С++ хэлний үндэс,
онцлог, давуу талууд
Лекц №2 2014 он
Ц.Төртогтох (morz.shiper@gmail.com )
Магадлан итгэмжлэгдсэн “Идэр” Дээд Сургууль
Мэдээллийн Технологийн тэнхим

Агуулга
Зорилго
С++ хэлний тухай
С++ хэлний програмын бүтэц
Програмд тайлбар хийх
Түлхүүр үгүүд
Өгөгдлийн төрөл
Идентификатор
Хувьсагч
Тогтмол
Оролт, гаралт
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Зорилго
• "Объект хандлагат С++ хэлний элемэнтүүд, хэлний онцлог,
давуу тал, бүтэц болон хувьсагчдын төрөл, операторуудын
ойлголтуудыг үзнэ.Үүнд: хувьсагч, төрөл, тогтмол, түлхүүр
үг, өгөгдлийн төрөл, програмд тайлбар хийх гэх мэт зүйлийн
дараалал үзнэ."
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

С++ хэлний тухай
• Cи хэл бол Cи++ ийн дэд олонлог гэж ойлгож болно. Эхлээд Си гэж
процедур хандалтадат хэл гэж байж байгаад дараагаар нь түүнд объект
хандалтад програмчлалын технологийг нэвтрүүлж өгсөнөөрөө Си++
болсон байнаа. Гэхдээ одоо ч аль альнийг нь ашигладаг бөгөөд тус
тусын давуу талуудтай. Тэгэхээр энэ хоёр бол ялгаатай бие даасан хэл
юмаа. Гэхдээ Си++ дотор Си хэлээр бичих боломжтой. Үүгээрээ жаахан
ялгаа бий. Си++ хэлийг сурна гэдэг объект хандалтад технологитой Си
хэлийг сурна гэж хараар ойлгож болноо. Эхлээд Си хэлийг сураад
дараагаар нь объект хандалтад технологийг Си++ хэлээр сурах юмаа.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

С++ хэлний програмын бүтэц
1. #include<iostream>
2. #include<stdlib.h>
3. using namespace std;
4. main() {
5. cout << "Hello world!n";
6. system("pause");
7. }
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /
С++ хэлний програмын эхэнд include
дериктивийг ашиглан прграмд
хэрэглэгдэх сангууд ашигласан
байдаг. Ингэж хавсаргасан сангаас
функц болон объектийг програмд
ашиглах боломжтой болдог
С++ хэлний үндсэн програм нь main()
функц д бичигддэх түүний дараах
Блоклох оператор( {-эхлэл хаалт, }-
төгсгөл хаалт ) дотор бичигдсэн код
гэж ойлгож болно.

Програмд тайлбар хийх
Програмын кодыг ойлгоход туслах зорилгоор тайлбар хийнэ.
Энэ хэсэг нь програмын биелэхэд нөлөөлөхгүй ба түүнийг
кодын үл биелэх хэсэг гэж нэрэлдэг. C++ -д хоёр төрлийн
тайлбар хийж болно
1. Тайлбарын эхэнд “ /* ”- тавах ба төгсгөлд “ */ ” тэмдэгтийг
оруулсанаар тухайн 2 тэмдгийн хооронд бичигдсэн бүх зүйл
тайлбар болно
2. “ // ” тэмдэгтийг оруулсанаар түүний араас бичиг бүх зүйл тайлбар
болох ба мөр шилжсэн тохиолдолд тайлбарыг төгссөн гэж ойлгоно.
Өөрөөр хэлбэл давхар хашалт нь ( // ) зөвхөн нэг мөрөнд тайлбар
хийнэ
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Түлхүүр үгүүд
• Програмчлалын С++ хэлд програмчлалын бусад хэлний
адилаар түлхүүр үгүүд болон тусгай тэмдэгтийг ашиглана.
asm, auto, break, case, catch, char, class, const, continue,
default, delete, do, double, else, enum, float, for, friend, goto,
if, inline, int, long, new, operator, private, protected, public,
register, return, short, signed, sizeof, static, struct, switch,
template, this, throw, try, typedef, union, unsigned, virtual,
void, volatile, while
• Эдгээр түлхүүр үгүүдээс улаанаар бичсэн нь зөвхөн C++ -д
хэрэглэгдэнэ. С болон C++ хэлний компиляторууд том, жижиг
үсгийн ялгаатай гэж тооцно. Түлхүүр үгүүд нь латин жижиг
үсгээр бичигддэг
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Өгөгдлийн төрөл
• Өгөгдлийн төрөл гэдэг нь үнэн хэрэгтээ түүний авах боломжтой
утгын мужийн (олонлог) юм.
• Өөрөөр хэлбэл хөрвүүлэгч өгөгдсөн утгыг ямар төрлийн өгөгдөл
болохыг мэдэх хэрэгтэй байдаг учраас өгөгдлүүдийг төрөлжүүлэх
шаардлагатай болдог. Мөн төрөл нь програмчлалын хэлэнд
ашиглагдаж байгаа өгөгдлийн хэмжээг тодорхойлж өгч байдаг.
Өгөгдлийн хэмжээ гэдэг нь тухайн өгөгдлийн санах ойд эзлэх зайг
хэлж байгаа юм.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Өгөгдлийн төрөл
• Програмчлалын С++ хэлний төрлийг програмчлалын бусад хэлний
адилаар стандарт ба хэрэглэгчийн гэж хувааж болно.
• Стандарт төрөл
• Бүхэл тоон төрөл
• Бодит тоон төрөл
• Хэрэглэгчийн төрөл
• Хэрэглэгчийн төрөл
• Стандарт төрөл гэдэг нь ямар нэгэн байдлаар тодорхойлолгүйгээр шууд
хэрэглэж болохуйц төрлийг хэлнэ. Харин хэрэглэгчийн төрөл гэдэг нь
програмд тодорхойлсны дараа хэрэглэдэг төрлийг хэлдэг
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Бүхэл тоон төрөл
Төрөл Санах ойд
эзлэх хэмжээ
Утгын муж Нэр
Char 8 -128…127 Тэмдэгт төрөл
unsigned
char
8 0…255
unsigned
short
16 0…65535 Бүхэл тоон төрөл
Short 16 -32768…32767
Int 32 -2147483648..2147483647 Урт бүхэл тоон төрөл
unsigned int 32 0…294967295...
Long 32 -2147483648
…2147483647
unsigned long 32 0…294967295
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Бодит тоон төрөл
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /
Төрөл Санах ойд
эзлэх хэмжээ
Утгын муж Нэр
Float 32 3.4E-38..
3.4E+38..
Дан нарийвчлалтай
бодит тоо
Double 64 1.7E-308…
1.7E+308
Давхар нарийвчлалтай
бодит тоо
Long double 80 3.4E-4932..
1.1E+4932
Өргөтгөсөн
нарийвчлалтай бодит
тоо

Хэрэглэгчийн төрөл
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /
Үүнийг typedef түлхүүр үгийн тусламжтайгаар гүйцэтгэнэ.
Шинээр төрөл үүсгэх нь Typedef<төрөл><төрлийн шинэ нэр>;
хэлбэртэй байна. Жишээ нь:
Typedef unsigned long ulong;
Typedef unsigned int uint;
Typedef unsigned double udouble;
Typedef unsigned char uchar;
Эндээс харахад ulong, uint, udouble, uchar гэсэн шинэ
төрлүүд үүсгэж байна. Эдгээр нь үнэн чанартаа unsigned long,
unsigned int, unsigned double, unsigned char төрлүүд болно.
Мөн C++ хэлэнд void гэсэн төрөл байдаг.

Идетификатор
Үсэг юм уу доогуур зураас “_”-аар эхлэсэн, үсэг, цифр, доогуур
зураасуудын дарааллыг идентификатор гэнэ. Ж.нь:
• Зөв идентификатоорууд.
X, y_too,
x2, a_mydata, kom16, hariu, haagii, aa, b2c3, week_days
• Буруу идентификаторууд.
Count, COUTN, if, 1too, hariu+too, hicheel.1, 1-r too, h y,
Том, жижиг үсгүүд ялгаатай утгыг илэрхийлнэ. Тиймээс ж.нь TIME
болон time нь ялгаатай нэрнүүд байна.
Идентификатор нь дурын урттай байж болох ч C хэлнйи хөрвүүлэгч
эхний 32 тэмдэгтийг л тооцдог.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Хувьсагч
• Програмын явцад утга нь өөрчлөгдөж болдог онцлог
бүхий програмчлалын хэлний элементийг хувьсагч
гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, хувьсагч нь тогтмол утга биш,
харин утгуудын тодорхой мужаас аливаа утгыг авах
боломжтой элемент юм.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Хувьсагч
• Бичигдэх хэлбэр: <төрөл><хувьсагч_нэр>;
• Жишээ нь: int a; foat, a,b,c; гэх мэт
• <төрөл> - Хувьсагчийн төрөл. Өмнө авч үзсэн бүхэл ба
бодит тоон төрлүүд байхаас гадна хэрэглэгчийн
тодорхойлсон төрлүүд байна.
• <хувьсагч_нэр> - хувьсагчийг програмд төлөөлөх
идэнтификатор.
• Хувьсагчийн нэрийг жижиг үсгээр бичих нь түгээмэл
байдаг. Энэ нь нэг талаас түүнийг түлхүүр үгээс ялгаж
байгаа хэрэг юм.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Тогтмол
• Програмын ажиллах явцад утгаа өөрчлөхгүй байхаар
зарлагдан хэрэглэгдэх идентифкаторыг тогтмол гэдэг. C++-д
тогтмолыг const нөөц үгээр зарлана.
• Бичигдэх хэлбэр:
const <төрөл> <тогтмолын нэр> = <илэрхийлэл >
• <илэрхийлэл > - гэдэгт тогтмол утга эсвэл функц оролцсон
илэрхийлэл байж болно Жишээ нь:
• const int MAX=10000; // бүхэл тоон тогтмол
• const char LATTER=‘A’; // тэмдэгт тоон төрөл
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Оролт, Гаралт ( in,out )
• Програмчлалын С++ хэлний оролт, гаралтын удирдлагад
дараах объектуудыг хэрэглэнэ. Үүнд
• Cout – стандарт оруулах байгууламжаас буюу дэлэгцэнд
мэдээллийг хэвлэх
• cin – Стандарт оруулах байгууламжаас буюу гараас
хувьсагчийн утгыг хүлээн авах
• Cerr – стандарт алдааны мэдээлийг стандарт гарах
байгууламж буюу дэлэгцэнд хэвлэх
• clog – cerr объектын мэдээллийг буфер рүү гаргадаг хэлбэр
• Эдгээр объектууд нь С++ -ын iostream.h санд тодорхойлогдсон
байдаг.
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /

Эх сурвалжууд
• Д.Цэдэвсүрэн “C++ програмчлал”
• spe.num.edu.mn/altankhuu/lesson/comp201/
Сэдэв: С++ хэлний үндэс,онцлог, давуу талууд Ц.Төртогтох / Магистрант /