Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας

Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας

Σύγχρονες Διδακτικές Προσεγγίσεις Για Την
Ανάπτυξη Κριτικής - Δημιουργικής Σκέψης


Δρ. Θεοδώρου Παύλος
theodorou@uoc.gr

1/97


Ένας εισηγητής έλαμπε συνήθως
από έξαψη ενώ μιλούσε. Ο
ενθουσιασμός του ήταν
μεγάλος και ήταν ιδιαίτερα
δομημένος ομιλητής...
«Όμως» ποτέ δεν συνέβη να
ρωτήσει Αν εμείς είχαμε
καταλάβει το θέμα του .
Συνήθως χάναμε τον ειρμό
μετά τα πέντε πρώτα λεπτά,
αν και όλοι απολαμβάναμε
την παρουσίαση του.
J. Rogers, 1997

2/97


περιεχόμενα


σύνδεση με προηγούμενη Δ.Ε., θεωρίες μάθησης



εισαγωγή



στόχοι



έννοιες κλειδιά



εκπαιδευτικές τεχνικές



ταξινόμηση εκπαιδευτικών τεχνικών
 περιγραφή των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων κάθε εκπαιδευτικής τεχνικής
 περιγραφή του τρόπου για την αποτελεσματική εφαρμογή κάθε εκπαιδευτικής τεχνικής
 Δραστηριότητες



επιλογή εκπαιδευτικών τεχνικών



εποπτικά μέσα



συμπεράσματα – ανακεφαλαίωση

3/97


σύνδεση με θεωρίες μάθησης
τι είναι μάθηση;

(1/3)

 Ως μάθηση θεωρείται η νοητική διεργασία με την οποία το
άτομο αποκτά νέες δεξιότητες και γνώσεις
 Η μάθηση δεν είναι αποδοχή, αλλά πρόσκληση στο μαθητή
να ακούσει, να δει και να στοχαστεί (Oakeshott, 1989)
 Βασικά σημεία στα οποία οι ειδικοί συμφωνών για το τι είναι
μάθηση:
 Χαρακτηριστικό ανθρώπων και ζώων
 Αντιληπτό το αποτέλεσμα της μάθησης
 Η μάθηση διευκολύνεται κάτω από ορισμένες συνθήκες
 Η μάθηση επηρεάζεται από ορισμένους παράγοντες
4/97


σύνδεση με θεωρίες μάθησης
πως μαθαίνουμε…;

(2/3)

 Μεταξύ των πολλών τρόπων που μαθαίνουμε
προσδιορίζουμε τους εξής:
 Απόκτηση πληροφοριών
 Απομνημόνευση δεδομένων ή διεργασιών
 Αλλαγές που απορρέουν από την παρατήρηση άλλων
 Μάθηση που προέρχεται από την επιτυχία ή αποτυχία κάποιας
προσπάθειας
 Απρογραμμάτιστος πειραματισμός και εξερεύνηση

5/97


σύνδεση με θεωρίες μάθησης (3/3)
ποιες είναι οι θεωρίες μάθησης;

6/97


εισαγωγή
 αφού διαμορφωθεί το "συμβόλαιο συνεργασίας” (δηλαδή
ένα δημιουργικό κλίμα στη τάξη) ο διδάσκων οδηγεί
βαθμιαία τους μαθητές στα προγραμματισμένα στάδια της
διδακτικής ενότητας
 σε αυτά τα στάδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ποικίλες
 στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε αναλυτικά τις τεχνικές
αυτές, και θα εξετάσουμε τις προϋποθέσεις κάτω από τις
οποίες εφαρμόζονται αποτελεσματικά
 να πούμε εξ’ αρχής ότι οι τεχνικές είναι σκόπιμο να
εναλλάσσονται κατά τη διάρκεια της διδακτικής ενότητας
 το τελικό ζητούμενο είναι η συμμετοχή των μαθητών!
7/97


στόχοι
 απαρίθμηση των εκπαιδευτικών τεχνικών που μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε κατά τη διάρκεια μιας διδακτικής ενότητας
 περιγραφή των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων κάθε
εκπαιδευτικής τεχνικής
 περιγραφή του τρόπου για την αποτελεσματική εφαρμογή κάθε
εκπαιδευτικής τεχνικής
 επιλογή και εφαρμογή συνθετικά των κατάλληλων εκπαιδευτικών
τεχνικών, ανάλογα με το ειδικό θέμα της διδακτικής ενότητας
 επιλογή των εποπτικών μέσων που προσδίδουν τη μεγαλύτερη
δυνατή αποτελεσματικότητα για την πρόσωπο-με-πρόσωπο
επικοινωνία/διδασκαλία

8/97


έννοιες κλειδιά
 εκπαιδευτικές ανάγκες

 ενεργή συμμετοχή

 εναλλακτικές τεχνικές

 υπάρχουσες εμπειρίες

 πλεονεκτήματα

 προσομοιωμένες εμπειρίες

 μειονεκτήματα

 εποπτικά μέσα

9/97


1. εισήγηση

6. συζήτηση

2. πρακτική άσκηση

7. "χιονοστιβάδα"

3. μελέτη περίπτωσης

8. "καταιγισμός ιδεών"

4. παίξιμο ρόλων

9. επίδειξη

5. ερωτήσεις-απαντήσεις

10. ομάδες εργασίας

10/97


δραστηριότητα 1
 Επικαλεσθείτε τις εμπειρίες που είχατε ως διδασκόμενος/η στο σχολείο,
στο Πανεπιστήμιο, σε επιμορφωτικά προγράμματα: Ποιες από τις
παραπάνω μεθόδους συναντήσατε; Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα και τα
μειονεκτήματα καθεμιάς; Ποιες κατόρθωναν, συνήθως, να προκαλούν το
ενδιαφέρον σας και ποιες σας βοήθησαν περισσότερο να αποκτήσετε νέες
γνώσεις και ικανότητες; Κρατήστε σημειώσεις. Θα σας χρησιμεύσουν πολύ,
καθώς θα προχωράμε στη μελέτη των τεχνικών διδασκαλιών.

……………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….…
……………………………………………………………………………………………….…
11/97


ταξινόμηση εκπαιδευτικών τεχνικών
 τεχνικές διερεύνησης: Εκπαιδευτικές τεχνικές που στοχεύουν στην
ανακάλυψη της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές
 π.χ. ομάδες εργασίας, συνέντευξη από ειδικό ή συζήτηση.

 τεχνικές εφαρμογής: Εκπαιδευτικές τεχνικές που επιτρέπουν στους
μαθητές να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις που απέκτησαν
 π.χ. ασκήσεις.

 τεχνικές παρουσίασης: Πρόκειται για παρουσίαση Θεμάτων από τους
μαθητές
 π.χ. συζήτηση και επίδειξη.

 τεχνικές καθοδήγησης: Τεχνικές όπου δίνεται έμφαση στην από κοινού
επεξεργασία του περιεχομένου του μαθήματος από τον εκπαιδευτικό και
τους μαθητές
 π.χ. παιχνίδι ρόλων, καταιγισμός ιδεών, συζήτηση.

 τεχνικές ανακάλυψης: Τεχνικές με τη χρήση των οποίων οι μαθητές
πρόκειται να ακολουθήσουν μια διαδικασία νοητικής εξερεύνησης, κυρίως
με διάφορες μορφές προσομοίωσης.

12/97


1

εισήγηση

(1/4)

 η πιο γνωστή εκπαιδευτική τεχνική, γιατί
 καθιστά δυνατή τη μετάδοση συγκροτημένων γνώσεων και την
ανάλυση εννοιών σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα
 η προετοιμασία και πραγματοποίησή της είναι ευκολότερη από
άλλες τεχνικές
 οι μαθητές αισθάνονται συχνά ασφαλέστεροι όταν
παρακολουθούν και κρατούν σημειώσεις, αντί να προσπαθούν
να επεξεργαστούν τα ζητήματα οι ίδιοι
 ειδικά στην Ελλάδα, υπάρχει μια μακρά παράδοση εισηγήσεων
σε όλα τα εκπαιδευτικά επίπεδα

13/97


1

εισήγηση

(2/4)

 από την άλλη όμως
 οδηγεί συνήθως τους μαθητές σε παθητική στάση, και
δυσκολεύει την ανάπτυξη των δημιουργικών τους
ικανοτήτων

 μπορούμε να τη βελτιώσουμε?
 ναι, όπως φαίνεται στις επόμενες διαφάνειες... αλλά… ας
κάνουμε πρώτα τη ακόλουθη μας δραστηριότητα!

14/97


 Πριν αρχίσουμε να μελετάτε τους τρόπους
βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της τεχνικής
«εισήγησης» γράψτε τέσσερις τουλάχιστον
τρόπους που θα προτείνατε εσείς.
1. ………………………………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………………………………
4. ………………………………………………………………………………………

15/97


1

εισήγηση

(3/4)

 διανέμονται εκ των προτέρων τα κύρια σημεία, ώστε οι
μαθητές να μπορούν εύκολα να παρακολουθήσουν τη ροή
 συνδέεται με τις εκπαιδευτικές ανάγκες, ενδιαφέροντα, και
τις εμπειρίες των μαθητών, και κινείται στα πλαίσια του
γνωστικού τους επιπέδου
 περιορίζεται στα "αναγκαία στοιχεία" και δεν υπεισέρχεται
σε περιττές λεπτομέρειες (~20 λεπτά)
 η δομή της είναι συγκροτημένη (εισαγωγή, κυρίως θέμα,
επίλογος, ανακεφαλαίωση, κλπ)
 εμπλουτίζεται με παραδείγματα

16/97


1

εισήγηση

(4/4)

 υποστηρίζεται από οπτικο-ακουστικά μέσα
 ο διδάσκων παρατηρεί τις αντιδράσεις των μαθητών και
προσαρμόζεται ανάλογα
 επίσης, χρησιμοποιεί όσα γνωρίζει για την επικοινωνία
(γλώσσα σώματος, έκφραση συναισθημάτων, κλπ)
 στο τέλος της εισήγησης, οι μαθητές μπορούν να
επεξεργάζονται σε ομάδες σχετικά θέματα, ή να σχολιάζουν
 ο διδάσκων ... κάνει πρόβες

17/97


 Σημειώστε όσα σημεία βρήκατε ενδιαφέροντα
σχετικά με τη χρήση της τεχνικής της εισήγησης.
Προφανώς αυτά είναι τα πιο σημαντικά -άρα
χρήσιμα- για εσάς.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
18/97


2

πρακτική άσκηση

(1/4)

 ατομική ή ομαδική εργασία που μπορεί να πάρει διάφορες μορφές
 συνίσταται στην επεξεργασία:
 ενός ζητήματος
 στην επίλυση ενός προβλήματος
 στη διεξαγωγή κάποιου πειράματος
 στην κατασκευή ενός αντικειμένου, κλπ

 γίνεται κάτω από την επίβλεψη του διδάσκοντα!
 στόχος είναι οι μαθητές να οδηγηθούν
 σε δράση, που την ακολουθεί ανάλυση των αποτελεσμάτων
 άντληση των γενικών αρχών
 διασύνδεση με ένα σύστημα γνώσεων, κλπ

19/97


2


(2/4)

 συνδέει τη θεωρία με την πράξη
 προωθεί την ενεργή συμμετοχή
 οι μαθητές γίνονται περισσότερο υπεύθυνοι
 αυξάνεται η αυτοπεποίθησή των μαθητών μετά την
επιτυχή αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων
 η άσκηση δεν απαιτεί πολύ χρόνο, και μπορεί να
προωθήσει συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους

20/97


2


(3/4)

 απαιτείται προσεκτική προετοιμασία και εποπτεία από το
διδάσκοντα
 ένα ζήτημα δε μπορεί πάντα να εξεταστεί εξονυχιστικά
μέσω της άσκησης

21/97


2


(4/4)

 προδιαγραφές για την επιτυχία της
 οι οδηγίες για την εκπόνησή της πρέπει να είναι σαφείς και να
διατυπώνονται γραπτά:
• τι ακριβώς πρέπει να πράξουν οι μαθητές
• σε ποια ερωτήματα να απαντήσουν
• ποιες πηγές να χρησιμοποιήσουν
• πόσο χρόνο έχουν στη διάθεσή τους, κλπ

 είναι σκόπιμο να δίνεται ένα έναυσμα για να υποκινηθεί η
δραστηριοποίηση των μαθητών
 είναι καλό να τίθενται ποσοτικοποιημένα όρια της εργασίας
(π.χ. βρείτε 5 αρχές)
 πρέπει να σεβόμαστε την πιθανή επιθυμία κάποιων μαθητών
να μη δημοσιοποιούνται τα αποτελέσματά τους
22/97


παράδειγμα 1
 Σε μια εκπαιδευτική συνάντηση του κύκλου μάθησης
«Εκπαίδευση» ο εκπαιδευτής επιδιώκει να επεξεργαστούν οι
μαθητές την έννοια Δημιουργικότητα
 Τους ζητάει -ατομικά ή κατά ομάδες- να διατυπώσουν, όσο
πληρέστερα μπορούν, έναν ορισμό.
 Στη συνέχεια διαβάζει ένας προς έναν τους ορισμούς που
διατυπώθηκαν.
 Συγκρατούνται (γράφονται) οι λέξεις-κλειδιά, τα κοινά σημεία
και τις διαφορές και ύστερα ο εκπαιδευτής σχολιάζει, προβαίνει
σε σύνθεση.

23/97


Παράδειγμα 2
 Σε μια εκπαιδευτική συνάντηση που έχει ως θέμα την ανάλυση της έννοιας
της "Εργασίας", ο εκπαιδευτής θέτει ως εκπαιδευτικούς στόχους (στο
επίπεδο των γνώσεων των μαθητών) την επεξεργασία των ζητημάτων:
 διάκριση της παραγωγικής και μη εργασίας
 διάκριση της εργασίας από την ερασιτεχνική απασχόληση
 ένταση και αμοιβή της εργασίας
 ρόλος της εργασίας στην οικονομική ζωή
 κοινωνική χρησιμότητα της εργασίας
 επίδραση της εργασίας στην προσωπική ζωή

 Ο εκπαιδευτής ζητάει από κάθε μαθητή να επιλέξει μια μορφή εργασιακής
απασχόλησης με την οποία είναι εξοικειωμένος (αυτό μπορεί να γίνει και
κατά ομάδες). Στη συνέχεια, καλεί τους μαθητές να επεξεργαστούν τα
προαναφερθέντα ζητήματα και ύστερα να μεταφέρουν τον προβληματισμό
τους στην ολομέλεια. Με βάση όσα θα παρουσιαστούν, ο εκπαιδευτής έχει
τη δυνατότητα να συντονίσει τη συζήτηση, ώστε να αντληθούν γενικές
αρχές και να συνδεθούν τα συμπεράσματα με άλλα πεδία γνώσεων.
24/97


 Αναπλάστε στο μυαλό σας δύο εκπαιδευτικές συναντήσεις
της ειδικοτητά σας που προγραμματίζετε να συντονίσετε.
Σκεφτείτε ποιες μορφές πρακτικών ασκήσεων θα μπορούσαν
να εκπονηθούν. Κρατήστε σημειώσεις.
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

25/97


3

μελέτη περίπτωσης

(1/5)

 μια μορφή σύνθετης πρακτικής άσκησης
 παρουσιάζεται ένα πραγματικό ή υποθετικό παράδειγμα (από το πεδίο
του γνωστικού αντικειμένου που πραγματεύεται στην τάξη) με σκοπό
να αναλυθεί σε βάθος και να διερευνηθούν είτε οι λύσεις στα
προβλήματα που αναδύονται είτε οι παράγοντες που διαμόρφωσαν τη
συγκεκριμένη περίπτωση

 μπορεί να χρησιμοποιείται με στόχο
 τηv εμπέδωση των θεωρητικών γνώσεων που αποκτήθηκαν από τους
μαθητές
 όταν ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η απόκτηση των απαιτούμενων
γνώσεων, και ο στόχος να είναι να υποκινηθεί η ευρετική πορεία προς
τη μάθηση
 και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις θα πρέπει με την ολοκλήρωση της
δραστηριότητας να εξαχθούν συμπεράσματα και να διατυπωθούν
υποθέσεις

26/97


3


(2/5)

 κύριος παράγοντας της εκπαιδευτικής διεργασίας στη “μελέτη
περίπτωσης” είναι οι ίδιοι οι μαθητές
 οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να διεισδύσουν σε ένα ζήτημα
περισσότερο μέσα από την πράξη, παρά μέσα από την ακρόαση!
 αναπτύσσεται
• η ενεργοποίηση και η συμμετοχή των μαθητών,
• η ικανότητά τους να λύσουν προβλήματα,
• καθώς και η κριτική και αναλυτική τους σκέψη

 συνειδητοποιούν τα κριτήρια για τη λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων
 εμπεδώνουν τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες που πρέπει να
πληρούνται ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή θεωριών, νόμων
κανονισμών και ενεργειών,
 από το επιμέρους παράδειγμα, γίνονται αναγωγές σε ευρείς
γνωστικούς τομείς
27/97


3


(3/5)

 είναι δύσκολο να βρεθούν περιπτώσεις για τις οποίες
όλοι οι μαθητές έχουν εμπειρίες
 υπάρχει δυσκολία στην εξαγωγή συμπερασμάτων, όταν
οι λύσεις δεν μπορούν να αποτιμηθούν ποσοτικά
 είναι δύσκολη η αναγωγή από το επιμέρους στο όλο!
 απαιτείται σημαντική εκπαιδευτική και επαγγελματική
εμπειρία από τον καθηγητή

28/97


3


(4/5)

 στάδια
 ο καθηγητής επιλέγει μια περίπτωση όσο το δυνατό
πλησιέστερη στην πραγματικότητα, με τρόπο που να
προσελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών (που πρέπει να
έχουν τις γνώσεις για να ανταποκριθούν)
 ο καθηγητής παρουσιάζει την περίπτωση και το πλαίσιο στο
οποίο εντάσσεται
 η παρουσίαση μπορεί να γίνει με διάφορες μορφές
(προφορικός λόγος, γραπτό κείμενο, βίντεο, ηχογράφηση,
κ.λπ.)
 ο καθηγητής παρέχει διευκρινίσεις
•

για ποιο σκοπό μελετάται η περίπτωση;

•

ποια αποτελέσματα αναμένονται;

•

τον τρόπο επεξεργασίας του ζητήματος,

•

απαντά σε τυχόν απορίες και ορίζει το χρόνο για την εκπόνηση της
άσκησης

29/97


3


(5/5)

 στάδια
 οι μαθητές εκτελούν την άσκηση, κατά προτίμηση σε ομάδες
εργασίας, χρησιμοποιώντας τις οδηγίες και τις γνώσεις τους
 στη συνέχεια οι μαθητές παρουσιάζουν
•

το αποτέλεσμα της εργασίας τους,

•

την πορεία που ακολούθησαν,

•

τις δυσκολίες που συνάντησαν,

•

καθώς και τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν

 ο καθηγητής συνθέτει τα βασικά σημεία που παρουσιάστηκαν,
σχολιάζει, διασαφηνίζει, διατυπώνει συμπληρωματικές
παρατηρήσεις και βοηθά στην εξαγωγή των τελικών
συμπερασμάτων
30/97


 Ας υποθέσουμε ότι σε ένα πρόγραμμα κατάρτισης ατόμων με ελαφρά νοητικά
προβλήματα ο εκπαιδευτής έχει στόχο να τους εμπλέξει σε ευρετική πορεία προς
τη μάθηση και να τους μάθει να μετακινούνται στην Αθήνα με το μετρό.
 0 εκπαιδευτής διαιρεί τους εκπαιδευόμενους σε ομάδες. Τους εξηγεί το στόχο της
άσκησης. Μοιράζει ένα χάρτη του μετρό. Παρουσιάζει πρώτα ορισμένα
«θεωρητικά στοιχεία» σχετικά με τη χρήση του μετρό (χρησιμοποιεί διαφάνειες):
Ποιες γραμμές υπάρχουν, ποιο χρώμα έχει κάθε γραμμή, πού διασταυρώνονται.
 Στη συνέχεια ζητάει από τις ομάδες να μελετήσουν το χάρτη για λίγα λεπτά,
θέτει στις ομάδες τις ακόλουθες ερωτήσεις, μία-μία. και προκαλεί συζήτηση γύρω
από αυτές:
 Ποιες γραμμές βλέπετε στο χάρτη:
 Πώς ξεχωρίζουν μεταξύ τους;
 Γιατί έχουν διαφορετικά χρώματα;
 Εντοπίστε ένα σταθμό. Πόσες γραμμές περνούν από εκεί: Εντοπίστε έναν άλλον κ.ο.κ.
 Για να πάτε από το σταθμό Χ στο σταθμό Ψ τι θα κάνετε; Από τον Α στον Β: κ.ο.κ,
 Σημειώστε πάνω στο χάρτη μια διαδρομή που σας ενδιαφέρει. Σημειώστε ακόμα μία.

31/97



(1/3)

 Στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας που αφορά στις χρήσεις της
σύγχρονης τεχνολογίας της επικοινωνίας και πληροφορικής, ο
εκπαιδευτικός χωρίζει τους μαθητές της τάξης σε ομάδες και τους
εξηγεί το στόχο της δραστηριότητας.
 Δίνει στους μαθητές το παρακάτω κείμενο, το διαβάζει στην τάξη
και δίνει μερικές πρόσθετες πληροφορίες στα όσα αναφέρονται
στο κείμενο.
 Στη συνέχεια ζητά από τις ομάδες να μελετήσουν το κείμενο για
λίγα λεπτά και να απαντήσουν τις ερωτήσεις που παρατίθενται
παρακάτω.
 Τέλος, ο εκπρόσωπος κάθε ομάδας παρουσιάζει στην τάξη τις
απαντήσεις της ομάδας του και ο εκπαιδευτικός προκαλεί
συζήτηση με βάση τις απαντήσεις και απόψεις των μαθητών, και
προχωρά σε σύνθεση και εξαγωγή συμπερασμάτων.
32/97



(2/3)

«Μια μικρή ελληνική τουριστική μονάδα διαθέτει ένα παραδοσιακό ξενώνα σε ένα
απομονωμένο νησί των Κυκλάδων. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιεί με
αποτελεσματικό τρόπο τα εργαλεία επικοινωνίας που παρέχει το Internet, και κυρίως
το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email). Η επιχείρηση χρησιμοποιείτο ηλεκτρονικό
ταχυδρομείο προκειμένου να διατηρεί επαφή με πελάτες - επισκέπτες και
προμηθευτές τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.
Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αρχικά αποτέλεσε μια ικανοποιητική λύση που έλυσε το
πρόβλημα της επικοινωνίας που είχαν οι ιδιοκτήτες της τουριστικής μονάδας, καθώς
βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το πιο κοντινό μεγάλο νησί και η τηλεφωνική
επικοινωνία δεν βοηθούσε πάντα. Το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρει η
μονάδα απαιτεί αντίστοιχες προμήθειες σε εξοπλισμό σε όλα τα επίπεδα. Οι
ιδιοκτήτες χρειάστηκαν πολλές φορές να παραγγείλουν είδη από το εξωτερικό, ενώ
και το τουριστικό γραφείο που είχε αναλάβει την προώθηση της μονάδας
συνεργαζόταν με πελάτες κυρίως από το εξωτερικό.
Και στις δύο περιπτώσεις, η χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την άμεση
εξασφάλιση αναγκών, για τη δυναμική επίλυση προβλημάτων και αποριών, για την
άμεση παροχή πληροφοριών και διευκρινίσεων, κ.λπ., αποδείχθηκε ιδιαίτερα
αποτελεσματική, ώστε σήμερα η επιχείρηση να έχει περιορίσει σημαντικά τα άλλοτε
συνήθη έξοδα για τηλέφωνα, επιστολές ή fax. Επιπλέον, η επιχείρηση σήμερα
διατηρεί επικοινωνία με σταθερούς πελάτες, οι οποίοι αυξάνουν σημαντικά τα έσοδα
της εταιρείας.»
33/97



(3/3)

 Ερωτήσεις:
 Τι και σε ποια ακριβώς σημεία μπορεί να προσφέρει
οικονομία η χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην
επιχείρηση;
 Πώς και σε τι βελτιώθηκε η αντιμετώπιση των
ζητημάτων τη στιγμή που προκύπτουν από τους
πελάτες, ή σε σχέση με συμφωνίες και εμπορικές
συναλλαγές;
 Σε τι άλλο ωφέλησε η χρήση του ηλεκτρονικού
ταχυδρομείου σε σχέση με το παραδοσιακό
ταχυδρομείο;
34/97


 Εντοπίστε και καταγράψτε 2-3 βασικά πλεονεκτήματα που
εμφανίζει η χρήση της τεχνικής της μελέτης περίπτωσης και
συζητήστε τα όσα καταγράψατε στην ολομέλεια.
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………

35/97


 Εξετάστε προσεκτικά τα θέματα που θα θέλατε να αποτελέσουν
αντικείμενο των τριών πρώτων εκπαιδευτικών συναντήσεων που θα
συντονίσετε. Ποιες “μελέτες περίπτωσης” θα μπορούσαν να
πραγματοποιηθούν; Κατασκευάστε τις και δημιουργήστε ένα μικρό αρχείο.
Θα διαπιστώσετε ότι είναι μια δραστηριότητα ευχάριστη, πολύ χρήσιμη και
δημιουργική.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………….…

36/97


4

παίξιμο ρόλων

(1/4)

 οι μαθητές υποδύονται ρόλους που συνδέονται με μια
εξεταζόμενη κατάσταση, με στόχο μέσα από το βίωμα να
κατανοήσουν καλύτερα την κατάσταση
 εφαρμόζεται κυρίως όταν επιδιώκεται η ανάλυση
προβληματικών ή συγκρουσιακών καταστάσεων, που
αφορούν τις ικανότητες, στάσεις, επικοινωνία,
συμπεριφορά, κλπ

37/97


4


(2/4)

 προκαλεί την πλήρη ενεργοποίηση των συμμετεχόντων
 αναπτύσσεται η ικανότητα διαπραγμάτευσης και
επικοινωνίας
 ευνοείται η αλλαγή των στάσεων των μαθητών

 η επιτυχία εξαρτάται από τη διάθεση και τη
δημιουργικότητα των μαθητών
 ο καθηγητής πρέπει να γνωρίζει καλά τις αρχές της
επικοινωνίας και της δυναμικής της ομάδας

38/97


4


(3/4)

 στάδια
 ο καθηγητής δημιουργεί μια ιστορία, που αντανακλά
την κατάσταση που θέλει να αναλυθεί – η ιστορία
διαθέτει αρκετούς ρόλους, που οδηγούν σε αντιθέσεις
 οι συμμετέχοντες καλούνται να επιλέξουν ποιους
ρόλους θα παίξουν – κάθε ρόλος μπορεί να παιχθεί από
πολλά άτομα
 ο καθηγητής ζητάει από τους "παίκτες" να
συνεδριάσουν σε "απομονωμένους" χώρους, για να
προγραμματίσουν τη συμπεριφορά τους
39/97


4


(4/4)

 στάδια
 οι παίκτες υποδύονται τα πρόσωπα της ιστορίας, χωρίς
αναλύσεις και σχολιασμούς – ο διδάσκων διακόπτει μόνο για
να επαναφέρει τη συζήτηση, όταν χρειάζεται!
 οι συμμετέχοντες "βγαίνουν" από τους ρόλους τους, και
σχολιάζουν την εμπειρία τους και τα συμπεράσματα που
προέκυψαν
 ο καθηγητής σχολιάζει με τη σειρά του και συνοψίζει τα κύρια
σημεία της συζήτησης, επίσης προβαίνει στην τελική σύνθεση
και εξαγωγή των συμπερασμάτων

 το πιο συνηθισμένο παράδειγμα της τεχνικής αυτής είναι η
«προσομοίωση συνέντευξης»

40/97



(1/2)

 Στο Πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας που αφορά στο ρόλο της Χημείας στη
σύγχρονη εποχή, ο εκπαιδευτικός κάνει μια εισήγηση όπου επεξηγεί σε
γενικές γραμμές το ρόλο της Χημείας στο τομέα: των τροφίμων, της
βιοχημείας (φάρμακα, διαγνωστικές τεχνικές, κλπ) της
κλωστοϋφαντουργίας, των πλαστικών, της ενέργεια ς (πετρέλαιο, βενζίνη,
κ.λπ.), της διατροφής (συντηρητικά, επεξεργασία τροφών, κ.λπ.).
 Στη συνέχεια, αφού απαντήσει σε τυχόν απορίες και δώσει διευκρινίσεις σε
ότι χρειάζεται, ζητά από τους μαθητές να παίξουν ρόλους με στόχο να
εμπεδώσουν το περιεχόμενο της διδακτικής αυτής ενότητας και να
αποκτήσουν αντικειμενικές στάσεις απέναντι στις έννοιες «χημεία» και
«χημικά».
 Ορίζονται οι «ηθοποιοί»
 1. Χημικός, εργαζόμενος σε ελληνική βιομηχανία,
 2. Ιδιώτης οικογενειάρχης
 3. Μέλος οργάνωσης Προστασίας του Περιβάλλοντος
 και ο «χώρος δράσης» (συμμετοχή σε συζήτηση σε ειδική εκπομπή της
τηλεόρασης για τη Χημεία στη σημερινή εποχή)

41/97



(2/2)

 και δίνεται χρόνος 1-2 ημερών — όχι μόνο στου ς «ηθοποιούς»
αλλά και σε όλους τους μαθητές (Που Θα έχουν το ρόλο του
θεατή αλλά θα συμμετάσχουν μετά την ολοκλήρωση του
δρώμενου σε συζήτηση) — να προετοιμαστούν για τη
δραστηριότητα.
 Οι μαθητές θα πρέπει να αναζητήσουν μια σειρά πληροφορίες για
το ρόλο της Χημείας στην τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη,
στο ενεργειακό πρόβλημα, την εξέλιξη των υλικών, τη ρύπανση
του περιβάλλοντος, την ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων, κά.
 Κατόπιν έρχεται η ημέρα που πραγματοποιείται το παίξιμο των
ρόλων. Ο εκπαιδευτικός αφού εξηγήσει στου ς υπόλοιπους
μαθητές τι να παρατηρούν στη διάρκεια του «παιξίματος», δίνει τις
τελευταίες οδηγίες στου ς «ηθοποιούς» και οργανώνει τη
δραστηριότητα.
 Μετά το τέλος του «παιξίματος», οι μαθητές — θεατές κάνουν
σχόλια και γίνεται σχετική συζήτηση.

42/97


 Καταγράψτε 2-3 βασικά πλεονεκτήματα της τεχνικής «παιξίματος ρόλων»
όπως και τα προβλήματα εφαρμογής της τεχνικής αυτής που τυχόν
υπάρχουν, στην πρωτοβάθμια /δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και συζητήστε
τα όσα καταγράψατε.
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..……
……………………………………………………………………………………………………………..………

43/97


 Σχεδιάστε σε ομάδες των τριών ένα παίξιμο ρόλων που Θα μπορούσε να
πραγματοποιηθεί στην τάξη σας, στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας του
μαθήματος που διδάσκετε.
 σημειώστε το στόχο της δραστηριότητας αυτής,
 περιγράψτε την ιστορία και τους ρόλους,
 καταγράψτε πώς θα ενεργοποιήσετε τους μαθητές,
 σημειώστε τους βασικούς κανόνες και τις ενέργειες που Θα κάνουν οι υπόλοιποι
μαθητές εκτός των μαθητών που θα υποδύονται τους ρόλους,
 και τέλος σημειώστε τον τρόπο συζήτησης και εξαγωγής συμπερασμάτων.



Συζητήστε τα όσα σημειώσετε στην ολομέλεια.
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..…
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..……

44/97


5

ερωτήσεις – απαντήσεις

(1/4)

 η πρόσβαση στο αντικείμενο της μάθησης γίνεται μέσω
ερωταποκρίσεων - "μαιευτική«
ποιες θεωρίες μάθησης κάνει πράξει..???
 οι ερωτήσεις τίθενται συνήθως από τον καθηγητή, αλλά
μπορεί να γίνουν και από τους μαθητές
 συνήθως συνδυάζεται ή εναλλάσσεται με άλλες τεχνικές
ποιες τεχνικές διδασκαλίας νομίζετε θα μπορούσαμε να
χρησιμοποιήσουμε σε συνδυασμό με τις ερωτήσεις
απαντήσεις…???

45/97


5


(2/4)

 προωθείται η αυτενέργεια των μαθητών
 παρακινούνται σε σκέψη
 δημιουργείται κλίμα επικοινωνίας και συμμετοχής
 αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα
 γίνεται δυνατή η λεπτομερής προσέγγιση ενός ζητήματος
 δίνει στον καθηγητή τη δυνατότητα να διαπιστώσει το βαθμό
κατανόησης και τις ανάγκες των μαθητών ως προς το
αντικείμενο της μάθησης

46/97


5


(3/4)

 απαιτείται αρκετός χρόνος
 είναι πιθανές οι παρεμβάσεις εκτός θέματος
 δεν είναι αυτονόητο ότι συμμετέχουν όλοι οι μαθητές
 οι συμμετέχοντες πρέπει ήδη να διαθέτουν κάποιες
απόψεις για το θέμα
 η τεχνική βασίζεται στο λόγο, και όχι στην πράξη!

47/97


5


(4/4)

 συμβουλές
 οι ερωτήσεις να συνοδεύονται από βοηθητικά μέσα,
ώστε να γίνονται περισσότερο ενδιαφέρουσες
 να μην επιδέχονται μια απλή απάντηση, αλλά να είναι
ανοικτές
 να απευθύνονται σε όλους, αλλά να μην είναι
υποχρεωμένοι οι μαθητές να απαντήσουν
 να αποφεύγονται οι "ψευδο-ερωτήσεις"
 να μη βιαζόμαστε να απαντήσουμε, αλλά να δίνουμε
χρόνο στους μαθητές να σκεφτούν
48/97


 Ας υποθέσουμε ότι σε μια εκπαιδευτική συνάντηση που πρόκειται να
συντονίσετε, επιδιώκετε να παρουσιαστεί και να σχολιαστεί ένας ορισμός.
Πώς θα μπορούσε να γίνει επεξεργασία αυτού του ορισμού μέσω της
τεχνικής των “ερωτήσεων απαντήσεων”; Κρατήστε σημειώσεις. Στο τέλος
της δραστηριότητας θα έχετε ένα “εργαλείο” που θα σας επιτρέπει (σε ό,τι
αφορά την επεξεργασία ορισμών αλλά και ευρύτερα θεωρητικών
ζητημάτων) να προσδίδετε ποικιλία και ενδιαφέρον στη διδασκαλία σας,
αποφεύγοντας έτσι να χρησιμοποιείτε πάντοτε την εισήγηση!
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………

49/97


6

συζήτηση

(1/4)

 συγγενική με τις ερωτήσεις-απαντήσεις
 είναι ιδιαίτερα χρήσιμη κατά την έναρξη της προσέγγισης
ενός ζητήματος
 ανταλλαγή απόψεων μέσα στη τάξη γύρω από ένα
πρόβλημα, με στόχο να προκύψουν εναλλακτικές λύσεις ή
συμπεράσματα
 είτε όλοι μαζί, είτε σε ομάδες
 ο διδάσκων συντονίζει τη συζήτηση με τρόπο παρόμοιο με
τις ερωτήσεις-απαντήσεις

50/97


6

συζήτηση

(2/4)

 πλεονέκτημα
 εκτός από αυτά που αναφέραμε στις ερωτήσειςαπαντήσεις, είναι ότι αναπτύσσεται η ικανότητα
συνεργασίας των μαθητών για την αντιμετώπιση
προβλημάτων/απαντήσεων

 Μειονέκτημα
 ίδια με αυτά που αναφέραμε στις ερωτήσειςαπαντήσεις…
 προϋποθέτει αρκετή γνώση των συμμετεχόντων σχετικά
με το θέμα της συζήτησης
51/97


6

συζήτηση

(3/4)

 καλή προετοιμασία του διδάσκοντος και των μαθητών
 έναυσμα για τη συζήτηση μπορεί να αποτελέσει ένα
• απόσπασμα βίντεο,
• ένα άρθρο της επικαιρότητας, κ.ά.

 το θέμα της συζήτησης συνδέεται με το μάθημα, και
αντιστοιχεί σε προσλαμβάνουσες παραστάσεις
(φαντασία) των μαθητών, οδηγώντας σε διεύρυνση του
γνωστικού τους ορίζοντα
 δίνονται στην αρχή της συζήτησης διευκρινίσεις για τη
διαδικασία (χρονική διάρκεια, στάδια, μεθοδολογία, κλπ)
52/97


6

συζήτηση

(4/4)

στο τέλος συνδέονται τα συμπεράσματα με τα
αντικείμενα και τους στόχους του μαθήματος
κρίνεται γενικά σκόπιμο ο εκπαιδευτικός να
καταγράφει τις απαντήσεις των μαθητών στον
πίνακα
τέλος, κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου της
αίθουσας (να επιτρέπει την οπτική επαφή των
μαθητών) συμβάλλει σε ένα φιλικό και άνετο
κλίμα έτσι ενθαρρύνοντας τους μαθητές να
εκφράσουν άφοβα τις απόψεις τους
53/97


παράδειγμα συζήτησης
 Στο πλαίσιο της διερεύνησης του ρόλου της διαφήμισης, ο
εκπαιδευτικός ορίζει 2-3 συγκεκριμένες διαφημίσεις (από
την τηλεόραση-κινηματογράφο και από εφημερίδεςπεριοδικά) και συντονίζει μια συζήτηση με τους μαθητές
του, μελετώντας και αναλύοντας μια σειρά από στοιχεία
των διαφημίσεων, όπως είναι:
 ο λόγος τους και τα «εξωγλωσσικά» τους στοιχεία (χρώμα,
μουσική, ταχεία εναλλαγή εικόνων, κά.)

 με σκοπό να καταδειχθεί αν και πώς προσπαθούν οι
διαφημίσεις, γενικότερα, να κατευθύνουν τον καταναλωτή

54/97


 Τα τελευταία χρόνια γίνονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής
Ένωσης έντονες συζητήσεις για τα Θέματα της καινοτομίας
και της επιχειρηματικότητας.
 Σύμφωνα με αναλύσεις, για την οικονομική επιβίωση της
Ευρώπης, στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού,
απαιτείται ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας.
 Συζητείστε μεταξύ σας το ζήτημα με τι τρόπους μπορεί η
καινοτομία και η επιχειρηματικότητα να διδαχθεί στα
σχολεία, και αν πρέπει ή όχι να ενταχθεί στα αναλυτικά
προγράμματα των διαφόρων βαθμίδων.

55/97


 Εντοπίσετε σε ομάδες των τριών ατόμων και
καταγράψτε 2-3 βασικά πλεονεκτήματα που
εμφανίζει η χρήση της τεχνικής της συζήτησης.
 Υπάρχουν ή όχι;
 και αν ναι, ποιες ιδιαιτερότητες υπάρχουν όσον
αφορά στη χρήση της τεχνικής αυτής στην
πρωτοβάθμια/δευτεροβάθμια εκπαίδευση;
 Συζητήστε τα όσα καταγράψατε στην ολομέλεια
56/97


7

χιονοστιβάδα - snowballing

(1/2)

 Χρησιμοποιείται με στόχο να εξοικειωθούν τα μέλη μιας
ομάδας και να νιώσουν ως μέλη μαθησιακής κοινότητας
 Οι μαθητές ανταλλάσουν απόψεις με στόχο την προώθηση
και διερεύνηση του προβληματισμού γύρω από ένα ζήτημα
 με διαφορετική όμως μεθοδολογία είναι διαφορετική από
εκείνη της συζήτησης

57/97


7

χιονοστιβάδα - snowballing

(2/2)

 στάδια
 αποφασίζεται η ομάδα των μαθητών να επεξεργαστεί ένα
ζήτημα
 κάθε μαθητής ατομικά σχολιάζει γραπτά το ζήτημα για 3-4
λεπτά
 συγκρίνει τα σχόλια του με έναν άλλο μαθητή για 8-10 λεπτά
εντοπίζοντας
• κοινά σημεία,
• διαφορές,
• προβαίνοντας σε αλληλοσυμπλήρωση, κλπ

 η παραπάνω δραστηριότητα επαναλαμβάνεται μέσα σε ομάδες
των τεσσάρων μαθητών (2 δυάδες)
 οι απόψεις των ομάδων παρουσιάζονται στην τάξη, γίνεται
σύνθεση και εξάγονται συμπεράσματα
58/97


8

καταιγισμός ιδεών - brainstorming

(1/3)

 συνίσταται στην πολυ-επίπεδη εξέταση ενός ζητήματος ή
μιας κεντρικής ιδέας, μέσω της υποκίνησης των μαθητών
να προβούν σε ελεύθερη και αυθόρμητη έκφραση ιδεών
 δεν έχει σημασία αν γνωρίζουν το θέμα - ζητούμενο είναι
να συμβάλουν στην εξέταση του ζητήματος με όποια ιδέα ή
πρόταση έρχεται στο μυαλό τους, έστω και να μοιάζει
φανταστική ή απραγματοποίητη
 δε γίνεται κριτική (σχολιασμός) ή διακοπή όσο
παρουσιάζουν το θέμα τους, αλλά εξηγούν αργότερα τη
σκέψη τους

59/97


8


(2/3)

 ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να σημειώνει (π.χ. στον πίνακα) τις ιδέες των
μαθητών πιστά, χωρίς καμία παρέμβαση σε αυτές!
 κατόπιν ταξινομεί τις λέξεις που έγραψε σε κατηγορίες και μέσω της
τεχνικής ερωτήσεων - απαντήσεων» ή μέσω της τεχνικής της συζήτησης
ζητά από τους μαθητές να σχολιάσουν τις κατηγορίες που προέκυψαν
 στο τέλος προβαίνει σε σύνθεση των όσων συζητήθηκαν
 μέσω του προϊόντος του "καταιγισμού" καθώς και του σχολιασμού που
έπεται, καταφέρνουμε:
 μια χαλαρή ατμόσφαιρα όπου απελευθερώνεται η σκέψη των μαθητών και
αξιοποιείται η δημιουργικότητα τους,
 η ανακάλυψη των πολλαπλών πτυχών ενός ζητήματος,
 η επίλυση ενός προβλήματος,
 ο εμπλουτισμός των γνώσεων, κλπ

60/97


8


(3/3)

 υψηλός βαθμός συμμετοχής
 αξιοποίηση της δημιουργικότητας και των εμπειριών των
συμμετεχόντων
 ανάπτυξη τη ελεύθερης έκφρασης, της κριτικής σκέψης, της
συνεργασίας

 ορισμένοι μαθητές μπορεί να μη συμμετέχουν
 ο καταιγισμός μπορεί να "διολισθήσει" σε επίδειξη φαντασίας
και όχι σε δημιουργική έκφραση
61/97


παράδειγμα καταιγισμού ιδεών
 Ένας εκπαιδευτικός στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας σχετικής με την
Αγωγή του Καταναλωτή επιζητεί να εμπλέξει τους μαθητές του στην ανάλυση
της έννοιας «διαφήμιση» μέσα από τη χρησιμοποίηση του καταιγισμού ιδεών.
 Εξηγεί τις προθέσεις του και στη συνέχεια ζητάει από τους μαθητές να
αναφέρουν ποιες λέξεις τους έρχονται συνειρμικά στο νου τους στο άκουσμα
της έννοιας «διαφήμιση».
 Το πιο πιθανό είναι οι μαθητές να αναφέρουν λέξεις όπως: μόδα, κατανάλωση,
τηλεόραση, ραδιόφωνο, περιοδικά, προβολή, κέρδος, επικοινωνία, πειθώ, κ.ά.
 Οι λέξεις αυτές είναι ιδιαίτερα αξιοποιήσιμες γιατί αποτελούν, έστω και αν δεν
είναι όλες εύστοχες, έννοιες που συνθέτουν την έννοια «διαφήμιση».
 Ο εκπαιδευτικός σημειώνει τις λέξεις αυτές στον πίνακα με τη σειρά που
ακούγονται, χωρίς να σχολιάζει ή να διακόπτει.
 Οι μαθητές από την πλευρά τους όσο σκέπτονται αρχίζουν να διεισδύουν στα
στοιχεία που συγκροτούν την έννοια της διαφήμισης.
 Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός κατατάσσει τις λέξεις που κατέγραψε στον
πίνακα σε κατηγορίες, προσθέτοντας (αν απαιτείται) και άλλες λέξεις.
 Κατόπιν εξηγεί στους μαθητές τη σχέση που έχει κάθε κατηγορία με την
έννοια της διαφήμισης και προχωρά σε συνθετική ανακεφαλαίωση.

62/97


 Αναπτύξτε 2-3 βασικές απόψεις σας που να
απαντούν στο τι επιτυγχάνεται μέσω του
καταιγισμού ιδεών.
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………..
63/97


 Υλοποιήστε την τεχνική καταιγισμού ιδεών
μεταξύ σας με σκοπό την επεξεργασία μιας
συγκεκριμένης έννοιας που θα ορίσετε
 μερικά προτεινόμενα θέματα (έννοιες) είναι:
 ατμοσφαιρική ρύπανση
 αναγέννηση
 υγιεινή διατροφή

64/97


9

επίδειξη

(1/3)

 οι διδασκόμενοι μαθαίνουν παρατηρώντας τον καθηγητή να
εκτελεί ή να παρουσιάζει μια εκπαιδευτική πράξη, και
ύστερα επαναλαμβάνουν οι ίδιοι
 εφαρμόζεται για την απόκτηση συγκεκριμένων πρακτικών
γνώσεων, και συνδυάζεται συνήθως με άλλες τεχνικές
(εισήγηση, συζήτηση, κλπ)

65/97


9

επίδειξη

(2/3)

 η μάθηση επιτυγχάνεται μέσα από την πράξη
 παρουσιάζονται ανάγλυφα οι ορθές και λανθασμένες
πράξεις, εναλλακτικές λύσεις, διαδικασίες, κλπ
 εξασφαλίζεται η ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος

 δεν προωθείται η επικοινωνία και η πρωτοβουλία
(βασίζεται στις πράξεις του διδάσκοντα)
 συχνά απαιτείται ειδικός εξοπλισμός
66/97


9

επίδειξη

(3/3)

 είναι απαραίτητη η εξασφάλιση των αναγκαίων
βοηθημάτων (συσκευές, εργαλεία, πληροφοριακό υλικό,
κλπ)
 πρέπει να εξασφαλίζεται ο αναγκαίος χρόνος και χώρος,
ώστε όλοι οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να
εξασκηθούν
 ο διδάσκων πρέπει:
•
•
•
•

να μεριμνά για την ενεργοποίηση όλων των μαθητών,
η στάση του πρέπει να είναι υποστηρικτική και εμψυχωτική,
να σέβεται το δικαίωμα του λάθους,
να σέβεται το ρυθμό του κάθε μαθητή

67/97


10 ομάδες εργασίας

(1/7)

 οι μαθητές κατανέμονται σε ομάδες εργασίας,
ανταλλάσσουν εμπειρίες ή εκπονούν ασκήσεις με σκοπό την
πληρέστερη επεξεργασίας της διδακτέας ύλης
 δεν έχει τόση σημασία το θέμα, αλλά η ποιότητα της
συνεργασίας και το κλίμα της ομάδας
 η τεχνική αυτή εφαρμόζεται ευέλικτα σε συνδυασμό με τις
άλλες τεχνικές που μελετήσαμε
 οι μαθητές συσκέπτονται, εκπονούν ασκήσεις, εκτελούν
πειράματα, επιλύουν προβλήματα, αντλούν συμπεράσματα,
κλπ
68/97



(2/7)

 εξασφαλίζεται η ενεργή συμμετοχή και αναπτύσσεται
ουσιωδώς η επικοινωνία μεταξύ των μαθητών
 μέσα στην ομάδα επιτυγχάνεται
• η έκφραση της γνώμης είναι πιο ελεύθερη
• και οι ανταλλαγές περισσότερο αυθόρμητες

 το γεγονός ότι η εργασία γίνεται συνολικά ελευθερώνει
τους μαθητές από το φόβο της αποτυχίας
 μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσεται ένα πνεύμα
αμοιβαιότητας
 οι μαθητές μαθαίνουν να αλληλοβοηθούνται αντί να
έχουν ανταγωνιστική στάση
69/97



(3/7)

 Μειονεκτήματα (δυσκολίες)
 για να έχει επιτυχία, απαιτείται ο καθηγητής να
• μην έχει την τάση να συντονίζει τα πάντα,
• να εμπιστεύεται τις δυνατότητες των μαθητών,
• και να τους επιτρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες

 επίσης, ο καθηγητής πρέπει να έχει την επιδεξιότητα να
τηρεί τις προδιαγραφές για την αποτελεσματική
λειτουργία των ομάδων (όπως περιγράφονται στις
επόμενες διαφάνειες)

70/97



(4/7)

 Προδιαγραφές: αριθμός και σύνθεση των ομάδων
 συνήθως τρεις ομάδες, ώστε να προωθείται η διεργασία:
θέση, αντίθεση, σύνθεση
 ιδανικός αριθμός μελών: 5 – ούτε πολύ λίγα, ούτε πάρα
πολλά
 μικτή σύνθεση μαθητών από άποψη εμπειριών,
γνώσεων, γεωγραφικής προέλευσης, φύλου, κλπ

71/97



(5/7)

 Προδιαγραφές: οδηγίες προς τις ομάδες
 πρώτα φροντίζουμε να διαμορφωθούν οι ομάδες
 οι στόχοι είναι ξεκάθαροι
 υπάρχει σαφές χρονικό όριο
 ειδοποιούμε τις ομάδες έγκαιρα ώστε να ορίζουν
εκπροσώπους που θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα
 ζητούμε από τις ομάδες να καταθέσουν γραπτά τα
αποτελέσματά τους

72/97



(6/7)

 Προδιαγραφές: παρακολούθηση των ομάδων
 χρόνος
 πρόοδος
 αν χρειαστεί, η διάρκεια της εργασίας των ομάδων
μπορεί να παραταθεί με νέο “συμβόλαιο”

73/97



(7/7)

 Προδιαγραφές: παρουσίαση από τις ομάδες,
σύνθεση συμπερασμάτων
 τα μέλη των ομάδων παρουσιάζουν ενώπιον όλων,
συγκρίνουν, σχολιάζουν, κλπ
 τους δίνεται η δυνατότητα να αξιολογήσουν τη δουλειά
τους
 στο τέλος, ο διδάσκων φροντίζει για τη σύνθεση και την
εξαγωγή των συμπερασμάτων

74/97


παράδειγμα ομάδες εργασίας


Ένας εκπαιδευτικός στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας που αφορά στην Αγωγή του
Καταναλωτή σε σχέση με τις κλιματικές αλλαγές,
αφού έχει διδάξει τα Θέματα που αφορούν στην ενότητα αυτή ακολουθώντας μια σειρά από τεχνικές
(εισήγηση, ερωτήσεις-απαντήσεις, κ.λπ.) και έχει αναφερθεί σε πηγές στις οποίες μπορούν να
ανατρέξουν οι μαθητές (βιβλία, περιοδικά, δικτυακοί τόποι, κ.λπ.)

χωρίζει τους μαθητές σε ομάδες των 4-5 ατόμων και στο πλαίσιο της εμπέδωσης των όσων
έμαθαν, ζητά από τους μαθητές να ετοιμάσουν μια παρουσίαση.


η παρουσίαση να αφορά στις ορθές καταναλωτικές καθημερινές πρακτικές και στους λόγους
για τους οποίους πρέπει να ακολουθούμε αυτές τις πρακτικές



οι μαθητές θα πρέπει να πραγματοποιήσουν την παρουσίαση αυτή σε μαθητές μικρότερης
τάξης.



στη συνέχεια κάθε ομάδα παρουσιάζει στην τάξη το αποτέλεσμα της εργασίας της



δίνονται απαντήσεις σε ερωτήματα και γίνεται σχολιασμός



τέλος ο εκπαιδευτικός προχωρά σε σύνθεση των απόψεων και διασυνδέει τα συμπεράσματα
και τις αποκτηθείσες από την άσκηση εμπειρίες των μαθητών με το σχετικό θεωρητικό
υπόβαθρο.
75/97


 Χωριστείτε σε ομάδες των 5 ατόμων και απαντήστε
γραπτώς στα παρακάτω ερωτήματα:
 Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσαν οι τεχνικές, του καταιγισμού
ιδεών και των ομάδων εργασίας να ενταχθούν στην
καθημερινή διδακτική πρακτική;
 Ποια τα προβλήματα που αναδύονται από την υιοθέτηση
αυτών των τεχνικών;
 Πώς θα μπορούσατε να αντιμετωπίσετε τα προβλήματα αυτά;

 Στη συνέχεια παρουσιάστε στην ολομέλεια τις απαντήσεις
σας, σχολιάστε τις απαντήσεις αυτές και προχωρήστε σε
σύνθεση των απόψεων.

76/97


 Εξετάστε (κάνοντας ομάδες των τριών ατόμων) πώς θα
μπορούσατε να εφαρμόσετε την τεχνική των ομάδων
εργασίας στο πλαίσιο μιας διδακτικής ενότητας ενός
γνωστικού αντικειμένου, το οποίο διδάσκετε.
 Ποιοι Θα ήταν οι εκπαιδευτικοί στόχοι της εργασίας αυτής σε
ομάδες;
 Ποιες οδηγίες Θα δίνατε;
 Πώς Θα κάνατε την κατανομή των μαθητών σε ομάδες;
 Ποιο ρόλο Θα είχατε ενώ οι ομάδες Θα εργάζονταν;
 Με ποιον τρόπο Θα γίνονταν η επεξεργασία των εμπειριών των
μαθητών από την εργασία και πώς Θα γινόταν η σύνθεση των
απόψεων και η εξαγωγή συμπερασμάτων;

 Συζητήστε τα όσα καταγράψετε στην ολομέλεια.

77/97



(1/3)

 κριτήρια επιλογής εκπαιδευτικών τεχνικών
 ο εκπαιδευτικός σκοπός του προγράμματος/μαθήματος
 η υφή του μαθησιακού αντικειμένου
 οι μαθησιακοί τρόποι και τα εκπαιδευτικά
χαρακτηριστικά των μαθητών
 οι ικανότητες του καθηγητή
 τα μαθησιακό κλίμα
 ο διαθέσιμος χρόνος
 οι διαθέσιμοι πόροι
78/97



(2/3)

 κάθε μία έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα,
και ενδείκνυται για συγκεκριμένες περιπτώσεις
 είναι σκόπιμο οι εκπαιδευτικές τεχνικές να
χρησιμοποιούνται εναλλακτικά (ανάλογα με τις
συνθήκες και τις απαιτήσεις του μαθήματος) ώστε
να επιτυγχάνονται
 τα βέλτιστα εκπαιδευτικά αποτελέσματα
 και να μη χάνουν οι μαθητές το ενδιαφέρον τους

79/97



(3/3)

 είναι σκόπιμο να δίνεται έμφαση στις τεχνικές
εκείνες που ευνοούν
 την ενεργοποίηση των μαθητών
 και τη μεταξύ τους συνεργασία με τρόπο που ο ένας να
αξιοποιεί τον άλλο ως πηγή μάθησης

 τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι εκπαιδευτικές
τεχνικές να συνδέουν τη σκέψη με τη δράση
 φυσικά, δεν υπάρχει cookbook...
80/97



(1/4)

 το σύνολο των συσκευών και αντικειμένων που
 υποβοηθούν στη λειτουργία των εκπαιδευτικών τεχνικών
 συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας και την αύξηση της
αποτελεσματικότητας της πρόσωπο-με-πρόσωπο διδασκαλίας

 τα εποπτικά μέσα, αν χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν:
 να προσφέρουν εναύσματα για σκέψη και διάλογο
 να βοηθήσουν στη συγκέντρωση της προσοχής και στη
συγκράτηση πληροφοριών
 να προεκτείνουν και να προσδώσουν σαφήνεια στα μηνύματα
του διδάσκοντος
 να ενεργοποιήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να
προσφέρουν ευκαιρίες για αύξηση της δημιουργικότητας της
εργασίας τους

81/97



(2/4)

 ένας ενδεικτικός κατάλογος των εποπτικών μέσων
έχει ως εξής:
 Κλασικοί Πίνακες (μαυροπίνακας, ασπροπίνακας)
 Χαρτοπίνακας (δεσμίδα μεγάλων φύλων χαρτιού επάνω σε
τρίποδα)
 Πίνακας Ανακοινώσεων
 Έντυπα (βιβλία, φυλλάδια, φωτοτυπημένα κείμενα, σχέδια,
χάρτες κ.ά., που διανέμονται στη διάρκεια των μαθημάτων)
 Προβολέας Διαφανειών (Επιδιασκόπιο) (οι διαφάνειες μπορούν
να περιέχουν μικρά κείμενα, σχεδιαγράμματα, σκίτσα, πίνακες,
αριθμούς, κ.ά.)
 Προβολέας Εικόνων (Σλάιντς)

82/97



(3/4)

 ένας ενδεικτικός κατάλογος των εποπτικών μέσων
έχει ως εξής:
 Εκπαιδευτικές Βιντεοταινίες (παράγονται από ειδικευμένους
οργανισμούς)
 Κασέτες με Βιντεοσκοπήσεις (πρόκειται για πρωτότυπη
παραγωγή ταινιών μέσω βιντεοσκοπήσεων, που
πραγματοποιούν ο καθηγητής ή/και οι μαθητές)
 Ντοκιμαντέρ
 Μαγνητόφωνο
 Αντικείμενα (μηχανήματα, εργαλεία, υλικά, προϊόντα κ.ά., που
μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διάρκεια των μαθημάτων)
 Ηλεκτρονικός Υπολογιστής (προγράμματα, βιβλία CD-ROM,
σύνδεση του H/Y με Προβολέα Δεδομένων και Εικόνων Βίντεο)
83/97



(4/4)

 τα εποπτικά μέσα πρέπει
 να εξυπηρετούν τους διδακτικούς στόχους και τις
 να χρησιμοποιούνται με φειδώ
 να χρησιμοποιούνται με ευελιξία και εναλλακτικά
 να χρησιμοποιούνται όσο πιο συχνά γίνεται από τους ίδιους
τους μαθητές
• Οι εργασίες τους, οι ασκήσεις τους και οι παρουσιάσεις τους εκπονούνται
πληρέστερα αν συνοδεύονται από τη διαμόρφωση “φακέλων” με έντυπα,
την κατασκευή διαφανειών, τη χρήση πινάκων, αντικειμένων κ.ά.

 Τέλος, δεν υποκαθιστούν τον διδάσκοντα… αλλά βοηθούν
στην ανάπτυξη των εκπαιδευτικών τεχνικών…
84/97


 Στο πλαίσιο μιας πρακτικής άσκησης, ο καθηγητής γράφει
ένα χρονοδιάγραμμα στον Πίνακα και ζητάει από τους
συμμετέχοντες να χωριστούν σε τρεις ομάδες εργασίας,
καθεμία από τις οποίες επεξεργάζεται ένα εναλλακτικό
χρονοδιάγραμμα.
 Στη συνέχεια, το προϊόν του προβληματισμού των ομάδων
αναγράφεται σε φύλλα του Χαρτοπίνακα. Αυτά αναρτούνται
στον Πίνακα Ανακοινώσεων, που μεταφέρεται δίπλα στον
Πίνακα.
 Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται ένα ευρύ και σταθερό
πλαίσιο αναφοράς, στο οποίο μπορούν όλοι να ανατρέχουν.
 Έτσι διευκολύνονται στη συγκριτική προσέγγιση των
χρονοδιαγραμμάτων.
85/97


 Στη διάρκεια μιας εκπαιδευτικής συνάντησης, προκειμένου
να διατυπωθεί ένας ορισμός, ο καθηγητής επιλέγει την
τεχνική της συζήτησης
 Ζητάει τις γνώμες των μαθητών με στόχο να διαμορφωθεί
από τους ίδιους ο ορισμός.
 Για να τους βοηθήσει, γράφει πρώτα πάνω σε μία διαφάνεια
ορισμένα από τα στοιχεία του ορισμού και προβάλλει την
εικόνα στον Πίνακα.
 Ύστερα, συμπληρώνει την εικόνα, σημειώνοντας πάνω στον
Πίνακα τις γνώμες που προέρχονται από τους
εκπαιδευόμενους.

86/97


 Στη διάρκεια της πρώτης συνάντησης, ο
καθηγητής θέλει να συζητηθεί η έννοια της
μετανάστευσης.
 Επιλέγει την τεχνική της “χιονοστιβάδας”.
 Για να δώσει έναυσμα στον προβληματισμό
διανέμει στους μαθητές φωτοτυπημένα άρθρα του
ημερήσιου τύπου και τους ζητάει να τα
σχολιάσουν.

87/97


 Επιστρέψτε στις σημειώσεις (διαφάνειες) της “Μελέτη
Περίπτωσης”. Μελετήστε πάλι τα στάδια και σκεφτείτε για
καθένα ποια εναλλακτικά εποπτικά μέσα θα μπορούσαν να
χρησιμοποιηθούν - και σε ποιο σημείο κάθε σταδίου.
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..

88/97


συμπεράσματα – ανακεφαλαίωση
 αναπτύξαμε τις εκπαιδευτικές τεχνικές που
μπορούμε να εφαρμόσουμε κατά τη διάρκεια των
μαθημάτων
 εισήγηση, πρακτική άσκηση, μελέτη περίπτωσης, παίξιμο
ρόλων, ερωτήσεις-απαντήσεις, συζήτηση, χιονοστιβάδα,
καταιγισμός ιδεών, επίδειξη, ομάδες εργασίας

 αναφέραμε τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά
τους, και μερικές συμβουλές για την
αποτελεσματική εφαρμογή τους
89/97


βασικά βήματα σχεδιασμού διδακτικής
ενότητας

90/97


1 Φύλλο (Αυτό) Αξιολόγησης (1/2)
1. Καταστρώστε ένα σχέδιο διδασκαλίας που να περιλαμβάνει μια μικρή
εισήγηση, σε συγκεκριμένη διδακτική ενότητα ενός μαθήματος που
διδάσκετε (π.χ. μαγνήτες στο Μάθημα της Φυσικής), και δύο από τις
εκπαιδευτικές τεχνικές που γνωρίσατε
2. οι εκπαιδευτικές τεχνικές που προτίθεστε να χρησιμοποιήσετε είναι οι
πλέον κατάλληλες; Κατά πόσο πιθανολογείτε ότι θα προωθήσουν
την ενεργοποίηση των εκπαιδευόμενων;
τον αλληλοεμπλουτισμό τους;
τον κριτικό τρόπο σκέψης;
τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη;

3. Προτείνετε διαφοροποιήσεις και επεκτάσεις των παραπάνω εκπαιδευτικών
τεχνικών που προτίθεστε να χρησιμοποιήσετε
4. Ποιες από όλες τις τεχνικές που γνωρίσατε είναι περισσότερο χρήσιμες
στην περίπτωση που επιθυμείτε αλλαγή συμπεριφοράς και στάσης των
μαθητών σας;
91/97


1 Φύλλο (Αυτό) Αξιολόγησης

(2/2)

5. Διατυπώστε τρεις τουλάχιστον τρόπους με τους οποίους οι
εκπαιδευτικές τεχνικές που είδαμε σε προηγούμενες συναντήσεις
προάγουν τη δημιουργική σκέψη και καλλιεργούν την κριτική
σκέψη των μαθητών.
6. Ποιες από τις εκπαιδευτικές τεχνικές που γνωρίσατε εντάσσονται,
κατά τη γνώμη σας, καλύτερα στην πρωτοβάθμια και ποιες στη
δευτεροβάθμια εκπαίδευση και γιατί;
7. Τέλος, κατά πόσο τα εποπτικά μέσα που επιλέξατε υποβοηθούν τις
εκπαιδευτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιήσετε; Πώς το
τεκμηριώνετε;
ενεργοποίηση εκπαιδευόμενων
επικοινωνία – συνεργασία σας με αυτούς
σύνδεση θεωρίας με πράξη
κριτικός τρόπος σκέψης
ευρετική πορεία προς τη γνώση

92/97



(1/3)

 Σχεδιάστε για τους μαθητές σας μια διδακτική ενότητα
αποτελούμενη από δύο μαθήματα. Συγκεκριμένα:
 περιγράψτε ποιο είναι το διδακτικό αντικείμενο και σε τι
μαθητές απευθύνεται
 προσδιορίστε ποιοι είναι οι εκπαιδευτικοί στόχοι
 περιγράψτε τα βασικά στάδια του κάθε μαθήματος και
προσδιορίστε για κάθε στάδιο
• ποιο είναι το περιεχόμενο του,
• ποιοι εκπαιδευτικοί στόχοι επιδιώκονται,
• ποιες εκπαιδευτικές τεχνικές θα χρησιμοποιηθούν
• ποια εποπτικά μέσα θα χρησιμοποιηθούν

 προσδιορίστε τον τρόπο αξιολόγησης των μαθητών

 Αιτιολογείστε τις επιλογές σας
93/97



(2/3)

 Στη συνέχεια, ελέγξτε την πληρότητα όσων γράψατε,
παίρνοντας υπόψη τις παρακάτω ερωτήσεις και, αν
χρειαστεί, επιστρέψτε στο κείμενο που γράψατε και
εμπλουτίστε το
 ο σχεδιασμός σας δίνει έμφαση στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και στο
μετασχηματισμό των στάσεων των μαθητών μέσα στη τάξη;
 οι εκπαιδευτικοί σας στόχοι έχουν σαφήνεια;
 ποιες πιθανολογείτε ότι θα είναι οι πηγές ανησυχίας των μαθητών κατά
την έναρξη της πρώτης συνάντησης; Πώς θα τις αντιμετωπίσετε;
 οι εκπαιδευτικές τεχνικές που προτίθεστε να χρησιμοποιήσετε είναι οι
πλέον κατάλληλες; Κατά πόσο πιθανολογείτε ότι θα προωθήσουν
•
•
•
•

την ενεργοποίηση των εκπαιδευόμενων;
τον αλληλοεμπλουτισμό τους;
τον κριτικό τρόπο σκέψης;
τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη;
94/97



(3/3)

 τέλος, κατά πόσο τα εποπτικά μέσα που επιλέξατε
υποβοηθούν τις εκπαιδευτικές τεχνικές που θα
χρησιμοποιήσετε; Πώς το τεκμηριώνετε;
 ενεργοποίηση εκπαιδευόμενων
 επικοινωνία – συνεργασία σας με αυτούς
 σύνδεση θεωρίας με πράξη
 κριτικός τρόπος σκέψης
 ευρετική πορεία προς τη γνώση

95/97


ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ
(έρευνες στην Ελλάδα)
 Το πορτρέτο του αποτελεσματικού καθηγητή επιχείρησε να
σκιαγραφήσει έρευνα της Μ. Καΐλα (1999). Το δείγμα της έρευνας
(μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) κλήθηκε να απαντήσει
στην ερώτηση «Ποια είναι κατά τη γνώμη σου τα χαρακτηριστικά
που πρέπει να έχει ένας καλός εκπαιδευτικός;». Η κατανομή των
απαντήσεων είχε ως εξής:
 Συνεργατικότητα (95%).
 Μεταδοτικότητα (84%).
 Επιβολή (71%).
 Μεθοδικότητα (70%).
 Θετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας (69%).
 Σοβαρότητα (55%).
 Έλλειψη αυταρχικότητας (44%).
 Εξωτερικά χαρακτηριστικά (30%).
 Ευρύτητα ενδιαφερόντων (25%).
96/97

Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας

Similaire à Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας (20)

Plus de Vasilis Drimtzias

Plus de Vasilis Drimtzias (20)

Dernier

Dernier (20)

Σύγχρονες Τεχνικές Διδασκαλίας