1.
POLITIKA FISKALE DHE SUNDIMI I LIGJIT
Politika fiskale – Objektivat, instrumentet
dhe efektet
1 Koncepte hyrëse
Shpenzimet dhe taksat e shtetit ndikojnë drejtpërdrejtë në performansat e përgjithshme
ekonomike meqë ato përbëjnë një pjesë të madhe të aktivitetit në ekonominë kombëtare.
Politika fiskale bashkë me politikën monetare janë dy komponentë themelore të politikës
ekonomike shtetërore të cilat shfrytëzohen për qëllime makroekonomike: influencimin e
produktit të përgjithshëm vendor, nivelin e punësimit, të ardhurën dhe nivelin e
çmimeve.Politika fiskale lidhet me veprimet e qeverisë në ndryshimin e kompozicionit të të
hyrave dhe shpenzimeve publike, me qëllim të menaxhimit të kërkesës aggregate për të
mbajtur rritje të qëndrueshme ekonomike me punësim relativisht të lartë, pa gjenerim të
inflacionit, pa rritje të borxhit publik dhe me bilanc të kënaqshëm të pagesave.
Varësisht nga ecuritë ekonomike, politika fiskale mund të jetë ekspansioniste dhe e shtrënguar.
Një ekspansion fiskal do të thotë shkurtim i taksave ose rritje e shpenzimeve publike me qëllim
të stimulimit të rritjes së konsumit, respektivisht rritjen e kërkesës agregate. Kjo ndodh kur
qeveria vëren ngecje apo shtim të ngadalshëm ekonomik ose kur papunësia është e lartë.
Kështu, me rritjen e shpenzimeve publike dhe shkurtimin e taksave, individëve dhe firmave u
lihet një sasi më e madhe parash për t’i shfrytëzuar në shpenzime konsumi ose investime. Kjo
ndikon drejtpërdrejtë në rritjen e punësimit dhe shtimin ekonomik.Ndërsa, politika fiskale
shtrënguese do të thotë ulje e shpenzimeve publike dhe rritje e taksave. Kur qeveria synon
uljen e kërkesës agregate për të ngadalësuar shtimin ekonomik apo uljen e inflacionit,
përcaktohet për drejtimin e politikës fiskale shtrënguese. Nëpërmjet politikës fiskale
shtrënguese ulet oferta e parasë e cila më tutje ul shpenzimet dhe kërkesën agregate. Njësoj,

2.
ulja e ofertës së parasë bërë presion edhe në ngritjen e çmimeve të gjithmbarshme në
ekonomi. Kur qeveria përcaktohet për politikën fiskale, ajo bënë paraprakisht vlerësimin e një
numri të madh faktorësh përfshirë dhe ecurinë e variablave dhe indikatorëve kryesore
ekonomik dhe financiar, për shkak të ndikimit të tyre në shumën e të hyrave të grumbulluara
përmes taksave me të cilat përmbushen nevojat e financimit të programeve qeveritare.
Një çështje tjetër me rendësi për qeverinë është përcaktimi lidhur me deficitin buxhetor, pra a
do të mbulohen shpenzimet e rritura ose të pambuluara të qeverisë me financim nga huaja apo
përmes emetimit të parasë (financimi monetarë I deficitit). Vendimet lidhur me politikat fiskale
në masë të madhe varen nga konsideratat politike si, besueshmëria dhe roli që luan qeveria në
ekonomi por edhe nga reagimet publike lidhur me drejtimin dhe veprimet e qeverisë. Vendimet
e tilla mund të ndikohen edhe nga faktorët e jashtëm që do të thotë se qeveria duhet të merr
parasysh trendët global ekonomik dhe politikat fiskale të vendeve tjera, të cilat mund të kenë
efekt në rialokacion të kompanive vendore përmes beneficione fiskale.
2 Objektivat e politikës fiskale
Në procesin e formulimit të politikës fiskale, politikbërësit përcaktojnë objektivat të cilat
synojnë t’i realizojnë dhe instrumentet me të cilat ato objektiva bëhen të realizueshme, duke iu
përmbajtur detyrimisht principeve të menaxhimit fiskal si:
a)transparenca lidhur me objektivat, implementimin e politikës fiskale dhe publikimin e
llogarive publike;
b) stabiliteti i procesit të bërjes së politikës fiskale;
c) efikasiteti i ndikimit të politikës fiskale në ekonomi;
d) përgjegjësia në menaxhimin e financave publike;

3.
e) efikasiteti i modelimit dhe implementimit të politikës fiskale;
f) drejtësia (paanësia) duke përfshirë atë ndërmjet gjeneratave.
Objektivat e politikës fiskale lidhen me rritjen e mirëqenies së përgjithshme shoqërore si qëllim
parësor i një shoqërie bashkëkohore. Kjo mirëqenie sigurohet vetëm në kushtet e një ambienti
që e cilësojnë stabiliteti ekonomik, politik dhesocial. Pra, kur flasim për objektivat e politikës
fiskale kemi parasysh :
1) përmbushjen e nevojave publike përmes një sistemi të shëndoshë të financimit publik;
2) realizimin e punësimit të plotë;
3) rritjen e normës së shtimit ekonomik;
4) ruajtjen e stabilitetit të çmimeve;
5) stabilitetin e bilancit të pagesave;
6) përmirësimin e kushteve të punës duke përfshirë përmirësimin e structures kualifikuese të
fuqisë punëtore dhe përparimin teknologjik;
7) stimulimin e kursimeve;
8) stimulimin e investimeve;
9) rritjen e aftësisë konkurruese të produkteve dhe shërbimeve vendore;
10) rritjen e cilësisë së shërbimeve në arsimdhe shëndetësi.
Realizimi i këtyre objektivave varet nga: aftësia e qeverisë për bashkërenditjen e tyre me
instrumentet fiskale për të influencuar kompozicionin dhe nivelin e kërkesës agregate; saktësia
e analizave makroekonomike lidhur me trendët e indikatorëve kryesorë ekonomik dhe
financiar; rregullimi dhe marrëveshjet institucionale për koordinimin e politikave
makroekonomike.

4.
3 Instrumentet dhe efektet e politikës fiskale
Përmes politikës fiskale, shteti mund të ndikoj drejtpërdrejtë në ekonomi. Kur ai vendos për
taksat që i grumbullon, transfertat, të mirat dhe shërbimet që i blen, financimin deficitar, në
fakt angazhohen në politikën fiskale. Çfarëdo ndryshimi në nivelin e këtyre instrumenteve ka
efekt të drejtpërdrejta në rrjedhat e përgjithshme ekonomike. Përmes instrumenteve të
politikës fiskale ndikohet në punësim dhe nivel të çmimeve, në rishpërndarjen më të mirë të të
ardhurës dhe pasurisë, në shtimin ekonomik, në rritjen e kursimit, në nivelin e investimeve, në
çështjet e edukimit, arsimit, kulturë dhe shëndetësi.
3.1. Veprimi i politikës fiskale në shtimin ekonomik
Masat e politikës fiskale mund të orientohen në përballimin e vështirësive afatshkurtra të
nxitura nga rrjedhat e dëmshme në ekonomi dhe përmirësimin e tyre, respektivisht eliminimin
e shkaktarëve të atyre rrjedhave dhe vendosjen e stabilitetit me masat e politikës stabilizuese.
Përveç në rrjedhat afatshkurtra, politika fiskale mund të orientohen edhe në rritjen afatgjate të
BPV respektivisht të ardhurës për banor. Në këtë rast bëhet fjalë për normën e shtimit
ekonomik. Rritja ekonomike matet kryesisht me rritjen e BPV brenda një periudhe të caktuar.
Kjo rritje do të thotë njëkohësisht rritje e shpenzimeve dhe të ardhurave publike, përmirësim i
kushteve jetësore dhe ngritje e standardit të jetës. Me masat e politikës ekonomike dhe të
politikës fiskale tentohet arritja e një norme optimale e matur e shtimit ekonomik e jo ajo
maksimale. Norma maksimale arrihet me punësim të plotë të të gjithë faktorëve të prodhimit.
Por kjo do të ishte e pamundur në praktikë. Me rastin e hartimit dhe formulimit të politikës
fiskale duhet marrë parasysh edhe faktorë tjerë si ruajtja e ambientit jetësor. Prandaj, nuk
mund të bëhet fjalë për një punësim të plotë të të gjithë faktorëve të prodhimit në kushte
ideale. Norma optimale e rritjes ekonomike do të thotë shfrytëzim i faktorëve të prodhimit
duke marrë parasysh edhe faktorë tjerë me ndikim në interesat e përgjithshme shoqërore.

5.
Meqë BPV rritet me rritjen e angazhimit të faktorëve të prodhimit dhe me shfrytëzim më të
mirë të tyre, atëherë ndër masat e politikës fiskale në drejtim të nxitjes së shtimit ekonomik
mund të numërohen ato që kanë ndikim në rritjen e produktivitetit të punës dhe shfrytëzimin
më të mirë të kapitalit, në përparim teknologjik dhe shfrytëzim më të mirë të faktorëve të
prodhimit, si:
 � stimulimi i investimeve përmes lehtësive tatimore;
 � subvencionimi i sektorëve të ndryshëm ekonomik;
 � rritja e investimeve të infrastrukturës;
 � nxitja dhe rritja e investimeve në kërkime, edukim dhe trajnim;
 � heqja e rregullimit të tepërt i cili mund të pengoj zgjerimin e bizneseve.
Debatet publike lidhur me shtimin ekonomik përqendrohen kryesisht në masat
të cilat nxisin investimet, uljen e deficitin buxhetor për të rritur kursimet në vend,
rritjen e shpenzimeve publike në edukim, dhe reformimin e rregullimit shtetëror
duke përfshirë rregullimin lidhur me mbrojtjen e ambientit për shkak të kostos së
lartë krahasuar me dobishmërinë.
3.2. Veprimi i politikës fiskale në punësim dhe nivelin e çmimeve.
Shteti dhe organet tjera publike – juridike disponojnë me një pjesë të rëndësishme të të
ardhurave kombëtare. Ato paraqiten në anën e kërkesës në treg dhe drejtpërdrejtë blejnë
mallra dhe paguajnë për shërbimet që i shfrytëzojnë, njësoj si dhe subjektet jopublike. Nga të
ardhurat publike shteti paguan pensionet, kompensimet në kohën e papunësisë, dhe ndihma të
tjera sociale me të cilat ndikon në rritjen e fuqisë blerëse të atyre që i shfrytëzojnë këto pagesa.
Kështu, shteti ndikon edhe indirekt në rritjen e kërkesës në treg. Mirëpo, në rritjen e kërkesës
ndikon edhe ulja e ngarkesës tatimore të tatimpaguesve, lehtësitë dhe përjashtimet tatimore.
Me uljen e ngarkesës tatimore rritet fuqia blerëse e tatimpaguesve që për rezultat ka rritjen e
kërkesës agregate. Në kushtet e punësimit të plotë, rritja e kërkesës agregate nuk ndikon në
rritjen e prodhimit dhe numrit të të punësuarve. Në këtë rast, rritja e kërkesës do të rezultonte

6.
me rritjen e nivelit të çmimeve. Për të penguar rritjen e nivelit të çmimeve duhet të zvogëlohet
kërkesa deri në nivelin e duhur (të ofertës). Kërkesa agregate zvogëlohet me reduktimin e
transfertave publike, zvogëlimin e aktiviteteve publike, rritjen e ngarkesës tatimore dhe heqjen
e lehtësive dhe përjashtimeve nga tatimi. Të gjitha këto masa që ndërmerren me qëllim të
zvogëlimit të shpenzimeve publike dhe rritjes së të ardhurave publike janë të njohura si masa të
politikës restriktive apo kontraktive fiskale. Nëse, kërkesa agregate është më e vogël se oferta,
prapë vjen deri te ndryshimi I nivelit të çmimeve, që d.m.th. çmimet ulen. Për të vendosur
baraspeshën, shteti duhet t’i orienton politikat fiskale në rritjen e kërkesës agregate përmes
rritjes së shpenzimeve dhe uljes së të ardhurave publike. Në radhët e shpenzimeve shteti rrit
dhëniet sociale, hap vende të reja pune, rrit aktivitetin investues dhe zvogëlon barrën tatimore.
Këto masa ndikojnë në rritjen e fuqisë blerëse të qytetarëve e me këtë edhe në rritjen e
kërkesës së përgjithshme dhe njihen si masa të politikës ekspansive fiskale. Ndërsa, masat
neutrale (konjukturale neutrale) të politikës fiskale kanë për qëllim të ruajnë punësimin e plotë
dhe nivelin e duhur të çmimeve. Në këtë rast, shpenzimet publike duhet të caktohen në atë
mënyrë që kërkesa të mbetet e pandryshuar.
Figura 1 Mbyllja e hendekut të ekspansionit
Hendeku i ekspansionit i cili shkaktohet nga rritja e tepërt e kërkesës agregate, mbyllet me
politikë fiskale shtrënguese duke shkurtuar shpenzimet publike për tëndikuar në rënien e
kërkesës agregate e cila më tutje ndikon në rënien e BPV dheuljen e nivelit të çmimeve.
Figura 2 Mbyllja e hendekut të recesionit
Hendeku i recesionit i cili shkaktohet nga kërkesa e pamjaftueshme, mbyllet me ekspansion
fiskal i cili drejtpërdrejtë rrit kërkesën agregate dhe BPV deri në nivelin e punësimit të plotë
(produktit potencial). Në procesin e implementimit të politikës ekspansive dhe restriktive
fiskale, gjithnjë duhet pas parasysh veprimin e multiplikatorit dhe akseleratorit. Multiplikatori i
shpenzimeve publike tregon sa herë rriten (zvogëlohen) të ardhurat kur rriten (zvogëlohen)

7.
shpenzimet publike. Kështu, në përpjekjet për uljen e papunësisë dhe rritjen e kërkesës së
përgjithshme, shteti organizon punë publike në përmasa të gjera. Me hapjen e vendeve të reja
të punës dhe me realizimin e të ardhurave të të punësuarve në këtë sektor, rritet kërkesa për
produkte dhe shërbime në treg. Rritja e kërkesës ndikon në rritjen e prodhimit, e kjo d.m.th.
angazhim I fuqisë së re punëtore të cilët me të ardhurat e realizuara prapë paraqiten në treg, e
kështu me radhë. Në këtë rast bëhet fjalë për multiplikatorin me parashenjë pozitive.Në të
kundërtën, nëse me masat e politikës fiskale synohet ulja e kërkesës, atëherë rritet ngarkesa
tatimore e cila ndikon në zvogëlimin e fuqisë blerëse, e kjo shkakton zvogëlimin e kërkesës që
ka për pasojë zvogëlimin e prodhimit. Zvogëlimi I prodhimit automatikisht ndikon në zvogëlimin
e numrit të të punësuarve e kjo prapë zvogëlon kërkesën. Ky proces do të përsëritet derisa nuk
dobësohen efektet e rritjes së ngarkesës tatimore. Në këtë rast kemi të bëjmë me
multiplikatorin me parashenjë negative. Akseleratori tregon raportin midis vlerës së
investimeve neto dhe rritjes së kërkesës. Me ndihmën e shpenzimeve publike plotësuese, si
p.sh. dhënia e kredive me kushte të mira, dhënia e subvencioneve, marrja e garancive, shteti
ndikon në përshpejtimin e aktivitetit të subjekteve ekonomike me qëllim të vënies së
baraspeshës parciale. Ky veprim në praktikë njihet si veprim i akseleratorit, veprim induktiv i
shpenzimeve publike apo ndikim terciar i shpenzimeve publike. Shteti ndikon në rritjen apo
zvogëlimin e nivelit të punësimit duke bërë alokacionin e investimeve në veprimtari intensive,
duke ofruar lehtësi tatimore ndërmarrjeve të cilat angazhojnë fuqi punëtore shtesë, duke
zvogëluar barren tatimore personave që merren me veprimtari prodhuese dhe shërbyese, e
tjerë. Përmes shpenzimeve publike si instrument i politikës fiskale mund të ndikohet edhe në
përmirësimin e strukturës kualifikuese të papunëve, për të lehtësuar punësimin e tyre, pastaj
në zvogëlimin e kohëzgjatjes së punës së pensionistëve dhe honorarët me qëllim të hapjes së
vendeve të punës për fuqi të re punëtore.
Nga figura vërehet qartë lidhmëria ndërmjet këtyre treguesve makroekonomik. Kjo lidhshmëri
shprehet veçmas ndërmjet papunësisë dhe inflacionit dhe tregon se në periudhat e rritjes së
inflacionit papunësia bie ndjeshëm, dhe e kundërta në periudhat e uljes së inflacioni papunësia
rritet. Trendët e papunësisë dhe rritjes së produktit gjithashtu tregojnë për një lidhje të ngushtë

8.
ndërmjet vete. Nga figura shihet se në periudhat e uljes së papunësisë produkti shënon
rritje,ndërsa në periudhat e rritjes së papunësisë produkti bie. Ngjashëm tregohen edhe lidhjet
rritje e produktit-inflacion. Nga figura shihet se ndryshimet e normës së rritjes së produktit i ka
diktuar ndryshimi në normën e inflacionit. Megjithëse në disa periudha nuk vërehet korrelacion
i qartë ndërmjet produktit dhe inflacionit. Kjo mund të shpjegohen si përshtatje e ngadalshme
në ndryshime të politikave monetare dhe fiskale por gjithsesi edhe të ecurive të pavolitshme
dhe politikave tjera ekonomike të cilat influencojnë rritjen ekonomike dhe nivelin e çmimeve.
3.3. Veprimi i politikës fiskale në rishpërndarjen e të ardhurës dhe pasurisë
Përmes politikës fiskale ndikohet në vendosjen e raporteve të dëshiruara në fuqinë ekonomike
të qytetarëve. Duhet theksuar se këtu shteti nuk ka për qëllim të ndikon në barabarësinë e
qytetarëve sa i përket fuqisë ekonomike, sepse kjo mund të ketë pasoja në humbjen e
motivimit që me punë më të mirë e me përpjekje më të mëdha dhe me përgjegjësi të madhe në
vendin e punës, të realizohen të ardhura më të larta respektivisht pasuri. Nga ky këndvështrim
varen edhe masat të cilat duhet ndërmarrë për vendosjen e raporteve të caktuara në të
ardhurat dhe pasurinë. Dallimet në lartësinë e të ardhurave mund të zvogëlohen përmes:
a) aplikimit të normave tatimore progresive në të ardhurat;
b) lehtësive dhe përjashtimeve nga barra tatimore e tatimpaguesve me të ardhura të ulëta;
c) aplikimit të tatimit diferencial në një pjesë të të ardhurave, ashtu që tatimpaguesit me të
ardhura më të larta të ngarkohen me një përqindje më të madhe të tatimit.
Në rishpërndarjen e të ardhurave ndikohet edhe përmes shpenzimeve publike si instrument i
politikës fiskale përmes formave të cilat shtojnë përkujdesjen më të madhe ndaj kategorive me
të ardhura të ulëta. Me rastin e vlerësimit të masave, gjithherë duhet marrë parasysh ndikimi i

9.
tatimeve indirekte. Veprimet apo efektet regresive të këtyre tatimeve janë më të mëdha sa më
i madh të jetë numri I produkteve dhe shërbimeve të tatuara, sa më e madhe të jetë ngarkesa
tatimore dhe sa më i vogël të jetë seleksionimi i produkteve dhe shërbimeve në qarkullim.
Në shpërndarjen më të drejtë të pasurisë ndikohet përmes këtyre masave të politikës fiskale:
a) aplikimi i tatimeve në trashëgimi dhe dhurata si dhe tatimi real në pasuri;
b) ofrimi i çmimeve më të ulëta të materialit ndërtimor për kategorinë me të ardhura të ulta;
c) lirimi i përkohshëm nga tatimi;
d) shitja e parcelave tokësore që janë pronë e shtetit me kushte të volitshme;
e) dhe masa që ndikojnë në rritjen e kursimit.
3.4. Efekte tjera të aplikimit të instrumenteve të politikës fiskale
Instrumentet e politikës fiskale mund të aplikohen edhe për qëllime tjera si në fushën e
politikës së edukimit, arsimimit, për qëllime demografike, kulturore, ndërtimore, shëndetësore
dhe komerciale. Shteti paraqitet si punëdhënës në ndërmarrjet publike, në administratën
publike, në organet e ruajtjes së rendit dhe sigurisë. Përmes politikës doganore, shteti rrit
eksportin dhe zvogëlon importin, e me këtë zvogëlon deficitin në bilancin e pagesave dhe
përmirëson vlerën e valutës kombëtare. Me politikën fiskale ndikohet edhe në zhvillimin
regjional dhe në përmirësimin e strukturës ekonomike.
4 Konkluzion

10.
Ndërhyrja e shtetit në rrjedha ekonomike përmes politikës fiskale arsyetohet me rregullimet e
bëra në drejtim të mënjanimit të dukurive që bëhen pengesë për ruajtjen e mirëqenies së
përgjithshme të shoqërisë. Këto dukuri lidhen me veprimin joperfekt të tregut në: mbrojtjen e
shtresave të varfra të shoqërisë, krijimin e vendeve të punës, evitimin e monopoleve dhe rritjen
e konkurrencës së mirëfilltë, rishpërndarjen më të drejtë të pasurisë, e tjerë. Politika fiskale
përbënë një komponentë të politikës ekonomike shtetërore që shfrytëzohet për qëllime
makroekonomike për ta ndikuar nivelin e produktit, punësimit dhe çmimeve. Politika fiskale
shtrënguese aplikohet për të mbyllur hendekun e ekspansionit në atë mënyrë që ndikohet në
uljen e kërkesës agregate përmes shkurtimit të shpenzimeve publike. Ndërsa, hendeku i
recesionit mbyllet përmes ekspansionit fiskal duke rritur shpenzimet publike për të ndikuar në
rritjen e kërkesës agregate. Çështja e deficitit buxhetor dhe mbulimi i tij përbënë problem të
veçantë meqë lidhet drejtpërdrejtë me inflacionin si dukuri me efekte negative në ekonomi,
dhe nivelin e kursimit të popullsisë i cili është i domosdoshëm për investime në të ardhmen.
Jo rrallë ngjan që shteti del i paaftë në drejtimin e politikës fiskale qoftë për shkak të
informacioneve jo të sakta apo parashikimeve të gabuara lidhur me efektet që rezultojnë nga
masat dhe veprimet e ndërmarra për arritjen e objektivave të politikës fillake. Një tjetër arsye e
dështimit është jokoordinimi i politikës fiskale me politikën monetare, duke vepruar gjatë gjithë
kohës si ngulfatës në rezultate të njëra tjetrës.
POLITIKAT TATIMORE SIPAS KËNDVËSHTRIMIT EUROPIAN
nga Martin Hutsebaut
1. Qëllimi i këtij dokumenti
Aktualisht qeveritë e vendeve të Ballkanit Perëndimor përballen me probleme shumë të mëdha
financiare për shkak të normave tepër të ulëta të punësimit, niveleve të larta të punës së
padeklaruar, disiplinës së ulët financiare dhe një mungese të barazisë dhe efikasitetit në
çështjet tatimore. Si rrjedhojë, këto qeveri varen në një shkallë të caktuar nga mbështetja e

11.
institucioneve europiane dhe ndërkombëtare financiare për caktimin e buxheteve të tyre. Kjo
situatë është e paqëndrueshme në planin afatgjatë. Qëllimi kryesor i këtij dokumenti është
shqyrtimi i politikave tatimore dhe buxhetore në Europë nga pikëpamja e barazisë, efikasitetit
dhe qëndrueshmërisë. Gjithashtu, do të shqyrtojmë mënyrën sesi qeverisja e mirë në çështjet
tatimore dhe lufta kundër mashtrimit tatimor dhe evazionit tatimor mund të ndihmojë në
gjenerimin e të ardhurave të brendshme.
2. OBJEKTIVAT E POLITIKËS TATIMORE
Të ardhurat e mjaftueshme tatimore janë të nevojshme për të garantuar demokracinë, rendin
publik dhe funksionimin e sistemit ligjor. Tatimi modern duhet të jetë më shumë sesa thjesht
burim të ardhurash për funksionimin e shtetit: tatimi duhet të garantojë gjithashtu që
autoritetet publike të kontribuojnë në mënyrë aktive për ndjekjen e synimeve të politikave
ekonomike, sociale dhe mjedisore. Një rrjet i duhur rrugor, një sistem efikas i transportit publik,
një shërbim modern shëndetësor dhe ofrimi spitalor, një sistem i përshtatshëm i politikave
arsimore, të mbrojtjes mjedisore dhe punësimit aktiv si dhe trajnimit profesional kërkojnë
injektimin e dozave të mëdha të financave
publike.
Gjithashtu, tatimi është trampolinë e rëndësishme për një rishpërndarje të të ardhurave tek
qytetarët. Garantimi i solidaritetit dhe kohezionit social në shoqëri kërkon transferime të
mëdha
sociale dhe nevoja tatimore për të luajtur gjithashtu një rol të rëndësishëm.
Më tej, tatimi është një instrument për të ndikuar tek sjellja e njerëzve, për shembull në fushën
mjedisore ose në lidhje me plakjen aktive (shpërblimi në punë).
Politikat tatimore nuk duhet të jenë instrumente konkurrence për qeveritë, me qëllim
tërheqjen e
investimeve. Politika të këtij lloji çojnë në konkurrencë tatimore dhe dëmtojnë synimet bazë të
politikave tatimore.
Një parakusht kryesor për arritjen e këtyre objektivave të politikës tatimore është manaxhimi

12.
efikas i burimeve publike, operimi efektiv i shërbimeve publike dhe ofrimi i shërbimeve të
cilësisë për konsumatorët e këtyre shërbimeve.
3. PARIMET TATIMORE
Politikat tatimore duhet të përmbushin një sërë kriteresh të rëndësishme.
Para së gjithash, tatimet duhet t’i nënshtrohen marrëveshjes/ujdisë me partnerët socialë në të
gjitha nivelet, duke përfshirë edhe nivelin evropian. Në veçanti në kuadrin e barrës së rëndë
tatimore të përballuar prej tyre, punëtorët dëshirojnë të kenë fjalën e tyre në përcaktimin e
politikës tatimore.
Së dyti, tatimet duhet të konceptohen në mënyrë të drejtë, me qëllim që të garantohet barazi e
taksave. Aktualisht, të ardhurat e punës tatohen shumë më tepër në krahasim me konsumin
dhe të
ardhurat nga kapitali.
Për më tepër, puna e shpërblyer me pagë tatohet më shumë në krahasimme vetëpunësimin si
rezultat veçanërisht i një lirie veprimi të konsiderueshme që gëzohet nga të vetëpunësuarit dhe
anëtarët e profesioneve në përcaktimin e të ardhurave të tyre të tatueshme.
Së treti, e lidhur ngushtë me çështjen e barazisë tatimore është çështja e efikasitetit tatimor.
Nuk
është e mjaftueshme që sistemi tatimor duhet të projektohet në mënyrë të barabartë: ai
gjithashtu
duhet të operojë me efektivitet dhe vendosja e taksave duhet të garantohet nga procedura që
funksionojnë realisht.
Së katërti, tatimi duhet të jetë edhe funksional, dmth, masat tatimore duhet të konceptohen në
mënyrë të tillë që të çojnë në arritjen e qëllimeve të synuara.
Së pesti, sistemi tatimor duhet të jetë i thjeshtë dhe transparent, i lehtë për t’u administruar,
duke
i dhënë mundësinë autoriteteve tatimore të përqendrojnë përpjekjet e tyre në punën e
verifikimit
dhe kontrollit. Transparenca duhet të jetë e tillë që t’u japë mundësinë taksapaguesve të
kuptojnë

13.
logjikën dhe mekanizmat e sistemit.
Së gjashti, sistemi tatimor duhet të jetë në përputhje edhe me politikat e tjera të realizuara.
Së shtati, tatimi duhet të respektojë parimet e specificitetit dhe subsidiaritetit, domethënë
secilës
prej niveleve të ndryshme të qeverisë duhet t’i jepen kompetencat e veta për vendosjen e
taksave
në përputhje me përgjegjësitë e tyre dhe natyrën e problemeve. Taksat që prekin drejtpërdrejt
ose që preken drejtpërdrejt nga sjellja e Shteteve të tjera Anëtare duhet t’i nënshtrohet
rregullave
bazë të pranuara në nivel europian dhe ndërkombëtar. Shembuj të këtyre lloje taksash janë,
për
shembull, taksat e korporatave dhe taksat për të ardhurat nga kursimet (interesat, dividendët).
4. RËNDËSIA E QEVERISJES SË MIRË PUBLIKE NË ÇËSHTJET TATIMORE DHE
BUXHETORE
Projektimi dhe zbatimi i suksesshëmi një sistemi të qëndrueshëm tatimor kërkon praktika të
qëndrueshme dhe të konsoliduara të qeverisjes së buxhetit publik.
Sipas Alex Matheson-it (OECD)1 qeverisja e mirë i referohet, para së gjithash, kuadrove brenda
të cilave vendosen dhe ekzekutohen politikat publike, jo politikave publike në vetvete.
Qeverisja efektive publike duhet të ofrojë
- koherencë midis objektivave të ndryshme të politikave;
- një mjedis në të cilin njerëzit trajtohen me drejtësi dhe barazi.
Qeverisja e mirë publike në fushën e buxhetimit publik dhe manaxhimit financiar kërkon:
a) transparencë fiskale, duke nënkuptuar një proces të hapur fiskal (për shembull, me
informacion për de-buxhetimin e shpenzimeve ose për mandatet e dhëna qeverive
nënqendrore) dhe informacion në lidhje me faktorët ekonomikë të përdorur për krijimin e
buxhetit (shpesh qeveritë përdorin llogaritje mjaft optimiste të zhvillimit ekonomik);
b) përgjegjësi, duke nënkuptuar kontroll të pavarur për shpenzimet, manaxhimin financiar dhe
respektimin e procedurave (për shembull prokurimi publik), me qëllim shmangien e abuzimit
të pushtetit nga individë ose grupe të caktuara;

14.
c) përgjegjshmëri, duke nënkuptuar kapacitet për t’u përgjigjur në mënyrë fleksibël ndaj
ndryshimeve të paparashikuara kombëtare ose ndërkombëtare (për shembull më të ulëta sesa
rritja e parashikuar ekonomike);
d) të orientuara ndaj të ardhmes, duke nënkuptuar marrjen tërësisht parasysh të kostove të
ardhshme (borxhi publik, plakja e popullsisë) dhe duke njohur pasojat e ardhshme fiskale të
politikave aktuale (për shembull në fushën e punësimit publik) dhe sjelljen (për shembull
degradimi mjedisor) me qëllim mosvendosjen e barrave të rënda ndaj brezave të ardhshëm.
Qeverisja e mirë në fushën e politikave buxhetore dhe tatimore - si në nivelin politik,
institucional dhe burokratik - mund të funksionojë vetëm nëse ka një kulturë mbështetëse për
sjelljen, në përputhje me rregullat e orientuara drejt interesit publik.
Arritja e kësaj kulture kërkon një proces të gjatë, të vazhdueshëm dhe gradual të ndryshimit në
qëndrime dhe vlera. Në mungesë të një kulture të tillë nuk do të ketë besim tek qeveritë dhe do
të
jetë e vështirë për të bindur qytetarët që të paguajnë taksat e kërkueshme.
5. KUADRI EUROPIAN PËR POLITIKAT TATIMORE DHE BUXHETORE
1 Matheson A., "Qeverisje më e mirë e sektorit publik :arsyetimi për reformën buxhetore dhe të
kontabilitetit në Vendet Perëndimore”, në
Modelet e Reformës së Kontabilitetit dhe Buxhetimit Publik, OECD Revista për Buxhetin, Volumi
2, shtesa
Që prej vitit 2008 Europa po përballet me një krizë financiare dhe ekonomike. Ajo që filloi si
krizë bankare u bë shpejt krizë fiskale. Në fillim, shumica e qeverive të BE-së mobilizuan
burime të konsiderueshme financiare nëpërmjet programeve të stimujve ekonomikë (p.sh.
investimet publike) dhe stabilizuesve automatikë (p.sh. mirëqenia sociale) për politikat
kundërciklike.
Shpenzimet sociale u rritën ndërsa të ardhurat (taksat dhe kontributet shoqërore) u
zvogëluan. Buxhetet publike pësuan stres të lartë fiskal: deficitet u rritën dhe borxhet
shpërthyen.
Në vitin 2009 deficiti i buxhetit ishte mesatarisht -6.8% në BE 27 (- 6.3% në Eurozonë), në vitin
2010 deficiti ishte mesatarisht 6.4% në BE 27 (6% në Eurozonë). Në periudhën 2007 -2012

15.
borxhi publik (si % e PBB-së) u rrit mesatarisht me 24.3 % pikë në BE 27 (dhe me 22.3% pikë
në Eurozonë).
Për vitin 2013, Komisioni Europian pret që niveli mesatar i borxhit në Eurozonë të rritet në 95
% të PBB-së.
BE (së bashku me Bankën Qendrore Europiane dhe Fondin Monetar Ndërkombëtar) reaguan
duke i dhënë ndihmë vendeve në vështirësi (nëpërmjet Shërbimit të Stabilitetit Financiar
Europian- EFSF – dhe Mekanizmit të ardhshëm të Stabilitetit Europian (ESM) dhe veçanërisht
me anë të prezantimit të qeverisjes së re ekonomike europiane (Tremujori Europian, grupi me
gjashtë elementë, Pakti Euro- Plus dhe Traktati për Stabilitetin, Koordinimin dhe Qeverisjen) që
rriti mbikëqyrjen europiane të zhvillimeve kombëtare ekonomike dhe fiskale.
Tremujori Europian synon koordinimin paraprak të politikave kombëtare ekonomike dhe të
tregut të punës.
Pakti Euro Plus synon të përmirësojë konkurrueshmërinë dhe punësimin, buxhetet publike,
situatën financiare të sistemeve të sigurimeve shoqërore dhe stabilitetin e sektorit financiar.
Traktati për Stabilitetin, Koordinimin dhe Qeverisjen njihet si Marrëveshja Europiane Fiskale.
Traktati ndërqeveritar i lidhur jashtë kuadrit ligjor të BE-së është nënshkruar nga 25 Shtete
Anëtare të BE-së (jo nga Mbretëria e Bashkuar dhe Republika Çeke) dhe është zbatuar që nga
data 1.1.2013. Ky traktat prezanton "rregullin e artë" të buxhetit të balancuar.
Dispozita të rëndësishme të këtij Traktati përfshijnë:
a) koordinimin : detyrimi për qeveritë që të paraqesin diskutim paraprak për çdo reformë
madhore të politikës ekonomike;
b) qeverisjen : risi institucionale, si për shembull samitet informale europiane dhe mbledhjet e
qeverisjes europiane,
c) stabilitetin : - buxhetet duhet të jenë të balancuara ose në tepricë
- deficiti i përgjithshëm i buxhetit < 3% e PBB-së dhe
- kufiri i deficitit strukturor prej 0,5% PBB-së (nëse borxhi është < 60% e PBB-së , 1% e PBBsë)
- borxhi publik < 60% e PBB-së
-nëse > 60%, shkurtimi vjetor 1/20 i tepricës
- nëse "deficiti është i tepërt", reformat strukturore vendosen nga KE

16.
- nëse reformat nuk zbatohen, do të ketë sanksione eventuale financiare.
Pas axhendës së re europiane të orientuar ndaj konsolidimit fiskal (2), 2politikat stimuluese u
zëvendësuan nga programet e kontrolleve ekonomike, madhësia e të cilave u llogarit në 0.9% të
PBB-së në BE 27, si në vitin 2010 edhe në vitin 2011 (3).3
Shumica e programeve të përshtatjes fiskale, veçanërisht në vendet e Europës lindore dhe
jugore
dhe Irlandë, fokusohen në reduktimet e shpenzimeve publike në investime, përfitime për
mirëqenie sociale, shëndetësi dhe papunësi, pensione, punësim të sektorit publik dhe paga dhe
për rritje të të ardhurave, kryesisht nëpërmjet një rritjeje të tatimeve të konsumit por edhe
nëpërmjet taksave më të larta të të ardhurave personale dhe korporative, minus shpenzimet
tatimore dhe duke përmirësuar përputhshmërinë tatimore.4
Përvojat e para me Tremujorin Europian tregojnë një përshpejtim të reduktimeve të deficitit
publik (nga -6.8% PBB në vitin 2009 në -3.8% në vitin 2012 në BE 27) dhe rritje të një moshe
efektive të daljes në pension. Si pasojë e paketave të kontrolleve ekonomike dhe rënies së
investimeve- dhe normave të rritjes, presioni tek tregjet e punës u rrit. Nivelet e papunësisë u
rritën nga 7.1 % në vitin 2008 në 9.0% në vitin 2009 (mesatarja BE 27); në Eurozonë shifrat
janë 7.6% në vitin 2008 dhe 9.6% në 2009. Për vitin 2013 KE pret një rritje të mëtejshme në
11.8 % në Eurozonë. Papunësia është tepër e lartë midis punëtorëve të rinj në moshë dhe me
kualifikim të ulët.
Për shkak të thellimit të mëtejshëm të krizës ekonomike, Komisioneri Europian Olli Rehn i
shkroi nga mesi i muajit shkurt 2013 Ministrit të Financave të Eurozonës, duke deklaruar se
ribalancimi i buxheteve të tyre mund të përparojë më ngadalë sesa ishte planifikuar në fillim.
Gjithashtu, ky është një lëshim modest ndaj sindikatave që kritikonin prej vitesh qasjen thuajse
të
njëanshme të kontrolleve ekonomike të BE-së dhe qeveritë në luftën kundër krizës. Sindikatat
kanë argumentuar që në fillimtë krizës për një qasje më të balancuar, me hapësirë edhe për
investime në zhvillimin ekonomik.
6. TË ARDHURAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE
Në statistikat e Eurostat-it të ardhurat dhe shpenzimet e përgjithshme qeveritare mbulojnë të

17.
gjitha nivelet e qeverisë: qeveria qendrore, shtetërore, krahinore dhe lokale, si dhe fondet e
sigurimeve shoqërore.
Në vitin 2011 të ardhurat totale qeveritare në BE 27 arritën në 44.7% të PBB-së dhe shpenzimet
në 49.1% të PBB-së (mesataret e ponderuara). Në Eurozonë të ardhurat arritën 45.4% të PBBsë
dhe shpenzimet në 49.5% . 5Ndryshimi midis shpenzimeve totale dhe të ardhurave totale është
i barabartë me huadhënien neto/huamarrjen neto.
2 Konsolidimi fiskal përkufizohet si politika konkrete të synuara për uljen e deficitit qeveritar
dhe akumulimit të borxhit.
3 Theodoropoulou S. dhe Watt A. (2011) ," Withdrawal symptoms : an assessment of the
austerity packages in Europe" (Simptomat e tërheqjes:
një vlerësim i paketave të kontrolleve ekonomike në Europë”), dokument pune i ETUI, 2011.02,
Bruksel.
4 Bieling H-J, (2012), "EU facing the crisis. Social and employment policies in times of tight
budgets" (BE që përballon krizën. Politikat sociale
dhe të punësimit në kohët e buxheteve të kufizuara) , Transferim, vol. 18, nr. 3, ETUI, Bruksel.
5 Eurostat, Statistikat financiare qeveritare. Nga Statistikat e Shpjeguara, të dhëna nga muaji
tetor 2012
Komponentët kryesorë të të ardhurave qeveritare janë taksat dhe kontributet shoqërore.
Në vitin 2011 taksat përbënin 58.2% të të ardhurave totale në BE 27 (55% në Eurozonë).
Kontributet shoqërore arritën 31.1% të të ardhurave totale (34.6% në Eurozonë).
Ekzistojnë ndryshime të mëdha midis Shteteve Anëtare: qeveria daneze siguron 84% të të
ardhurave të saj nga taksat ndërsa në Hungari, Republikën Çeke, Sllovaki dhe Slloveni taksat
përbëjnë më pak se 50% të të ardhurave të qeverive.
Në lidhje me shpenzimet e përgjithshme qeveritare, ne konstatojmë normën më të lartë në %
të
PBB-së në vitin 2011 në Danimarkë me 57.9%, pasuar nga Franca6 (55.9%), Finlanda (54.0%),
Belgjika (53.3%) dhe Suedia (51.3%). Norvegjia shpenzoi 44.6%. Shpenzimet më të ulta u
regjistruan në Bullgari (35.2%), Sllovaki (37.4%), Lituani (37.5%) dhe Rumani (37.7%) 7
Shpenzimet e përgjithshme qeveritare mund të klasifikohen në bazë të funksionit ekonomik ose

18.
në bazë të tipit/natyrës. Klasifikimi funksional bazohet në dhjetë kategori kryesore (ndarje e
njohur si nivel "COFOG 1" - që përfaqëson Klasifikimin për Funksionet e Qeverisë).
Klasifikimi në bazë të natyrës përdor një listë të katër kategorive ESA 95 (ESA 95 njihet si
Sistemi Europian i Llogarive). Në këtë dokument ne do të kufizohemi tek klasifikimi më i
përshtatshëm, domethënë ai funksional.
7. KLASIFIKIMI FUNKSIONAL I SHPENZIMEVE TË PËRGJITHSHME QEVERITARE
Në të gjitha Shtetet Anëtare të BE-së funksioni i mbrojtjes sociale është më i rëndësishmi:
shpenzimet e tij arritën 19.9% të PBB-së mesatarisht në BE 27 në vitin 2010 (në krahasim me
18,2% në vitin 2002). Ky funksion më vete përfaqëson 39.4% të shpenzimeve totale qeveritare.
Shpenzimi në shëndetësi (produktet mjekësore dhe farmaceutike, shërbimet e shëndetit publik
dhe për pacientët e jashtëm etj) ishte 7.5% i PBB-së në vitin 2010 në BE 27 (6.4% në vitin
2002). Ky përfaqëson 14.7% të shpenzimeve totale. Kjo do të thotë se mbrojtja sociale dhe
shëndetësia së bashku ishin përgjegjëse për 54.1% të shpenzimeve totale publike mesatarisht
në
BE 27 në vitin 2010.
Shpenzimet për funksione të tjera ishin (mesatarisht): për shërbime të përgjithshme publike:
6.5% të PBB-së; arsim: 5.5%; çështje ekonomike: 4.7%; rendi publik dhe siguria: 1.9%;
mbrojtja: 1.6%; argëtimi, kultura, feja: 1.2%; strehimi : 1% dhe mbrojtja mjedisore : 0.9%.
Gjatë periudhës 2002-2010 shpenzimet mesatare (si % e PBB-së) u rritën për të gjitha
funksionet
në BE 27, me përjashtim të shërbimeve të përgjithshme publike (ulje e lehtë) , strehimit dhe
mbrojtjes (status kuo). Rritjet më të larta u vërejtën për çështjet ekonomike (+ 17.5%),
shëndetësinë (+ 17.2%) dhe mbrojtjen sociale (+ 9.3%).
Ekzistojnë ndryshime të mëdha midis Shteteve Anëtare në lidhje me rëndësinë e atribuuar
funksioneve të ndryshme (shifrat për vitin 2010 si përqindje e PBB-së).
6 Në vitin 1880, Franca shpenzoi vetëm 11.2% të PBB-së së saj për shpenzimet publike; në 1960
kjo ishte rritur në 34.6%
7 Eurostat, Shpenzimet e përgjithshme qeveritare : analizë në bazë të funksionit të detajuar
ekonomik, Statistikat në fokus, 33/2012.

19.
Për sa i përket mbrojtjes sociale, 5 vendet e para në lidhje me shpenzimet janë Danimarka
(25.4% e PBB-së), Franca (24.2%), Finlanda (23.9%), Austria (21.7%) dhe Suedia (21.6%).
Pesë vendet në klasifikime më të ulta rezervohen për Qipron (11.7%), Sllovakinë (12.3%),
Bullgarinë (13.5%), Republikën Çeke (13.7%) dhe Letonia (13.8%). Norvegjia shpenzoi 17.8%.
Në lidhje me shëndetësinë, 5 vendet e para përfshijnë Danimarkën (8.5% të PBB-së), Irlandën
(8.5%), Holandën (8.3%), Austrinë (8.1%) dhe Mbretërinë e Bashkuar (8.2%). Në pesë vendet e
fundit gjejmë Qipron (3.3%), Rumaninë (3.6%), Letoninë (4.3%), Bullgarinë (4.8%) dhe
Luksemburgun (4.9%). Norvegjia shpenzoi 7.5%.
Shërbimet e përgjithshme publike përfshijnë shpenzime të lidhura me organet legjislative dhe
ekzekutive (përveç mbrojtjes, policisë, gjykatave, burgjeve dhe shërbimeve të brigadave të
zjarrfikëseve) dhe pagesa të interesit për borxhin qeveritar. Pesë vendet e para përfshijnë :
Greqinë (11.1% të PBB-së), Qipron (10.7%), Hungarinë (9.3%), Belgjikën(8.4%) dhe Italinë
(8.3%). Në vendet e fundit përfaqësohen Estonia (3.2%), Irlanda dhe Bullgaria (të dyja 3.9%)
dhe Lituania, Luksemburgu dhe Rumania (të gjitha 4.5%). Norvegjia shpenzoi 4.7%.
Shpenzimet për arsimin shkojnë për më shumë se 60% për kompensimin e të punësuarve. Pesë
vendet e para përfshijnë Danimarkën (8.1% e PBB-së), Qipron (7.5%), Suedinë dhe Mbretërinë e
Bashkuar (të dyja 7%) dhe Estoninë (6.8%). Në vendet me klasifikime më të ulëta gjejmë
Rumaninë (3.4%), Bullgarinë dhe Greqinë (të dyja 3.8%), Gjermaninë (4.3%) dhe Italinë së
bashku me Sllovakinë (të dyja 4.5%).
Shpenzimet e ulëta për arsimin tregojnë në përgjithësi një nëninvestim relativ publik ose në
shërbimet e arsimit parashkollor ose atij tretësor ose në të dyja.
Norvegjia shpenzoi 5.9%.
8. TË ARDHURAT TOTALE TATIMORE (DUKE PËRFSHIRË KONTRIBUTET
SHOQËRORE)
Është e drejtë të themi se zona BE 27 është një zonë me tatim të lartë, me raport mesatar të
përgjithshëm tatimor prej 38.4% të PBB-së (mesatarja e ponderuar) në vitin 2010. Kjo është më
shumë se 50% më e lartë se në SHBA (24.8% e PBB-së). Gjatë periudhës 2000-2010 raporti i
përgjithshëm tatimor u ul me 2.0 pikë.8
Brenda BE-së ndryshimet në nivelet globale tatimore midis Shteteve Anëtare janë tepër të

20.
mëdha. Në Danimarkë (47.6%), Suedi (45.8%) dhe Belgjikë (43.9%) barra globale tatimore
është 60 deri 75% më e lartë se në Lituani (27.1%), Rumani (27.2%), Letoni (27.3%) dhe
Bullgari (27.4%). Të gjitha Shtetet e reja Anëtare kanë një raport global tatimor që është nën
mesataren e BE-së. Këto ndryshime të mëdha varen kryesisht nga zgjedhjet e politikës sociale:
8 Këto shifra bazohen në raportin Tendencat tatimore në Bashkimin Europian, botim i vitit
2012, i publikuar nga Eurostat.
Seria Eurostat "statistikat e shpjeguara" jep norma pak më të larta për shkak të përdorimit të
një metodologjie të ndryshme. Raporti i
përgjithshëm tatimor llogaritet nga Eurostat mbi bazën e një emëruesi (vlerat e PBB-së) që
përfshin llogaritje të prodhimit nga sektori informal.
Kjo shpjegon arsyen përse raporti i ulët i përgjithshëm tatimor mund të ndodhë për shkak të
normave të ulëta tatimore por edhe për shkak të
evazionit të lartë tatimor
ofrimi i shërbimit publik kundrejt atij privat në fushën e pensioneve, sigurimeve shëndetësore
etj
dhe shtete të fuqishme ose të dobëta të mirëqenies sociale.
.
9. STRUKTURA TATIMORE
Sistemet tatimore mbështeten në tri shtylla: sipas llojit të tatimit dallojmë: - tatimin e
drejtpërdrejtë i cili
përfshin tatimin mbi të ardhurat personale, tatimin mbi të ardhurat korporative dhe të ardhura
të tjera dhe
taksat kapitale ( taksat e trashëgimise dhe dhurimit); - taksat indirekte, duke përfshirë TVSH-në
, akcizën,
tatimin mbi konsumin, taksat mbi produktet dhe prodhimin; - kontributet shoqërore të
punonjësve,
punëdhënësve dhe të vetë - punësuarve..
Taksat mund të klasifikohen edhe sipas bazës tatimore: më pas ne bëjmë dallimin ndërmjet
konsumit -,

21.
punës - (të punësuarit) dhe taksave kapitale.
Dhe së fundmi, taksat ndahen edhe sipas nivelit të qeverisjes : qëndrore, shtetërore dhe të
qeverisë
vendore, fondet e sigurimit social.
Disponohen gjithashtu statistika specifike për taksat mjedisore, (përfshirë akcizën mbi
produktet e
energjisë, taksat mbi automjetet e transportit dhe taksat mbi ndotjen) dhe për tatimin mbi
pronën (në bazë
të të dhënave të OECD-së (Organizata per Bashkepunimin dhe Zhvillimin Ekonomik).
9.1. Të ardhurat tatimore sipas llojit të tatimit
Tatimet e drejtpërdrejta lejojnë rishpërndarje më të madhe se sa tatimet indirekte, prandaj ato
kanë
tendencë të jenë më të rëndësishme në vendet me një objektiv rishpërndarjeje më të theksuar.
Në këto
vende normat kryesore të tatimit mbi të ardhurat personale kanë tendencë të jenë gjithashtu
edhe më të
larta.
Në 27 shtetet anëtare të BE-së taksat indirekte, taksat e drejtpërdrejta dhe kontributet sociale
sot kanë
pak a shumë të njëjtën peshë në të ardhurat totale tatimore: secila prej tyre numëron rreth
13% të PBBsë.
9 Megjithatë, Shtetet e reja Anëtare kanë një strukturë të ndryshme krahasuar me atë të
Shteteve
Anëtare të vjetra: Shtetet e reja Anëtare mbështeten më shumë në taksat indirekte, ndërsa ato
të vjetra
(përfshire edhe Norvegjinë) kanë aksione më të larta të taksave të drejtpërdrejta. Pjesa më e
ulët e
tatimeve direkte është regjistruar në Lituani (vetëm 17.4% e totalit), Bullgari (18.8% e totalit),
Sllovaki

22.
(19.1%), Estoni (19.9%) dhe Republika Çeke (20.8%): të gjitha këto vende kanë miratuar një
sistemtë
sheshtë.
Vendet nordike, në Mbretërinë e Bashkuar, Irlandë, Belgjikë dhe Itali kanë të gjitha aksione të
larta të
tatimeve direkte (ndërmjet 62,7% dhe 34,9% të të ardhurave totale nga tatimi).
Sa për kontributet sociale, pamja është më e larmishme: këtu ne gjejmë Shtetet Anëtare të
vjetra dhe të
reja ndërmjet 5 më kryesoreve. Tipar i rëndësishëm është se Franca dhe Gjermania kanë një
përqindje të
lartë të kontributeve sociale (mbi 39%) dhe një pjesë relativisht të ulët të tatimeve direkte (nën
30%).
Shumica e shteteve të reja anëtare kanë aksione mbi mesataren e 27 shteteve anëtare të BE-së
.
Bashkimi Evropian ka qenë shumë aktiv në fushën e taksave indirekte duke vendosur norma
minimale
për TVSH-në (Direktiva e 6-të). Përpjekje janë bërë edhe për harmonizimin e tatimit korporativ
(normat
dhe bazën tatimore), por deri tani vetëm progres i kufizuar mund të bëhet në lidhje me
çështjen e bazës
tatimore korporative.
9 Krahasuar me vitin 1970 (EURO 6) taksat direkte janë rritur në mënyrë të konsiderueshme nga
8.9% e PBB-së në 12.6% në vitin
2010. Kontributet sociale janë rritur nga 11.7% në vitin 1970 në 12.7% në vitin 2010. Taksat
indirekte kanë mbetur në të njëjtin nivel:
13.0% në vitin 1970 dhe 13.2% në vitin 2010.
9.2. Të ardhurat tatimore sipas bazës tatimore
9.2.1. Tatimi mbi konsumin

23.
Kriza ekonomike dhe financiare ka pasur një ndikim të fortë mbi tatimin e konsumit: masa në
rritje të të
ardhurave që nga viti 2009 janë përqendruar kryesisht në tatimin mbi konsumin (TVSH dhe
taksat për
energjinë, duhanin dhe alkoolin). Pas dy vitesh rënieje, Taksa me normë të nënkuptuar (TAP)
mbi
konsumin është rritur përsëri ndjeshëm në vitin 2010 dhe më tej në vitin 2011 dhe 2012. Në
vitin 2010
taksat e konsumit përfaqësonin 28.7% të të ardhurave të përgjithshme tatimore në 27 shtetet
anëtare të
BE-së (27.0% në Norvegji).
TVSH është komponenti me i madh i taksave të konsumit (>50%). Tatimi mbi energjinë, duhanin
dhe
alkoolin përbëjnë rreth 1/3 e të ardhurave nga tatimi mbi konsumin në 27 Shtetet Anëtare të
BE-së.
Bullgaria siguron nga akciza e alkoolit dhe duhanit rreth pesë herë më shumë të ardhura (në %
të PBBsë),
se Holanda, gjë e cila është përtej diferencës në normat e taksave.
Normat standarde të TVSH-së janë rritur shpesh nga 2009 e tutje. Norma mesatare standarde
është rritur
me 1.5 pikë në katër vite dhe aktualisht eshte 21% në BE 27. Jo më pak se 18 vende anëtare të
BE-së
kanë rritur normat e tyre standarde të TVSH-së në periudhën 2009-2011 dhe Hungaria arriti
deri në
normën me të lartë prej 27% brenda 6 viteve.
Përputhshmëria tatimore me TVSH është e ulët në BE 27. Në vitin 2010, përjashtimet, normat e
reduktuara dhe evazioni rezultoi në mbledhjen e vetëm rreth 50% e të ardhurave nga TVSH
teorike.

24.
Pjesa e te ardhurave nga TVSH-ja (10) 10ishte nga 92% e mbledhur në Luksemburg deri në 36%
në
Greqi.
9.2.2 Taksimi i punës
Barra tatimore mbi punën përbëhet kryesisht nga tatimi në të ardhurat personale (TAP) dhe
kontributet e
sigurimeve shoqërore. Në vitin 2010, taksa e punës llogaritej për 51.2% të të ardhurave totale
tatimore në
shtetet Anëtare të BE-së (41.5%(Norvegji).
Pavarësisht nga konsensusi i gjerë në BE mbi nevojën për të ulur taksën mbi punën dhe për t’ua
zhvendosur barrën faktorëve të tjerë të prodhimit, TAP mbi punën u ul vetëm me 0.7 pikë% në
27 vendet
e BE-së midis viteve 2000 dhe 2010 (36,7-36,0%). Të 12 shtetet e reja anëtare ulën më shumë
taksimin
e punës. Në vitin 2010 tendenca në rënie u përmbys dhe barra tatimore mbi punën filloi të
rritet përsëri në
më shumë se gjysmën e Shteteve Anëtare. Në disa prej Shteteve të reja Anëtare (Hungari,
Rumani,
Bullgari) barra tatimore u ul më tej.TAP-I më i ulët mbi punën, në vitin 2010, është gjetur në
Bullgari
(24.4%), Portugali (23.4%) dhe Maltë (21.7%); barra më e lartë tatimore mbi punën është
regjistruar në
Itali (42.6%) dhe Belgjikë (42.5%). (TAP-i mbi punën në Norvegji është 36.1%)
Norma më e lartë e tatimit mbi të ardhurat personale (TAP) është mesatarisht 38.1% në 2012
në BE 27.
Brenda Bashkimit, norma varion nga 10.0% në Bullgari në 56,6% në Suedi dhe 55.4% në
Danimarkë.
Pjesa me e madhe e Shteteve Antare të reja kane norma nën normat mesatare të larta
(përjashtim bëjnë

25.
Sllovenia dhe Qipro): normat me te ulëta janë vërejtur në Bullgari (10.0%), Republiken Çeke
(15.0%),
Lituani (15.0%) dhe Rumani (16.0%), vende te cilat kanë takse te sheshtë.
Që nga viti 1995 ka pasur një tendencë gati të përgjithshme në rënie në normat e larta:
ndërmjet viteve
1995 deri ne 2009 norma mesatare më e lartë ka rënë me më shumë se 10% (nga 47,4 ne
37,2%). Që
nga viti 2010 norma më e lartë u rrit përsëri. Reduktimi më i madh i normës me te lartë ndodhi
në Bullgari
(- 40.0%), Republiken Çeke (- 28.0%), Rumani (-24.0%) dhe Sllovaki (- 23,0%).
10 Raporti i të Ardhurave nga TVSH krahason të ardhurat aktuale të TVSH me ato teorike, të
cilat do të lindnin, nëse norma
standarde e TVSH do të bazohej në konsumin e përgjithshëm përfundimtar.
Megjithë uljen e madhe të normave më të larta të TAP-it, kthimi nga tatimi mbi te ardhurat
(KTA) e punës
ra vetëm pak. Përveç normave të larta, rëndësi ka edhe niveli i të ardhurave mbi të cilin
aplikohen
normat. Barra efektive e tatimit varet edhe nga ecuria e normave të TAP-it dhe nga lehtësirat
tatimore
dhe kreditimet tatimore të aplikuara.
TAP-i llogaritet vetëm sa një e treta e taksave të punës. Në BE 27 mesatarisht rreth dy të tretat
e KTA-së
së punës përbëhet nga kostot e punës jo-paga të paguara nga punëdhënësit dhe punëmarrësit
(kryesisht
kontributet shoqërore). Në vitin 2009 36.7% e të ardhurave për mbrojtje sociale në BE 27 erdhi
nga
punëdhënësit dhe 20,1% është paguar nga punonjësit (qeveritë kontribuan 39,1%).
Në mënyrë që të rrisin punësimin e rrogëtareve me rroga te ulëta, qeveritë kanë ulur shpesh
barrën

26.
tatimore për punëtorët pak të kualifikuar. Për punëtorët në dy të tretat e të ardhurave
mesatare barra
tatimore është ulur nga viti 2000 në vitin 2010 mesatarisht me 3.0% në BE 27 (nga 39,0% në
36,0%).
Reduktimet qenë më te mëdha në Suedi, Hollande, Hungari, Finlande, Sllovaki dhe Bullgari (të
gjitha >
6%).
Shkalla e progresivitetit të sistemit të taksave mbi të ardhurat personale mund të vlerësohet
duke
krahasuar barrën tatimore me të cilën përballen personat që jetojnë vetëm të cilët fitojnë 67%
të pagës
mesatare me atë që përballen homologët e tyre të cilët fitojne 167% të pagës
mesatare.11Hollanda ka një
progresivitet te fortë me një barrë tatimore prej 5.2% mbi të ardhurat bruto të pagave për një
person me
67% të te ardhurave mesatare dhe barrë 28.1% për dikë me 167% të të ardhurave mesatare.
Shifrat për
Norvegjinë janë përkatësisht 17.8% dhe 27.9%, duke treguar një sistem më pak progresiv.
Vendet me një
sistem të taksës së sheshtë kanë në realitet edhe një sistem progresiv për shkak të pjesës
(bazës) pa
taksa mbi të ardhurat: p.sh. në Republikën Çeke barra është 7.9% për personat me 67% të të
ardhurave
mesatare dhe 15.2% për ata me 167% të të ardhurave mesatare.
9.2.3 Taksimi i kapitalit
Në vitin 2010 taksimi i kapitalit siguroi mesatarisht 20.4% të të ardhurave tatimore totale në BE
27 (31.5%
në Norvegji). Tatimet mbi kapitalin përfshijnë tatimet mbi të ardhurat e korporatave (6.4% e të
ardhurave

27.
tatimore totale në BE 27 dhe 13.6% në Norvegji), tatimet mbi të ardhurat kapitale nga familjet
(2.1% e
totalit në BE 27 dhe Norvegji), tatimet mbi të ardhurat e të vetë- punësuarve (5.2% në BE 27
dhe 2.4% në
Norvegji) dhe taksat mbi rezervat e kapitalit dhe pasurisë (6.6% në BE 27 dhe 13.4% në
Norvegji).
Prej vitit 1995 deri në 2007 TAP për kapitalin u rrit në BE 25 nga mesatarisht 26.5% në 32.5%.
Që prej
asaj kohe, TAP u ul nënivelin 27% në vitin 2010 (në Norvegji TAP për kapitalin u rrit vazhdimisht
nga
38.8% në vitin 1995 në 44.9% në 2010).
Tatimi i të ardhurave korporative është një komponent kyç i tatimit të kapitalit. Pjesa e tij në të
ardhurat
totale tatimore në BE 27 u rrit nga mesatarisht 5.9% në 1995 në 8.7% në vitin 2007 dhe u ul në
6.4% në
vitin 2010.
Shumica e vendeve kanë dy norma statutore për të ardhurat korporative: një normë standarde
dhe një
normë të reduktuar për biznesin e vogël. Niveli standard i taksave statutore për të ardhurat
korporative
varion nga një nivel minimal prej 10% (në Bullgari dhe Qipro) në një nivel maksimal prej 36.1%
(në
Francë). Shtetet e reja Anëtare kanë në përgjithësi nivele të ulëta. Që prej vitit 1995 norma
mesatare
statutore BE 27 u zvogëlua nga 35.3% në 23.5% në vitin 2012.
Përveç normës statutore ekziston norma efektive. Norma tatimore mesatare efektive për të
ardhurat
korporative (EATR) ishte 21.3% në 2011 nëBE 27. EATR ishte më e ulëta në Bullgari (8.9%) dhe
më e

28.
larta në Francë (32.8%). Në 12 shtete të reja anëtare të EATR-së ishte mesatarisht 16.4% ndërsa
në 15
11 Shih OECD (2012), Tatimi i pagave 2010-2011.
shtete të vjetra anëtare të EATR-së mesatare ishte 25%. Siç ndodh për normën statutore, edhe
norma
efektive shënoi një tendencë të dukshme rënieje gjatë dy dekadave të fundit.
Një nga arsyet kryesore për këtë rënie në normat e taksave korporative është konkurrenca
midis qeverive
për të tërhequr investime të huaja. Zgjerimi i BE-së vetëm e ka përforcuar këtë tendencë për
shkak të
mungesës së harmonizimit të taksave korporative në BE dhe faktit se Shtetet Anëtare shpesh
kanë
prezantuar taksa (norma e sheshtë) në një nivel shumë të ulët. Kjo ka stimuluar tendencën në
BE për t’iu
drejtuar vendeve me taksa më të ulëta.
Për më tepër, mundësia që kompanitë të mbartin humbjet e tyre dhe t’i kompensojnë me
fitimet e viteve
të ardhshme, redukton më tej të ardhurat e taksave korporative. Nëse kësaj i shtohen
strukturat dhe
përjashtimet e shumta të veçanta tatimore të ofruara kompanive ndërkombëtare, nuk duhet të
jetë çudi që
në shumicën e vendeve normat efektive të taksave korporative janë më të ulëta sesa normat
statutore
dhe se kompanitë më të mëdha shumëkombëshe nuk paguajnë taksa.
Si shembull mund t’i referohemi 25 kompanive më të mëdha të themeluara në Belgjikë (kapitali
total prej
340 miliardë Euro), që nxorën një fitim prej 25 miliardë Euro gjatë vitit 2011 dhe që paguan
0.7% taksa

29.
korporative. Ky është një tregues i qartë i evazionit të theksuar tatimor dhe ndoshta edhe i
mashtrimit
tatimor.
Duket se OECD dhe G 20 e kanë kuptuar se kjo nuk mund të vazhdojë dhe se hapësirat ligjore e
tatimore
duhet të mbyllen.
Sa i përket tatimit mbi të ardhurat nga kapitalet e familjeve (2.1% e të ardhurave tatimore
totale në BE 27
dhe Norvegji), është e rëndësishme të tregojme se direktiva e kursimit e BE-së ka krijuar një
shkëmbim
automatik të informacionit midis autoriteteve tatimore të vendeve anëtare të BE në lidhje me
pagesat e
interesit për qytetarët e shteteve të tjera anëtare.
Së fundi, ia vlen të përmendet se 11 Shtete Anëtare të BE-së kanë vendosur në 22 janar 2013 të
prezantojnë një Taksë të përbashkët tëTransaksioneve Financiare (taksa Tobin). Kjo taksë do të
prezantohet që nga 1 janari 2014 dhe do të jetë 0,1% mbi vlerën e aksioneve dhe obligacioneve
të
transaksioneve (0,01% për derivatet).
9.2.4 Tatimi mjedisor
Taksat mjedisore janë taksat e të ardhmes. Fillimisht, taksat e energjisë dhe transportit (që janë
dy taksa
kryesore mjedisore) janë prezantuar vetëm si instrumente për rritjen e të ardhurave ,pa ndonjë
qëllim
mjedisor. Aktualisht, politikëbërësit janë të ndërgjegjshëm se taksat mjedisore mund të
prodhojnë një
"dividend të dyfishtë": duke rritur punësimin (me anë të transferimit të barrës tatimore nga
taksat e punës)
dhe duke përmirësuar cilësinë e mjedisit me anë të ndikimit tek sjellja e konsumatorëve dhe
prodhuesve

30.
(parimi " ndotësi paguan "). BE është duke promovuar taksat mjedisore.
Statistikat e të ardhurave të taksave mjedisore duhet të interpretohen me kujdes për shkak të
një
paradoksi kryesor të nënkuptuar: në të vërtetë, vendet me pjesë të konsiderueshme të
energjisë së
rinovueshme mund të kenë një TAP më të ulët për energjinë sesa vendet që mbështeten
gjerësisht në
burimet e energjisë të bazuar në karbon, vetëm për shkak se burimet e energjisë së
rinovueshme i
nënshtrohen shpesh normave më të ulëta tatimore. Vendet me të ardhura të larta nga taksat
mjedisore
mund të jenë më të ndoturat ndërsa nga ana tjetër të ardhurat e ulëta nga taksat mjedisore
mund të jenë
tregues i një kujdesi të madh ndaj mjedisit.
Taksat mjedisore gjeneruan në vitin 2010 6.2% të të ardhurave totale të tatimeve në BE 27
(2.4% e
Prodhimit të Brendshëm Bruto). Në krahasim me të ardhurat në vitin 1995 [2.7% e Prodhimit
Kombëtar
Bruto (PBB)], të ardhurat nga taksat mjedisore janë ulur në 3% të PBB-së në vitin 2010. Pjesa
më e
lartë e taksave mjedisore në të ardhurat tatimore totale u shënua në Bullgari (10.7%). Në lidhje
me
pjesën e PBB-së, Danimarka dhe Holanda kryesonte klasifikimin me të ardhura prej 4% të PBB-
së.
Taksat e energjisë (duke përfshirë taksat për lëndët djegëse të transportit) përfaqësonin 74.9%
të të
ardhurave tatimore mjedisore nëBE 27 në vitin 2010, taksat e transportit (taksat për
automjetet) 21.2%
dhe taksat për ndotjen dhe burimet 3.9%.

31.
9.2.5 Tatimi mbi pronën
Taksat mbi pronën përfshijnë: taksat periodike mbi pronën e paluajtshme, taksat periodike mbi
pasurinë e
paluajtshme neto, taksat mbi pronat, trashëgiminë dhe dhuratat, taksat mbi transaksionet
financiare dhe
kapitalin,12taksa të tjera periodike dhe jo-periodike mbi pronën.
Taksat mbi pronën janë interesante, duke marrë parasysh nevojën e transferimit të barrës nga
taksat e
punës. Taksat mbi pronën e paluajtshme janë nga taksat më pak të dëmshme ndaj rritjes së
PBB-së.
Taksat periodike ndaj pronës gjithashtu ofrojnë avantazhin e një qëndrueshmërie të lartë të të
ardhurave
tatimore, që lehtëson planifikimin buxhetor. Duke qenë se taksat ndaj pronës janë relativisht të
ulëta në
shumë vende, ka hapësirë për rritje.
Mesatarisht në BE 27, taksat mbi pronën nxjerrin 3.6% të të ardhurave totale tatimore (2010).
Taksat
mbi pronën janë më të lartat në Mbretërinë e Bashkuar (11.9% e taksave totale), Francë (8.1%),
Belgjikë
(7.1%), Spanjë (6.7%) dhe Irlandë (5.6%). Ato janë më të ulëta në Estoni (1.0%), Austri (1.2%)
dhe
Republikën Çeke (1.3%).
10. KARAKTERISTIKË SPECIFIKE : TAKSAT ME NORMË TË SHESHTË
Çështja e taksave me normë të sheshtë ndaj të ardhurave personale dhe/ose korporative është
debatuar
që prej botimit të librit "The Flat Tax" (Taksa e Sheshtë) nga Robert Hall dhe Alvin Rabushka në
vitin
1983. Eksperimenti me taksat e sheshta në Europë filloi në vitin 1994 me prezantimin e një
norme

32.
uniforme takse prej 26% mbi të ardhurat personale në Estoni. Që prej asaj kohe, shumë vende
të
Europës qendrore dhe lindore, si dhe vende të Ballkanit kanë ndjekur atë shembull.
Është e rëndësishme të përmendim se taksa e sheshtë nuk ekziston: në praktikë, normat dhe
karakteristika të tjera (zbritjet tatimore, kreditë tatimore) të sistemeve të taksave të sheshta
ndryshojnë.
Në kundërshtim me çfarë mendojnë njerëzit, taksat e sheshta nuk janë gjithmonë taksa të
ulëta: në
Lituani për shembull, norma është 33% në krahasim me normën 10% në Bullgari dhe Maqedoni.
Në praktikë, taksa e sheshtë është larg nga të qenit “e sheshtë”: për shkak të pjesës së
patatueshme,
taksa e sheshtë merr një karakter progresiv derisa të arrihet norma e sheshtë (i njohur si
"progresioni
Bentham", i emërtuar sipas filozofit Bentham Jeremy).
Përkrahësit e taksës së sheshtë përdorin argumente të ndryshme në favor të këtij lloji të
taksave: taksa e
sheshtë do të zvogëlonte barrën mbi punën dhe do të nxiste ofertën e punës, do të shmangte
lëvizjen e
punëtorëve duke ulur tatimin mbi personat me paga të larta, do të bënte sistemin e tatimit mbi
të ardhurat
më pak të komplikuar, më transparent, më të lehtë për t’u administruar me kosto me të ulët të
pajtueshmërisë, do të rezultonte automatikisht në të ardhura tatimore më të larta ose të
paktën të njëjta
për shkak të efektit të kurbës Laffer (normat e ulëta tatimore = më shumë orë punë dhe
evazion e
mashtrim tatimor më të ulët = më shumë të ardhura tatimore), dhe e fundit por jo më pak e
rëndësishmja,
do të tërheqin Investime të Huaja Direkte (IHD).
Megjithatë, realitetet (e rralla) e studimeve empirike tregojnë se tatimi i thjeshtë nuk është

33.
domosdoshmërisht tatim i mirë.
Tipari më interesant i taksave me normë të sheshtë, është transparenca e tyre për punonjësit.
Gjithashtu është e mundur që taksat me normë të sheshtë janë më të lehta për t’u administruar
për shkak
12 Shih pikën 9.2.3 mbi Tatimi I Transaksionit Financiar(Tatimi Tobin).
të heqjes në shumë raste të zbritjeve (komplekse) tatimore dhe krediteve tatimore dhe
zëvendësimin e
tyre nga një lehtësirë e përgjithshme tatimore. Megjithatë duhet vënë në dukje se kursimet e
pritshme për
administratat tatimore shpesh mbivlerësohen.
Sa i përket efektit të të ardhurave nga perdorimi i taksës së sheshtë, mund të vërehet se në disa
vende,
të ardhurat tatimore ne të vërtetë janë rritur. Megjithatë, në kundërshtim me atë që
mbeshtetesit e taksës
së sheshtë argumentojnë, kërkimet13 nuk kanë gjetur efektin Laffer ose efekte të
konsiderueshme të
ofertës së punës si pasoje e kalimit në taksa të sheshta. Një pjesë e madhe e rezultatit duket të
jetë nga
efekti i futjes paralele te rregullave më të rrepta për të luftuar mashtrimin tatimor dhe për të
përmirësuar
pajtueshmërinë. Përvoja me futjen e taksës së sheshtë ne Rusi në vitin 2001 e mbështet këtë
tezë.
Në artikullin e tyre "Çmitizimi i Taksës së Sheshtë Ruse" 14, C.G.Gaddy dhe W.G.Gale
përshkruajnë
mënyrën sesi Rusia përballoi një krizë borxhi shumë të madh në vitin 1998 për shkak të sistemit
të saj
tepër primitiv tatimor dhe zbatimit dhe administrimit të tij të pamjaftueshëm. Presidenti Jelcin
urdhëroi një

34.
raport mbi shkallën dhe arsyet e “krizës së pagesave”, normën e ulët të mbledhjes së taksave
në Rusi në
vitet 1997-1998. U konstatua se ndërmarrjet më të mëdha të vendit paguanin më pak se 8% të
faturës
së tyre tatimore në para në dorë (kesh) ! 29% e taksave nuk paguheshin fare dhe 63%
paguheshin në
formën e kompensimeve dhe shkëmbimit të mallrave.
Mbi bazën e rezultateve të disponueshme të kërkimeve, Gaddy dhe Gale nxorën pesë
konkluzione në
lidhje me ndikimet e reformës ruse për tatimet mbi të ardhurat personale:
1. prezantimi i taksës së sheshtë mbi të ardhurat personale (norma prej 13%) ishte pjesë e një
grupi të
plotë të reformave fiskale të ndërmarra pas krizës së borxhit të vitit 1998 (për shembull norma
tatimore mbi dividendët u rrit nga 15% në 30%; norma e taksës korporative prej 30% mbeti
ende por
bashkitë lejoheshin të vendosnin një mbitaksë prej 5%, rritje të tatimeve të akcizës për alkoolin
dhe
lëndët djegëse);
2. ndryshimet në zbatimin dhe administrimin e taksave përveç ndryshimeve të tjera
strukturore, ishin
shumë më të rëndësishme dhe me ndikim më të gjerësesa ndryshimi në normat tatimore;
3. zhvillimi ekonomik filloi mbarë përpara prezantimit të reformave. PBB u rrit dy herë po aq
shpejt
përpara reformës si pas reformës (PBB u rrit 10.6% në vit gjatë gjashtë tremuj orëve përpara
datës
1.1.2001 dhe 4.7% në vit në gjashtë tremujorë pas asaj date);
4. të dhënat mikroekonomike tregojnë se uljet e normave kishin ndikim të ulët në ofrimin e
punës;

35.
5. megjithëse pati një rritje të konsiderueshme në lidhje me paërputhshmërinë pas reformës së
vitit
2001, kjo ka më shumë të ngjarë t’i atribuohet ndryshimeve në administrimin dhe zbatimin më
të
rreptë të ligjit tatimor (për shembull, duke rritur autoritetin e agjencive të zbatimit tatimor dhe
të
policisë tatimore: në Moskë, policia tatimore fali dyfishin e shumës në vitin 2001 nga shkelësit
tatimorë sesa në vitin 2000).
Në lidhje me ndikimin e një takse të sheshtë ndaj kostove të punës, nuk duhet të harrojmë se
tatimi
efektiv ndaj punës varet gjithashtu nga kontributet shoqërore dhe këto kontribute në
përgjithësi kanë fituar
rëndësi në vende që kanë miratuar një strukturë takse të sheshtë.
Ndoshta, aspekti më i rëndësishëm i prezantimit të një takse të sheshtë të të ardhurave
personale është
fakti se kjo taksë nuk është neutrale në lidhje me rishpërndarjen dhe të ardhurat tatimore për
qeveritë.
Ndikimi i taksës së sheshtë tek rishpërndarja e të ardhurave dhe të ardhurat e shtetit varet jo
vetëm nga
norma por edhe nga niveli i zbritjes tatimore bazë në fund të shkallës të të ardhurave, për
shumën e
13 Carone, G., Schmidt, J.H. dhe Nicodème, G. (2007), Të ardhurat tatimore në Bashkimin
Europian: Trendet e fundit dhe sfidat në
pritje E.C. Shkresat ekonomke, nr. 280, Maj 2007, p.18 me referencë për Keen M., Kim, Y.dhe
Marsone, R. (2006), “Taksat e
sheshta” : parimet dhe evidencat, IMF letra pune, nr. 06/218.
14 Shënime Ndërkombëtare Tatimore, 14 mars 2005, p. 983.
kredive të pranuara tatimore dhe për ruajtjen apo jo të një uljeje të veçantë tatimore për
personat për

36.
përfitime shoqërore.
Një studim nga Decoster dhe Van Camp (Universiteti i Leuvenit)15shqyrtoi skenarë të ndryshëm
në
Belgjikë. Ata gjetën se në rastin e futjes së taksës së sheshtë prej 25%, pa pjesën bazë të pa-
tatueshme
dhe një reduktim të bazës tatimore vetëm për shpenzimet profesionale, rishpërndarja e te
ardhurave do
të ulej me 69%. Tre prej 10 pjeseve (decile) me të ardhurat me të ulta do të humbte ndërmjet
20,0 dhe
23,7% te të ardhurave dhe pjesa më e lartë (10) e 10 pjeseve do të fitonte 12,3%. Në rast të
paraqitjes së
një pjese bazë të pa-tatueshme dhe një takse të sheshtë prej 25%, 4 prej 10 pjesëve me të
ardhurat më
të ulta do të humbte midis 0.9 dhe 6.2% dhe 3 prej 10 pjeseve me të ardhurat më të larta do të
fitonte
ndërmjet 11,6 dhe 16,7%. Te ardhurat tatimore do të uleshin me 26.8%.
Në mënyrë që të arrihet neutraliteti i të ardhurave në Belgjikë, norma e sheshtë do të duhet të
jetë aq e
lartë sa 39,5% (me një taksë të reduktuar për njerëzit me përfitime sociale). Madje edhe
atëherë, efekti
nga rishpërndarja e taksës do të thellohej duke patur përfitimin më të madh për pjeset me të
ardhura më
të larta.
Studimi nga Fuest, Peichl dhe Shafer për Gjermaninë16 mbi efektet e një tatimi mbi të ardhurat
neutrale
në ekonominë gjermane, arrin në rezultate të njëjta. Ata gjetën se të gjithë skenarët –
kombinimi i një
normë të sheshtë dhe nje baze të pa-tatueshme - japin një rritje të pabarazisë dhe
rishpërndarje në favor

37.
të të ardhurave më të larta.
Së fundi ekziston argumenti se një sistem i taksës së sheshtë do të tërheqi Investime te Huaja
Direkte
(IHD). Tatimi është me të vërtetë një nga përcaktuesit e investimeve. Megjithatë, përcaktues të
tjerë janë
në mënyrë të barabartë ose edhe më te rëndësishme. Keshilli i Europes (KE) numëron:
ekzistencën dhe
cilësinë e infrastrukturës ekonomike, disponueshmërinë e punëtorëve të kualifikuar,
perspektivën në
tregje dhe vende të ndryshme, qasjen gjeografike te tregjeve, shpenzimet e transportit,
standardet
mjedisore, nivelin e pagave, sistemin e sigurimeve shoqërore dhe qëndrimin e përgjithshëm të
qeverisë.17
Ne mund të shtojmë gjithashtu sigurinë ligjore dhe stabilitetin e qeverive dhe të rregullave.
Arrijmë në përfundimin se sistemi i tatimit të sheshtë është një ide e këndshme, por
fatkeqësisht vetëm
aq. Ekzistojnë mënyra më të mira për të realizuar avantazhet e pretenduara të tatimit të
sheshtë pa
shkelur parimet e kapitalit të cilat karakterizojnë tatimin progresiv.
11. PËRFUNDIMET E POLITIKAVE
Siç ilustron ky dokument, sistemet tatimore në Shtetet Anëtare të BE-së (Shtetet Anëtare) kanë
më
shumë ndryshime sesa ngjashmëri. Ndryshimet vazhdojnë jo vetëm në lidhje me të ardhurat
totale
tatimore por edhe në lidhje me strukturën tatimore, normat e taksave dhe përcaktimet e
bazave tatimore.
15 Shtetet “e vjetra” anëtare bazohen mesatarisht shumë më tepër tek taksat direkte sesa 12
Shtetet “e

38.
reja” Anëtare që bazohen më shumë në taksat indirekte. Edhe për ato taksa ku BE-ja ka mundur
të
harmonizojë në një farë shkalle bazën tatimore dhe normat e taksave (TVSH, tatimet për
akcizën),
ndryshimet mbeten. Veçanërisht në fushën e taksave direkte dhe në veçanti taksat korporative
dhe taksat
e tjera të kapitalit, BE ka bërë shumë propozime por jo aq shumë progres ndaj një politike të
përbashkët
tatimore. Arsyeja kryesore për këtë situatë është se vendimet e politikës tatimore në BE
kërkojnë
unanimitet në Këshillin e Ministrave dhe qeveritë kanë tendencën të konsiderojnë taksat (dhe
mbrojtjen
shoqërore) dhe në veçanti taksat korporatave, si njëinstrument të politikës kombëtare
ekonomike.
15 Decoster, A. en Van Camp, G. (2005), Hoe vlak is onze taks ? Is een vlaktaks "fair" ?, KUL,
Leuvense Economische
Standpunten, 2005/110
16 Fuest, C., Peichl, A. dhe Schaefer, T. (2007), Është një taksë e sheshtë Politikisht e
Realizueshëmnë një shtet të Rritur-në
mirëqënie? Kuotuar nga Carone, Schmidt dhe Nicodème, op.cit. p. 18.
17 Komunikim nga KE në Këshill (2001), Drejt një tregu të brendshëm pa pengesa tatimore COM
(2001) 582 finale
Në mungesë të një harmonizimi global Europian në fushën e taksave të korporatave dhe
taksave të tjera
të kapitalit dhe të një bashkëpunimi të fuqishëm ndërkombëtar ndërmjet autoriteteve
tatimore, në kuadër
të OECD-së, konkurrencës tatimore dhe importimit të mallrave më të lira, evazioni fiskal dhe
mashtrimi do

39.
të vazhdojnë. Qeveritë duhet të kuptojnë se, pa rregullimin dhe bashkëpunimin ndërkombëtar,
ato të
gjitha do të humbasin në fund të fundit. Kohët e fundit, ka sinjale brenda BE-së, OECD-së dhe
G20 që do
të ndërmerren veprime në mënyrë që të fuqizohet bashkëpunimi ndërkombëtar, të zvogëlohet
evazioni
fiskal ndërkombetar dhe për të siguruar që kompanitë ndërkombëtare të paguajnë pjesën e
tyre të barrës
fiskale. Nuk mund të ndodhë që marrëveshjet dypalëshe ose direktivat e BE të destinuara për të
shmangur taksimin e dyfishtë mbi fitimet e kompanive si përfundim të mos prodhojnë asnjë
tatim!
Ndërkohë, qeveritë kombëtare mund të bëjnë vetë shumë përpjekje për të zbatuar parimet e
qeverisjes
së mirë publike në çështje tatimore dhe buxhetore. Sa më e mirë të jetë qeverisja, aq më i lartë
është
besimi tek qeveria dhe aq më e madhe do të jetë gatishmëria e njerëzve dhe kompanive për të
paguar
taksa. Kur njerëzit marrin një kompensim të drejtë në shërbimet publike dhe përfitimet
shoqërore, ata do
të jenë të gatshëm të paguajnë çmimin për këtë. Nëse, në të kundërt, kanë përshtypjen se
paratë e tyre
nuk janë shpenzuar siç duhet, ata nuk do të jenë të gatshëm për të kontribuar.
Nga pikëpamja sociale, taksat direkte duhet të kenë prioritet ndaj taksave indirekte. Tatimi i të
ardhurave
mbi kapitalin duhet të përafrohet më shumë me tatimin e të ardhurave të punës. Taksat më të
larta
efektive mbi kapitalin ndaj kompanive të mëdha dhe për të ardhurat personale mbi kapitalin
mund të
ndihmonin në uljen e taksave të punës.

40.
Sa i përket kompanive, kjo mund të bëhet duke vendosur norma normale tatimore të
korporatave mbi një
bazë tatimore të gjerë, duke thjeshtuar rregullat dhe procedurat, duke taksuar fitimet kapitale
te realizuara
nga shitja e kompanive, duke e mbajtur nën vezhgim rrjedhsn ndërkufitare të te ardhurave
(udhëzimet e
OECD-së mbi çmimin e transferimit), sidomos në vendet me norma të ulëta tatimore (parajsa
tatimore),
nëpërmjet kontrollit të rregullt të llogarive të kompanive nga organet tatimore dhe audituesit e
pavarur,
duke lidhur marrëveshjeve dypalëshe tatimore me vendet e tjera, duke vendosur dënime
proporcionale
në rast të mashtrimit tatimor dhe së fundi duke shmangur regjime të veçanta tatimore tepër
bujare.
Ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (SME) duhet t’u jepet një normë të reduktuar tatimore.
Sa i përket të ardhurave personale kapitale, mund të vendosen taksa periodike dhe të
korrigjuara për
efektet shoqërore mbi të ardhurat nga pasuritë e paluajtshme (shtëpi, apartamente, toka) dhe
ato të
luajtshme (interesat dhe dividentët nga obligacionet / aksionet). Gjithashtu mund të zbatohen
tatimet mbi
transaksioniet dhe fitimet kapitale nga pasuria e paluajtshme. Taksat e trashëgimisë, atje ku ato
ekzistojnë, duhet të jetë progresive brenda kufijve të arsyeshëm dhe jo-diskriminues.
Sa i përket tatimit mbi të ardhurat e punës, një normë e sheshtë tatimore nuk është e drejtë,
sepse ajo
shkel parimin themelor se "shpatullat më të gjera duhet të mbajnë barrën më të rëndë." Të
ardhurat e
punës duhet të tatohen në bazë të një shkalle progresive, me një pjesë bazë të pa-tatueshme.
Gjithashtu

41.
duhet të parashikohen ndihma tatimore për shpenzimet profesionale, kreditime tatimore të
kufizuara
mund të jepen për qëllime sociale ose mjedisore (p.sh. kreditë hipotekore, shpërblimet e punës
për
punëtorët më të vjetër të cilët punojnë derisa të arrijnë moshën e pensionit, investimet e
kursimit të
energjisë, etj.) Ndarja dhe taksimi i veçantë i të ardhurave të punës (dhe kapitalit pensional te
parregulluar me ligj) mund të jenë të rëndësishme për partnerët jo-aktive. Për fëmijët në
ngarkim shumica
e qeverive ofrojnë një lehtësim tatimor, përveç ndihmës për fëmijët. Në vend të këtij lehtësimi,
mund të
parashikohet një transferim social në rritje, i cili do ta bëjë më të dukshme mbështetjen
financiare për
fëmijët. I njëjti parim mund të aplikohet edhe për investimet pro mjedisore.
Barazia tatimore duhet të jetë e garantuar ndërmjet të gjitha grupeve profesionale. Abuzimet
me statusin
e të vetë-punësuarit dhe me statutet e kompanisë duhet të parandalohen. Duhet të shmanget
taksimi i
dyfishtë i punonjësve kufitarë. Gjithashtu është i nevojshem indeksimi i rregullt apo rregullim i
shkallëve
tatimore në mënyrë që të mbrohet standardi i jetesës së punëtorëve.
Sa i përket taksimit të tërthortë, dhe në veçanti taksave te konsumit, ato duhet të konceptohen
si një
instrument rregullator për të ndikuar prodhimin dhe konsumin, për të nxitur një rritje cilësore
dhe të
qëndrueshme ekonomike dhe një mjedis e mënyrë jetese të shëndetshme. Taksat mjedisore
mbi
energjinë, transportin dhe ndotjen mund të futen apo të zhvillohen në mënyrë që të zvogëlojnë
tatimin mbi

42.
punën. Suedia e ka aplikuar këtë transfertë me sukses. Për arsye të drejtësisë sociale, duhet të
aplikohet
një progresivitet i caktuar mbi TVSH-në: produktet bazë dhe shërbimet duhet të tatohen me një
normë më
të ulët, ndërsa produktet e luksit duhet të tatohen me një normë më të lartë ose të jenë subjekt
i një takse
të veçantë mbi produktet e luksit. Në mënyrë që të mbrohen standardet e jetesës së grupeve
më të
dobëta në shoqëri, duhet të kihet kujdes për të siguruar që taksat indirekte të mos jene shumë
mbizotëruese në sistemet e taksave kombëtare.
Sa për kontributet e sigurimeve shoqërore, ato duhet të jenë mjaftueshëm të larta për të
garantuar
përshtatshmërinë dhe qëndrueshmërinë e përfitimeve sociale statutore, duke marrë parasysh
plakjen e
shoqërive. Përfitimet më të larta sociale mund të tatohen me një normë të reduktuar.
Përfitimet më të
ulëta duhet të jenë pa taksa.
Në mënyrë që të rritet efikasiteti i sistemit të taksave, duhet të trajtohen evazioni fiskal dhe
mashtrimi
tatimor. Masa të ndryshme mund të kontribuojnë për të përmirësuar mbledhjen e taksave dhe
për të rritur
përputhshmërine:
- Përmirësimi i kapaciteteve të administratës tatimore;
- Investimi në rekrutim, trajnim dhe pajisje moderne të inspektorëve tatimore dhe sociale (IPA
ka fonde
në dispozicion për ngritjen e kapaciteteve);
- Kontrolli i rregullt i llogarive të kompanive dhe të bankave (në BE, bankat do të jenë të
detyruara që
nga 2015 të raportojne përfitimet e tyre dhe taksat e paguara sipas vendeve);

43.
- Të gjitha pagat dhe shpërblimet duhet të paguhen nëpërmjet llogarive bankare (p.sh. në
sektorin belg
te metaleve, për elektricistët: asnjë shperblim fund-viti pa llogari bankare);
- Të gjitha transaksionet tregtare mbi 1000 € të detyrueshme nëpërmjet llogarive bankare (krh.
Itali);
- Promovimi i punës së deklaruar nëpërmjet stimujve tatimore (p.sh. zbritshmeria e mallrave
dhe
shërbimeve të caktuara) dhe informacion më i mirë i punëtorëve mbi përfitimet afatgjata të
punës se
deklaruar (pension të denjë);
- Analizimi i të dhënave, përputhja e të dhënave dhe komunikimi i të dhënave: organizimi i
lidhjes së të
të dhënave të ndryshme, p.sh. ndërmjet të ardhurave të deklaruara dhe të dhënave mbi
shpenzimet
nëpërmjet kartave te kreditit (krh. Itali); midis regjistrit tq punësimit dhe fondeve tq sigurimeve
shoqërore; ndërmjet të ardhurave të deklaruara dhe regjistrimit të makinave apo
apartamenteve, etj
- Detyrimi për të regjistruar punonjësit para se të fillojnë punën;
- Krijimi i një regjistri qendror të të gjitha llogarive bankare dhe kontrolli i llogarive bankare në
rastin e
indikacioneve të mashtrimit tatimor;
- Kontrolli i shtrënguar për transaksionet në fusha të caktuara të ndjeshme ekonomike:
antikitete, arti,
ari, argjendaria;
- Futja e regjistrave elektronikë ts parave për HORECA (Hotel Restorante Cafe);
- Përfshirja në formularin e deklarimit tatimor vjetor të një pyetjeje, nëse personi ka një llogari
bankare
apo sigurim jashtë vendit;
- Rregullimi dhe mundësitë e amnistisë për riatdhesimin e kapitalit, me penalitete të arsyeshme

44.
financiare;
- Marrëveshjet reciproke automatike të shkëmbimit të informacionit me autoritetet tatimore të
huaja mbi
të ardhurat e jorezidentëve.
PËRMBAJTJA
POLITIKAT TATIMORE SIPAS KENDVËSHTRIMIT EUROPIAN
1. Qëllimi i këtij dokumenti p.1
2. Objektiva të politikave tatimore p.1
3. Parimet tatimore p.2
4. Rëndësia e qeverisjes së mirë publike në çështjet tatimore dhe buxhetore p.2
5. Historiku europian për politikat buxhetore dhe tatimore p.3
6. Të ardhurat dhe shpenzimet qeveritare p.5
7. Klasifikimi funksional i shpenzimeve të përgjithshme të Qeverisë p.5
8. Totali i të ardhurave tatimore (përfshirë kontributet shoqërore) p.6
9. Struktura Tatimore p.7
9.1 Të ardhura tatimore sipas llojit të tatimit p.7
9.2 Të ardhura tatimore sipas bazës tatimore p.8
9.2.1 Taksimi i konsumit
9.2.2 Taksimi i punës
9.2.3 Taksimi i kapitalit
9.2.4 Taksimi mjedisor
9.2.5 Taksimi i pronës
10. Karakteristika të Veçanta: Taksat me normë të sheshtë p.11
11. Përfundime të Politikave p.14
Instrumentet kryesore te politikës fiskale janë : shpenzimet qeveritare dhe tatimet.

45.
Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare dhe politikën e taksave për
të arritur qëllime të caktuara ekonomike si p.sh.: rritje ekonomike, stabilitet te çmimeve,
punsim më të lartë.
Këto qëllime ndahen në tri kategori:
Qëllimi alokativ – ndikimi i politikave buxhetore të qeverisë në alokimin e resurseve të
shoqërisë apo zhvillimin e sektorëve të caktuar.
Qëllimi shpërndarës - ndikimi i politikave buxhetore të qeverisë në shpërndarjen -
rishpërndarjen e të ardhurave.
Qëllimi stabilizues - ndikimi i qeverisë në inflacion, papunësi dhe rritje ekonomike.
Politika fiskale ka të bëjë me politikën e shpenzimeve qeveritare për blerje mallrash e
shërbimesh e për kryerjen e pagesave të transferueshme nga njëra anë, dhe me politikën e
sigurimit të të ardhurave e para se gjithash të taksave në anën tjetër.
Dallojm politike fiskale:
Politikë fiskale ekspansioniste (zgjeruese).
Politikë fiskale restriktive (kufizuese).
Politika e të ardhurave .
Problemi kryesor I politikes fiskale është “Evazioni Fiskal” apo ikja nga tatimi, dhe rritja e
normës se interest nga shpenzimet qeveritare.
Politika Fiskale
Politika fiskale është përdorimi i mbledhjes së të hyrave të qeverisë ( tatimore ) dhe
shpenzimet (shpenzimet) për të ndikuar në ekonominë.
Këto ndryshime mund të ndikojë variablat makroekonomikë e mëposhtme në një ekonomi :
Kërkesa agregate dhe niveli i aktivitetit ekonomik ,
Shpërndarja e të ardhurave ,
Modeli i shpërndarjes së burimeve brenda sektorit qeveritar dhe në lidhje me sektorin privat .

46.
Qëndrimet e Poltikes Fiskale janë :
Politika Fiskale Neutrale: është ndërmarrë zakonisht kur një ekonomi është në ekuilibër .
Shpenzimet e qeverisë është financuar plotësisht nga të ardhurat tatimore dhe në përgjithësi
rezultati i buxhetit ka një efekt neutral në nivelin e aktivitetit ekonomik.
Politika ekspansioniste fiskale: përfshin shpenzimet e qeverisë tejkalon të ardhurat tatimore ,
dhe është zakonisht ndërmerren gjatë recesionet .
Politika fiskale kontradiktore: ndodh kur shpenzimet e qeverisë është më i ulët se të ardhurat
tatimore , dhe është ndërmarrë zakonisht për të paguar borxhin e qeverisë .
Qeveritë shpenzojnë para për shumë lloj të shpenzimeve qeveritare , nga ushtria dhe policia në
shërbime të tilla si arsimi dhe shëndetësia , si dhe pagesat e transferimit të tilla si ndihma
sociale Ky shpenzim mund të financohen në një numër të mënyra të ndryshme :Tatimet,
përfitimi nga shtypi para, Huazimit të parave nga popullata ose nga jashtë , Konsumi i rezervave
fiskale, Shitja e aseteve fikse ( p.sh. , të tokës ), Huamarrja etj.
Qeveritë e përdorin politikën fiskale për të ndikuar në nivelin e kërkesës agregate në ekonomi ,
në një përpjekje për të arritur objektivat ekonomike të stabilitetit të çmimeve , punësim të
plotë , dhe rritjen ekonomike .
Rritje ekonomike nga Politika Fiskale
Ekonomisti Keynes sugjeron se rritja e shpenzimeve qeveritare dhe në ulje normat e taksave
janë mënyrat më të mira për të stimuluar kërkesën agregate, dhe pasi të arrihet rritja
ekonimike duhet ta fillojmuljen e shpenzimeve dhe rritjen e taksave .
Keynesianet argumentojnë kjo metodë do të përdoret në kohë të recesionit ose aktivitet të ulët
ekonomik si një mjet i domosdoshëm për rritje të fortë ekonomike dhe të punojnë në drejtim të
punësimit të plotë .
Poashtu Keynes: parashtron se heqja e shpenzimeve qeveritare nga ekonomia do të zvogëlojë
nivelet e kërkesës agregate, duke stabilizuar çmimet. Por ka ende divergjenca mes
ekonomisteve për këtë qështjë.
Pasojat e deficitit buxhetor

47.
Kur qeveria shkon një deficit buxhetor , fondet do të duhet të vijnë nga huamarrja
publike (P.sh.:obligacioneve të qeverisë), huamarrjes jashtë shtetit . Kur qeveritë të financojn
një deficit me lëshimin e obligacioneve të qeverisë , normat e interesit mund të rritet në të
gjithë tregun , sepse huamarrja e qeverisë krijon kërkesë më të lartë për kredi në tregjet
financiare .
Kjo shkakton një kërkesë më të ulët agregate për mallra dhe shërbime , e që kjo është ne
kundershtim me stimulimin fiscal të Keynesit. Këtë e kundershtojn ekonomistet klasik dhe
neoklasik.
Në pikëpamjen klasike , politika fiskale ekspansioniste gjithashtu ul eksportet neto, e cila ka një
efekt lehtësues në prodhimin kombëtar dhe të ardhurat . Kur huamarrja e qeverisë rrit normat
e interesit të tërheq kapitalin e huaj nga investitorët e huaj.
Politika Fiskale në Bashkimin Europian
Propozohet shpesh që Bashkimi Evropian të miratojë një formë të bashkimit fiskal . Shumica e
shteteve anëtare të BE-së të marrin pjesë në bashkim ekonomik dhe monetar ( EMU ) , bazuar
në monedhën euro , por shumica e vendimet për taksat dhe shpenzimet mbeten në nivel
kombëtar . Prandaj , edhe pse Bashkimi Evropian ka një bashkim monetar , ajo nuk ka një
bashkim fiskal .
Kompetencat e BE-së ne Poltikat Fiskale -ka disa kompetenca të kufizuara fiskale . Ajo ka një rol
në përcaktimin e nivelit të TVSH-së ( taksave mbi konsumin ) dhe tarifave në tregtinë e jashtme
.
Politikat fiskale janë masat me të cilat qeveria e rregullon (harmonizon) nivelet e sajtë
shpenzimeve, me qëllim të monitorimit dhe ndikimit në ekonominë e një vendi.
Dallimi mes Politikes Fiskale dhe Monetare
TATIMI
Oferta dhe kerkesa për para

48.
Norma e
interesit
Q veria e Kosovës, mbetet e përkushtuar në implementimin e një sërë masash me qëllim të
rritjes së të hyrave buxhetore dhe uljes së evazionit fiskal, siç janë;
Fiskalizimi i plotë i të gjitha bizneseve funksionale deri në fund të mandatit qeverisës ,
Përdorimi I arkës Fiskale
Implementimi i plotë i strategjisë për luftimin e ekonomisë jo-formale;
Kthimi i kontrollit në pikat kufitare 1 dhe 31,
Instalimi i sistemeve të reja informative në Administratën Tatimore të Kosovës dhe në
Doganat e Kosovës të cilat do të mundësojnë kontrollin më të saktë të mallrave dhe
transaksioneve financiare,
Futjen në përdorim të deklarimit elektronik.
Politikat e pafavorshme fiskale e rendojn biznesin ne kosove, masat qe duhet merr janë: paisjet
qe ndikon ne prodhim dhe ne rritjen e punsimit duhet te largohen nga pagesa e TVSH dhe
pagesa ne dogana. 1
Pagesa e Tatimeve sipas të ardhurave
Dallimi mes tatimit Progresiv , regresiv, dhe të sheshtë.
Evazioni Fiskal
Evazioni fiskal është një problem serioz, jo vetëm për vëndet me zhvillim ekonomik ende në
tranzicion, por edhe në vendet që kanë një sistem fiskal të zhvilluar. Evazioni është një sjellje, e
cila është në kontrast me rregullat e vendosura më parë nga klauzolat specifike fiskale, ku

49.
parashikohen edhe dënime administrative e penale. Ai është një shkelje e ligjit, pasi mund të
përkufizohet si mos pagim i tatimeve të paracaktuara. Kurse evazuesi si tatim paguesi që nuk
përmbush detyrimet e tij. Shmangia nuk është kundra ligjeve. Ajo konsiston në aktivitetin e një
personeli, që është realizuar në rruge legale, me synim shmangien që më parë të krijimit të
bazës së tatueshme, pra uljen e detyrimit tatimor. Evazioni tatimor në çfarëdo forme qoftë, i
lejueshëm apo i palejueshëm, shkakton vështirësi në financimin e të dalave të planifikuara.
Parimi kryesor i mbledhjes së tatimeve dhe taksave, të detyrimeve tatimorene përgjithësi është
se ato mblidhen për interes publik. Pra një mungesë në të hyrat publike do të thotë me pak
investime në infrastrukture, me pak invetime në arsim, kulture, shkence, në rend, qetësi
publike etj, një pakësim të të mirave publike, në pëgjithësi në disfavor të shoqërisë.
Situata Ekonomike E Gjermanisë:
Komisioni Europian -
2013
Germany 2012 2013 2014 2015
GDP (%) 0.7 0.5 1.7 1.9
Inflation (%) 2.1 1.7 1.7 1.6
PaPunsia (%) 5.5 5.4 5.3 5.1

50.
Buxheti Publik (% of GDP) 0.1 -0.0 0.1 0.2
Borxhi Publik (% of GDP) 81.0 79.6 77.1
74.1
Situata Ekonomike e Kosovës
Politika fiskale
Me politikë fiskale kuptojm aksione të caktuara nga ana e qeverisë, aksione këto të
ndërmarrura në fushën e tatimeve, të pagesave transferuese si dhe shpenzimet qeveritare me
të cilat ndikohet në nivelin e rritjes ekonomike etj.
Përmbajtja
 1 Politika fiskale
o 1.1 Tatimet
 1.1.1 Tatimet e drejtpërdrejta
 1.1.2 Tatimet e tërthorta
 1.1.3 Shpenzimet publike
 1.1.4 Ekuilibri buxhetor
 1.1.5 Huat publike
Politika fiskale

51.
Politika fiskale në vete ngërthen disa qëllime siç janë: të zvoglojë ndikimin e cikleve ekonomike
në rritjen ekonomike, në punësim, poashtu të ndihmoj në drejtim të rritjes së saj në mënyrë që
të sigurojë nivel të punësimit më të lartë. Si rol kyç në rritjen e tatimeve luajnë edhe
shpenzimet qeveritare, të cilat ndikojnë negativisht në rritjen e shpenzimeve të
konsumatorëve. Mirëpo ajo çfarë duhet qeveria të bëjë kundrejt kësaj gjendje është që të bëjë
uljen e tatimeve pa e zvogluar ose rritur nivelin e shpenzimeve, pra duke tentuar që Politikat
fiskale tatimet t`i mbaj të pandryshueshme. Këtu mund të ndeshemi me fazen e ekspansionit,
d.m.th ku shpenzimet e firmave dhe konsumatorëve rriten, ekonomia në këto kushte futet në
fazën e ekspansionit. Nga kjo na bënë të kuptojm se kur ulen tatimet, individëve dhe firmave u
mbetën më shumë të ardhura për të shpenzuar, poashtu politika fiskale nganjëherë përdoret
edhe për të ngadalsuar rritjen ekonomike. Në kuadër të politikës fiskale hyjnë edhe të hyrat
publike, me të hyra publike kuptojm të gjitha ato mjete që shteti i arkëton në buxhetin e vet për
qëllim të plotësimit të nevojave publike siç janë: shkolla, universitetet, spitalet etj. Këto mjete
sigurohen nga tatimet të cilat qytetarët janë të obliguar të paguajnë.
Tatimet
Gjithashtu pjesë e politikës fiskale janë edhe tatimet, me tatime kuptojm pagesa të
detyrueshme që shteti i cakton popullit, e me mjetet që grumbullohen nga këto pagesa, shteti
tenton t`i mbuloj shpenzimet publike.
Tatimet kanë edhe një rol të rëndësishëm, ku përmes tyre shteti ndikon në vëllimin dhe në
strukturën e investimeve.
Tatimet klasifikohen në tatime:
 të drejtpërdrejta dhe
 te tërthorta.
Tatimet e drejtpërdrejta
përfshihen produktet e krijuara, të ardhura e siguruara dhe vet pasuria, këtu bëjnë pjesë:

52.
 tatimi mbi pasurin,
 tatimi mbi fitimin,
 tatimi në të ardhura etj.
Tatimet e tërthorta
Tatimi mbi
 qarkullimin,
 doganat,
 akcizat,
 taksat etj.
Shpenzimet publike
Përfaqsojnë një pjesë të produktit të brendshëm bruto, që ndahet për plotësimin e nevojave të
përgjithshme të vendit.
Ekuilibri buxhetor
Me buxhet nënkuptojm një harmoni ndërmjet të hyrave publike dhe shpenzimeve publike,
teprica e tyre quhet suficit, kurse tejkalimi i shpenzimeve në krahasim me të hyrat, njihet si
deficit. Kur rriten të ardhurat e qeverisë kjo bënë të kuptojm se janë mbledhur më shumë
tatime dhe taksa.
Huat publike
Kur shteti nuk është i aftë që t`i mbulojë vetvetiu shpenzimet (nevojat) shtetërore, atëherë ai i
praktikon huat publike, këto hua janë të kthyshme.
POLITIKA FISKALE
LIGJERATA
HYRJE

53.
Politika fiskale është politika shtetërore e konsumit dhe tatimimit.
Shteti grumbullon të hyra për financimin e programeve publike (politika tatimore)
Shteti realizonë shpenzime gjatë realizimit të programeve të caktuara (konsumi shtetëror)
Politika fiskale
Politika fiskale ka të bëjë me përdorimin e shpenzimeve qeveritare si dhe zbatimin e politikës së
taksave për të arritur qëllime të caktuara ekonomike dhe sociale,
Qëllimet e politikës fiskale mund të jenë:
1) Alokative 2) Shpërndarës dhe
3) Stabilizuese
Politika fiskale
Qëllimi alokativ ka të bëjë me veprimin e politikave buxhetore të qeverisë në alokimin e
resurseve të shoqërisë, (ofrimi i të mirave publike, eksternalitetet etj.),
Qëllimi shpërndarës ka të bëjë me ndikimin e politikave buxhetore në shpërndarjen e të
ardhurave të shoqërisë në mes shtresave të ndryshme të popullsisë.
Politika fiskale
Qëllimet stabilizuese kanë të bëjnë me ndikimin e qeverisë mbi inflacionin, papunësinë, shtimin
dhe zhvillimin ekonomik.
Buxheti qeveritar dhe politika fiskale
Buxheti është i përbërë nga pjesë jo domosdoshmërisht të barabarta:
a) shpenzimet, dhe të
b) të ardhurat

54.
Buxheti shërben që në mënyrë të detajuar të regjistrohen dhe kontrollohen si kryerja e
shpenzimeve ashtu edhe realizimi i të ardhurave të planifikuara.
Politika fiskale
Politika fiskale diskreciale – shteti ndryshonë normat e tatimit ose programet e gjertanishme
të konsumit.
Punët publike (rrugët , shkollat etj.)
Projektet e punësimit në sektorin publik
Ndryshimin e normave të tatimit
Projektet kapitale
Politika fiskale diskrecionale
Politika fiskale diskrecionale nuk vepronë menjihere:
Nevojitet kohë e caktuar për grumbullimin e informatave për gjendjen në të cilën
momentalisht gjindet ekonomia (recesioni ose inflacioni)
Stabilizatorët automatik
Stabilizatorët automatik - janë të kyqur në sistemin fiskal dhe bëjnë stabilizimin e ekonomisë
kombëtare pa ndonjë ndërhyrje aktive të shtetit
Ndryshimi automatik i të hyrave nga tatimet
Pagesat e transferuara
Stabilizatorët automatik
Politika fiskale ekspanzive:
rritja e konsumit shtetëror

55.
Politika fiskale restriktive:
zvogëlimi i konsumit shtetëror
Buxheti
Buxheti paraqet pasqyrimin e të ardhurave të planifikuara dhe shpenzimet e shtetit
Buxheti i shtetit është një akt me të cilin vlerësohen të ardhurat dhe të hyrat, si dhe
përcaktohen shpenzimet dhe të daluarat për një vit, në pajtim me legislacionin në fuqi. Buxheti
përbëhet nga pjesa e përgjithshme dhe ajo e vecant.
Buxheti mund të përcillet përmes përmbajtjes së programit (arsimi, shëndetësia, mbrojtja...
Buxheti mund të përcillet edhe përmes burimeve të tatimit.
Buxheti
Suficiti buxhetor – shpenzimet buxhetore janë më të vogla se të hyrat buxhetore
Deficiti buxhetor – shpenzimet buxhetore janë më të mëdha se të hyrat buxhetore
Buxheti i ekuilibruar – shpenzimet buxhetore janë të barabarta me të hyrat buxhetore
Financimi i deficitit
Qeveria financonë deficitin buxhetor duke emituar dhe shitur obligata
Obligatat ja shet individëve në shtetin e vet ose individëve jashë shtetit, e në disa raste edhe
Bankës Qendrore.
Obligata – paraqet premtimin e shtetit të caktuar se pronarëve të obligatave do të ja paguaj
parat në afatin e caktuar në obligatën e emituar.
Buxheti
Qëllimi ekonomik i buxhetit është:
A) ndarja në mes të konsumit privat dhe atij shoqëror

56.
B) ndikonë në ofertën e faktorëve të prodhimit (puna, kapitali)
C) realizimi i qëllimeve makroekonomike
Borxhi shtetëror
Borxhi i brendshëm
Hyrja borxh e qeverisë në kuadër të teritorit të saj
Borxhi i jashtëm
Hyrja borxh e qeverisë jashtë vendit
Politika fiskale
A do të ndikojë gjithëherë rritja e normës së tatimit në rritjen e të hyrave tatimore
Për të mbuluar deficitin e buxhetit, qeveria mund të ndjekë dy rrugë:
Të shtypë (emitojë) para,
Të marrë hua nga publiku (ose nga vendet tjera)
Pollitika fiskale që realizohet përmes veprimit aktiv të qeverisë quhet politikë fiskale aktive dhe
e njejta mund të jetë zgjeruese ose kufizuese.
Edhe politika fiskale automatike mund të jetë zgjeruese ose kufizuese.
Në teorinë dhe praktikën ekonomike dallojmë katër lloje të politikave fiskale:
Zgjeruese aktive
Kufizuese aktive
Zgjeruese automatike
Kufizuese automatike
Efektet e politikës fiskale