•Αξιολόγηση της εφαρμογής που ανέπτυξε το Εργαστήριο Γεωγραφίας Φυσικών Καταστροφών, στα πλαίσια της υπολογιστικής πλατφόρμας νέφους του Venus-C και περιλαμβάνει σύστημα πρόβλεψης και συμπεριφοράς δασικών πυρκαγιών. •Σύγκριση των δεικτών κινδύνου πυρκαγιάς της εφαρμογής του Εργ. Γεωγρ. Φυσ. Καταστροφών και της Γ.Γ.Π.Π. •Προσομοίωση συγκεκριμένων συμβάντων δασικών πυρκαγιών που έλαβαν χώρα στη Λέσβο, ώστε τελικά η χρήση αυτής της εφαρμογής να αποτελέσει ένα επιπλέον εξειδικευμένο εργαλείο στη προσπάθεια της προστασίας του δασικού μας πλούτου.

2. Περιεχόμενα
Ευρετήριο Σχημάτων ........................................................................................................................... 5
Ευρετήριο Πινάκων ............................................................................................................................. 6
1. Εισαγωγή ...................................................................................................................................... 8
1.1 Δασικές πυρκαγιές και Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών ..................................................... 8
1.2 Το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών ...........................................................................................10
1.3 Σκοπός της εργασίας ........................................................................................................................14
2. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας....................................................................................................... 15
2.1 Παράγοντες που επιδρούν στις δασικές πυρκαγιές ........................................................................15
2.2 Επιπτώσεις και επικινδυνότητα των δασικών πυρκαγιών ..............................................................20
2.3 Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ)και Δασικές Πυρκαγιές ..........................................23
2.4 Εφαρμογές των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών Δικτύου στις Δασικές Πυρκαγιές .......24
2.5 Υπολογιστικό νέφος (Cloud computing) ..........................................................................................31
2.6 Υπολογιστική πλατφόρμα του Venus-C ...........................................................................................34
2.7 Virtual Fire: Πλατφόρμα διαδικτυακού Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών για τη
διαχείριση των δασικών πυρκαγιών. ...........................................................................................................37
2.8 Δείκτες και συστήματα εκτίμησης κινδύνου πυρκαγιών.................................................................38
3. Μεθοδολογία .............................................................................................................................. 55
3.1. Περιοχή Μελέτης .............................................................................................................................55
3.2. Συνισταμένες του βαθμού επικινδυνότητας ...................................................................................57
3.3. Μοντέλα πρόβλεψης πυρκαγιάς .....................................................................................................59
4. Αποτελέσματα – Συζήτηση ........................................................................................................ 62
4.1. Συλλογή δεδομένων και σύγκριση των υπό εξέταση δεικτών κινδύνου πυρκαγιάς ......................62
4.2. Μέση τιμή και κατώφλια τιμών του δείκτη κινδύνου έναρξης πυρκαγιάς. ....................................78
4.3. Σύγκριση πραγματικών και προσομοιωμένων πυρκαγιών .............................................................87
4.3.1 Περίπτωση πυρκαγιάς στην περιοχή του Ραχώνα την 4η Ιουλίου του 2011 ...............................87
4.3.2 Αποτελέσματα της προσομοίωσης της πυρκαγιάς στην περιοχή του Ραχώνα ...........................92
4.3.3 Περίπτωση πυρκαγιάς στην περιοχή της Νυφίδας την 4η Αυγούστου του 2011 ........................95
4.3.4 Αποτελέσματα της προσομοίωσης της πυρκαγιάς στην περιοχή της Νυφίδας ..........................99
5. Συμπεράσματα .......................................................................................................................... 102
5.1 Περαιτέρω έρευνα .........................................................................................................................104
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .............................................................................................................................. 106

3. Ευρετήριο Σχημάτων
Σχήμα 1 Ποσοστό της καμένης έκτασης ανά είδος επιφάνειας κατά την τελευταία δεκαετία στην
Ελληνική Επικράτεια.. ....................................................................................................................... 11
Σχήμα 2 Αριθμός αγροτοδασικών πυρκαγιών ανά Νομό για το έτος 2011. ...................................... 12
Σχήμα 3 Μήκος φλόγας (Andrews, 1986) ......................................................................................... 17
Σχήμα 4 Μια προσέγγιση της αξιολόγησης των φυσικών κινδύνων με χρήση ΣΓΠ. ....................... 19
Σχήμα 5 Βασικά συστατικά μέρη ενός Web Gis (Πηγή Πηγή: Alesheikh et al, 2002) ..................... 24
Σχήμα 6 Γραφική απεικόνιση του GFIMS ........................................................................................ 26
Σχήμα 7 Λογικό διάγραμμα Cloud computing .................................................................................. 32
Σχήμα 8 Σχηματική απεικόνιση της πλατφόρμας του Venus-C ( Πηγή: Daniele Lezzi et al 2011) .. 35
Σχήμα 9 Συνιστώσες της πλατφόρμας Windows Azure (Πηγή: Roger Jenning 2009). .................... 36
Σχήμα 10 Μετεωρολογικός Δείκτης Πυρκαγιών του Καναδά (FWI). ............................................... 44
Σχήμα 11 Καναδικό Σύστημα Εκτίμησης Κινδύνου Πυρκαγιών. ..................................................... 44
Σχήμα 12 Η δομή και οι εισροές του Mc Arthur δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς (Πηγή: Willis C, et al.,
2001) .................................................................................................................................................. 46
Σχήμα 13 Αμερικανικό Εθνικό Σύστημα Εκτίμησης Κινδύνου Πυρκαγιάς( Πηγή: Bradshaw et al
1983) .................................................................................................................................................. 47
Σχήμα 14 Συνιστώσες του βαθμού επικινδυνότητας των δασικών πυρκαγιών. ................................ 57
Σχήμα 15 Διάγραμμα ροής μεθοδολογίας. (Πηγή: Vasilakos et al 2007) .......................................... 58
Σχήμα 16 Σύγκριση δεικτών κινδύνου πυρκαγιάς. ............................................................................ 70
Σχήμα 17 Παρουσίαση του μοντέλου εύρεσης της μέσης τιμής του ΔΚΠ (Graphic mondel for Mean
Fire Risk) ........................................................................................................................................... 78
Σχήμα 18 Παρουσίαση του μοντέλου εύρεσης κατωφλιών για το ΔΚΠ (Graphic mondel for
Thresold Greater60) ........................................................................................................................... 79
Σχήμα 19 Απεικόνιση της αρχής του Huygens. ................................................................................. 61
Σχήμα 20 Καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στη νήσο Λέσβου την 4η Ιουλίου του 2011. ........ 90
Σχήμα 21 Καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στη νήσο Λέσβου την 4η Αυγούστου του 2011. .. 97
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 5

4. Ευρετήριο Πινάκων
Πίνακας 1 Αγροτικές & Δασικές πυρκαγιές για το έτος 2011, καθώς και το σύνολο της καμένης
έκτασης. ............................................................................................................................................. 11
Πίνακας 2 Καμένες εκτάσεις σε στρέμματα για τα έτη 2001-2011. .................................................. 12
Πίνακας 3 Αριθμός μέσων που χρησιμοποιήθηκαν στη Νομό Λέσβου κατά την αντιπυρική περίοδο
του 2011. ............................................................................................................................................ 12
Πίνακας 4 Ανθρώπινο δυναμικό που χρησιμοποιήθηκε κατά την αντιπυρική περίοδο του 2011 στο
Νομό Λέσβου. .................................................................................................................................... 13
Πίνακας 5 Αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών στην Ελλάδα το έτος 2011. ............................................... 13
Πίνακας 6 Τα μοντέλα καύσιμης ύλης που αναπτύχθηκαν για το σύστημα πρόβλεψης συμπεριφοράς
πυρκαγιάς BEHAVΕ. ......................................................................................................................... 16
Πίνακας 7 Τα πρότυπα Μ.Κ.Υ. που αναπτύχθηκαν χρησιμοποιώντας το μοντέλο διάδοσης
πυρκαγιάς του Rothermel (Scott and Burgan,2005. .......................................................................... 16
Πίνακας 8 Αντιστοίχιση των τιμών του μήκους της φλόγας και της θερμικής έντασης του μετώπου
με ενέργειες καταστολής μίας πυρκαγιάς .......................................................................................... 18
Πίνακας 9 Κατηγορίες επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών( Morton et al,. 2003 )........................ 20
Πίνακας 10 Κατηγορίες δείκτης κινδύνου πυρκαγιάς (FDI) μπορούν να αποδοθούν σε ένα
περιγραφικό δείκτη αξιολόγησης κινδύνου πυρκαγιάς (FDR) .......................................................... 46
Πίνακας 11Καμένη έκταση γης σε στρέμματα στη νήσο Λέσβου κατά τα έτη 1970 – 2011 ............ 56
Πίνακας 12 Καταγραφή του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργ.Γ.Φ.Κ. για την
χρονική περίοδο από 01 Ιουνίου 2011 έως 30 Σεπτεμβρίου 2011..................................................... 69
Πίνακας 13 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργ.Γ.Φ.Κ. από 01
Ιουνίου έως 30 Σεπτεμβρίου. ............................................................................................................. 70
Πίνακας 14 Καταγραφή των πυρκαγιών για την χρονική περίοδο από 01 Ιουνίου 2011 έως 30
Σεπτεμβρίου 2011. ............................................................................................................................. 74
Πίνακας 15 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργ.Γ.Φ.Κ. τις
ημέρες που εκδηλώθηκαν πυρκαγιές. ................................................................................................ 75
Πίνακας 16 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και της τιμής που εμφανίζει
ο δείκτης κινδύνου του Εργ.Γ.Φ.Κ στο σημείο έναρξης της πυρκαγιάς. ........................................... 75
Πίνακας 17 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργαστηρίου Γ.Φ.Κ
για το μήνα Ιούνιο.............................................................................................................................. 76
Πίνακας 18 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργαστηρίου Γ.Φ.Κ
για το μήνα Ιούλιο.............................................................................................................................. 76
Πίνακας 19 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργαστηρίου Γ.Φ.Κ
για το μήνα Αύγουστο. ....................................................................................................................... 76
Πίνακας 20 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργαστηρίου Γ.Φ.Κ
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 6

5. για το μήνα Σεπτέμβριο. .................................................................................................................... 76
Πίνακας 21 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργ.Γ.Φ.Κ για
καμένη έκταση πάνω από πέντε στρέμματα. ..................................................................................... 77
Πίνακας 22 Σχέση μεταξύ του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς της Γ.Γ.Π.Π και του Εργ.Γ.Φ.Κ για
καμένη έκταση πάνω από πεντακόσια στρέμματα. ........................................................................... 77
Πίνακας 23 Τα ποσά της έκτασης της πυρκαγιάς στην περιοχή του Ραχώνα για όλες τις κατηγορίες
ταξινόμησης. ...................................................................................................................................... 93
Πίνακας 24 Εκτίμηση σφάλματος της καμένης έκτασης της προσομοιωμένης πυρκαγιάς του
Ραχώνα. .............................................................................................................................................. 93
Πίνακας 25 Εκτίμηση σφάλματος της άκαυτη έκτασης της προσομοιωμένης πυρκαγιάς του
Ραχώνα.. ............................................................................................................................................. 93
Πίνακας 26 Η εκτίμηση σφάλματος της προσομοίωσης της πυρκαγιάς της Νυφίδας. ................... 100
Πίνακας 27 Εκτίμηση σφάλματος της καμένης έκτασης της προσομοιωμένης πυρκαγιάς της
Νυφίδας. ........................................................................................................................................... 100
Πίνακας 28 Εκτίμηση σφάλματος της άκαυτης έκτασης της προσομοιωμένης πυρκαγιάς της
Νυφίδας. ........................................................................................................................................... 100
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 7

6. Εισαγωγή
1. Εισαγωγή
1.1 Δασικές πυρκαγιές και Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μια σημαντική συνιστώσα διαφόρων τύπων οικοσυστημάτων που
εκτείνονται σε διάφορα γεωγραφικά πλάτη και μήκη, όπως τα βόρεια οικοσυστήματα, εύκρατα
δάση, μεσογειακά οικοσυστήματα, λιβάδια και σαβάνες, οικοσυστήματα σε ξηρά και ημίξηρα
κλίματα, τροπικές και εξωτικές φυτείες και άλλα. Οι δασικές πυρκαγιές δρουν με μοναδικό τρόπο
σε κάθε τύπο οικοσυστήματος και αποτελούν την κύρια αιτία υποβάθμιση του από την καταστροφή
της φυτοκάλυψης, την αύξηση των θρεπτικών στοιχείων, αλλά και την απώλεια εδάφους από τη
διάβρωση και την απόπλυση (Chandler et al. 1983). Συχνά αποτελούν ένα ισχυρό διαχειριστικό
εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιείται βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα για την τροποποίηση του
τοπίου, την αλλαγή των χρήσεων γης και τη διαχείριση των οικοσυστημάτων (Salvador and Pons
1995, Pereira et al. 1997).
Σε περιοχές, οι οποίες ανήκουν στο μεσογειακό τύπο κλίματος με θερμά και ξηρά καλοκαίρια, όπως
είναι η Ελλάδα, οι δασικές πυρκαγιές, τείνουν να αποτελέσουν μία από τις μεγαλύτερες αιτίες
υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος Η μεσογειακή λεκάνη καλύπτεται από παραγωγικά και
μη παραγωγικά δάση, θαμνότοπους, βοσκότοπους και χαμηλής βλάστησης οικοσυστήματα. Τα
δάση και οι θαμνότοποι, ειδικότερα αυτά τα οποία αναπτύσσονται σε χαμηλές υψομετρικές ζώνες,
στις οποίες το κλίμα χαρακτηρίζεται ως τυπικό μεσογειακό, είναι πολύ καλά προσαρμοσμένα σε
ακραίες κλιματικές συνθήκες, όπως είναι η ξηρασία. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μεσογειακού
τύπου βλάστησης, τα οποία έχουν σχηματιστεί ως αποτέλεσμα μακρών μηχανισμών προσαρμογής
σε τέτοιες συνθήκες (π.χ. πυρόφιλα οικοσυστήματα, εύφλεκτοι τύποι βλάστησης) σε συνδυασμό με
κάποια από τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος, δηλαδή ισχυρούς άνεμους και
παρατεταμένα ξηρά καλοκαίρια, ευνοούν την έναρξη και διάδοση των δασικών πυρκαγιών.
Επομένως οι δασικές πυρκαγιές στο μεσογειακό χώρο αποτελούν μια κύρια οικολογική διεργασία,
η οποία συμβάλλει στη διαμόρφωση της οικολογίας, αφού επηρεάζουν το φυσικοχημικό
περιβάλλον, ενεργούν ως ρυθμιστής της συσσώρευσης της βιομάζας, προσδιορίζουν τη δομή και
διάταξη των βιοτόπων, ρυθμίζουν τη βιοποικιλότητα και τις διαδικασίες των οικοσυστημάτων, το
βαθμό διάβρωσης και τέλος επηρεάζουν την αισθητική του τοπίου, (Κούτσιας και Καρτέρης 1999,
Κούτσιας κ.α. 2001).
Η επίδραση των δασικών πυρκαγιών στη δυναμική των φυσικών οικοσυστημάτων μπορεί να είναι
θετική ή αρνητική ανάλογα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της πυρκαγιάς όπως για παράδειγμα η
ένταση, ο τύπος, η συχνότητα εμφάνισης της. Όμως, ο υψηλός αριθμός των δασικών πυρκαγιών
που εκδηλώνονται κάθε χρόνο και συχνά στις ίδιες περιοχές με εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα
καμένων εκτάσεων αποτελεί μια πραγματική απειλή για τα φυσικά οικοσυστήματα.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 8

7. Εισαγωγή
Οι οικολογικές, οικονομικές, κοινωνικές, ατμοσφαιρικές και κλιματικές συνέπειες που σχετίζονται
με τις δασικές πυρκαγιές δεν αναδεικνύουν μόνο τη σημαντικότητα του προβλήματος, αλλά
επιβάλλουν το σχεδιασμό και την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος με
στόχο την πρόληψη, την έγκαιρη επέμβαση και καταστολή. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να
βασίζεται στην εκ των προτέρων γνώση των πιθανών περιοχών εκδήλωσης πυρκαγιών, καθώς και
στη γνώση της συμπεριφοράς της φωτιάς. Η επίτευξη αυτού του στόχου προϋποθέτει την σε βάθος
γνώση των παραμέτρων που επηρεάζουν την έναρξη και διάδοση των πυρκαγιών και συνεπώς
διαμορφώνουν το βαθμό επικινδυνότητάς τους. Η εκδήλωση και διάδοση των πυρκαγιών συνιστά
ένα πολυσύνθετο χωρικό φαινόμενο, το οποίο επηρεάζεται από ένα πλήθος περιβαλλοντικών,
ανθρωπογενών και χωρικών παραγόντων. Επομένως η αποτελεσματική διαχείριση τους απαιτεί την
κατανόηση των λειτουργιών του κάθε παράγοντα ξεχωριστά, καθώς και των αλληλεπιδράσεων και
αλληλοσυσχετισμών τους.
Τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ), ως ένα σύγχρονο εργαλείο διαχείρισης και
επεξεργασίας χωρικών γεωγραφικών δεδομένων, βοηθούν αποτελεσματικά στη σωστή
αντιμετώπιση του φαινομένου. Για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών απαιτείται ένα
καλοσχεδιασμένο σύστημα υποστήριξης αποφάσεων με γνώση των περιβαλλοντικών και
κοινωνικοοικονομικών παραγόντων του χώρου, καθώς επίσης και των αλληλεπιδράσεων τους. Η
μοντελοποίηση αυτών με τη χρήση γεωγραφικών πολυμεταβλητών χωρικών αναλύσεων, η οποία
βασίζεται σε ιστορικά στατιστικά δεδομένα εμφάνισης των πυρκαγιών, έχει αποδειχθεί ότι μπορεί
να συνεισφέρει στη δημιουργία ζωνών υψηλού κινδύνου εμφάνισης πυρκαγιών (Chou et al. 1990).
Η γνώση των περιοχών υψηλού κινδύνου θα προσανατολίσει τους αρμόδιους φορείς προς τη σωστή
κατεύθυνση εφαρμογής προγραμμάτων πυροπροστασίας. Τέτοια προγράμματα πρέπει να
εφαρμόζονται τόσο στο χώρο, όσο και στο σωστό χρόνο κυρίως στις ζώνες υψηλού κινδύνου με
στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους και τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητά τους.
Η μεθοδολογία, επεξεργασία και τα αποτελέσματα που προκύπτουν παρουσιάζουν ιδιαίτερο
ερευνητικό και επιχειρησιακό ενδιαφέρον και στοχεύουν στην ορθολογική αντιμετώπιση των
δασικών πυρκαγιών. Επομένως τα ΣΓΠ αποτελούν το σύγχρονο εργαλείο για την πρόβλεψη,
παρακολούθηση, χαρτογράφηση, ανάλυση των εναλλακτικών στρατηγικών αντιμετώπισής των
δασικών πυρκαγιών με τελικό σκοπό την αποδοτικότερη διαχείρισή τους.
Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και οι αρμόδιοι φορείς (Δασική Υπηρεσία
Πυροσβεστική, Αστυνομία, Λιμενικό, Στρατός, Πολεμική Αεροπορία, Εθελοντικές Οργανώσεις)
καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες και αναπτύσσουν προγράμματα για την ελαχιστοποίηση του
προβλήματος των δασικών πυρκαγιών. Τέτοια όμως προγράμματα για να έχουν επιτυχία πρέπει να
υποστηρίζουν τη διαχείριση, επεξεργασία, χωρική ανάλυση, χαρτογραφική μοντελοποίηση και
απεικόνιση των πολύπλοκων περιβαλλοντικών δεδομένων.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 9

8. Εισαγωγή
Ο αντιπυρικός λοιπόν σχεδιασμός απαιτεί τη διαχείριση ενός μεγάλου όγκου δεδομένων και
πληροφοριών τα οποία μεταβάλλονται συνεχώς στο χώρο και το χρόνο. Θα πρέπει να καθίσταται
γρήγορη και ρεαλιστική η παροχή βοήθειας, τόσο σε προληπτικό αντιπυρικό σχεδιασμό, όσο και σε
πραγματικές επιχειρήσεις καταστολής.
Επομένως ο αντιπυρικός σχεδιασμός θα πρέπει να βασίζεται αφενός μεν στην πληρότητα και
ακρίβεια συλλογής των αναγκαίων δεδομένων, αφετέρου δε στην ορθή υλοποίηση των απαραίτη-
των ενεργειών κατά τις τρεις κύριες φάσεις που χαρακτηρίζουν τη διαχείριση των πυρκαγιών,
δηλαδή πριν από την έναρξη της πυρκαγιάς, κατά τη διάρκεια αυτής και μετά την κατάσβεση. Η
σωστή αντιμετώπιση του προβλήματος κινείται σε δύο βασικούς άξονες: τη λήψη μέτρων
πρόληψης και τη λήψη μέτρων έγκαιρης επέμβασης και καταστολής (Καλαμποκίδης 2004)
Κατά την πρόληψη, τα ΣΓΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον εντοπισμό των επικίνδυνων
περιοχών και στη δημιουργία χαρτών επικινδυνότητας, έτσι ώστε τα μέτρα προφύλαξης να
εντατικοποιηθούν σε συγκεκριμένες περιοχές. Επίσης, με τη βοήθεια των ΣΓΠ είναι δυνατή η
χωροθέτηση πυροφυλακίων, τόσο επανδρωμένων, όσο και αυτόματων. Κατά την καταστολή, τα
ΣΓΠ βοηθούν στο συντονισμό των δυνάμεων πυρόσβεσης, παρέχουν στοιχεία (π.χ. μετεωρολογικά)
σε πραγματικό χρόνο και χρησιμοποιώντας βάσεις δεδομένων, που έχουν πληροφορίες για την
καύσιμη ύλη, τις κλιματικές συνθήκες και την τοπογραφία, μπορούν να υπολογίσουν την εξέλιξη
της πυρκαγιάς με διάφορα μοντέλα διάδοσής της.
1.2 Το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μέρος της οικολογίας των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας
μας και είναι φαινόμενο σύνθετο που ακολουθεί τους νόμους της φύσης. Η πλήρης εξάλειψη των
δασικών πυρκαγιών είναι αδύνατη, έστω και αν υπήρχε ο πιο τέλειος αντιπυρικός σχεδιασμός. Οι
δασικές πυρκαγιές, με τη δημιουργία τοπίων καταστροφής επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη
ψυχολογία και έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες, γιατί συμβάλλουν στη
σταδιακή ερημοποίηση των πληγέντων περιοχών. Έχει διαπιστωθεί ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορεί
να συμβάλλουν θετικά στη φυσική ανανέωση και αύξηση της βιοποικιλότητας των δασικών
οικοσυστημάτων και αρνητικά, προκαλώντας την πλήρη υποβάθμισή τους, όταν είναι
επαναλαμβανόμενες σε μικρά σχετικά χρονικά διαστήματα οδηγώντας σύντομα στην υποβάθμιση
της παραγωγικής ικανότητας του τόπου, με τελική κατάληξη την ερημοποίηση.
Την τελευταία δεκαετία (2001-2011) σύμφωνα με τα στοιχεία του Πυροσβεστικού Σώματος η
καμένη έκταση ήταν 4.935.588,6 στρέμματα με το 49% να είναι δάσος ή δασική έκταση,(Πίνακας 2
& Σχήμα 1), ενώ μόνο για το 2011 είχαμε 11.354 εκδηλωθείσες δασικές – αγροτικές πυρκαγιές (31
πυρκαγιές ημερησίως) με 3.49621,5 καμένα στρέμματα. (Πίνακας 1) και με νομούς όπως για
παράδειγμα η Ηλεία που πληγήκαν στις καταστρεπτικές δασικές πυρκαγιές του 2007 να συνεχίζουν
να εμφανίζουν υψηλό αριθμό πυρκαγιών (Σχήμα 2).
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 10

9. Εισαγωγή
Η ανάλυση των αιτιών που προκαλούν τις πυρκαγιές αποτελεί το βασικό βήμα στην καταπολέμηση
τους, επειδή με την ανάλυση επισημαίνονται οι πρωτογενείς παράγοντες και έτσι είναι δυνατό να
ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα άρσης των αιτιών των πυρκαγιών. Από τα στοιχεία για το έτος 2011
φαίνεται ότι η πλειοψηφία των πυρκαγιών προκαλείται κυρίως από ανθρώπινες δραστηριότητες με
μόλις το 0,22% των πυρκαγιών να οφείλεται σε φυσικά αίτια (Πινάκας 5).
Σημαντικό είναι και το οικονομικό κομμάτι της πυρόσβεσης, αφού πρόκειται για σημαντικές
δημόσιες επενδύσεις, με μεγάλα κόστη, τόσο σε προσωπικό,( εργατοώρες, εκτός έδρας μετακίνηση
κτλ) όσο και σε μέσα (κόστος αγοράς, ενοικίασης, συντήρησης, επισκευής κτλ). Ενδεικτικά
αναφέρουμε ότι για το Νομό Λέσβου την αντιπυρική περίοδο του 2011 ενεπλάκησαν στην
πυρόσβεση 1.214 άτομα και 35 εναέρια μέσα1 (Πίνακας 3&4), ενώ σε πανελλαδική κλίμακα μόνο
για τη μίσθωση πέντε ελικοπτέρων μεσαίου τύπου (MI-8MTV-1) διατέθηκαν 3.970.000 ευρώ2.
Ένα εξελιγμένο λοιπόν σύστημα, που θα βασίζεται στην εκ των προτέρων γνώση των πιθανών
περιοχών εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών, καθώς και στη γνώση της συμπεριφοράς της φωτιάς,
θεωρείται μεγάλο διαχειριστικό πλεονέκτημα στην καταπολέμηση των πυρκαγιών.
Αγροτικές - Δασικές Πυρκαγιές για
το έτος 2011 11.354
Κατά μέσο όρο ημερησίως 31
Σύνολο Ζημιών (σε στρέμματα) 349.621,50
Πίνακας 1 Αγροτικές & Δασικές πυρκαγιές για το έτος 2011, καθώς και το σύνολο της καμένης έκτασης.
Καμένες εκτάσεις κατά τα έτη 2001-2011
Δάση
Δασικές Εκτάσεις
Άλση
12,44% 0,44%
19,51% Χορτολιβαδικές
20,31% Εκτάσεις
Καλάμια - Βάλτοι
1,93% Γεωργικές
29,85% Εκτάσεις
0,03%
15,48%
Υπολείμματα
Καλλιεργιών
Σκουπιδότοποι
Σχήμα 1 Ποσοστό της καμένης έκτασης ανά είδος επιφάνειας κατά την τελευταία δεκαετία στην Ελληνική Επικράτεια..
1
Στη νήσο Λέσβου εδρεύει σε μόνιμη βάση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες Κλιμάκιο της 359 Μ.Α.Δ.Ε.Υ με δύο αεροσκάφη τύπου
PZL. Το σύνολο των ατόμων και των μέσων νοείται ως το πόσες φορές κλήθηκαν να εμπλακούν στη δασοπυρόσβεση.
2
http://et.diavgeia.gov.gr/f/yptp/ada/4ΑΜΦΙ-4ΤΗ τελευταία επίσκεψη 10 Απρ 2012
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 11

10. Εισαγωγή
Σχήμα 2 Αριθμός αγροτοδασικών πυρκαγιών ανά Νομό για το έτος 2011.
ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ
ΚΑΜΕΝΗ ΕΚΤΑΣΗ (σε στρέμματα)
Αριθμός Δασικές Χορτολιβαδικές Υπολείμματα ΣΥΝΟΛΟ σε
Δάση Άλση Καλάμια - Βάλτοι Γεωργικές Εκτάσεις Σκουπιδότοποι
Πυρκαγιών Εκτάσεις Εκτάσεις Καλλιεργιών στρέμματα
2011 11.354,0 62.883,9 96.870,0 28,7 83.523,9 8.145,4 50.461,1 47.216,9 491,6 349.621,5
2010 8.389,0 16.775,6 44.470,1 43,0 39.604,8 5.846,8 29.680,3 15.301,0 581,8 152.303,4
2009 8.314,0 61.703,8 149.198,4 87,5 119.657,6 14.806,1 59.864,4 40.010,8 5.418,7 450.747,3
2008 12.044,0 105.044,1 119.281,4 137,8 48.019,8 8.405,5 49.382,4 55.262,4 1.461,5 386.994,9
2007 11.895,0 651.131,2 833.045,4 644,3 280.354,7 29.785,3 660.339,2 167.500,0 1.133,4 2.623.933,5
2006 9.012,0 7.937,2 49.388,9 59,4 20.516,3 3.550,1 56.350,0 14.984,3 1.043,4 153.829,6
2005 9.828,0 12.640,2 26.632,3 37,5 15.753,0 3.237,3 14.810,9 14.405,3 1.217,8 88.734,3
2004 10.819,0 11.729,0 32.664,4 75,3 33.885,6 4.332,3 13.319,8 36.564,0 2.010,4 134.580,8
2003 9.547,0 4.906,2 22.105,2 164,8 25.428,3 1.993,3 14.537,9 14.669,6 961,6 84.766,9
2002 8.854,0 2.952,0 16.766,2 55,2 13.993,9 5.416,5 14.021,9 26.538,1 2.078,4 81.822,2
2001 15.303,0 25.215,5 83.046,2 384,4 83.127,0 9.863,7 39.745,3 181.598,1 5.274,0 428.254,2
Γενικό Σύνολο 115.359,0 962.918,7 1.473.468,5 1.717,9 763.864,9 95.382,3 1.002.513,2 614.050,5 21.672,6 4.935.588,6
Πίνακας 2 Καμένες εκτάσεις σε στρέμματα για τα έτη 2001-2011.
Κατάσταση Μέσων 'Ετους 2011
Σύνολο
Πυρ/κα Οχήματα Βυτιο- Μηχανή- Ελικό- Α/Φ (πόσες φορές
Α/Φ CL415 Α/Φ CL215 Α/Φ PZL
οχήματα ΟΤΑ φόρα ματα πτερα GRUMAN χρησιμοποιήθηκε
το μέσο)
Λέσβος 343 11 10 6 2 4 1 22 0 399
Πίνακας 3 Αριθμός μέσων που χρησιμοποιήθηκαν στη Νομό Λέσβου κατά την αντιπυρική περίοδο του 2011.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 12

11. Εισαγωγή
Κατάσταση Προσωπικού Έτους 2011
Σύνολο
(πόσες φορές
Πυρ/κοί Πεζοπόρα Εθελο- Άλλες
Στρατός χρησιμοποιήθηκε
Υπάλληλοι Τμήματα ντές Δυνάμεις
το ανθρώπινο
δυναμικό)
Λέσβος 798 199 104 36 77 1214
Πίνακας 4 Ανθρώπινο δυναμικό που χρησιμοποιήθηκε κατά την αντιπυρική περίοδο του 2011 στο Νομό Λέσβου.
Αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών κατά το έτος 2011
Αιτίες πυρκαγιάς Αριθμός Συμβάντων Ποσοστό
ΑΓΝΩΣΤΗ 17545 72,72%
ΑΜ ΕΛΕΙΑ 418 1,73%
ΑΠΟΚΡΥΨΗ ΕΓΚΛΗΜ ΑΤΟΣ 2 0,01%
ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ 4 0,02%
ΑΥΤΑΝΑΦΛΕΞΗ - ΑΙΘΑΛΗ 630 2,61%
ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜ ΕΝΩΝ
21 0,09%
ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΙΣ
ΒΕΓΓΑΛΙΚΑ - ΠΥΡΟΤΕΧΝΗΜ ΑΤΑ 16 0,07%
ΒΛΑΒΕΣ - ΓΕΝΙΚΑ 31 0,13%
ΒΟΛΗ ΣΤΡΑΤΟΥ 10 0,04%
ΒΡΑΧΥΚΥΚΛΩΜ Α 665 2,76%
ΓΥΜ ΝΕΣ ΦΛΟΓΕΣ 1089 4,51%
ΔΙΑΚΟΠΗ ΡΕΥΜ ΑΤΟΣ
3 0,01%
ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΑ
ΔΙΑΦΥΓΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ 23 0,10%
ΕΓΚΛΩΒΙΣΜ ΟΣ ΑΝΘΡΩΠΩΝ 5 0,02%
ΕΓΚΛΩΒΙΣΜ ΟΣ ΑΠΟ ΚΑΙΡΙΚΑ
1 0,00%
ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΑ
ΕΓΚΛΩΒΙΣΜ ΟΙ ΖΩΩΝ 7 0,03%
ΕΚΔΡΟΜ ΕΙΣ-KYNHΓΟΙ 1 0,00%
EKPHΞΗ-ΑΝΑΦΛΕΞΗ ΑΕΡΙΩΝ
68 0,28%
ΑΤΜ ΩΝ,ΥΓΡΩΝ ΚΑΥΣ.
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΙΔΙΟΤΕΛΗΣ 10 0,04%
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΚΟΒΟΥΛΟΣ 238 0,99%
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΥΡΟΜ ΑΝΟΥΣ 2 0,01%
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΨΥΧΟΠΑΘΟΥΣ 2 0,01%
ΕΡΓΑΖΟΜ ΕΝΟΙ ΣΤΟ ΥΠΑΙΘΡΟ 10 0,04%
ΗΛΕΚΤΡΙΣΜ ΟΣ 105 0,44%
ΚΑΥΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜ Μ ΑΤΩΝ 479 1,99%
ΚΑΥΣΗ ΥΠΟΛΕΙΜ Μ ΑΤΩΝ
310 1,28%
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ
ΠΟΛΕΜ ΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
10 0,04%
ΤΡΟΜ ΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
ΠΥΡΑΚΤΩΜ ΕΝΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ 607 2,52%
ΣΠΙΝΘΙΡΕΣ 163 0,68%
ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜ ΑΤΑ 97 0,40%
ΥΓΡΑ ΚΑΥΣΙΜ Α 20 0,08%
ΥΠΕΡΦΟΡΤΩΣΗ -ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΑ 1 0,00%
ΥΠΕΡΧΕΙΛΙΣΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ 4 0,02%
ΥΠΟΛΕΙΜ Μ ΑΤΑ ΚΑΙΙΝΙΣΜ ΑΤΟΣ 1478 6,13%
ΦΥΣΙΚΑ & ΧΗΜ ΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜ ΕΝΑ 53 0,22%
ΣΥΝΟΛΑ 24128
Πίνακας 5 Αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών στην Ελλάδα το έτος 2011.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 13

12. Εισαγωγή
1.3 Σκοπός της εργασίας
Το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα, είναι πολύ σημαντικό και συνεχώς
επιδεινούμενο (European Commission 2002). Οι πυρκαγιές είναι ο βασικότερος παράγοντας
υποβάθμισης και καταστροφής των Ελληνικών δασών και αποτελούν ιδιαίτερη πρόκληση για την
προστασία των δασικών οικοσυστημάτων, ακόμη και στις πλέον ανεπτυγμένες τεχνολογικά χώρες,
αφενός λόγω της πολυπλοκότητας των διαφόρων παραμέτρων που επιδρούν στην εξάπλωσή τους,
και αφετέρου λόγω του μεγέθους και της έντασής τους (Alexander 2000).
Ένα κρίσιμο ζήτημα που συνδέεται με τον επιτυχή σχεδιασμό και διαχείριση των πυρκαγιών είναι η
διαθεσιμότητα κατάλληλων χωρικών δεδομένων. Η έλλειψη αυτών, επηρεάζει σημαντικά τις
δράσεις για την προστασία και την αποκατάσταση των πυρόπληκτων φυσικών οικοσυστημάτων.
Από την άλλη πλευρά, τα κατάλληλα περιγραφικά και χωρικά δεδομένα παρελθόντων πυρκαγιών
μπορεί να συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση και επεξήγηση των αιτιών έναρξης και
εξάπλωσης της πυρκαγιάς. Ένα σύστημα λήψης αποφάσεων ικανό να υποστηρίζει τη διαχείριση
των δασικών πυρκαγιών προϋποθέτει μια πλήρη, λεπτομερή και ακριβή βάση δεδομένων των
καμένων επιφανειών.
Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η αξιολόγηση της εφαρμογής που ανέπτυξε το Εργαστήριο
Γεωγραφίας Φυσικών Καταστροφών, στα πλαίσια της υπολογιστικής πλατφόρμας νέφους του
Venus-C και περιλαμβάνει σύστημα πρόβλεψης δασικών πυρκαγιών. Προκειμένου λοιπόν αυτό να
καταστεί και επιχειρησιακά αξιόπιστο, επιχειρείται η αξιολόγησή του, τόσο για τη λήψη πρόσθετων
μέτρων και μέσων πρόληψης και ετοιμότητας από τους φορείς που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση
των δασικών πυρκαγιών, όσο και για την αντιμετώπιση των δασικών συμβάντων. Επίσης
επιχειρείται η προσομοίωση συγκεκριμένων συμβάντων δασικών πυρκαγιών που έλαβαν χώρα στη
Λέσβο με γνώμονα την πληρέστερη εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, ώστε τελικά η χρήση
αυτής της εφαρμογής να αποτελέσει ένα επιπλέον εξειδικευμένο εργαλείο στη προσπάθεια της
προστασίας του δασικού μας πλούτου.
Επομένως όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό με την επεξεργασία και την ανάλυση των απαραίτητων
δεδομένων, μπορεί να σχεδιαστεί, να οργανωθεί και να συντονιστεί η διαδικασία επέμβασης σε
περίπτωση εκδήλωσης μίας δασικής πυρκαγιάς, με στόχο την προστασία των ανθρώπινων ζωών,
την ελαχιστοποίηση των συνεπειών της πυρκαγιάς, τη γρήγορη κατάσβεσή της, τη διευκόλυνση της
πρόσβασης σε οχήματα άμεσης επέμβασης και τη διαφύλαξη προστατευόμενων περιοχών. Σήμερα
πλέον η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και των δικτύων σε συνδυασμό με τις ολοένα
αυξανόμενες ανάγκες διάχυσης και επεξεργασίας της πληροφορίας στην καθημερινή ζωή,
καθιστούν επιτακτική την αυξημένη χρήση συστημάτων που λειτουργούν σε πραγματικό χρόνο
μέσω διαδικτύου.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 14

13. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
2. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
2.1 Παράγοντες που επιδρούν στις δασικές πυρκαγιές
Η πυρκαγιά ως δυναμικό φαινόμενο (δηλαδή η έναρξη και εξάπλωση της ) εξαρτάται από
πολύπλοκους και αλληλένδετους παράγοντες, όπως είναι το κλίμα, η τοπογραφική διαμόρφωση, οι
χρήσεις γης, οι ανθρώπινες επιπτώσεις, το ιστορικό των πυρκαγιών της περιοχής, η εδαφοκάλυψη,
η δομή των δασών, τα χαρακτηριστικά της καύσιμης ύλης και τα συστήματα διαχείρισης
πυρκαγιών (Kalabokidis et al. 2002)
Είναι γεγονός ότι σε περιβάλλον με παρόμοιο ανάγλυφο και καιρικές συνθήκες, ο καθοριστικός
παράγοντας που καθορίζει την έναρξη και εξάπλωση, το μέγεθος, τη διάρκεια, μιας δασικής
πυρκαγιάς, είναι το είδος, η πυκνότητα, η κατανομή και η ευφλεκτικότητα της βλάστησης.
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της καύσιμης ύλης είναι το φορτίο της καύσιμης ύλης, το βάθος,
ο λόγος επιφάνεια προς όγκο, η περιεχόμενη υγρασία. Ο μέσος όρος των συνθηκών της καύσιμης
ύλης, που ονομάζεται και ως πρότυπο καύσιμο, χρησιμοποιείται συνήθως για να περιγράψει τα
φυσικά χαρακτηριστικά “των καυσίμων” σε μια περιοχή. Τα πιο διαδεδομένα είναι τα δεκατρία
μοντέλα καύσιμης ύλης (ΜΚΥ) που αναπτύχθηκαν στην Αμερική για το Σύστημα Πρόβλεψης
Συμπεριφοράς Πυρκαγιάς BEHAVE (Anderson 1982, Burgan and Rothermel 1984, Andrews 1986),
όπου η ταξινόμηση της βλάστησης βασίστηκε σε επιτόπια μέτρηση της καύσιμης ύλης. Στη
συνέχεια αναπτύχθηκαν άλλα σαράντα (40) ΜΚΥ, με επιπλέον παραμέτρους από τα αρχικά
μοντέλα, για χρήση τους στο Εθνικό Σύστημα Εκτίμησης Κινδύνου Πυρκαγιών της Αμερικής
(Scott and Burgan 2005).(Πίνακας 6, Πίνακας 7)
Η μοντελοποίηση της καύσιμης ύλης είναι μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί
λεπτομερή ταξινόμηση της καύσιμης ύλης και μέτρηση των διαφόρων φυσικοχημικών ιδιοτήτων
που τη χαρακτηρίζουν στο πεδίο, ποσοτική εκτίμηση και μεθοδικότητα προκειμένου να μελετηθεί
σε βάθος (Keane et al. 2001).
Το στοιχείο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου, όπου η
καύσιμη ύλη εκπροσωπείται κυρίως από θαμνώδες βλάστηση (maquis μακκία), αλλά και από
έντονη ετερογένεια, τόσο ως προς τα άλλα είδη βλάστησης, όσο και προς το ανάγλυφο.
Τα είδη της μεσογειακής βλάστησης χαρακτηρίζονται ως πυρόφυτα λόγω των μηχανισμών αντοχής
που διαθέτουν απέναντι στη φωτιά, αλλά και της ταχύτητας φυσικής αναγέννησης τους μετά από
αυτή. Παρόλα αυτά είναι και τα πιο εύφλεκτα από κάθε άλλο τύπο βλάστησης, λόγω της χαμηλής
περιεκτικότητας τους σε υγρασία και της παρουσίας πτητικών ελαίων στα περισσότερα είδη.
Κάποιες από τις παραμέτρους της πυρκαγιάς, που συχνά υπολογίζονται αξιοποιώντας τα μοντέλα
καύσιμης ύλης σε λογισμικά προσομοίωσης συμπεριφοράς πυρκαγιών είναι η ταχύτητα διάδοσης, η
θερμική ένταση του μετώπου, το μήκος της φλόγας, η έκταση, η περίμετρος της πυρκαγιάς μετά
από 30 λεπτά από την εκδήλωση της, καθώς και η μέγιστη δυνατή απόσταση μεταφοράς καυτρών
από το μέτωπο της πιθανολογούμενης πυρκαγιάς.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 15

14. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Η γνώση λοιπόν των παραμέτρων πριν και κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς συμβάλλει, τόσο στην
αντιμετώπιση των δυσκολιών ελέγχου της πυρκαγιάς (κατασκευή αντιπυρικής γραμμής, αποστολή
ή όχι συνεργείων στο μέτωπο, απαιτήσεις σε προσωπικό και εξοπλισμό, νέες εστίες, ασφάλεια),
όσο και στην εκτίμηση των μετέπειτα συνεπειών στο οικοσύστημα (Καλαμποκίδης 2004).
Μ.Κ.Υ Περιγραφή
1 Short grasses Ποολίβαδα
2 Timber (grass and understory) ∆ασολίβαδα
3 Tall grass Λιβάδια (υψηλή βλάστηση)
4 Chaparral Θαµνώνες (αείφυλλα - σκληρόφυλλα)
5 Brush Θαµνολίβαδα (φυλλοβόλα)
6 Dormant brush, hardwood slash Θαµνότοποι (ξηροφυτικοί)
7 Southern rough Θαµνότοποι (µερικώς δασοσκεπείς)
8 Closed timber litter Κλειστά δάση (ξηροτάπητας)
9 Hardwood litter Φυλλοβόλα δάση (ξηροτάπητας)
10 Timber (litter and understory) Σύµπυκνα δάση (ξηροτάπητας και υπόροφος)
11 Light logging slash Υπολείµµατα υλοτοµιών (µικρή ποσότητα)
12 Medium logging slash Υπολείµµατα υλοτοµιών (µέτρια ποσότητα)
13 Heavy logging slash Υπολείµµατα υλοτοµιών (µεγάλη ποσότητα
Πίνακας 6 Τα μοντέλα καύσιμης ύλης που αναπτύχθηκαν για το σύστημα πρόβλεψης συμπεριφοράς πυρκαγιάς BEHAVΕ.
Αριθμός μοντέλου
Μ.Κ.Υ. καύσιμης ύλης Περιγραφή
NB1,NB2,NB3, Υλικά που δεν
NB8,NB9 90-99 Non-burnable επιδέχονται καύση
GR1,GR2,GR3,G
R4,GR5,GR6,GR
7,GR8,GR9 101-109 Grass Ποολίβαδα
Θαµνολίβαδα
GS1,GS2,GS3, (τουλάχιστον 50%
GS4 120-139 Grass-Shrub κάλυψη θάµνων)
SH1,SH2,SH3,S
H4,SH5,SH6,SH
7,SH8,SH9 140-159 Shrub Θαµνότοποι
Σύµπυκνα δάση
TU1,TU2,TU3,T (ξηροτάπητας και
U4,TU5 160-179 Timber-understory υπόροφος)
TL1,TL2,TL3,
TL4,TL5,TL6, Κλειστά δάση
TL7,TL8,TL9 180-199 Timber-Litter (ξηροτάπητας)
SB1,SB2,SB3,
SB4 200-219 Slash – Blowdown Υπολείµµατα υλοτοµιών
Πίνακας 7 Τα πρότυπα Μ.Κ.Υ. που αναπτύχθηκαν χρησιμοποιώντας το μοντέλο διάδοσης πυρκαγιάς του Rothermel (Scott and
Burgan,2005.
Ως ταχύτητα διάδοσης (rale of spread) ορίζεται η ταχύτητα με την οποία η πυρκαγιά διαδίδεται
μέσω της επιφανειακής καύσιμης ύλης και υπολογίζεται σε μέτρα ανά λεπτό (m/min). Μεγαλύτερη
ταχύτητα διάδοσης (ROSmax) έχουμε μπροστά, στο μέτωπο της πυρκαγιάς, ενώ πλάγια ή προς τα
πίσω η ταχύτητα είναι μειωμένη (Pyne et al. 1996). Το μήκος της φλόγας (flame length) μίας
επιφανειακής πυρκαγιάς υπολογίζεται κατά μήκος του άξονα της φλόγας στο μέτωπο της πυρκαγιάς
και αποτελεί δείκτη της έντασης της φωτιάς (Σχήμα 3).
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 16

15. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Σχήμα 3 Μήκος φλόγας (Andrews 1986)
Η ένταση της φωτιάς (fire intensity) αφορά το ρυθμό με τον οποίο εκλύεται θερμική ενέργεια και
υπολογίζεται σε μονάδες θερμότητας (calories) ή ισχύος (watts). Η θερμική ένταση του μετώπου
(fireline intensity) είναι το πιο κοινό και πιο χρήσιμο μέγεθος μέτρησης της έντασης μίας πυρκαγιάς
και μετριέται σε kw/m. Εξαρτάται από την εκλυόμενη θερμότητα ανά μονάδα επιφάνειας και την
ταχύτητα διάδοσης της φωτιάς και είναι ισοδύναμη με την θερμότητα που εκλύεται από μία μονάδα
μήκους του μετώπου στη μονάδα του χρόνου (Chandler et al. 1983). Η θερμική ένταση όπως και το
μήκος της φλόγας συνδέονται με τη θερμότητα που νοιώθει κάποιος, ο οποίος στέκεται δίπλα στις
φλόγες. Έτσι, έχει προκύψει ένας πίνακας (Pyne et al. 1996) που αντιστοιχεί τις τιμές του μήκους
της φλόγας και της θερμικής έντασης του μετώπου, με ενέργειες καταστολής μιας πυρκαγιάς
(Πίνακας 8).
Θερμική
Μήκος
ένταση
Φλόγας Τρόποι Καταστολής
μετώπου
(m)
(kW/m)
Η πυρκαγιά μπορεί να αντιμετωπιστεί με άμεση επέμβαση, κατά μέτωπο ή
<1 <350
πλευρικά, χρησιμοποιώντας ανθρώπινο δυναμικό με εργαλεία
Η πυρκαγιά είναι αρκετά έντονη για άμεση επέμβαση από ανθρώπινο
350-
1-2 συνεργείο. Εξοπλισμός όπως μηχανήματα και οχήματα μπορεί να είναι
1750
αποτελεσματικά
Ισχυρής έντασης πυρκαγιά με πιθανά προβλήματα κατά την προσπάθεια
ελέγχου, όπως μεταφορά στην κόμη των δένδρων, αναζωπυρώσεις κλπ. Οι
1750-
2-3 άμεσες μέθοδοι θεωρούνται εδώ αναποτελεσματικές και πρέπει να
3500
ληφθούν έμμεσα μέτρα καταστολής και χρήση εναέριων μέσων, όπως
αεροσκάφη
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 17

16. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Πρόκειται για πιθανές πυρκαγιές κόμης μεγάλης έντασης που δύσκολα
>3 >3500
τίθενται υπό έλεγχο
Πίνακας 8 Αντιστοίχιση των τιμών του μήκους της φλόγας και της θερμικής έντασης του μετώπου με ενέργειες καταστολής μίας
πυρκαγιάς.
Ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αξιολόγηση,
τόσο των στατικών και όσο και των δυναμικών παραγόντων του περιβάλλοντος της φωτιάς που
καθορίζουν την ευκολία ανάφλεξης, τη ταχύτητα διάδοσης, τη δυσκολία ελέγχου και τις επιπτώσεις
της πυρκαγιάς. Γενικά, διακρίνονται δύο κατηγορίες κινδύνου πυρκαγιάς ο στατικός κίνδυνος
(static risk) και ο δυναμικός κίνδυνος (dynamic risk) (Wotton 2009). Στον υπολογισμό του στατικού
κινδύνου λαμβάνονται υπόψιν παράγοντες που δεν μεταβάλλονται ή μεταβάλλονται με «αργό»
ρυθμό (πχ. βλάστηση, τοπογραφία, κοινωνικοοικονομικά δεδομένα). Το επίπεδο του κινδύνου για
κάθε σημείο του χώρου δε μεταβάλλεται, καθώς δε μεταβάλλονται οι παράγοντες από τους οποίους
αυτός υπολογίζεται.
Για τον υπολογισμό του δυναμικού κινδύνου λαμβάνονται υπόψη παράγοντες που μεταβάλλονται
συχνά (πχ. μετεωρολογικά δεδομένα, υγρασία της βλάστησης). Ο δυναμικός κίνδυνος φανερώνει
πόσο πιθανή είναι η εκδήλωση πυρκαγιάς σε ένα δεδομένο σημείο του χώρου για μία συγκεκριμένη
ημέρα ή ώρα λόγω των καιρικών συνθηκών και της επίδρασής τους στην περιεχόμενη υγρασία της
βλάστησης.
Η χαρτογράφηση των περιοχών όπου συνυπάρχουν η δασική βλάστηση με τους οικισμούς
(περιοχές μίξης δασών – οικισμών) είναι πολύ σημαντική για ένα αξιόπιστο σύστημα πρόληψης και
καταστολής δασικών πυρκαγιών διότι πολύ μεγάλο ποσοστό δασικών πυρκαγιών προκαλούνται
από ανθρώπινες δραστηριότητες και γιατί οι επιπτώσεις, από ένα περιστατικό δασικής πυρκαγιάς
κοντά σε οικισμούς, είναι πιθανότατα περισσότερο καταστρεπτικές σε ζωές και περιουσίες.
Γενικά ο κίνδυνος προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ ενός επικίνδυνου φυσικού παράγοντα
και μιας τρωτής κοινότητας. Η εξίσωση κίνδυνος (Risk) = επικινδυνότητα (Hazard) x τρωτότητα
(Vulnerability), μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να διαμορφώσει τη σχέση μεταξύ αυτών των
εννοιών. Αυτή η προσέγγιση εμπεριέχει θεμελιωδώς μια σημαντική σχέση μεταξύ φυσικού
περιβάλλοντος και ανθρώπων, και προσφέρει μια ολιστική αντίληψη στην εκτίμηση του κινδύνου
(Hardy 2005, Λέκκας 2000) Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της αξιολόγησης των φυσικών
κινδύνων με τη χρήση ΣΓΠ περιλαμβάνει τρεις συνιστώσες: την ενσωμάτωση δεδομένων, την
αξιολόγηση των κινδύνων, και τη λήψη αποφάσεων (Σχήμα 4). Το εννοιολογικό πλαίσιο αποτελεί
μια διεπιστημονική προσέγγιση της αξιολόγησης των φυσικών κινδύνων, καθώς και τα τρία
συστατικά του αποτελούν μια συνεχή ροή διεργασιών στη διαδικασία της εκτίμησης του κινδύνου.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 18

17. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Σχήμα 4 Μια προσέγγιση της αξιολόγησης των φυσικών κινδύνων με χρήση ΣΓΠ.
Οι τρεις βασικές συνιστώσες είναι:
 η ενσωμάτωση των δεδομένων, όπου μεγάλος όγκος δεδομένων και πληροφοριών σχετικά
με την επικινδυνότητα και τους κινδύνους συλλέγονται και συνδυάζονται,
 η αξιολόγηση της επικινδυνότητας και της τρωτότητας. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος της
εξάπλωσης μιας δασικής πυρκαγιά μπορεί να γίνει κατανοητός μόνο μέσα από τη μελέτη
της συμπεριφοράς της,
 ο πληθυσμός και οι ευαίσθητες δομές που πρέπει να εκκενωθούν, όταν πλησιάζει μια
δασική πυρκαγιά, προσδιορίζονται κατά την ανάλυση της τρωτότητας,
 η λήψη αποφάσεων μέσα από τη διαδικασία αξιολόγησης οδηγεί στη διαχείριση του
κινδύνου στην πράξη.
Μια τεκμηριωμένη απόφαση μπορεί να υλοποιηθεί μόνο από την κατανόηση των πολλαπλών
πτυχών του κινδύνου (Chen et al. 2003).
Τέλος αναφορικά με τη διάκριση του βαθμού επικινδυνότητας των δασικών πυρκαγιών (Fire
Danger) θα πρέπει να τονιστεί ότι αυτό συνίσταται από τον κίνδυνο έναρξης (Fire Risk) και από
τον κίνδυνο διάδοσης (Fire Hazard). Ο κίνδυνος έναρξης σχετίζεται κύρια με ανθρώπινες
δραστηριότητες και γενικά με μεγέθη που επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα από αυτές, καθώς και από
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 19

18. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
παράγοντες που δηλώνουν τη γενικότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Από την άλλη μεριά ο
κίνδυνος διάδοσης σχετίζεται άμεσα με τρεις ομάδες μεταβλητών, την καύσιμη ύλη, τη τοπογραφία
και τα μετεωρολογικά δεδομένα (Κούτσιας και Καρτέρης 1999).
2.2 Επιπτώσεις και επικινδυνότητα των δασικών πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές έχουν επιπτώσεις που κυμαίνονται χρονικά από την περίοδο εμφάνισης τους
μέχρι μερικές δεκαετίες μετέπειτα. Επηρεάζουν όχι μόνο το δάσος και τα δασικά οικοσυστήματα,
αλλά και τα παρακείμενα συστήματα (γεωργικά, αστικά, δίκτυα μεταφορών και ηλεκτροφόρων
καλωδίων κλπ.) και την κοινωνία των πολιτών (κάτοικοι ή μη) πολύπλευρα: ανθρώπινη ζωή και
υγεία, ευημερία, απασχόληση, οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες κλπ. Η φύση και η
διαθεσιμότητα των πληροφοριών των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών παρέχουν μία βάση για
την κατανόηση και ενσωμάτωση αυτών των πληροφοριών στις πολιτικές, τις αξιολογήσεις του
κινδύνου και τις πρακτικές διαχείρισης. Επομένως, θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση μία
λεπτομερής αξιολόγηση των επιπτώσεων, η οποία θα εξετάζει το σύνολο των σχετικών κατηγοριών
των επιπτώσεων, όπως απαριθμούνται στον Πίνακα 9.
Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι και τα μικροσωματίδια που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα κατά τη
διαδικασία της καύσης (και αργότερα για ορισμένους απ' αυτούς τους ρύπους), επηρεάζουν την
ποιότητα του αέρα και την ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα των πληθυσμών των προσήνεμων περιοχών.
Κατηγορίες επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών οικονομικές κοινωνικές περιβαλλοντικές
Ζημία σε σπίτια και υποδομές x x
Ατμοσφαιρική ρύπανση & επιπτώσεις στη δημόσια υγεία x x x
Εκκένωση όμορων κοινοτήτων x x
Καταστροφή πολιτισμικών και αρχαιολογικών θέσεων x x
Επιπτώσεις στη ροή των μεταφορών και των μεταφορικών
x x
δικτύων
Ζημίες στο έδαφος, τις λεκάνες απορροής και τα
x x x
αποθέματα νερού
Ζημιά στα όμορα γεωργικά συστήματα x x
Κόστος καταστολής των πυρκαγιών x
Ζημία στην ξυλεία & σε άλλα δασικά προϊόντα και σε
x x
μελλοντικές απώλειες παραγωγής
Κόστος ασφάλειας και φόροι x
Ζημία στις υποδομές αναψυχής x x
Αλλαγή της βιοποικιλότητας και των ενδιαιτημάτων
x x
άγριας ζωής
Εκπομπές άνθρακα x x
Κόστος ανάπλασης και αποκατάστασης x
Πίνακας 9 Κατηγορίες επιπτώσεων δασικών πυρκαγιών (Morton et al.. 2003).
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 20

19. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Έχουν αναφερθεί σημαντικοί συσχετισμοί μεταξύ των δασικών πυρκαγιών και των συγκεντρώσεων
των αερίων ρύπων (όζον. μονοξείδιο του άνθρακα, μονοξείδιο του αζώτου, σωματιδιακή ύλη) στην
ατμόσφαιρα. Οι νέες διαπιστώσεις στη Μεσόγειο και τις ΗΠΑ επεσήμαναν το ρόλο των δασικών
πυρκαγιών στην απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων ενώσεων υδραργύρου (περίπου 40% των
συνολικών εκπομπών). Οι πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι μεγάλες δασικές πυρκαγιές, όπως
εκείνες στην Πορτογαλία (2003) μπορεί να αποτελούν ένα μεγάλο ποσοστό των εκπομπών των
αερίων του θερμοκηπίου (Miranda et al. 2007). Βέβαια, κατά μέσο όρο. οι δασικές πυρκαγιές στην
Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλουν ελάχιστα στις εκπομπές αερίων συγκρινόμενες με τις εκπομπές
που προέρχονται από τη βιομηχανία.
Στις λοφώδεις και ορεινές λεκάνες απορροής, οι μεγάλες βροχοπτώσεις μετά την πυρκαγιά (συχνή
περίπτωση για τη Μεσόγειο) οδηγούν σε χαρακτηριστικές τροποποιήσεις του κύκλου του νερού με
αυξημένες τιμές μέγιστης παροχής και ετήσιας απορροής και συμβάλλουν στην έναρξη των
διαδικασιών διάβρωσης του εδάφους που οδηγεί σε σοβαρές απώλειες του. Βραχυπρόθεσμα (2-3
έτη), τα παραπάνω μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημίες όπως πλημμύρες και ροή λάσπης,
επηρεάζοντας το ανθρωπογενές περιβάλλον και τα συστήματα που σχετίζονται με αυτό (δρόμοι,
γεωργία, υδάτινοι πόροι κλπ.), αλλά ακόμα και τα δασικά οικοσυστήματα με αποτέλεσμα την
υποβάθμιση της κατάστασης των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων του εδάφους, η αποκατάσταση
των οποίων είναι εξαιρετικά αργή. Σε σοβαρές περιπτώσεις, πρέπει να γίνουν ταχείες επεμβάσεις
μετά την πυρκαγιά για τον έλεγχο αυτών των κινδύνων. Εντούτοις, τα φαινόμενα αυτά έχουν
συνήθως προσωρινό χαρακτήρα και μειώνονται με την επαναφορά της επίγειας κάλυψης υπό την
προϋπόθεση ότι οι πυρκαγιές δεν είναι πάρα πολύ συχνές (Daniel et al. 2005).
Οι εξελικτικές και παλαιοντολογικές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι πυρκαγιές είναι φυσικές
διαδικασίες στη λεκάνη της Μεσογείου. Η μεσογειακή βλάστηση παρουσιάζεται σχεδόν
ανεξάρτητη από τη συχνότητα και την έκταση των πυρκαγιών, αποδεικνύοντας ότι τα είδη της είναι
πλήρως προσαρμοσμένα στις κατά τόπους πυρικές συνθήκες, καθώς το φαινόμενο της πυρκαγιάς
επαναλαμβάνεται επί αιώνες (Καλαμποκίδης 2007). Σήμερα, βέβαια η συχνότητα, το μέγεθος και η
ένταση των δασικών πυρκαγιών έχουν αυξηθεί δραματικά, με αποτέλεσμα να επιδρούν στην
ανθεκτικότητα ορισμένων οικοσυστημάτων (π.χ. δάση πεύκης) και να οδηγούν στην πλήρη
υποβάθμισή τους.
Γενικά, ένας μεγάλος αριθμός οικοσυστημάτων που βρίσκονται σήμερα στη λεκάνη της Μεσογείου
υπόκειται σε έντονες αλλαγές και μπορεί να υποστεί καταστροφές. Οι καταστροφές μετά την
πυρκαγιά δεν είναι ο κανόνας, αλλά μπορεί να είναι σημαντικές εφόσον έχουν προηγηθεί
ανθρώπινες διαταραχές (Pausas et al. 2008).
Οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις που προκαλούνται από τις πυρκαγιές είναι μεγάλης
σημασίας. Παραδείγματος χάριν, οι πυρκαγιές το 2005 που κατέστρεψαν τις μεγάλες δασικές
εκτάσεις στην Πορτογαλία αφαίρεσαν 13 ζωές και προκάλεσαν σημαντικές οικονομικές
καταστροφές.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 21

20. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
Ακόμη χειρότερες ήταν οι καταστρεπτικές πυρκαγιές που συνέβησαν στην Ελλάδα το καλοκαίρι
του 2007, οι οποίες προκάλεσαν 64 θύματα και οδήγησαν σε ζημίες εκατομμυρίων ευρώ. Ακόμα κι
αν αυτές οι δύο περιπτώσεις αντιπροσωπεύουν ακραία γεγονότα πυρκαγιών, μπορούν να
χρησιμεύσουν ως παραδείγματα του μεγέθους των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων των
πυρκαγιών.3
Ωστόσο, ακόμα κι αν αυτές οι τιμές εμφανίζονται πολύ υψηλές, πρέπει να αναφερθεί, ότι στις
περισσότερες περιπτώσεις απλά αντιπροσωπεύουν ένα μέρος της συνολικής αξίας των απωλειών.
Οι τιμές των ζημιών που αναφέρονται από τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, στις περισσότερες
περιπτώσεις, περιλαμβάνουν μόνο την αξία των χαμένων εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών,
ενώ η αξία των χαμένων μη εμπορεύσιμων αγαθών (π.χ. βιοποικιλότητα, θέσεις δασικής αναψυχής,
φυσική ομορφιά, πολιτισμική και ιστορική αξία των φυσικών περιοχών) δεν υπολογίζεται.
Επιπρόσθετα με τις ζημίες που προκαλούνται λόγω των πυρκαγιών, μια σημαντική ποσότητα
χρημάτων επενδύεται σε μέτρα πρόληψης και καταστολής. Για παράδειγμα, οι πέντε μεσογειακές
χώρες που ανήκουν στην EE (Ελλάδα. Γαλλία, Ιταλία. Πορτογαλία και Ισπανία) επενδύουν
περισσότερα από 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε έτος στην πρόληψη και καταστολή, εκ των οποίων
το 60% επενδύεται σε εξοπλισμό, προσωπικό και άλλα επιχειρησιακά έξοδα για την καταστολή της
πυρκαγιάς, ενώ το υπόλοιπο χρησιμοποιείται στην πρόληψη.
Οι απώλειες ως συνέπεια των πυρκαγιών υφίστανται από την άμεση ή έμμεση έκθεση των αγαθών
σε αυτές. Κάτω από αυτήν την κατηγορία μπορούμε να απαριθμήσουμε τις απώλειες αγαθών και
υπηρεσιών του δάσους (ξυλεία, προστασία λεκανών απορροής, βιοποικιλότητα, θέσεις αναψυχής
και τουριστικές δραστηριότητες, αισθητική αξία τοπίων), ιδιοκτησίας, υποδομής (ηλεκτροφόρα
καλώδια, δρόμοι, σιδηροδρομικές γραμμές) και ανθρώπινης υγείας (νοσηρότητα και θνησιμότητα).
Επιπλέον, για την καταστολή (ανθρώπινο δυναμικό και εξοπλισμός) και για τις ενέργειες
αποκατάστασης δαπανούνται μεγάλα ποσά που στο μεγαλύτερο μέρος τους επιβαρύνουν την
κοινωνία. Γι αυτούς τους λόγους η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει, συντονίζει και συμπληρώνει τις
δράσεις που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη, προκειμένου να προσδιοριστούν κατευθυντήριες
γραμμές βέλτιστων πρακτικών και να διασφαλισθεί έτσι η αντοχή των δασών στις επιπτώσεις τόσο
των καταστροφικών πυρκαγιών, όσο και των κλιματικών αλλαγών, καθώς και ότι οι συγκεκριμένες
κατευθυντήριες γραμμές θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ιδιοκτητών και των
τοπικών κοινοτήτων και να βασίζονται στις αρχές της αειφόρου διαχείρισης.4
3
http://effis.jrc.ec.europa.eu/effis-news/97-forest-fires-in-europe-2006 τελευταία επίσκεψη 10 Απρ 2012
4
ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ (8.12.2010) προς την Επιτροπή
Περιβάλλοντος, Δημόσιας. Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων σχετικά με την Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής για την
προστασία των δασών και την ενημέρωση στο δασικό τομέα στην ΕΕ (2010/2106(INI))
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 22

21. Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας
2.3 Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ)και Δασικές Πυρκαγιές
Τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ) είναι υπολογιστικά συστήματα σχεδιασμένα για
να υποστηρίξουν τη συλλογή, διαχείριση, επεξεργασία, ανάλυση, μοντελοποίηση, και απεικόνιση
δεδομένων που αναφέρονται στο χώρο και μεταβάλλονται στο χρόνο. Ο ρόλος των ΣΓΠ στις είναι
να προσφέρουν στους χρήστες και υπεύθυνους για τη λήψη αποφάσεων ισχυρά εργαλεία για την
επίλυση σύνθετων και όχι πάντα πλήρως δομημένων χωρικών προβλημάτων.
Ο Burrough (1996) ορίζει τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών ως ένα σύνολο εργαλείων για
τη συλλογή, την αποθήκευση, την ανάκτηση, το μετασχηματισμό και την παρουσίαση χωρικών
δεδομένων που προέρχονται από τον πραγματικό κόσμο. O Aronoff (1989) από την άλλη πλευρά
αντιμετωπίζει τα ΣΓΠ ως μία βάση χωρικών δεδομένων, η οποία περιέχει όλες εκείνες τις
διαδικασίες που απαιτούνται για την αποθήκευση και διαχείριση γεωαναφερμένων δεδομένων. Μία
άλλη πτυχή των ΣΓΠ είναι η λειτουργία τους σε ένα περιβάλλον ενός οργανισμού δηλαδή σε ένα
σύστημα λήψης αποφάσεων που περιλαμβάνει την ενσωμάτωση δεδομένων με σαφή τοποθεσία
στο χώρο για την επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος (Cowen 1988).
Χωρικά δεδομένα, όσον αφορά την κατανομή τους στο χώρο και στο χρόνο της κάλυψης δασών και
δασικών εκτάσεων, μετεωρολογικά δεδομένα, τοπογραφία και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες
μπορούν με ευκολία και ταχύτητα πλέον να συνδυασθούν και να επεξεργασθούν στα πλαίσια μιας
καλά δομημένης βάσης δεδομένων μέσω των εργαλείων και πλεονεκτημάτων που προσφέρουν τα
συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών, η επιστήμη της πληροφορικής και η ψηφιακή αυτόματη
επεξεργασία (Κούτσιας και Καρτέρης 2001).
Τα ΣΓΠ αποτελούν απαραίτητο εργαλείο στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών. Διαδραματίζουν
καθοριστικό ρόλο στην ανίχνευση, εποπτεία και πρόβλεψη της εξέλιξης των δασικών πυρκαγιών,
καθώς και την υποστήριξη της επιχειρησιακής διαχείρισης με την ανάλυση των τακτικών και
στρατηγικών αντιμετώπισής τους.
Κατά την πρόληψη - πυροπροστασία, τα ΣΓΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον εντοπισμό των
επικίνδυνων περιοχών και τη δημιουργία χαρτών επικινδυνότητας, έτσι ώστε τα μέτρα προφύλαξης
(π.χ. χωροθέτηση σταθμών πυρανίχνευσης, δασικών περιπολικών, πυροφυλακίων κτλ). να
εντατικοποιηθούν σε συγκεκριμένες περιοχές
Στη φάση της καταστολής συστήματα λήψης αποφάσεων συμβάλλουν στο συντονισμό των
δυνάμεων πυρόσβεσης παρέχοντας στοιχεία (π.χ. μετεωρολογικά) σε πραγματικό χρόνο και
χρησιμοποιώντας βάσεις δεδομένων που έχουν πληροφορίες για την καύσιμη ύλη, τις κλιματικές
συνθήκες και την τοπογραφία, ενώ λογισμικά πρόβλεψης πυρκαγιάς μπορούν να υπολογίσουν την
πιθανή εξάπλωσης της (τα μοντέλα εξάπλωσης υποστηρίζουν στρατηγικές διαχείρισης των δασικών
πυρκαγιών με τη χρήση προτύπων και χρονικών πλαισίων για την προβλεπόμενη συμπεριφορά της
πυρκαγιάς). Ακόμη μπορούν να καθορίσουν τις πιθανές γραμμές ελέγχου βασιζόμενα σε
τοπογραφικά χαρακτηριστικά και να απεικονίσουν αξίες που απαιτούν προτεραιότητα στην
προστασία. Επίσης δίνουν τη δυνατότητα προσομοίωσης νέων πιθανών πυρκαγιών.
ΠΜΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ &ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΓΕΩΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ 23