1. Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc
TÝCH HîP M¤I TR­êng trong m«n lÞch sö
THCS
TS.NguyÔn Xu©n Tr­êng- chØ ®ao bé m«n lÞch sö Bé GD&§T

2. I. Nguyªn t¾c tÝch hîp m tr­êng trong m L
«i «n S
Thø nhÊt, ph¶i lÊy kiÕn thøc lÞch sö lµm néi dung chÝnh vµ sö dông c¸c
kiÕn thøc vÒ gi¸o dôc m«i tr­êng ®Ó h­íng viÖc d¹y häc lÞch sö vµo chøc
n¨ng, nhiÖm vô gi¸o dôc häc sinh vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m, t­ t­ëng vÒ m«i tr­êng
vµ viÖc gi¸o dôc m«i tr­êng.
Thø ha i, kh«ng cÇn ph¶i tiÕn hµnh trong toµn bé ch­¬ng tr×nh cña m«n
häc qua tÊt c¶ c¸c ch­¬ng, bµi cô thÓ, cÇn chän lùa, x¸c ®Þnh néi dung cã
së tr­êng, ­u thÕ trong viÖc gi¸o dôc m«i tr­êng.
Thø ba , viÖc tÝch hîp kh«ng chØ tiÕn hµnh trong bµi néi khã mµ ph¶i tiÕn
hµnh c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸, kÕt hîp víi ho¹t ®éng ngo¹i kho¸, ®Æc biÖt lµ
trong c¸c bµi d¹y häc lÞch sö ®Þa ph­¬ng, d¹ng bµi t¹i thùc ®Þa
Thø t­, kh«ng lµm t¨ng néi dung häc tËp dÉn ®Õn qu¸ t¶i,c¸c néi dung cã
liªn quan ®Õn m«i tr­êng cÇn ®­îc chän läc cÈn thËn, ®¶m b¶o cho häc sinh
võa n¾m v÷ng kiÕn thøc chuyªn m«n, võa t¨ng thªm kiÕn thøc vÒ m«i tr­
êng, cã ý thøc gi÷ g×n, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ tuyªn truyÒn cho nh÷ng ng­êi
kh¸c.
Thø n¨m , thùc hiÖn viÖc §MPP gi¸o dôc m«i tr­êng trong d¹y häc lÞch sö,
xo¸ bá triÖt ®Ó ph­¬ng ph¸p “®éc tho¹i” –thÇy ®äc – trß chÐp, thÇy nãi – trß
nghe, mµ ph¶i lÊy häc sinh lµm chñ thÓ cña ho¹t ®éng nhËn thøc (häc tËp).
§ång thêi ph¶i thùc hiÖn nguyªn lý “lý luËn ®i ®«i víi thùc hµnh”.

3. II. VÒ PPDH tÝch hîp m«I tr­êng trong m«n LS ph¶i
tu©n thñ ®Þnh h­íng ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc LÞch
sö ë tr­êng phæ th«ng
-§Þnh h­íng cña Bé GD&§T lµ chuyÓn tõ d¹y häc thô ®éng sang
d¹y häc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña HS (PPDH
tÝch cùc).
-PPDH tÝch cùc : “TÝch cùc ho¸ lµ mét tËp hîp c¸c ho¹t ®éng
nh»m lµm chuyÓn biÕn vÞ trÝ cña ng­êi häc tõ thô ®éng sang chñ
®éng, tõ ®èi t­îng tiÕp nhËn tri thøc sang chñ ®Ò t×m kiÕm tri
thøc ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ häc tËp”
-Thùc chÊt lµ : tõ d¹y häc lÊy GV lµ trung t©m sang m« h×nh nh»m
“p h¸ t huy tÝnh tÝc h c ùc , c hñ ® é ng s ¸ ng t¹ o c ña HS trong DHLS trong
®ã chó ý ®Æc biÖt ®Õn ph¸t triÓn t­ duy.

4. Ph­¬ng ph¸p DH truyÒn thèng Ph­¬ng ph¸p DH tÝch cùc
GV lµ ng­êi chñ ®éng cung cÊp kiÕn thøc GV lµ ng­êi tæ chøc h­íng dÉn c¸c ho¹t
th«ng qua c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng lÞch sö, déng häc tËp cña HS, HS chñ ®éng tiÕp
HS tiÕp nhËn thô ®éng nhËn kiÕn thøc vµ tù gi¸c t×m tßi nh÷ng
kiÕn thøc ch­a biÕt
Ph­¬ng ph¸p d¹y häc: th«ng b¸o, miªu t¶, t­êng -Ph­¬ng ph¸p d¹y häc: D¹y häc nªu vÊn ®Ò, tæ
thuËt gi¶i thÝch vµ tù rót ra kÕt luËn, trß ghi chøc th¶o luËn (cÆp ®«i, nhãm..). GV kÕt hîp
c¸c kÕt luËn hµi hoµ tr×nh bµy nªu vÊn ®Ò víi th«ng b¸o, gîi
më ®Ó trß tù rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt.
-Sö d ô ng ® å d ïng trùc q ua n (b¶ ® å , tra nh ¶
n nh, - Nh­ mét nguån kiÕn thøc. GV nªu vÊn ®Ò, gîi
b¶ biÓ u) : Mang tÝnh minh häa. GV dùa vµo
ng më. HS sö dông ®å dïng trùc quan vµ tù rót ra
®å dïng trùc quan ®Ó tr×nh bµy kiÕn thøc.
-C¸ c lo ¹ i tµ i liÖ u hä c tËp : nhËn xÐt
GV lÆp l¹i nguyªn xi hoÆc tãm t¾t SGK, kÓ - GV lùa chän kiÕn thøc c¬ b¶n trong SGK ®Ó
chuyÖn ngoµi SGK gi¶ng d¹y.
- T¨ng c­êng sö dông tµi liÖu tham kh¶o ®Ó lµm
Sö dông c¸c tµi liÖu tham kh¶o cã tÝnh minh
râ kiÕn thøc c¬ b¶n. GV h­íng dÉn, gîi më ®Ó
ho¹ hoÆc Ýt sö dông tµi liÖu tham kh¶o. HS lµmviÖc víi nguån t­ liÖu, rót ra c¸c kiÕn
thøc cÇn n¾m
-KiÓm tra ®¸nh gi¸ : GV ®éc quyÒn ®¸nh gi¸ HS -Bªn c¹ch h×nh thøc ®¸nh gi¸ cña GV, HS cßn
th«ng c¸c h×nh thøc kiÓm tra tham gia ®¸nh gi¸ lÉn nhau vµ tù ®¸nh gi¸ m×nh

5. II. Mét sè ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc th­êng ®­îc
thùc hiÖn ë tr­êng phæ th«ng
VÒ nhËn thøc: Thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
kh«ng cã nghÜa lµ g¹t bá c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn
thèng mµ kÕ thõa, ph¸t triÓn nh÷ng mÆt tÝch cùc cña
hÖ thèng ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®· truyÒn thèng, ®ång thêi
cÇn häc hái, vËn dông mét sè ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi,
phï hîp.
-M lµ, Tæ chøc cã hiÖu qu¶ ph­¬ng ph¸p hái, tr¶ lêi,
ét
trao ®æi: lµ ph­¬ng ph¸p trong ®ã gi¸o viªn ®Æt ra nh÷ng
c©u hái ®Ó häc sinh tr¶ lêi, hoÆc cã thÓ tranh luËn víi
nhau vµ víi c¶ gi¸o viªn, qua ®ã häc sinh lÜnh héi ®­­îc
néi dung bµi häc.
.

6. H lµ, tæ chøc d¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn
ai
®Ò
-B¶n chÊt cña d¹y häc nªu vÊn ®Ò lµ t¹o mét
chuçi nh÷ng t×nh huèng vÊn ®Ò vµ ®iÒu kiÓn
ho¹t ®éng cña HS nh»m tù lùc gi¶i quyÕt nh÷ng
vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra
-§Æc tr­ng cña PPDH nªu vÊn ®Ò:
+Nªu vÊn ®Ò (T¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò): ®­îc
t¹o bëi m©u thuÉn gi÷a ®iÒu HS ®· biÕt víi ®iÒu
ch­a biÕt, tõ ®ã kÝch thÝch tÝnh tß mß, khao
kh¸t gi¶i quyÕt vÇn ®Ò ®Æt ra.
+Ph¸t biÓu vÊn ®Ò
+Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

7. B lµ, d¹y häc theo nhãm kÕt hîp víi ho¹t ®éng c¸ nh©n:
a
HS ®­îc häc tËp th«ng qua giao tiÕp , trao ®æi, tranh
luËn víi nhau, chia sÎ vµ cã c¬ héi ®Ó diÔn ®¹t ý nghÜ
cña m×nh, t×m tßi vµ më réng suy nghÜ, HS ®­îc nghÞ
nhiÒu, lµm nhiÒu vµ nãi nhiÒu. GV lµ ng­êi tæ chøc c¸c
ho¹t ®éng, gîi më, h­íng dÉn HS häc tËp .
B lµ, tæ chøc cã hiÖu qu¶ d¹y häc theo dù ¸n nh»m
èn
rÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh cho HS:
D¹y häc theo dù ¸n l mét h×nh thøc d¹y häc, trong ®ã
HS thùc hiÖn mét nhiÖm vô häc tËp phøc hîp, g¾n víi
thùc tiÔn, kÕt hîp lý thuyÕt víi thùc hành, tù lùc lËp kÕ
ho¹ch, thùc hiÖn vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. H×nh thøc làm
viÖc chñ yÕu là theo nhãm, kÕt qu¶ dù ¸n lµ nh÷ng s¶n
phÈm cã thÓ giíi thiÖu ®­îc nh­­ c¸c bµi viÕt, tËp tranh
¶nh s­u tÇm, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ,.....

8. III. H­íng dÉn thiÕt kÕ gi¸o ¸n theo yªu cÇu ®æi míi
1.Quan niÖm ®óng ®¾n vÒ gi¸o ¸n m«n lÞch sö:
Gi¸o ¸n lµ b¶n kÕ ho¹ch cña mét tiÕt lªn líp thÓ hiÖn râ c«ng
viÖc cña thÇy gi¸o vµ häc sinh, nªu mét c¸ch v¾n t¾t néi
dung vµ ph­¬ng ph¸p mµ thÇy gi¸o x¸c ®Þnh tr­íc theo yªu
cÇu bµi häc.
-Nh­ vËy, gi¸o ¸n bao gåm môc tiªu, néi dung, ph­¬ng
ph¸p gi¶ng d¹y vµ c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng cña gi¸o
viªn vµ häc sinh
- Tr¸nh quan niÖm gi¸o ¸n lµ b¶ng tãm t¾t néi dung SGK,
hoÆc sao chÐp nh­ SGV.

9. 2. NhËn thøc ®óng ®¾ n vÒ cÊu tróc gi¸o ¸n
* Quan niÖm cò :
Bµi häc ph¶i ®Çy ®ñ vµ thùc hiÖn theo tr×nh tù c¸c b­íc lªn líp :
- æn ®Þnh líp
- KiÓm tra bµi cò
- DÉn d¾ t vµo bµi míi
- Gi¶ng bµi míi
-Cñng cè, dÆn dß häc sinh
* Quan niÖm hiÖn nay:
- §ã lµ nh÷ng c«ng viÖc cña mét bµi häc mµ gi¸o viªn cÇn thùc hiÖn kh«ng
nhÊt ph¶i tu©n thñ theo tr×nh tù c¶ 5 b­íc, cÇn vËn dông sao cho linh
ho¹t, s¸ng t¹o, mÒm dÎo kh«ng cøng nh¾ c vµ m¸y mãc.
- CÊu tróc bµi häc ph¶i phô thuéc vµo läai bµi, néi dung vµ môc tiªu bµi
häc.

10. 3.N¾ m v÷ng vµ thiÕt kÕ thµnh th¹oc gi¸o ¸n LÞch sö theo c¸c ho¹t
®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh
M gi¸ o ¸ n lÞ sö th­êng ® thiÕt kÕ theo nh÷ng yªu cÇu sau:
ét ch ­îc
I. Môc tiªu bµi häc
1. KiÕn thøc
Ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc bµi cã mÊy ®¬n vÞ kiÕn thøc c¬ b¶n, kiÕn thøc kiÕn
thøc träng t©m
2. T­ t­ëng, t×nh c¶m
Qua bµi häc gi¸o dôc cho häc sinh vÒ mÆt nµo: yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc,yªu
lao ®éng, biÕt ¬n c¸c anh hïng liÖt sÜ, lßng tù hµo d©n téc, tinh thÇn quèc tÕ v«
s¶n…
3. KÜ n¨ng
Bµi häc rÌn cho häc sinh nh÷ng kÜ n¨ng g×: so s¸nh ®èi chiÕu, lËp b¶ng
thèng kª, ph©n tÝch tæng hîp , sö dông b¶n ®å ....

11. II. ThiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc vµ tµi liÖu d¹y häc
-Gi¸o viªn chuÈn bÞ thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc: ®Çu Vidio, ®Ìn chiÕu, …
-VÒ phÝa häc sinh còng ph¶i chuÈn bÞ: s­u tÇn tranh ¶nh, vÏ b¶n ®å,
chuÈn bÞ bµi tËp trß ch¬i...
III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y vµ häc
§­îc tiÕn hµnh bao gåm c¸ c c«ng viÖc sau:
1. æn ®Þnh vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc
.2. KiÓm tra bµi cò
3. DÉn d¾t vµo bµi míi
4. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc trªn líp
- ThiÕt kÕ theo ho¹t ®éng cña thµy vµ trß
- Mçi ho¹t ®éng th­êng ®­îc tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc sau:

12. Thø nhÊt: X¸c ®Þnh môc tiªu cña ho¹t ®éng ( th«ng qua ho¹t
®éng ®ã HS n¾m ®­îc néi dung kiÕn thøc g×, møc ®é nh­ thÕ
nµo? )
Thø hai: Tæ chøc thùc hiÖn, víi viÖc GV tæ chøc c¸c ho¹t ®éng
cho HS bao gåm c¸c c«ng viÖc sau :
- T× m hiÓ u th« ng tin: c ho HS lµ m viÖ c v íi SG K, t­ liÖ u lÞc h s ö ,
tra nh ¶ , b¶ ® å , x e m b¨ng , tuy nhiªn th« ng tin p h¶c ã ® Þnh h­
nh n i
íng c ña g i¸ o v iªn.
- X lÝ c ¸ c th« ng tin: G V nªu c ¸ c c © u há i, bµ i tËp , v Ên ® Ò th¶
ö o
luËn. HS lµ m viÖ c c ¸ nh© n, c Æ ® « i, nhã m ho Æ c ¶ d ­íi s ù tæ
p c líp
c hø c h­íng d Én c ña G V.
- KÕ t q u¶ ö lÝ th« ng tin : HS th« ng b¸ o kÕ t q u¶ m viÖ c c ña
x lµ
m × nh
-KÕ t luËn: , G V ® ­a ra nhËn x Ðt ® ó ng , s a i, s ö a c h÷ a , bæ s ung
vµ c hè t ý .

13. VÝ dô, sau ®©y thÓ hiÖn cô thÓ theo ho¹t ®éng cña thµy vµ ho¹t ®éng cña
trß
KiÕn thøc c¬ b¶n häc
Ho¹t ®éng cña thµy vµ trß sinh cÇn n¾ m v÷ng
Ho¹t ®éng 1: tªn ho¹t ®éng (c¸ nh©n, nhãm hay c¶ líp) Môc1...
-M c tiªu:
ô
-Tæ c hø c thùc hiÖ n:
+ T× m hiÓ u th« ng tin: c ho HS lµ m v iÖ c v íi SG K, tra nh ¶ ,
nh
l­îc ® å … tuy nhiªn th« ng tin p h¶c ã ® Þnh h­íng c ña g i¸ o viªn.
i
+ X lÝ c ¸ c th« ng tin: G V nªu c ¸ c c © u há i, bµ i tËp , v Ên ® Ò
ö
th¶ luËn. HS lµ m viÖ c c ¸ nh© n, c Æ ® « i, nhã m ho Æ c ¶
o p c líp
d ­íi s ù tæ c hø c h­íng d Én c ña G V.
+ KÕ t q ña x ö lÝ th« ng tin: HS th« ng b¸ o kÕ t q u¶ ö lÝ th« ng
x
tin
+ KÕ t luËn G V ® ­a ra nhËn x Ðt ® ó ng , s a i, s ö a c h÷ a , bæ
s ung v µ c hè t ý .
Ho¹t ®éng 2: tªn ho¹t ®éng
-M c tiªu:
ô
-Tæ c hø c thùc hiÖ n:

14. 2.5.S¬ kÕt bµi häc
- Cñng cè :
+ Sau khi kÕt thóc bµi häc gi¸o viªn kh¸i qu¸t vµ tæng kÕt
toµn bé néi dung cña bµi; cã thÓ cñng cè, s¬ kÕt sau mçi
môc nÕu thÊy cÇn thiÕt.
+ ViÖc cñng cè cßn cã thÓ tiÕn hµnh b»ng c¸ch GV nªu
c¸c c©u hái kiÓm tra ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS, yªu cÇu
HS tr¶ lêi .
- DÆn dß, ra bµi tËp :
+ DÆn dß häc sinh chuÈn bÞ c«ng viÖc ë nhµ phôc phô
cho bµi míi nh­: t×m hiÓu SGK, s­u tÇm tranh ¶nh, t­ liÖu
tham kh¶o, lµm ®å dïng häc tËp...

15. IV.VÒ kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh
1.CÇn ®­a néi dung gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng vµo kiÓm tra, ®¸nh gi¸ HS
2. N¾ m v÷ng néi dung cÇn kiÓm tra, ®¸nh gi¸
 Néi dung kiÓm tra, ®¸nh gi¸ cña m«n häc cÇn bao gåm c¶ c¸c
mÆt kiÕn thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é. Song chñ yÕu tËp trung vµo
viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng cña HS.
 VÒ m t kiÕn thøc
Æ
 KÕt qu¶ häc tËp cña HS phæ th«ng cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ theo 6 møc ®é:
 (1) NhËn biÕt
 (2) Th«ng hiÓu
 (3) VËn dông
 (4) Ph©n tÝch
 (5) Tæng hîp
 (6) §¸nh gi¸
 VÒ kÜ n¨ ng
 C¨n cø vµo néi dung cña ch­¬ng tr×nh SGK vµ nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p
tÝch hîp néi dung b¶o vÖ m«I tr­êng, viÖc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ HS kh«ng chØ
kiÓm tra kiÕn thøc LS mµ cßn chó ý ®Õn nh÷ng néi dung cã g¾n ®Õn b¶o
vÖ m«i tr­êng vµ c¸c kÜ n¨ng kh¸c nh­ :

16.  - Khai th¸c, sö dông l­îc ®å, tranh ¶nh
 - KÜ n¨ng t­ duy (so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, vËn
dông kiÕn thøc…)
 - KÜ n¨ng thu thËp, xö lÝ, viÕt b¸o c¸o vµ tr×nh bµy
c¸c th«ng tin lÞch sö.
 Tr­íc yªu cÇu ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc cÇn h¹n
chÕ kiÓm tra trÝ nhí mµ t¨ng c­êng kiÓm tra, ®¸nh gi¸
møc ®é hiÓu, vËn dông, ph©n tÝch, tæng hîp, ®¸nh
gi¸ vµ kh¶ n¨ng t­ duy cña HS.
 3. N¾ m v÷ng ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc kiÓm tra ®¸nh
gi¸:
 - KiÓm tra bao gåm c©u hái tù luËn vµ c©u hái tr¾c
nghiÖm.
 + Tù luËn víi c © u há i m ë