СИ хэлний үндэс
Ц.Төртогтох

Толгой файлын тухай
• Өмнөх хэсгийн жишээ програмын эхний мөрөнд
#include<stdio.h> гэсэн мөр байгааг анзаарч байгаа байх.
Энэ мөрний <stdio.h> гэдэг нь си хэлний стандарт толгой
файл буюу тогтмол, төрөл, функцуудын санг агуулсан
файлын нэр юм. Си хэлийг ашиглан програм бичихдээ
өөр файлд тодорхойлогдсон функц, тогтмол, макро
зэргийг ашиглах бүрэн боломжтой. Хэрэв ийм
боломжгүй бол ялангуяа том хэмжээний програм бичиж
байгаа тохиолдолд их хэмжээний тогтмол болон
функцуудыг нэг файлдаа тодорхойлох нь файлын
хэмжээ болон програмын бүтцийн хувьд тун эмх
замбараагүй болдог.

Өгөгдлийн төрөл
• Програм нь бүхэл тоо болон бодит тоо гэх мэт төрөл
бүрийн өгөгдлийг хадгалж боловсруулж байдаг.
Хөрвүүлэгч өгөгдсөн утгыг ямар төрлийн өгөгдөл
болохыг мэдэх хэрэгтэй байдаг учраас өгөгдлүүдийг
төрөлжүүлэх шаардлагатай болдог. Мөн төрөл нь
програмчлалын хэлэнд ашиглагдаж байгаа өгөгдлийн
хэмжээг тодорхойлж өгч байдаг. Өгөгдлийн хэмжээ гэдэг
нь тухайн өгөгдлийн санах ойд эзлэх зайг хэлж байгаа
юм.

Өгөгдлийн төрөл
• програмчлалын си хэлний төрлийг
програмчлалын бусад хэлний адилаар стандарт
ба хэрэглэгчийн гэж хувааж болно. Стандарт
төрөл гэдэг нь ямар нэгэн байдлаар
тодорхойлолгүйгээр шууд хэрэглэж болохуйц
төрлийг хэлнэ. Харин хэрэглэгчийн төрөл гэдэг
нь програмд тодорхойлсны дараа хэрэглэдэг
төрлийг хэлдэг

Бүхэл тоон төрөл
Төрөл Санах ойд
эзлэх хэмжээ
Утгын муж Нэр
Char 8 -128…127 Тэмдэгт төрөл
unsigned
8 0…255
char
unsigned
short
16 0…65535 Бүхэл тоон төрөл
Short 16 -32768…32767
Int 32 -2147483648..2147483647 Урт бүхэл тоон
unsigned int 32 0…294967295... төрөл
Long 32 -2147483648 …2147483647
unsigned long 32 0…294967295

Жишээ
Unsigned түлхүүр үг нь уг төрөл сөрөг утга авахгүй болохыг
тодорхойлж өгдөг.
Дараах кодын хэсэгт char төрлийн ch хувьсагчийг бүхэл
тоо, тэмдэгт аль альнаар нь ашигласан байна:
1. char ch = ‘A’; /char төрлийн A хувьсагч/
2. printf(“%c тэмдэгтийн код нь %d.”n, ch , ch );
3. ch = ch + 1;
4. printf(“%2c”, ch);
Энд printf функцээр тэмдэгт хувьсагчийг хэвлэхэд %c
орлуулагч, бүхэл тоо болгон хэвлэхэд %d орлуулагч
тэмдэгтийг ашигласан байна.

Бодит тоон төрөл
Төрөл Санах ойд
эзлэх хэмжээ
Утгын муж Нэр
Float 32 3.4E-38..
3.4E+38..
Дан нарийвчлалтай
бодит тоо
Double 64 1.7E-308…
1.7E+308
Давхар нарийвчлалтай
бодит тоо
Long double 80 3.4E-4932..
1.1E+4932
Өргөтгөсөн
нарийвчлалтай бодит
тоо

Хэрэглэгчийн төрөл
Үүнийг typedef түлхүүр үгийн тусламжтайгаар гүйцэтгэнэ.
Шинээр төрөл үүсгэх нь Typedef<төрөл><төрлийн шинэ нэр>;
хэлбэртэй байна. Жишээ нь:
Typedef unsigned long ulong;
Typedef unsigned int uint;
Typedef unsigned double udouble;
Typedef unsigned char uchar;
Эндээс харахад ulong, uint, udouble, uchar гэсэн шинэ төрлүүд
үүсгэж байна. Эдгээр нь үнэн чанартаа unsigned long, unsigned
int, unsigned double, unsigned char төрлүүд болно. Мөн си
хэлэнд void гэсэн төрөл байдаг.

Хувьсагч
• Програмын явцад утга нь өөрчлөгдөж болдог онцлог
бүхий програмчлалын хэлний элементийг хувьсагч гэнэ.
Өөрөөр хэлбэл, хувьсагч нь тогтмол утга биш, харин
утгуудын тодорхой мужаас аливаа утгыг авах боломжтой
элемент юм. Хувьсагч нь програмд ихээхэн чухал
үүрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, програм нь оролтоос хамааран
тодорхой дүрмээр үр дүн гарах үйл ажиллагаа учраас
оролт гаралтгүй програм байдаггүй. Үүнийг хувьсагчаар
зохион байгуулдаг байна. Хувьсагчийн төрөл гэдэг нь
түүний авч болох утгуудын мужийг хэлж байгаа юм

Хувьсагчийг зарлах нь
• Бичигдэх хэлбэр: <төрөл><хувьсагч_нэр>;
• Жишээ нь: int a; foat, a,b,c; гэх мэт
• <төрөл> - Хувьсагчийн төрөл. Өмнө авч үзсэн бүхэл ба
бодит тоон төрлүүд байхаас гадна хэрэглэгчийн
тодорхойлсон төрлүүд байна.
• <хувьсагч_нэр> - хувьсагчийг програмд төлөөлөх
идэнтификатор.
• Хувьсагчийн нэрийг жижиг үсгээр бичих нь түгээмэл
байдаг. Энэ нь нэг талаас түүнийг тогтмолоос ялгаж байгаа
хэрэг юм.

Хувьсагчийн анхны утга
• Мөн хувьсагчийг утга олгон тодорхойлж болно. Энэ нь
дараах хэлбэртэй байна.
• <төрөл><хувьсагчийн_нэр>[=<анхны утга>];
• Энэхүү олгосон утга нь хувьсагчийн төрөлтэй тохирох
хэрэгтэй бөгөөд хувьсагч өөр утга олготол анхнаасаа ямар
утгатай байхыг зааж өгдөг.

Си хэлэнд хувьсагч нь дараах
онцлогуудтай. Үүнд:
• Хувьсагчийг зарласны дараа тухайн хувьсагчийн амьдрах мужид
ашиглах ёстой.
• Нэг програм дотор ижил нэртэй хэд хэдэн хувьсагч байж болно.
Гэхдээ өөр өөр үйлдлийн мужид байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, нэг
үйлдлийн мужид ижил нэр бүхий хувьсагчууд тодорхойлж
болохгүй.
• Хувьсагчийн утгатай холбоотой гарч болох алдааг үргэлж тооцож
байх нь зүйтэй.
• Шаардлагагүй тохиолдолд том хэмжээний утгын мужтай хувьсагч
тодорхойлох нь програмыг их нүсэр, болхи болгодог.

Хувьсагч
• Програм дотор хувьсагч тодорхойлогдоно гэдэг нь санах ойн
нэг эсвэл дараалсан хэд хэдэн үүрийг уг хувьсагчид
зориулан нөөцлөн авч, тэр нүднийхээ хаягийг хувьсагчид
сануулж өгдөг байна. Уг хувьсагчтай ажиллана гэдэг нь
тэрхүү нөөцөлсөн нүдэнд байгаа өгөгдөлтэй ажиллана гэсэн
үг юм. Харин уг хувьсагчид хэдэн нүдийг нөөцлөх вэ гэдэг нь
тэрхүү хувьсагчийн төрлөөс хамаардаг. Тухайлбал, char
төрөл 1 байт, short төрөл 2 байт, long, int болон float төрөл 4
байт, double төрөл 8, long double төрөл 10 байт тус тус
эзэлдэг болохыг өмнөх хүснэгтээс харж болно.