхийдөө талархаг гадаргатай.
  • 2.  
  • 3.  
  • 4.
  • 5. Учир нь дэлхийн хойт хагасын мөнх цэвдгийн урьд зах нь манай хойт хэсгээр дайрдаг. Урьд хэсгээр элсэн говь түрж орж ирсэн, эргэн тойрон өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн, далай тэнгисээс алслагдсан зэргээс шалтгаалан өвөл нь урт, хүйтэн, зун нь богинохон халуун дулаан байдаг. Өвөл, зуны хүйтэн халууны хэмийн зөрүү ихтэйн дээр өдөр шөнийн халуун хүйтний зөрүү ч их. Манай оронд өвөлд нь цельсийн хасах 40-50 хэм, зун нь нэмэх 35-40 хэм хүрдэг нутгууд бий. Үүний зэрэгцээ хур тунадас бага унадаг хуурай уур амьсгалтай.
  • 6.
  • 7. Ерөнхийдөө их хуурай уур амьсгалтай боловч нийт 70 шахам мянган км урт гол горхитой. 4000 гаруй нуур, 7000 булаг шандтай. Үүний зэрэгцээ хөрсөн доороо цэнгэг усны арвин их нөөцтэй болох нь судалгаагаар тогтоогдоод байна.
  • 8. Манай орны хойт, баруун хэсгээр шилмүүст болон навчит ой ихтэй. Гэхдээ ой модоор ядмаг орны тоонд орно. Харин ургамлын, тэр дундаа дэлхийд ховор эмийн ургамлын төрөл зүйлээр баян. Нийтдээ 4000 зүйлийн ургамал ногоо ургадаг юм.
  • 9.
  • 10. Байгалийн баялагийн хувьд Монгол орон дэлхийд дээгүүр ордог. Зэс, алт, төмөр, уран, нүүрс, боржин, үнэт чулуу гээд тоочоод байвал орныг дурьдаж болно. Ганц хоёр жишээ хэлэхэд Монголын Үндэсний орлогын 40 шахам хувийг Эрдэнэтийн Зэсийн орд газраас олж байна. Одоо ашиглахаар ид яригдаж байгаа Оюу толгой зэсийн орд газар нөөцөөрөө дэлхийд 3-т орж байна. Судлаачдын тооцоолсноор эндээс 35 жилд дунджаар 450 мянган тонн зэс, 330 мянган унци алт олборлож болно.
  • 11. Монголын нутаг дэвсгэр дээр 350 мянган жилийн өмнөөс хүн оршин сууж байсан баримтыг археологчид илрүүлээд байна.
  • 12.  
  • 13.  
  • 14.
  • 15. Манай ард түмэн олон зуун жилийн туршид гол төлөв нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлж ирсэн уламжлалтай. Үүнд хонь, ямаа, үхэр, адуу, тэмээ гэсэн таван төрлийн малыг өсгөн үржүүлдэг бөгөөд энэ жилийн мал тооллогоор манай малчид 40 сая гаруй толгой мал маллаж байгаа дүн гарсан.
  • 16. Гэхдээ өнөөдөр нүүдлийн мал аж ахуйн хэлбэрийг өөрчлөх томоохон зорилт тулгарч байгаа.
  • 17. Монголчууд нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэхийн зэрэгцээ сүүлийн 90 жилд зам тээвэр, төрөл бүрийн үйлдвэрлэл, эмнэлэг, соёл, боловсрол, урлаг гээд олон салбарыг хөгжүүлэн энэ чиглэлийн олон мянган боловсон хүчин бий болсо
  • 18.