СОЁЛ УРЛАГИЙН ИХ СУРГУУЛЬ
СОЁЛЫН СУРГУУЛЬ
МЕНЕЖМЕНТИЙН ТЭНХИМ
АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛД НӨЛӨӨЛӨХ
ГАДААД ОРЧНЫ НӨЛӨӨЛӨЛ
Ж.Эрхэмтөгс
СЭДЭВ 2.
Улаанбаатар хот

 Аялал жуулчлалд нөлөөлөх улс төрийн орчин
 Аялал жуулчлалд нөлөөлөх эдийн засгийн орчин
 Аялал жуулчлалд хүрээлэн буй орчин нөлөөлөх нь
 Аялал жуулчлалд нийгмийн соёлын орчин
нөлөөлөх нь

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН САЛБАРЫН
ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ
• 900 сая хүн улс
орноосоо өөр улс
руу аялаж
• АЖ-н
үйлчилгээг
хүргэхээр 200
гаруй сая хүн
ажиллаж байна.
• Дэлхийн 6 хүн
тутмын нэг нь
хэрэглэгч нь
болдог
• Салбарын нийт орлого
жилдээ 1 триллион
• Нэг өдөрт 3 тэрбум
ам.доллараар
хэмжигдэж

Аялал жуулчлалын үйлчилгээ явуулахад н өлөөлж байдаг хүчин зүйл
Улс төр,
хууль эрх
зүйн орчин
Эдийн
засаг
Нийгэм
соёл
Байгаль
экологи
Технологи

Улсын төрийн тогтвортой байдал нь
 Улс орнуудын эдийн засаг
 Шинжлэх ухаан техник
 Соёл, улс төрийн харилцаа холбооны тогтвортой
байдлын баталгаа болж өгнө.
Тухайн улс хэдий чинээ төвийг сахисан
найрамдалт харилцаатай байна. Төдий чинээ тэр
улсад зорчих жуулчдын тоо нэмэгдэж байдаг.

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ХӨГЖИЛД УЛС
ТӨРИЙН БАЙДАЛ НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
Аялал жуулчлалын урсгалд эсрэгээр нөлөөлдөг хүчин зүйлс:
• Хувьсгал
• Цэргийн эргэлт
• Үндэстэн хоорондын өширхөл
• Тахал
• Халдварт өвчин
Аялал жуулчлалын хөгжилд эерэгээр нөлөөлдөг хүчин зүйлс:
• Ард түмний мэдлэг боловсрол
• Үйлчилгээний соёл
• Тээврийн хангамж
• Улс төрийн тогтвортой байдал
• Хууль эрх зүйн тогтолцоо
• Хил гаалийн хөнгөлөлт зэрэг

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН САЛБАРЫН ЭРХ ЗҮЙН
ТОГТОЛЦОО
Эрх зүйн суурь үндэс
Монгол улсын Үндсэн хууль
Иргэний хууль
Иргэний хуулийн 34 дүгээр бүлэг
Салбарын хууль
“Аялал жуулчлалын тухай хууль”

Аялал жуулчлалын тухай хуулиар яг юуг зохицуулах вэ?
Жуулчин
Тур агент, тур оператар
Аялал жуулчлалын байгуулга
/Зочид буудад, Жуучлны бааз,
зоогийн газар/
Төр болон төрийн бус байгуулага
Хөтөч /Мэргэжлийн боловсон
хүчин/

Аялал жуулчлалын хууль
 Батлагдсан он: 2000 он
 6 бүлэг 24 зүйл
 Нэмэлт өөрчлөлт оруулсан байдал:
2001 оны 11 сар 30, 2002 оны 7 сар 10,
2005 оны 1 сар 27, 2006 оны 6 сар 29,
2011 оны 1сар 20, 2010 оны 6 сар 10
 Нийт 6 удаа

• Иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн
• Төр, төрийн байгууллага, засаг захиргааны нэгж,
аж ахуйн нэгж
• Амралт, аялал жуулчлалын хүрээний эрхтэй, хууль
эрх зүйн үүрэгтэй үзэгдэл биет болон бищт бус
зүйл

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ЭДИЙН
ЗАСГИЙН НӨЛӨӨ
Аялал жуулчлал гэдэг нь юуны өмнө хэрэглээ юм.
Аялал жуулчлалын хэрэглээг гүйцэлдүүлэхийн тулд
юун түрүүнд зарцуулах хуримтлал хэрэгтэй болно.
Аялал жуулчлалын хөгжилд
• тухайн улсын эдийн засгийн түвшин
• үйлдвэрлэх хүчний хөгжлийн түвшин чухал үүрэг
гүйцэтгэнэ.
Үндэсний эдийн засаг хэдий чинээ сайн хөгжихийн хирээр
ард түмний боловсрол, соёлын түвшинг дээшлүүлэхийн
тулд эрчимтэй арга хэмжээг авдаг.

Аялал жуулчлалын салбарын орлого
Он 2010 он 2011 он 2012 он
Жуулчны
орлого
( US $ Сая )
283,5 282,6 286,5

Монгол улсын ДНБ –нд Аялал жуулчлалын эзлэх
хувь
Аялал
жуулчлал
9 %
Хөдөө аж ахуй
25%
Уул
уурхайн
20 %

Олон улсын хэмжээнд авч үзэхэд, аялал жуулчлал нь эдийн
засгийн чухал бөгөөд дэвжин дээшилж байгаа салбарын нэг
болж байгаа бөгөөд
• дэлхийн ДНБ-ний 12 хувь,
• найман хүн тутмын нэгийг нь шууд буюу шууд бусаар
ажлын байраар хангаж байна.

Улс орны газар зүйн байрлал/далайд гарцтай , эх газар байрласан зэрэг/,
зах зээлээс алслагдсан байдал нь аялал жуулчлалд эерэг болон сөрөг
нөлөөг үзүүлдэг.
Жуулчдаасаа алслагдсан байвал
• Тээврийн зардал их
• Хугацаа их шаардана
• Аяллын үнэ өндөр
• Хугацаа их шаардахаас хамаараад аяллын хугацаа
богино байна

д
1970 оны төгсгөлөөс Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн
байгууллага аялал жуулчлалын үйл ажиллагагаар хүрээлэн буй орчинд
үзүүлж буй үр дагаварыг судалж эхэлсэн байна.
Аялал жуулчлал, аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүний үйл явцад
хүрээлэн буй орчин өөрчлөгдөн хувирч байдаг.
Хүрээлэн буй орчны нөлөөллийг
• Эерэг
• Сөрөг гэж ангилдаг.

Хүрээлэн буй орчинд өөрчлалт оруулж буй аялал
жуулчлалын үйл ажиллагааг дөрвөн үндсэн хэлбэрт хуваан
үздэг.
• Бүтцийн өөрчлөлт:
• Хүрээлэн буй орчныг өөрчилж байгаа хамгийн том
байгууламж
• Хог хаягдал
• Аялал жуулчлалын үйл ажиллагаагаар бий болдог шууд
хямрал
• Хүн амын шилжих хөдөлгөөн

АЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛД ТЕХНИКИЙН
ОРЧИН НӨЛӨӨЛӨХ НЬ
Техник, технологийн хөгжил нь аялал жуулчлалын
хөгжилд чухал нөлөө үзүүлдэг. XXI зуунд интернет нь
аялал жуулчлалын хөгжилд чухал нөлөө үзүүлж байна.

Олон улсын байгууллагуудын гаргасан баримтаар
өнөөдөр
Дэлхий даяар зарагдаж буй сая сая аяллаас 10 аялал тутмын 3 нь
интернэтээр хийгддэг бөгөөд нийтдээ 65 тэрбум ам.долларын
орлогыг бий болгож байна
Олон улсын аялал жуулчлалын нэгэн томоохон хэсэг болох
зочид буудлууд интернэт худалдаа болоод мэдээллийн
технологид тулгуурласан и-маркетингийн гайхалтай арга
хэлбэрүүдийг маш ихээр амжилттай ашиглаж энэ чиглэлдээ
тэргүүлэгч болж байна

Дэлхийд тэргүүлэгч “Хилтон” зочид буудлын зөвхөн нэг
салбар л гэхэд 500 сая ам.долларын ашгийг ганцхан
интернэт худалдаанаас авч байдаг. Тэгэхээр аялал
жуулчлалын салбарын боловсон хүчнүүд орчин үеийн
мэдээлэл, харилцааны технологийн гаргуун ашиглагч нар
байдаг.

Аялал жуулчлалын хөгжилд тээврийн
хэрэгсэл нөлөөлөх нь
Тээврийн хэрэгсэлийн хөгжил аялал жуулчлалд үндсэн 2
чиглэлээр нөлөөлдөг.
1. Тээврийн хэрэгсэлийн тоо нэмэгдэх тусам түүгээр
зорчигдын тоо нэмэгдэнэ.
2. Тээврийн хэрэгсэлийн чанар, технологийн
дэвшлээр
 Хурд нэмэглэснээр зорчих хугацаа багасна
 Аюулгүй байдлыг хангана
 Ая тухтай байдлыг бий болгоно
 Хямд зардлаар жуулчлах нөхцөл бүрдэнэ

Тухайн нутагт гарч буй эдийн засгийн өсөлт нь нийгэм
эдийн засгийн өөрчлөлтийг бий болгож байдаг.
Хүн ам хөрөнгөжиж, эрүүлжиснээр тэдний сонголт,
амьдралын хэв маягтаа өөрчлөлт хийх хүсэл, шаардлага гарч
ирж байдаг.
Гадны жуулчид нь хүн амын нийгэм- эдийн засгийн
өөрчлөлтөнд чухал нөлөө үзүүлнэ.
2 улсын хүн амын соёлын харилцааг өргөжүүлэх, мартагдаж
байсан урлаг, гар урлалын төрлийг сэргээх эерэг нөлөөтэй.
1960-1970 оны жуулчид Англиас- Испанийг зорьсон
жуулчпын урсгал нь Англид хоол, унданы өөрчлөлтийг
авчирсан.

Жуулчид болон очиж буй газрын амьдралын түвшиний
хэт ялгаатай байдал нь атаархах, даган дуурайх хандлагыг
бий болгож байдаг
• Гар урлал, ёслол Жуулчдын анхаарлыг татахын тулд
жилээс жилд хурц тод өнгөтэй, сэтгэл татам,ойлгоход
хялбар болж байна.
• Соёл санхүүгийн зорилготой болох тусмаа өөрийн
мөн чанараа алдаж нутгийн иргэдээс цаг хугацаа,
сэтгэлгээгээр эрс ялгааай жуулчдын эрэлтээс
шалтгаалаад соёлын уламжлал, чадвараа алдаж
байна.

Италид тагтаа хооллохыг хориглоно. Хооллож байвал
60-600 евроноор торгоно.
Дани цех-д ямар ч цаг агаартай байсан авто машины
гэрлийг асаалттай явах ёстой.

 Аялал жуучлалын онол практик, технологийн асуудалд,
цуврал 7, УБ 2014
 Гаалиймаа Н., Олон улсын Аялал жуулчлал, УБ, 2013.
 Гүргэмжав Э., АЖ-ын маркетингийн менежмент, УБ,
2012.
 Газарчин дээд сургууль., Аялал жуулчлалын асуудлууд.,
 Мөнхбаяр Д., Монгол орон аялал жуулчлал, УБ, 2013.
 Отгонбаатар.Б., Аялал жуулчлал өргөжүүлэн хөгжүүлэх
боломж., УБ, 2013.