SlideShare a Scribd company logo
1 of 3
Download to read offline
Соѐлын биет ба биет бус өв соѐл
Соѐлын өв гэдэг нь цаг үеийн шалгуурыг давсан,бүх нийтийн хүлээн
зөвшөөрсөн,тухайн ард түмний оршин тогтнох үндэс болсон түүх ,соѐл,
угсаатан ,шинжлэх ухаан ,урлагийн ач холбогдолтой үнэт зүйлсийг
хэлдэг.
Соѐлын өвийг дотор нь биет, биет бус гэж хоѐр ангилдаг. Биет өвийг
дотор нь хөдлөх, үл хөдлөх гэж 2 хуваадаг.
Соѐлын биет өвд эртний амьтан,ургамлын чулуужсан олдвор ул мөр
тэдгээрийг агуулсан газар эртний хүний оромж,отог бууц,оршин сууж
байсан ул мөрийг хадгалсан дурсгалт газар,ашигт малтмал
олборлож,боловсруулж үйлдвэрлэл эрхэлж байсан газар,онгон,буган
хөшөө болон хүн чулуу,гэрэлт хөшөө,хадны зураг,бичээс зэрэг
археологийн дурсгалт зүйлс ордог.
Хөдлөх дурсгал гэдэгт музейн үзмэр, сүм хийд, хувь хүнд хадгалагдаж
байгаа эд өлгийн зүйлс ордог. Үл хөдлөх дурсгал гэдэгт нь хээр хөдөө
оршиж буй эртний булш хиргисүүр, хадны сүг зураг, бичээс хөшөө
чулуу, эртний хот, сүм хийдийн туурь зэрэг археологи, палеонтологи,
уран барилгын дурсгал ордог.

Соѐлын биет бус өвийг 5 ангилдаг. Үүнд:
Эх хэл болон аман уламжлал,ардын язгуур урлаг,үндэсний уламжлалт
зан үйл,ѐслол,баяр наадам,ардын уламжлалт гар урлал,байгалийн
болон сав ертөнцийн тухай мэдлэг,заншил,уламжлалт арга технологи
ордог.
Биет бус өвд Монголын ард түмний оюун санаагаар бүтсэн эх хэл,
ардын зан заншил, мэдлэг ухаан, дуу хөгжим, наадам, ардын арга
ухаан, уламжлалт технологи зэрэг соѐлын өвийн олон төрөл багтдаг.
Манай улс,орон нутгийн музейнүүдэд 205000 гаруй түүх,соѐлын
дурсгалт зүйлс хадгалагдаж байгаагийн 289 нь хосгүй үнэт дурсгал
юм.Соѐлын өвийн бүртгэлийн нэгдсэн санд 8800 гаруй түүх,соѐлын үл
хөдлөх дурсгал бүртгэгдсэн байдаг.2008 онд Монгол Улсын ЗГ-ын
тогтоолоор 14 музей,байгууллагын 289 үзмэрийг Монгол улсын
түүх,соѐлын “Хосгүй үнэт” зэрэглэлийн дурсгалаар баталсан.
Монгол улс 1990 онд ЮНЕСКО-гийн 1972 оны Дэлхийн өвийн
конвенцид, 1991 онд “Соѐлын эд зүйлсийг хууль бусаар импортлох,
экспортлох, өмчлөх эрхийг шилжүүлэхийг хориглох, урьдчилан
сэргийлэх тухай” ЮНЕСКО-гийн 1970 оны конвенцид тус тус нэгдэн
орсон. Энэ нь соѐлын өвийг хамгаалах үйлс болон түүний эрх зүйн
орчныг бэхжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой болсон. Үүний өмнө 1964
онд Монгол улс Зэвсэгт мөргөлдөөний үед соѐлын үнэт зүйлийг
хамгаалах тухай 1954 оны Гаагийн хэлэлцээрт нэгдэн орж түүний үзэл
санаа, зорилтыг хүлээн зөвшөөрч тууштай дэмжиж ирсэн юм.
Монгол улсаас ЮНЕСКО-гийн хүн төрөлхтөний төлөөллийн
жагсаалтад Морин хуур хөгжмийн уламжлалт урлаг/2008/,Монгол
ардын дуу /2008/,Монгол наадам /2010/,Монгол ардын хөөмий/2010/
бүртгэгджээ.
Монгол дахь Дэлхийн өв
Орхоны хөндийн соёлын дурсгал нь Улаанбаатар хотоос 360 орчим
километр алслагдсан,Монгол улсын төв хэсгээр урсах Орхон голын
эрэг дагуу сунан байршсан байдаг.ЮНЕСКО 2004 онд 28-р
чуулганаараа энэхүү газрыг Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэн
авсан.Орхон голын хөндий нь Төв Азийн хоѐр мянга гаруй жилийн
турш нүүдэлчдийн соѐл иргэншил хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөж байсныг
илтгэх хосгүй нандин дурсгалуудыг агуулдаг байна.Мөн Дэлхийн өвийн
2,3,4-р шалгууруудыг хангасан тул 1081 дэх байршлаар бүртгэн,АзиНомхон далайн бүс нутгийн өвд оруулсан.
Увс нуурын сав
Увс нуур нь далайн түвшнээс дээш 753 метр өндөр орших,3350 ам
дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр бүхий Монгол улсын хамгийн том
нуур юм.2003 онд ЮНЕСКО-гоос Увс нуурын сав газрыг Дэлхийн өвд
бүртгэн авсан.

More Related Content

What's hot

Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолМонголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолП. Эрдэнэсайхан
 
11 анги соёл.pptx
11 анги соёл.pptx11 анги соёл.pptx
11 анги соёл.pptxgansukhm2
 
соёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдсоёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдGahain Tuulai
 
бие хүний зан төлөв лекц 2
бие хүний зан төлөв лекц 2бие хүний зан төлөв лекц 2
бие хүний зан төлөв лекц 2Tserendulam Gan-Erdene
 
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтYндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтAriunbayar Bazarvaani
 
Социализм Монголд
Социализм МонголдСоциализм Монголд
Социализм МонголдJvk Law
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтAska Ashka
 
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?enkhsaruulsukhochir
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн ньgbd01
 
хүний үүсэл
хүний үүсэл хүний үүсэл
хүний үүсэл azpurev
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилBatbaatar Everlastinghero
 
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлМанжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлП. Эрдэнэсайхан
 

What's hot (20)

даяаршил
даяаршилдаяаршил
даяаршил
 
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолМонголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
 
Soyliin uv
Soyliin uvSoyliin uv
Soyliin uv
 
11 анги соёл.pptx
11 анги соёл.pptx11 анги соёл.pptx
11 анги соёл.pptx
 
соёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдсоёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүд
 
бие хүний зан төлөв лекц 2
бие хүний зан төлөв лекц 2бие хүний зан төлөв лекц 2
бие хүний зан төлөв лекц 2
 
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалтYндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт
Yндсэн хуульт төр ба төрийн эрх мэдлийн хуваарилалт
 
Социализм Монголд
Социализм МонголдСоциализм Монголд
Социализм Монголд
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлт
 
Leg14
Leg14Leg14
Leg14
 
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
Соёлын өвийг хэрхэн судалдаг вэ?
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
 
биосфер
биосфербиосфер
биосфер
 
хүний үүсэл
хүний үүсэл хүний үүсэл
хүний үүсэл
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
 
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлМанжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
 
8 daws
8 daws8 daws
8 daws
 
Amitnii aimag
Amitnii aimagAmitnii aimag
Amitnii aimag
 
амьтны ангилал
амьтны ангилаламьтны ангилал
амьтны ангилал
 
Nuudliin irgenshil
Nuudliin irgenshilNuudliin irgenshil
Nuudliin irgenshil
 

Similar to биет ба биет бус өв

түүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалтүүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалМҮЗСХТ ТББ
 
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/BatzorigO Batzorig
 
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэлТүүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэлUrtnasanOdontuya
 
Дорнод монголын хүн чулуу
Дорнод монголын хүн чулууДорнод монголын хүн чулуу
Дорнод монголын хүн чулууOtgonjargal Batzorig
 
1.ураг төрөл халиун
1.ураг төрөл халиун1.ураг төрөл халиун
1.ураг төрөл халиунBaterdene Tserendash
 
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ Otgonjargal Batzorig
 
язгуур урлаг 3 р баг №6
язгуур урлаг 3 р баг  №6язгуур урлаг 3 р баг  №6
язгуур урлаг 3 р баг №6Sainbuyn Baagii
 
Project proposal '' Alungoo Queen'' in khuvsgul
Project proposal  '' Alungoo Queen'' in khuvsgulProject proposal  '' Alungoo Queen'' in khuvsgul
Project proposal '' Alungoo Queen'' in khuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Project proposal '' alungoo queen'' in khuvsgul
Project proposal  '' alungoo queen'' in khuvsgulProject proposal  '' alungoo queen'' in khuvsgul
Project proposal '' alungoo queen'' in khuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга замШ.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга замUnuruu Dear
 
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"surenee
 
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulDesign offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulDesign offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgul
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgulDesign offer '' alungoo queen'' in khuvsgul
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulDesign offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulAltantuya Sanduijav
 
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulDesign offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulAltantuya Sanduijav
 

Similar to биет ба биет бус өв (20)

түүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалтүүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгал
 
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
СОЁЛЫН ӨВИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ /Шинэчилсэн найруулга/
 
Mongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzeiMongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzei
 
Mongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzeiMongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzei
 
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэлТүүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
Түүх соёлын үл хөдлөх дурсгалын бүртгэл
 
Дорнод монголын хүн чулуу
Дорнод монголын хүн чулууДорнод монголын хүн чулуу
Дорнод монголын хүн чулуу
 
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе 1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
 
1.ураг төрөл халиун
1.ураг төрөл халиун1.ураг төрөл халиун
1.ураг төрөл халиун
 
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
АРХЕОЛОГИЙН ҮНДЭС СУДАЛГААНЫ АРГА ЗҮЙ
 
язгуур урлаг 3 р баг №6
язгуур урлаг 3 р баг  №6язгуур урлаг 3 р баг  №6
язгуур урлаг 3 р баг №6
 
Project proposal '' Alungoo Queen'' in khuvsgul
Project proposal  '' Alungoo Queen'' in khuvsgulProject proposal  '' Alungoo Queen'' in khuvsgul
Project proposal '' Alungoo Queen'' in khuvsgul
 
Project proposal '' alungoo queen'' in khuvsgul
Project proposal  '' alungoo queen'' in khuvsgulProject proposal  '' alungoo queen'' in khuvsgul
Project proposal '' alungoo queen'' in khuvsgul
 
Tyyh
TyyhTyyh
Tyyh
 
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга замШ.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам
Ш.Цэнд-Аюуш: Соёлын өнөөгийн байдал, тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга зам
 
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
 
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulDesign offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
 
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulDesign offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
 
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgul
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgulDesign offer '' alungoo queen'' in khuvsgul
Design offer '' alungoo queen'' in khuvsgul
 
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in KhuvsgulDesign offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
Design offer '' Alungoo queen'' in Khuvsgul
 
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgulDesign offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
Design offer-''Alungoo queen ''in khuvsgul
 

More from ulziiiiiiii

монголын номын сангуудын өмнө тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмн
монголын номын сангуудын өмнө  тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмнмонголын номын сангуудын өмнө  тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмн
монголын номын сангуудын өмнө тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмнulziiiiiiii
 
номын сангийн фонд
номын сангийн фондномын сангийн фонд
номын сангийн фондulziiiiiiii
 
интернет мэдээллийн үндэс
интернет мэдээллийн үндэсинтернет мэдээллийн үндэс
интернет мэдээллийн үндэсulziiiiiiii
 
номын сан
номын санномын сан
номын санulziiiiiiii
 
номын сан
номын санномын сан
номын санulziiiiiiii
 
өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)ulziiiiiiii
 
өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)ulziiiiiiii
 

More from ulziiiiiiii (8)

монголын номын сангуудын өмнө тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмн
монголын номын сангуудын өмнө  тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмнмонголын номын сангуудын өмнө  тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмн
монголын номын сангуудын өмнө тулгадаж буй асуудлуудыг бичихийн өмн
 
номын сангийн фонд
номын сангийн фондномын сангийн фонд
номын сангийн фонд
 
интернет мэдээллийн үндэс
интернет мэдээллийн үндэсинтернет мэдээллийн үндэс
интернет мэдээллийн үндэс
 
номын сан
номын санномын сан
номын сан
 
номын сан
номын санномын сан
номын сан
 
өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)
 
өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)өлзийжаргал[130] (2)
өлзийжаргал[130] (2)
 
130
130130
130
 

биет ба биет бус өв

  • 1. Соѐлын биет ба биет бус өв соѐл Соѐлын өв гэдэг нь цаг үеийн шалгуурыг давсан,бүх нийтийн хүлээн зөвшөөрсөн,тухайн ард түмний оршин тогтнох үндэс болсон түүх ,соѐл, угсаатан ,шинжлэх ухаан ,урлагийн ач холбогдолтой үнэт зүйлсийг хэлдэг. Соѐлын өвийг дотор нь биет, биет бус гэж хоѐр ангилдаг. Биет өвийг дотор нь хөдлөх, үл хөдлөх гэж 2 хуваадаг. Соѐлын биет өвд эртний амьтан,ургамлын чулуужсан олдвор ул мөр тэдгээрийг агуулсан газар эртний хүний оромж,отог бууц,оршин сууж байсан ул мөрийг хадгалсан дурсгалт газар,ашигт малтмал олборлож,боловсруулж үйлдвэрлэл эрхэлж байсан газар,онгон,буган хөшөө болон хүн чулуу,гэрэлт хөшөө,хадны зураг,бичээс зэрэг археологийн дурсгалт зүйлс ордог. Хөдлөх дурсгал гэдэгт музейн үзмэр, сүм хийд, хувь хүнд хадгалагдаж байгаа эд өлгийн зүйлс ордог. Үл хөдлөх дурсгал гэдэгт нь хээр хөдөө оршиж буй эртний булш хиргисүүр, хадны сүг зураг, бичээс хөшөө чулуу, эртний хот, сүм хийдийн туурь зэрэг археологи, палеонтологи, уран барилгын дурсгал ордог. Соѐлын биет бус өвийг 5 ангилдаг. Үүнд: Эх хэл болон аман уламжлал,ардын язгуур урлаг,үндэсний уламжлалт зан үйл,ѐслол,баяр наадам,ардын уламжлалт гар урлал,байгалийн
  • 2. болон сав ертөнцийн тухай мэдлэг,заншил,уламжлалт арга технологи ордог. Биет бус өвд Монголын ард түмний оюун санаагаар бүтсэн эх хэл, ардын зан заншил, мэдлэг ухаан, дуу хөгжим, наадам, ардын арга ухаан, уламжлалт технологи зэрэг соѐлын өвийн олон төрөл багтдаг. Манай улс,орон нутгийн музейнүүдэд 205000 гаруй түүх,соѐлын дурсгалт зүйлс хадгалагдаж байгаагийн 289 нь хосгүй үнэт дурсгал юм.Соѐлын өвийн бүртгэлийн нэгдсэн санд 8800 гаруй түүх,соѐлын үл хөдлөх дурсгал бүртгэгдсэн байдаг.2008 онд Монгол Улсын ЗГ-ын тогтоолоор 14 музей,байгууллагын 289 үзмэрийг Монгол улсын түүх,соѐлын “Хосгүй үнэт” зэрэглэлийн дурсгалаар баталсан. Монгол улс 1990 онд ЮНЕСКО-гийн 1972 оны Дэлхийн өвийн конвенцид, 1991 онд “Соѐлын эд зүйлсийг хууль бусаар импортлох, экспортлох, өмчлөх эрхийг шилжүүлэхийг хориглох, урьдчилан сэргийлэх тухай” ЮНЕСКО-гийн 1970 оны конвенцид тус тус нэгдэн орсон. Энэ нь соѐлын өвийг хамгаалах үйлс болон түүний эрх зүйн орчныг бэхжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой болсон. Үүний өмнө 1964 онд Монгол улс Зэвсэгт мөргөлдөөний үед соѐлын үнэт зүйлийг хамгаалах тухай 1954 оны Гаагийн хэлэлцээрт нэгдэн орж түүний үзэл санаа, зорилтыг хүлээн зөвшөөрч тууштай дэмжиж ирсэн юм. Монгол улсаас ЮНЕСКО-гийн хүн төрөлхтөний төлөөллийн жагсаалтад Морин хуур хөгжмийн уламжлалт урлаг/2008/,Монгол ардын дуу /2008/,Монгол наадам /2010/,Монгол ардын хөөмий/2010/ бүртгэгджээ. Монгол дахь Дэлхийн өв
  • 3. Орхоны хөндийн соёлын дурсгал нь Улаанбаатар хотоос 360 орчим километр алслагдсан,Монгол улсын төв хэсгээр урсах Орхон голын эрэг дагуу сунан байршсан байдаг.ЮНЕСКО 2004 онд 28-р чуулганаараа энэхүү газрыг Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэн авсан.Орхон голын хөндий нь Төв Азийн хоѐр мянга гаруй жилийн турш нүүдэлчдийн соѐл иргэншил хэрхэн хувьсан өөрчлөгдөж байсныг илтгэх хосгүй нандин дурсгалуудыг агуулдаг байна.Мөн Дэлхийн өвийн 2,3,4-р шалгууруудыг хангасан тул 1081 дэх байршлаар бүртгэн,АзиНомхон далайн бүс нутгийн өвд оруулсан. Увс нуурын сав Увс нуур нь далайн түвшнээс дээш 753 метр өндөр орших,3350 ам дөрвөлжин километр нутаг дэвсгэр бүхий Монгол улсын хамгийн том нуур юм.2003 онд ЮНЕСКО-гоос Увс нуурын сав газрыг Дэлхийн өвд бүртгэн авсан.