Contenu connexe
Similaire à Gz iii bie daah ajil etssiin huvilbar â5
Similaire à Gz iii bie daah ajil etssiin huvilbar â5 (20)
Plus de Baterdene Tserendash
Plus de Baterdene Tserendash (20)
Gz iii bie daah ajil etssiin huvilbar â5
- 2. Өмнөх үг
Ерөнхий боловсролын дунд сургуулийн шилжилтийн 9-р ангийн
Газарзүйн хичээлийн хөтөлбөр,цаг өөрчлөгдөж,сурах бичгийн агуулгын цар
хүрээ их,цаг нь багассантай холбоотойгоор багш сурагчдын үйл ажиллагааг
хөнгөвчлөх цаг хэмнэх зорилгоор энэхүү “Бие даах ажлын дэвтэр”-ийг
боловсруулан гаргалаа. Өнгөрсөн хичээлийн жилд 8-р ангийн газарзүйн
хичээлээр ийм “Бие даах ажлын дэвтэр” гарган хичээлд ашигласан нь
зохих үр дүнгээ өгсөн юм.
Номын цагаан буян дэлгэрэх болтугай
Зохиогч Р.Очироо О.Тунгалаг
Редактор Р.Очироо
Õýâëýëèéí ýõèéã: Î.Òóíãàëàã
Õàâòàñíû äèçàéíåð: Ä.Áàòìºíõ
Õýâëýëèéí õóóäàñ: 176õ250/4.5õ12
“Õàí Õºõèéí Çàëàà” ÕÕÊ-ä õýâëýâ.
- 3. I нэгж хичээл
Монгол улсын газарзүйн байрлал, засаг захиргааны хуваарь áà áàéãàëèéí
íºõöºë, íººö
Хичээл №1 Монгол улсын нутаг дэвсгэр, хил хязгаар, эдийн засгийн
газарзүйн байрлал, түүний онцлог
1. Нутаг дэвсгэр гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................
2. Гүйцээж бич!
Монгол орны нутаг дэвсгэрийн хэмжээ ............... км2 бөгөөд дэлхийд нутаг
дэвсгэрийн хэмжээгээрээ ..........-рт, ази тивд .................-рт ордог.
3. Манай улс хөрш улсуудтайгаа хэдэн онд ямар гэрээгээр хилийн шугамаа
тогтоосон бэ?
a) ОХУ-тай...........................................................................................................
b) БНХАУ- тай......................................................................................................
4. Нөхөж бич!
Баруун захын цэг: ..................................................................................
Зүүн захын цэг: .......................................................................................
Хойд захын цэг: ......................................................................................
Өмнө захын цэг: ......................................................................................
Хүйс буюу төв цэг: ..................................................................................
5. Монгол улс нутаг дэвсгэрийнхээ хэмжээгээр Ази тивд ямар ямар улсын
дараа орох вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
- 4. 6. Гүйцээж бичээрэй!
Монгол орны нийт хилийн урт нь .................. км бөгөөд ОХУ-тай ............. км-
ээр, БНХАУ-тай ................... км-ээр тус тус хиллэдэг.Гурван улсын хилийн
уулзвар цэг нь баруун талдаа ..........................., зүүн талдаа
...................................... нэртэй газрууд байдаг.
7. Газарзүйн байрлал гэж юу вэ?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.............................................................
8. Нөхөж бич!
Газарзүйн байрлал
Эдийн засгийн газарзүйн
Физик газарзүйн байрлал Математик газарзүйн байрлал
байрлал
9. Эдийн засгийн газарзүйч, эрдэмтэн Н.Н.Баранский эдийн засгийн газарзүйн
байрлалыг юу гэж тодорхойлсон бэ?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.............................................................................................
10. Схемийг гүйцээ !
Эдийн засгийн
газарзүйн байрлал
........................ .......................... ............................
11. Манай орон нь дэлхийн хоёр том гүрний дунд оршдог.Эдийн засгийн
газарзүйн давуу талууд байхаас гадна мөн сул тал ч байдаг. Эдгээрийг
тоочин бичнэ үү?
a) Эдийн засгийн газарзүйн давуу талууд:
I. ..............................................................................................................
II. ..............................................................................................................
III. ..............................................................................................................
IV. ..............................................................................................................
- 5. b) Эдийн засгийн газарзүйн гол сул тал нь:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Хичээл №2 Монгол улсын төрийн байгууламж, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн
хуваарь
1. Аливаа улсын төрийн байгууламж нь засаглалын хэлбэрээр
ялгагдана.Засаглалын хэлбэрийг юу гэж ангилдаг вэ?
Засаглалын
Хаант засаг
хэлбэр
..................
Бүгд ...............
найрамда
х засаг .....................
2. Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн байгууламжаар дэлхийн улсуудыг
.......................... ба ................... гэж ангилдаг.Тус бүр жишээ улсуудыг
нэрлэнэ үү?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. Нутаг дэвсгэр, засаг захиргааны хуваарийг тогтооход ямар хүчин зүйлсийг
харгалзан үздэг вэ?
a) .............................................. c) ....................................................
b) .............................................. d) ....................................................
4. Монгол улс 1921 оны Ардын хувьсгалаас өмнө нутаг дэвсгэр, засаг
захиргааны хувьд 4 аймаг, 2 хязгаар нутагтай байжээ. 1923 онд аймгийн
нэрүүдийг хэрхэн өөрчилсөн бэ?
Богд хаант Монгол улсын үед: 1923 оны үед:
1. Түшээт хан аймаг 1. ......................................................
2. Сэцэн хан аймаг 2. ......................................................
3. Сайн ноён хан аймаг 3........................................................
4. Засагт хан аймаг 4........................................................
- 6. 5. Гүйцээж бичээрэй!
1931 онд засаг захиргааны томоохон өөрчлөлтийг хийж, шинээр ...............
аймагтай болсон ба хошууг татан буулгаж, ............, .............., ..................
гэсэн 3 шатны нэгжтэй болгожээ. 1943 он гэхэд тэр үеийн БНМАУ
.............аймаг, нийслэл Улаанбаатар хотоос бүрдэж байв.
6. Схемийг гүйцээ !
Засаг захиргааны хуваарь
Аймаг /......../ Нийслэл /......../
Сум /........./ Дүүрэг /......../
Баг Хороо
/ ............../ /.............../
7. Дасгалын зураг дээр ажиллаж, доорх асуултанд хариулаарай!
a) Хамгийн олон аймагтай хиллэдэг аймгуудыг олно уу?
....................................................................................................................
b) ОХУ, БНХАУ-тай хиллэдэггүй ямар аймгууд байдаг вэ?
....................................................................................................................
c) ОХУ, БНХАУ-тай хиллэдэг аймгуудыг сонго.
....................................................................................................................
d) Хамгийн том нутаг дэвсгэртэй аймаг .....................................................
e) Хамгийн бага нутаг дэвсгэртэй аймаг …….............................................
f) Нэг аймгийн нутаг дэвсгэр дотор байршилтай ......................................
g) Нутаг дэвсгэрийн хэмжээгээр эхний 3-т орох аймгийг зурагнаас
олоорой!
..................................................................................................................
- 7. 8. Монгол орны газрын зураг ашиглан хүснэгтийг гүйцээ !
Д/ Нутаг Сумын
д Аймгийн нэр Төвийн нэр дэвсгэрийн тоо
хэмжээ / км2/
1 Архангай
2 Баян-Өлгий
3 Баянхонгор
4 Булган
5 Говь-Алтай
6 Говьсүмбэр
7 Дорноговь
8 Дорнод
9 Дундговь
10 Дархан-Уул
11 Завхан
12 Өвөрхангай
13 Өмнөговь
14 Сүхбаатар
15 Сэлэнгэ
16 Төв
17 Увс
18 Ховд
19 Хөвсгөл
20 Хэнтий
21 Орхон
9. Доорх зурагнаас Улаанбаатар хотын алслагдсан болон төвийн дүүргүүдийг
ялгаж бичээрэй!
Төвийн дүүрэг : Алслагдсан
дүүрэг :
1) .............................. 1) ………….…
2) .............................. 2) …………....
3) .............................. 3) ………….…
4) ...............................
5) ..............................
- 8. 10. 1960, 1970-аад оны үед БНМАУ нь хэдэн аймаг, хотоос бүрдэж байсан бэ?
Хотуудыг нэрлэнэ үү?
...............................................................................................................................
11. Нөхөж бичээрэй!
1992 оны “Шинэ үндсэн хууль”-иар цаашид БНМАУ-ыг ............. хэмээн
нэрлэж, 1 нийслэл хот, ........... аймаг, .......... сум, ................ баг, хорооноос
тус тус бүрдэхийг заажээ.
Монгол улсын байгалийн нөхцөл, нөөц
Хичээл №3 Монгол улсын байгалийн нөхцлийн аж ахуйд үзүүлэх нөлөө
1. Байгалийн нөхцөл гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Манай орны нутаг дэвсгэрийн ихэнх нь уулархаг байдаг тул хөдөө аж ахуй,
аж үйлдвэрийг хөгжүүлэх, зам тээврийн салбарын үйл ажиллагаанд зохих
нөлөөллийг үзүүлдэг.Иймд нутгийн аль аль хэсгээр ямар аж ахуй эрхлэхэд
тохиромжтой вэ?
a) Баруун ба хойд хэсгийн уулархаг нутгаар :
....................................................................................................................
....................................................................................................................
b) Хангай, Хэнтий уулсын дунд орших Орхон, Сэлэнгийн бэлчир:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
c) Дорнод Монголын тал нутгаар:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
d) Нутгийн өмнөд хэсгийн нутгаар:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
3. Нөхөж бич !
Үйлдвэрлэлд тогтмол шууд ашиглагддаг байгалийн элемент, түүхий эд,
эрчим хүчний эх үүсвэрийг .......................................................................
гэнэ.Аливаа улс орны аж үйлдвэрийн бүтэц, хөгжил, байршилд
............................................... ихээхэн нөлөөлнө.
- 9. 4. Байгалийн нөөцийн ангилалын схемийг гүйцээ !
Байгалийн нөөцийн ангилал
Гарал үүслээр нь Аж ахуйн зориулалтаар нь Байгалийн хам бүрдлээр нь
5. Схемийг гүйцээж, тус бүрт жишээ гаргаарай!
Байгалийн нөөцийн
хангамж
Шавхагдах нөөц Үл шавхагдах нөөц
Нөхөн сэргээгдэх Нөхөн сэргээгдэхгүй
нөөц нөөц
...................
...................... ........................
- 10. 6. Нөхөж бич !
Байгалийн нөөц баялгийн хэмжээ, ашиглаж байгаа хэмжээ хоёрын
харьцааг ....................................... гэнэ.Үүнийг томъёолбол:
B= B …………………………………….
H …………………………………….
A …………………………………….
7. Байгалийн нөөцийг үнэлэхдээ ямар нөхцөлүүдийг харгазан үздэг вэ? Үүнд:
1) ............................................................
2) ......................................................
3) .....................................................
4) ......................................................
5) ......................................................
8. Дараах хүснэгтийг нөхөж хийгээрэй !??????????????????????????
№ Нөөцийн төрөл Нөөцийн тархалт Нөөцийн хэмжээ
1 Эрдсийн нөөц
2 Уур амьсгалын
нөөц
3 Усны нөөц
4 Хөрсний нөөц
5 Ургамлын нөөц
6 Амьтны нөөц
7 Газрын нөөц
- 11. Хичээл №4 Байгалийн нөөцийн ашиглалт, хамгаалалт
1. Байгалийг ашиглахгүйгээр хүн төрөлхтөн амьдрах боломжгүй.Байгаль
ашиглалтаас ямар эерэг, сөрөг үр дагаварууд гарч болох вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
.
2. Маөнай орны хувьд байгаль ашиглалтын асуудал тулгамдсан асуудал
болоод байна. Байгаль ашиглалтын доорх бүдүүвчийг гүйцээ !
Çîõèñòî
é
àøèãëàë
Áàéãàëü
Áàéãàëü
àøèãëàë
Íèéãýì
Çîõèñã¿é
àøèãëàë
ò
3. Байгалийн нөөцийг ашиглахад ямар зүйлийг анхаарах ёстой вэ?
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
4. Монгол улс байгаль хамгаалалын талаар ямар арга хэмжээ авч байгаа вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Хичээл №5 Давтлага хичээл /Á¿ëýã ñýäâèéí òåñò àæèëëà/
- 12. II нэгж хичээл
Монгол улсын хүн амын газарзүй
Хичээл №6 Хүн амын тоо, өсөлт, нас хүйсийн бүтэц
1. Хүн ам бол
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
2. Хүн амын тооллогыг хэдэн жилд 1 удаа явуулдаг вэ?
a) 5 жилд b) 10 жилд c) 15 жилд d) 20 жилд
e) 25 жилд
3. Манай улсын хүн амын тооллогыг 1918, 1935, 1944, 1956, 1963, 1969,
1979, 1989, 2000, 2010 онуудад явуулсан.Хүн амын өсөлтийн графикийг
сайтар ажиглаарай!
Хүн амын тоо
2010
2826205
2000
2595000
1989
2374000
1979
2044000
1969
1595000
1963
1197600
1956
1017010
1944
845500
1935
738200
1918
647500
4. Дээрх графикаас манай улсын хүн амын тоо хэдээс хэдэн оны хооронд
хэдэн хүнээр өссөн байгааг бодоод, хүснэгтийг нөхөж, дүгнэлт
гаргаарай !
1918- 1935- 1944- 1956- 1963- 1969- 1979- 1989- 2000-
Он 1935 1944 1956 1963 1969 1979 1989 2000 2010
оны оны оны оны оны оны оны оны оны
хооронд хооронд хооронд хооронд хооронд хооронд хооронд хооронд хооронд
17 жил 9 жил 12 жил 7 жил 6 жил 10 жил 10 жил 11 жил 10 жил
Хүн амын
өсөлтийн
өөрчлөлт
- 13. ..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..
5. Хүн амын өсөлтөд нөлөөлдөг хүчин зүйлсийг нэрлэж бичээрэй !
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..
6. Схемийг гүйцээ !
Хүн амын өсөлт
Ердийн өсөлт Механик өсөлт
.............. .................
7. Хүн амын чанарын үзүүлэлт гэдэг ойлголтыг дэлхийн улсууд өргөн
ашиглах болжээ.Үүнд:
1) ............................................................................................................
2) ............................................................................................................
3) ............................................................................................................
4) ............................................................................................................
8. Хүн амын чанарын нэг чухал үзүүлэлт бол ................................ юм. МУ-
ын хүн амын дундаж наслалт 2009-2010 онд .................. болж,
эмэгтэйчүүд ......................., эрэгтэйчүүд ................... болсон байна.
9. Бүдүүвчийг гүйцээ !
Хүн амын
.................................. шилжих ............................................
.................................. хөдөлгөөн ...........................................
- 14. 10. Хүн амын нас, хүйсийн бүтэц бол нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд
нөлөөлдөг чухал үзүүлэлт. 2010 оны байдлаар:
1) 0-15 нас 28%
2) 15-30 нас 31%
3) 30-50 нас 29%
4) 50-60 нас 7%
5) 60-аас дээш 5% дараах тоог ашиглан дугуй диаграмм
байгуулаарай !
11. Монгол улсын иргэн “улсынхаа нутаг дэвсгэрт чөлөөтэй зорчих, түр
буюу байнга оршин суух газраа сонгох эрхтэй” гэж хэдэн оны хуулинд
заасан бэ?
a) 1992 оны Шинэ үндсэн хууль
b) 1994 оны Шинэ үндсэн хууль
c) 1996 оны Шинэ үндсэн хууль
d) 1998 оны Шинэ үндсэн хууль
12. 0-4 нас, 30-34 насныхан дотор эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн аль нь олон
бэ?Шалтгааныг нь нэрлээрэй !
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Хичээл №7 Хүн амын хөдөлмөр эрхлэлт, Хүмүүн капитал
1. Хөдөлмөрийн насны хүн ам гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Тодорхойлтыг гүйцээ !
Ажиллагсад болон хөдөлмөр халамжийн үйлчилгээний хэлтэст бүртгэлтэй
ажилгүйчүүдийн тооны нийлбэрийг ажиллах хүч буюу
......................................................................... гэнэ.
Ажиллагсад + ............................................................= Эдийн засгийн
идэвхтэй хүн ам
- 15. 3. Ямар хүмүүсийг ажиллах хүчинд тооцдоггүй вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
4. Хөдөлмөр эрхлэлтийн төвшинг томъёолбол:
……………………………………………………………………………….
Хөдөлмөр эрхлэлтийн төвшин = x 100%
……………………………………………………………………………
5. Хүн амын цонх гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
6. “ Үндэстнүүдийн баялаг түүний эх сурвалж ” гэсэн бүтээлдээ Human capital-
ын ач холбогдлыг онцлон тэмдэглэсэн эрдэмтэн хэн бэ?
a) Исак Ньютон b) Адам Смит c) Жорж Буш
d) Н.Баранский
7. Хүмүүн капитал гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
8. Ажилгүйдэл гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
9. Ажилгүй иргэдийн тоог эдийн засгийн идэвхитэй хүн амын тоонд
харьцуулсныг ......................................................... гэнэ.2010 оны байдлаар
Орхон аймгийн хэмжээнд ажилгүй иргэдийн тоо 25 601 байсан ба эдийн
засгийн идэвхитэй хүн ам нь 74 359 бол ажилгүйдлийн түвшинг ол!
10. Дараах тоон үзүүлэлтийг ашиглан дугуй диаграмм байгуул !
2010 оны байдлаар аж ахйн салбарт ажиллагсдаас:
1) Хөдөө аж ахуйд- 35%
2) Худалдаа үйлчилгээнд-16%
3) Тээвэр холбоонд-8%
4) Аж үйлдвэрт-11%
5) Барилгын салбарт-5%
- 16. 6) Боловсрол, эрүүл мэнд болон бусад салбарт-25% тус тус ажиллаж
байна.
Хичээл №8 Хүн амын байршил, нутагшилтын хэлбэрүүд
1. Нөхөж бич.
Нутаг дэвсгэрээр хүн ам тархан суурьшсан байдлыг .....................................
гэнэ. Õ¿í àìûí òîî íóòàã äýâñãýðò õàðüöóóëñàí ¿ç¿¿ëýëòèéã. ……………….
……………..… .ãýíý. Байршлыг харуулах гол үзүүлэлт нь хүн амын
нягтшилт юм. Хүн амын нягтшилтын томъёог тайлж бичээрэй.
H = M/S 1. H-.............................................................
2. M-.............................................................
3. S-.............................................................
2. Дээрх томъёог ашиглаж бодоод, хүснэгтийг гүйцээгээрэй !
Хүн ам Газар нутаг Хүн амын
Аймаг
нягтшилm
-2004 (км²)
(км²)
Архангай 94,900 55,300
Баян-Өлгий 101,200 45,700
Баянхонгор 83,800 116,000
Булган 60,800 48,700
Говь-Алтай 60,900 141,400
Говьсүмбэр 12,300 5,540
Дархан-Уул 87,800 3,280
Дорноговь 52,500 109,500
Дорнод 73,700 123,600
Дундговь 49,900 74,700
Завхан 80,700 82,500
Орхон 78,400 840
Өвөрхангай 113,200 62,900
Өмнөговь 46,800 165,400
Сүхбаатар 56,600 82,300
Сэлэнгэ 100,800 41,200
Төв 88,900 74,000
Увс 81,000 69,600
Ховд 87,800 76,100
Хөвсгөл 121,400 100,600
Хэнтий 71,200 80,300
Улаанбаатар 1,044,500 4,704
- 17. a) Хамгийн их нягтшилттай эхний 5 аймаг
1) ................................
2) ................................
3) ................................
4) ................................
5) ................................
b) Хамгийн бага нягтшилттай 3 аймаг
1) ....................................
2) ....................................
3) ....................................
c) Яагаад эдгээр газруудад хүн ам олноор төвлөрөн суурьшсан бэ?
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
3. Нөхөж бич !
Байшин барилга, гэр, майхан зэрэг янз бүрийн хэлбэрийн орон байранд
суурингийн хэлбэрээр хүн ам бөөгнөрөн суурьших нутаг дэвсгэрийн зохион
байгуулалтыг ................................................................................... гэнэ.
4. Схемийг гүйцээ
5. Хүснэгтийг гүйцээгээрэй.
Суурин
Хот Тосгон
6. Монгол улсад өнөөгийн байдлаар 26 хот байдаг. Үүнд : 21 аймгийн төвөөс
гадна ямар ямар хотууд багтдаг вэ?
1) ........................................................................
2) ........................................................................
3) ........................................................................
4) ........................................................................
5) ........................................................................
- 18. 7. Ñõåìèéã ã¿éöýý. /Õîòûí àíãèëàë/
8. Зөв тохируул !
1) 80-90 мянган хүн амтай хот a) Зүүнхараа, Улаангом,
Арвайхээр, Баянхонгор гм
2) 50-иад мянган хүн амтай хот b) Эрдэнэт, Дархан
3) 20-40 мянган хүн амтай хот c) Чойбалсан
4) 10-20 мянган хүн амтай хот d) Алтай, Баруун- Урт,
Мандалговь гм
9. Ирээдүйд хот болон хөгжих ямар ямар суурин газрууд байна вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
10. Монгол Улсад хот суурингийн хөгжилтэй холбоотой хотжих үзэгдэл
хурдацтай явагдаж байна.
1) ...............................................................................................................
2) ...............................................................................................................
3) ...............................................................................................................
11. Сүхбаатараас Замын- Үүд хүртэлх төмөр замын дагуу бие биедээ
харьцангуй ойрхон байршилтай хот, тосгон, суурин газрууд олон байдаг.
Эдгээр суурингууд ямар хэлбэртэй бүрэлдэн тогтсон бэ?
a) Тойрог хэлбэртэй c) Гурвалжин
хэлбэртэй
b) Гинжин хэлбэртэй d) Дөрвөлжин
хэлбэртэй
12. Манай улсын хүн амын хэдэн хувь нь хөдөөгийн хүн ам бэ?
a) 47 % b) 57 % c) 67% d) 37% e) 27%
13. Хөдөөгийн суурины хүн амын эрхэлж буй ажил төрлөөс хамаарч:
1) ............................................................................
2) ............................................................................ гэж ангилан үзэж
болно.
- 19. Хичээл №9 Хүн амын угсаатны ба нийгмийн бүтэц, нийгмийн ялгаа
1. Түүх, хэл, соёл, сэтгэлгээ, амьдрал ахуйн хувьд бие биетэйгээ ойр төрөл,
нэгэн угсаа гаралтай хүмүүсийг ......................................................................
гэнэ. Энэ нь урт удаан хугацааны түүхэн хөгжлийн явцад тодорхой нутаг
дэвсгэр дээр бүрэлдэн тогтдог.
2. Бүдүүвчийг гүйцээ !
.......................... ............................ ............................
.......................... ............................ ............................
...... ...... ...
............................ Үндэстний ......................
............................
хэв шинж ......................
..
................
3. Схемийг гүйцээ !
Угсаатан
Омог Ястан Үндэстэн
4. Нөхөж бич.
Манай улсын нутаг дэвсгэр дээр оршин байгаа бүх ард түмнийг гарал
үүслийн хувьд:
1) ...................................
2) ................................... гэж ангилдаг.
- 20. 5. Хүснэгтийг нөх !
№ Ястан, Үндэстэн Угсаатны голлон суурьших
аймгууд
1. Монгол хэлтэн:
a) Халх
b) Дөрвөд
c) Баяд
d) Буриад
e) Дарьганга
f) Захчин
g) Урианхай
h) Дархад
2. Түрэг хэлтэн:
a) Казак
b) Хотон
c) Тува
d) Цаатан
e) Чантуу
6. Нийгмийн бүтэц гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
7. Нөхөж бич !
Хөрөнгө чинээний байдал, нэр хүнд, эрх мэдлийн ялгаатай байдлаас
нийгмийн .......................... үүснэ.
8. Монгол Улсын хүн амын нийгмийн бүтцийг хүснэгтээр тодорхойл !
№ МУ-ын хүн амын
нийгмийн бүтэц Монгол Улсын хүн амын нийгмийн давхраажилт
Хувьсгалаас өмнөх
1 үе /1921 оноос
өмнө/
Төвлөрсөн
2 төлөвлөгөөт эдийн
засгийн үе /1921-
1990 он/
3 Зах зээлийн эдийн
засгийн үе /1990
оноос өнөөг хүрэл
үе/
- 21. 9. 1990-ээд оноос хойш МУ-д давхраажилтын дээд, дунд, доод гэсэн гурван
төвшний ангилал бүрэлдэн тогтоод байна. Үүнд:
1) Дээд ангид:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
2) Дунд ангид:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
3) Доод ангид:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Хичээл №10 Сэдвийн шалгалт
III нэгж хичээл
Монгол улсын эдийн засгийн бүтэц
Хичээл №11 Эдийн засгийн тухай үндсэн ойлголт
1. Эдийн засаг гэж юу вэ?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..
- 22. 2. Схемийг гүйцээ!
Эдийн засгийн
тогтолцоо
Төвлөрсөн
төлөвлөгөөт
Зах зээлийн Холимог
эдийн засаг эдийн засаг эдийн засаг
............................... ......................... ....................................
3. Улс орны эдийн засаг, түүний бүтцийн талаар ярихын тулд үйлдвэрлэл,
үйлдвэрлэлийн нөөц түүний зохион байгуулалт, эрэлт б нийлүүлэлт,үнэ,
мөнгө, санхүү, улсын төсөв, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн зэрэг
ойлголтуудыг мэдэх хэрэгтэй.Үйлдвэрлэл гэж юу вэ?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
4. Үйлдвэрлэлийг зохион байгуулж, явуулахад шаардагдах нөөцийг
нэрлэнэ үү?
1) ..........................................
2) ..........................................
3) ..........................................
4) ..........................................
5. Эдийн засгийн үйл ажиллагаа буюу үйлдвэрлэлийн үйл явцыг 4
ангилдаг.
¯éëäâýðëýëèéí ¿éë ÿâö
Àíõäàã÷ Õî¸ðäîã÷ Ãóðàâäàã÷ ĺðºâäºã÷
¿éëäâýðëýë ¿éëäâýðëýë ¿éëäâýðëýë ¿éëäâýðëýë
- 23. 6. Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд нөлөөлж буй хүчин зүйлүүд нь
байгалийн нөхцөл, нөөц, үйлдвэрлэлийн түүхий эд, ажиллах хүч, түүний
мэргэжлийн ур чадвар, менежментийн үйл ажиллагааны төлөвлөлт
зэрэг олон хүчин зүйлээс хамаарна.
¯éëäâýðëýëèéí õýëáýð
Áººãíºðºë Òºðºëæèëò Õîðøèëò Êîìáèíàò
7. Зөв тохируул!
1) Худалдан авах төлбөрийн чадвар буюу
a) Хэрэгцээ
мөнгөөр баталгаажсан хэрэгцээ
2) Хэрэглэгчдийн худалдан авах төвшин,
b) Эрэлт
чадварын хэмжээгээр зах зээлд нийлүүлэгдэж болох
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний нийт тоо хэмжээ
3) Хүний хангагдаагүй хүсэл
c) Нийлүүлэлт
8. Ямар үед тэнцвэрт үнэ бүрэлдэх вэ?
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
9. Мөнгөний ханш унах үзэгдэлийг .................................................. гэнэ.
10. Схемийг гүйцээ!
Ìàêðî
Ýäèéí çàñàã
Ìèêðî
- 24. 11. Газарзүйн шинжлэх ухаанд байгаль, нийгмийн аливаа юмс үзэгдэл,
орон зай, цаг хугацаагаар хувьсан өөрчлөгдөж, нэг шинж чанараас
нөгөөд, нэг тоо хэмжээнээс нөгөө тоо хэмжээнд шилжин, өгсөн дэвших
үйл явцыг ......................................... гэнэ.
12. Эдийн засгийн хөгжлийг тодорхойлохын тулд 3 зорилт хэрэгжүүлэх
хэрэгтэй.Үүнд:
1) ......................................................................................................
......................................................................................................
2) ......................................................................................................
......................................................................................................
3) ......................................................................................................
......................................................................................................
13. Хөгжил гэсэн өргөн ойлголтын хүрээнд эдийн засгийн хөгжлийн
үзүүлэлтэнд тооны үзүүлэлтээс чанарын үзүүэлтийг илүү авч үздэг.
Эдийн засгийн өсөлтөнд дараах хүчин зүйлс нөлөөлж байдаг. Үүнд:
1) ...........................................................................................................
2) ...........................................................................................................
3) ...........................................................................................................
14. Хөгжлийн нэг гол асуудал бол тогтвортой хөгжил юм.Тогтвортой
хөгжлийн 3 гол тулгуур бол .......................................,
...........................................,...................................... юм.
Хичээл №12 Монголын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн өнөөгийн байдал, эдийн
засгийн бүтэц
1. Монголын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийг хүснэгтээр тодорхойл.
№
Аж үйлдвэрийн Монголын нийгэм эдийн засгийн хөгжлийн
хөгжлийн үе шат үе шатуудын онцлог
1 Хувьсгалаас өмнөх
үе /1921 оноос өмнө/
2 Төвлөрсөн
төлөвлөгөөт эдийн
засгийн үе /1921-1990
он/
3 Зах зээлийн эдийн
засгийн үе /1990
оноос өнөөг хүрэл үе/
- 25. 2. Олон улсын хэмжээнд улс орныг хөгжлийн төвшингээр нь юу гэж 3
ангилдаг вэ?
1) ........................................................................................
2) ........................................................................................
3) ........................................................................................
3. Схемийг гүйцээ.
Óëñ îðíóóäûí õºãæëèéí òºâøíèé ¿ç¿¿ëýëò
4. Манай орон нь хөгжлийн төвшингээрээ аль ангилалд нь багтдаг вэ?
Яагаад?
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
...................................................................................................................
Монгол улсын дэд бүтэц
Хичээл №13 Дэд бүтэц түүний төрлүүд
1. Улс үндэстний эдийн засгийн үйл ажиллагаа тогтвортой хэвийн явагдах
нөхцлийг хангадаг цогц салбаруудыг ....................................................... гэнэ.
- 26. 2. Схемийг гүйцээ!
Äýä á¿òýö
¯éëäâýðëýëèéí äýä Íèéãìèéí äýä á¿òýö Èíæåíåðèéí äýä
á¿òýö á¿òýö
3. Схемийг гүйцээ !
Дэд бүтцийн салбарын үйлчилгээний шинж
байдал ба төрөл
Материаллаг Материаллаг
бус
.................................................................................................................... .....................................................................................................................
.............................................................................................. .............................................................................................
4. Дэд бүтцийн салбар нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд ямар үүрэг гүйцэтгэж
байгааг жишээгээр тайлбарлан бичээрэй!
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
Хичээл №14 Зам тээвэр
1. Биет бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэггүй, харин ч аж үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн
үйлдвэрлэсэн бүтэгдэхүүнийг зөөж тээвэрлэдэг онцлогтой салбар бол
.................................. гэнэ.
- 27. 2. Схемийг гүйцээ!
Зам тээврийн бүтэц
Усан замын тээвэр Агаарын
Хуурай замын тээвэр тээвэр
....................... ....................... .......................
. . ... .................
........... ........... ............ ............ ............
3. Зам тээвэрт эдийн засгийн газарзүйн хувьд өргөн хэрэглэгддэг хэд хэдэн
үзүүлэлтүүд бий.Хүснэгтийг гүйцээж, бодлогыг бод!
№ Үзүүлэлтүүд Тодорхойлт Бодлого
А, В хоёр хотын хооронд 954 км
зайтай. Хоёр хотын хооронд 5 тн
даацтай машинаар гурил ачиж,
20 удаа тээвэр хийсэн бол ачаа
1 Ачаа эргэлт эргэлтийг тооцож олоорой!
Дархан Улаанбаатарын хооронд
222 км зайтай.Энэ хоёрын
хооронд 60 хүний суудалтай
автобусаар суудал дүүрэн
2 Зорчигч эргэлт хүнтэй 4 удаа тээвэр хийсэн
автобусны зорчигч тээврийн
эргэлтийг олоорой!
№ Үзүүлэлтүүд Тодорхойлт
1 Ачаа тээвэр
2 Зорчигч тээвэр
4. Манай орны тээврийн төрлүүдийг хүснэгтээр тодорхойл!
- 28. № Тээврийн Түүхэн хөгжил Голлох Давуу ба сул
төрөл замууд тал
1 Автозамын
тээвэр
2 Төмөр замын
тээвэр
3 Агаарын тээвэр
- 29. 5. Доорх хүснэгтийг ашиглан Монгол орны тээврийн ачаа тээвэр, зорчигч
тээврийн диаграмм байгуулж, дүгнэлт хийгээрэй!
Зорчигч Зорчигч
№ Тээврийн Ачаа эргэлт Ачаа эргэлт тээвэр
төрөл ( тн.км) тээвэр ( хүн.км) ( хүн)
( тн)
1 Төмөр зам 95 86 55 4,9
2 Авто тээвэр 4,6 13 19 95
3 Агаарын 0,4 0,9 26 0,1
тээвэр
Нийт 100% 100% 100% 100%
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
.
6. Дараах дасгалын зураг дээр төмөр замын сүлжээг тэмдэглэ!
- 30. Хичээл №15 Үйлчилгээний салбар
1. Үйлчилгээ гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
2. Схемийг гүйцээ!
Үйлчилгээ
Аж ахуйн Нийгмийн Ажил хэргийн Хувь хүнд үзүүлэх
үйлчилгээ үйлчилгээ үйлчилгээ үйлчилгээ
.................. .................... .......................... .................
................... .................... .................... ..................
....................... .................... ..................
.................... .................... ...................
.......................
......................
............................
3. 1990-ээд оноос хойш Монголын ДНБ-ний 40 гаруй хувийг үйлчилгээний
салбар эзлэхэд нөлөөлсөн хүчин зүйл нь юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................................................
4. МУ-ын “Аялал жуулчлалын тухай” хуулинд жуулчинг юу гэж тодорхойлсон
байдаг вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
- 31. 5. Схемийг гүйцээ!
6. Дүгнэлтийг гүйцээж бич!
Аялал жуулчлалыг гадаад валют олох эдийн засгийн шинж чанараар нь үл
үзэгдэх ...................... гэж нэрлэдэг.Мөн жуулчинд зориулсан төрөл бүрийн
үйлчилгээг ................................................. гэж томъёолдог.
7. Манай оронд жил ирэх тусам зорин ирэх гадаадын жуулчдын тоо нэмэгдэж
байгаа. Энэ ямар учиртай вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
.
8. Аялал жуулчлалын салбарын ач хобогдолыг хүснэгтээр тодорхойл.
Аялал жуулчлалын нөлөөлөх хэлбэрүүд, түүний ач холбогдол
........................................................................................................
........................................................................................................
Эдийн ........................................................................................................
засгийн ........................................................................................................
хувьд:
........................................................................................................
........................................................................................................
Хүрээлэн ........................................................................................................
буй орчны ........................................................................................................
хувьд:
........................................................................................................
........................................................................................................
Нийгэм- ........................................................................................................
соёлын ........................................................................................................
хүрээнд: ........................................................................................................
........................................................................................................
- 32. ........................................................................................................
........................................................................................................
........................................................................................................
Улс төр- ........................................................................................................
гадаад ........................................................................................................
харилцаан ........................................................................................................
ы хувьд: ........................................................................................................
........................................................................................................
9. Монголд хамгийн анх ямар аялал жуулчлалын байгууллага байсан бэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
10. Аялал жуулчлалын салбартай зэрэгцэн хөгждөг үйлчилгээний салбаруудыг
бичнэ үү?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
................................................................
11. Холбоо, мэдээлэл, технологийн үйлчилгээний салбар гэж юу вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
.
Хичээл №16 Давтлага хичээл
IV Нэгж хичээл
Аж үйлдвэрийн газарзүй
Хичээл № 17 Аж үйлдвэрийн түүхэн хөгжил,байршил ба аж үйдвэрийн цэг,төв,
зангилаа ба байршил
1. Зөв хариуг сонго Аж үйлдвэр нь ХАА, зам тээврийн хамт материаллаг
үйлдвэрлэлийн салбарт багтдаг ............................................салбар юм.
a) Онцгой b) Тэргүүлэгч c) Голлох d)
Гаанцаарчилсан
- 33. 2. Монгол орны аж үйлдвэрийн хөгжлийн онцлогийг хүснэгтээр тодорхойл !
№ Аж үйлдвэрийн Аж үйлдвэрийн хөгжлийн үе шатны онцлог
хөгжлийн үе шат
Хувьсгалаас өмнөх
1 үе /1921 оноос
өмнө/
Төвлөрсөн
2 төлөвлөгөөт эдийн
засгийн үе /1921-
1990 он/
Зах зээлийн эдийн
засгийн үе /1990
3 оноос өнөөг хүрэл
үе/
3. Дараах тодорхойлолтуудыг нөхөн гүйцээж хариуг зөв харгалзуул !
a) Ганц нэг үйлдвэрийн салбартай бие даан орших үйлдвэрийн
газрыг ..................................гэнэ.Жишээ нь:
...............................................................................
b) Өөр хоорондоо хэлхээ холбоо багатай боловч нэг дор төвлөрсөн
үйлдвэрийн
газруудыг ..................................гэнэ. Жишээ нь:
..........................................................................................
c) Түүхэн явцад бүрэлдэн тогтсон бөгөөд өөр хоорондоо
үйлдвэрлэл, түүхий
эд,технологийн хувьд харилцан уялдаа холбоотой үйлдвэрлэл-
нутаг дэвсгэрийн цогцсыг ............................................гэнэ.
1.Үйлдвэрийн цэг 2. Аж үйлдвэрийн төв 3. Аж үйлдвэрийн зангилаа
а.А1,B2,C3 б.А2,B3,C1 в.А3,B1,C2
- 34. 4. Монгол улсын аж үйлдвэрийн зангилаануудын онцлогийг харьцуулан
тодорхойл
№ Аж үйлдэрийн Аж үйлдэрийн зангилаануудын эдийн засагт гүйцэтгэх
зангилааны нэр үүрэг,онцлог
Улаанбаатарын
аж үйлдвэрийн
1. зангилаа
Эрдэнэтийн аж
үйлдвэрийн
2. зангилаа
Дарханы аж
үйлдвэрийн
3. зангилаа
Чойбалсангийн
4. аж үйлдвэрийн
зангилаа
5. Сүүлийн жилүүдэд аж үйлдвэрийн салбарт ямар ямар шинэ бүтээн
байгуулалт хийх гэж байна вэ?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
Хичээл № 18 Аж үйлдэрийн салбарын бүтэц
1. Хаалтан дахь үгийг зөв тохируулж тодорхойлолтыг гүйцээ !
Аж үйлдвэрийн салбар нэг бүр нь тодорхой үйдвэрлэл-техникийн
.........................байдлыг хадгалж байдаг. ..........................................түлш
түүхий эд,үйлдвэрлэлийн техник технологи,ажиллах хүчний мэргэжлийн
бүтэц, ажлын нөхцөл,тэрчлэн байршлын хүчин зүйл,үйлдвэрлэн гаргаж буй
бүтээгдэхүүний зориулалтаар өөр хоорондоо ижил төстэй үйдлвэрийн
газруудын нийлбэр цогцос юм. /нэгдмэл ,Аж үйлдвэрийн салбар нь/
- 35. 2. Схемийг гүйцээ !
3. Ерөнхийд нь авч үзвэл уул уурхайн үйлдвэр 70%,боловсруулах үйлдвэр 20
гаруй хувийг,цахилгаан ба дулааны эрчим хүч, усан хангамж 9%-ийг
эзэлдэг бол аж үйдвэрийн салбарын бүтцийн секторийн диаграммыг
гүйцээн хийж,дүгнэлт бич !
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
4. Ирээдүйд манай орон аж үйлдвэрийн ямар салбарыг хөгжүүлэх
шаардлагатай байна вэ?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
5. Одоо манай улс олборлох үйлдвэрээс жилд хичнээн хэмжээний
бүтээгдэхүүн зах зээлд нийлүүлж байна вэ?
...............................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
6. Одоо аж үйлдвэрийн салбарт ямар дутагдалтай тал байна вэ?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
7. Монгол улсын аж үйлдвэрийн салбарт ямар ирээдүй харагдаж байна вэ?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
- 36. Хичээл № 19. Түлшний аж үйлдвэр
1. Дүгнэлтийг гүйцээ !
Техникийн хөгжлийн өнөөгийн түвшинд аж үйлдвэрийни аргаар авч
ашиглаж буй түлшний
чухал нөөц бол ..................., ................................, ................................,
................................, ...........................юм. Эдгээрийн аль аль нь манай улсын
нутагт бий.
2. Дараах схемийг гүйцээ !
3. Нүүрс газрын гүнд хэрхэн үүсдэг вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
4. Манай оронд нүүрсний нөөц хэрхэн тархаж,хэрхэн олборлож байна вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
5. Улсын шинж чанартай уурхайнуудыг байрлал,хүчин чадлыг харьцуулсан
хүснэгтээр тодорхойл !
Нүүрсний
№ уурхайннудын Уурхайн байрлал ба Олборлолт ба эдийн засагт гүйцэтгэх
нэр нөөц үүрэг
1. Таван толгой
2. Багануур
3. Шивээ-Овоо
6. Орон нутгтйн шиж чанартай ямар ямар уурхайнууд байдаг
вэ?.........................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
- 37. ...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
7. Газрын тос гэж юу вэ? Тэр ямар бүтэцтэй вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................
8. Газрын тосыг нэрж ямар ямар бүтээгдэхүүн гарган авдаг вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
9. Хэзээнээс Монгол улс газрын тос олборлон хэрэглэж ирсэн бэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
10. Монгол орныгазрын тосны сав газруудыг нэрлэн бич !
a) …………………………… d) ……………………………………..
b) …………………………… e) ………………………………………
c) ……………………………
11. 2005, 2010 онд хичнээн хэмжээний газрын тос экспортлосон бэ?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
12. Уран гэж юу вэ? Түүний нөөц ба ашиглалтын тухай ойлгосноо бич !
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Хичээл № 20 Цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэр
1. Дүгнэлтийг гүйцээ !
Орчин үед үйлдвэрлэл зөвхөн ......................................баз суурь дээр
тулгуурлан хөгжинө. Хүн төрөлхтөн XVIII зууны эцсээс түлшинд агуулагдах
химийн эрчим хүч, голмөрөн, нар, салхи, газрын гүний эрчим
хүчийг...........................................хүч болгон хувиргадаг машин техникийг
зохион бүтээсэн байна.
2. Цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэрийн давуу тал ач холбогдлыг бич !
a) ................................................................
b) ................................................................
c) ................................................................
3. Дэлхийн улс орнуудын хөгжлийн түвшинг ямар үзүүлэлтээр тодорхойлдог
вэ?
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................