цэнцээ
- 1. Монгол орны газарзүй Монгол орон, Ази тивийн төв хэсэгт 1 сая 500 мянга илүү хавтгай дөрвөлжин км нутгийг эзлэн оршдог юм. Манай орон газар нутгийнхаа хэмжээгээр дэлхийн улс орнуудын дотор эхний 20-д багтдлаг. Бусад орны газар нутгийн хэмжээтэй харьцуулан хэлбэл, Францын газар нутгрийг дөрөв дахин томсгосонтой тэнцэнэ. Энд 2 сая 600 мянган хүн амьдарч байгаа бөгөөд нэг хүнд ноогдох газар нутгийн хэмжээгээр Монгол дэлхийд тэргүүлдэг. Монгол улс хойд талаараа ОХУ, өмнө талаараа БНХАУ гэсэн хоёрхон оронтой хиллэдэг. Манай орны нутаг ерөнхийдөө уулархаг. Нутгийн баруун хэсэгт 1500 км урт үргэлжилсэн Алтайн нуруу орших бөгөөд хамгийн өндөр оргил нь далайн түвшнээс дээш 4374 м өргөгдсөн байна. Тал нутаг харьцангуй бага талбайг эзлэдэг. Нийт нутаг далайн түвшнээс дээш нилээд өндөрт оршдог учраас нам дор нутаг байхгүй. Их зохиолч Дашдоржийн Нацагдоржийн “Миний нутаг” хэмээх шүлгийн эхний мөрд орсон “Хэнтий, Хангай, Соёны өндөр сайхан нуруунууд Монгол орны төв, хойт хэсгийн чимэг болон сүндэрлэнэ. Монгол орны дорно, өмнөдөд нүд алдам зах хязгааргшүй тал элбэг. Хамгийн том нь болох Дорнодын тал 250 шахам мянган хавтгай дөрвөлжин км талбайг эзлэдэг. Дорно, өмнөт, баруун өмнөт хэсгээр Заг, Сүүж, Номины 33 говь гэж алдаршсан говь нутаг ерөнхийдөө талархаг гадаргатай.
- 5. Учир нь дэлхийн хойт хагасын мөнх цэвдгийн урьд зах нь манай хойт хэсгээр дайрдаг. Урьд хэсгээр элсэн говь түрж орж ирсэн, эргэн тойрон өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн, далай тэнгисээс алслагдсан зэргээс шалтгаалан өвөл нь урт, хүйтэн, зун нь богинохон халуун дулаан байдаг. Өвөл, зуны хүйтэн халууны хэмийн зөрүү ихтэйн дээр өдөр шөнийн халуун хүйтний зөрүү ч их. Манай оронд өвөлд нь цельсийн хасах 40-50 хэм, зун нь нэмэх 35-40 хэм хүрдэг нутгууд бий. Үүний зэрэгцээ хур тунадас бага унадаг хуурай уур амьсгалтай.
- 7. Ерөнхийдөө их хуурай уур амьсгалтай боловч нийт 70 шахам мянган км урт гол горхитой. 4000 гаруй нуур, 7000 булаг шандтай. Үүний зэрэгцээ хөрсөн доороо цэнгэг усны арвин их нөөцтэй болох нь судалгаагаар тогтоогдоод байна.
- 8. Манай орны хойт, баруун хэсгээр шилмүүст болон навчит ой ихтэй. Гэхдээ ой модоор ядмаг орны тоонд орно. Харин ургамлын, тэр дундаа дэлхийд ховор эмийн ургамлын төрөл зүйлээр баян. Нийтдээ 4000 зүйлийн ургамал ногоо ургадаг юм.
- 10. Байгалийн баялагийн хувьд Монгол орон дэлхийд дээгүүр ордог. Зэс, алт, төмөр, уран, нүүрс, боржин, үнэт чулуу гээд тоочоод байвал орныг дурьдаж болно. Ганц хоёр жишээ хэлэхэд Монголын Үндэсний орлогын 40 шахам хувийг Эрдэнэтийн Зэсийн орд газраас олж байна. Одоо ашиглахаар ид яригдаж байгаа Оюу толгой зэсийн орд газар нөөцөөрөө дэлхийд 3-т орж байна. Судлаачдын тооцоолсноор эндээс 35 жилд дунджаар 450 мянган тонн зэс, 330 мянган унци алт олборлож болно.
- 11. Монголын нутаг дэвсгэр дээр 350 мянган жилийн өмнөөс хүн оршин сууж байсан баримтыг археологчид илрүүлээд байна.
- 15. Манай ард түмэн олон зуун жилийн туршид гол төлөв нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлж ирсэн уламжлалтай. Үүнд хонь, ямаа, үхэр, адуу, тэмээ гэсэн таван төрлийн малыг өсгөн үржүүлдэг бөгөөд энэ жилийн мал тооллогоор манай малчид 40 сая гаруй толгой мал маллаж байгаа дүн гарсан.
- 17. Монголчууд нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэхийн зэрэгцээ сүүлийн 90 жилд зам тээвэр, төрөл бүрийн үйлдвэрлэл, эмнэлэг, соёл, боловсрол, урлаг гээд олон салбарыг хөгжүүлэн энэ чиглэлийн олон мянган боловсон хүчин бий болсо