TEMBANG
MACAPAT
SMAN 1 PASURUAN
Maulidiah Vita F. (18)
XI MIPA 2

Maskumambang……………………………………………2
Mijil…………………………………………………………….3
Sinom…………………………………………………………..4
Kinanthi……………………………………………………….5
Asmaradana…………………………………………………6
Gambuh……………………………………………………….7
Dhandanggula………………………………………………8
Durma…………………………………………………………9
Pangkur………………………………………………………10
Megatruh……………………………………………………11
Pocung………………………………………………………12
FILOSOFI TEMBANG MACAPAT……………………………..1
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Paugerane guru gatra, guru wilangan lan guru
lagu……………………………………….………………………..13
Tabel guru gatra, guru wilangan lan lagu saka
tembang macapat……….……………………………..……..14
Unsur kebasaan tembang macapat lan tuladhane…15
Daftar Isi

Filosofi Tembang Macapat
Macapat isi ajarane onok 2 bab. Macapat
nduweni arti maca papat-papat. Wong jawa
nganggep macapat iku Filosofi jawa lan
ngandhut akeh makna sing jero. Macapat
seting diartikno nggolek jati diti manungsa
sejati sing dikelilingi papat nafsu dunya
kaya pemahaman jawa sing asring kene
krungu sedulur papar kalima pancer. Ing
nisor iki pangertene:
1

Filosofi Tembang Macapat
Maskumambang
1.
Gambaraké jabang bayi sing isih ono
kandhutané ibuné, sing durung kawruhan
lanang utawa wadhon, Mas ateges
durung weruh lanang utawa wadhon,
kumambang ateges uripé ngambang
nyang kandhutané ibuné.
2

Filosofi Tembang Macapat
2. Mijil
Fase laire jabang bayi saka rahime ibu.
Kehadiran manungsa ing dunya iki ana 2
hal sing bertolak buri. Wong tuwane
seneng anake lair, nanging anake ditandai
karo tangisan sing pertamane
3

Filosofi Tembang Macapat
3. Sinom
Ing umur anak-anak, manungsa mulai
belajar nyesuaino diri lan tumbuh
berkembang. Pengarepan lan angen-angen
masa enom sing endah. Dolan ngumpul kro
kanca kanggo ngasah kemampuan pikiran
lan ati. Perkembangan fisik lan kakuatan
teko sing mung turu, mengkurep, ngadek
nganti iso mlaku iki fase bungah kanggo
anak lan wong tuwane.
4

Filosofi Tembang Macapat
4. Kinanthi
Fase pembentukan jati diri lan ngeraih cita
cita. Sekolah lan ngenal kauripan ing njobo
umah dadi kegiatane manungsa. Kinanthi
awale saka tembang kanthi utowo tuntun
sing duweni makna kene butuhake tuntunan
utowo dalan sing bener kanggo gapai cita-
citane.
5

Filosofi Tembang Macapat
5. Asmaradana
Manungsa mulai mlebu oleh rasa utawa
sering diartikna olah asmara. Wong lanang
mulai ngrasakno jatuh hati nang kaum
wadon lan sewalike. Fase iki ngebntuk
imajinasi, logika lan perasaan sing tercermin
ing njero pada pada asmaradana.
6

Filosofi Tembang Macapat
6. Gambuh
Sawise kesepakatan urip bareng sing wis
tercapai karo pasangan kaloro manungsa
sing berusaha ngatur ego dewe dewe iku
mlebu fase sinv diarani gambuh. Makna
tembung gambuh yaiku tumbuh lan bersatu.
Fase iki nyritakake soal komitmen ing
njerone perkawinan gae nyatukake cinta ing
urip rumah tangga.
7

Filosofi Tembang Macapat
7. Dhandanggula
Sawise bersatu, wong tuwo anyar lair lan
muncul ing panggung dunya. Lair saka
ikatan pernikahan mulai ngelakokake
kauripan kaya sing tau wong tuwone alami.
Gambaran teko fase iki yaiku kauripan sing
wis ngecapai tahap nggolek kemapanan
sosial, sarta kesejahteraan nggolek nilai
cukup sandhang pangan lan jajan fase iki
diarani Dhandanggula.
8

Filosofi Tembang Macapat
8. Durma
Durma dijupuk saka kata darma sing
nduweni arti ngelakuake kebaikan ing
kauripan, digambarake manungsa kudu wani
dalam ngadapi cobaan hidup serta
nyerminake jiwa tolong menolong lan rasa
kasih sepada manungsa. Saka fase iki
diarepake kauripan manungsa iku iso duwe
manfaat kanggo manungsa liane.
9

Kekuatan, raga lan pikiran mulai ngurang,
nanging kakuatan ati mulai kebentuk. Ing
fase iki manungsa mulai iso ngendalikake
hawa nafsu duniawi. Tembung pangkur
yaiku penjabaran sing disingkat teko
tembung nyimpang lan nyingkur.
Filosofi Tembang Macapat
9. Pangkur
10

Filosofi Tembang Macapat
10. Megatruh
Fase sing paling indah yaiku manungsa
ketemu karo kekasih e yaiku tuhan sing
maha esa. Diarani megatruh utawa megat
roh. Pisahe nyawa teko jasad, pisahe
nyawa/roh nang alam keabadian.
11

Pocung artine pocong utawa jasad manungsa
sing dibungkus kain. Fase iku diarani fase
peristirahatan manungsa lan roh suci sing
ngelanjutno kauripan ing alam anyar sesai
karo perbuatan lan amal manungso iku
semasa ing dunyo
Filosofi Tembang Macapat
11. Pocung
12

Paugerane Tembang
MACAPAT
Guru Gatra
Yaiku cacahing utawi
jumlahing gatra ing
tembang macapat.
Guru Lagu
Yaiku cacahing wanda ing
saben sagatra.
Guru Wilangan
Yaiku tibaning swara ing
saben pungkasane gatra.
13

Tabel Tembang
Macapat
14

Unsur
Kebahasaan
Tuladha:
• Sing = Saka + ing
• Araneki = Arane + iki
• Tankocap = Tanpa + ucap
Tembung Garba
Yaiku tembung loro utawa luwih
sing digandheng dadi siji kanggo
nyepetake lafal lan tulisane.
15

Unsur
Kebahasaan
Tuladha:
• Makarya = nyambut gawe
• Mameh = golek
• Listya = ayu
• Dita = Dina Minggu
Tembung Kawi
Tembang Kawi yaiku tembung-
tembung kang asale saka bahasa
Jawa Tengahan utawa Jawa Kuna.
Basa Kawi iki campuran basa Jawa
lan basa Sansekerta.
16

Unsur
Kebahasaan
Tuladha:
• Arsa = arep
• Raga = Awak
• Aran = kekasih
Dasanama
Dasanama yaiku wong siji duwe
jeneng nganti sepuluh, malah
kadhang luwih, kang padha tegese
utawa meh padha tegese.
17

Unsur
Kebahasaan
Sandi Asma
Sandi Asma yaiku jeneng kan
sinamunana ing Tembang
Macapat, lumrahe wujud jeneng
asli pengarange utawa penciptane
tembang.
Tuladha ne sandi asma->
18

Unsur
Kebahasaan
Tuladha :
19

Unsur
Kebahasaan
Tuladha:
PArasmu kang endah
Hatur alus sing mbok ungkapno perkata
nggarai LAli marang masalah
Ayem rasane ndeleng esemmu
Ning iso ta aku ndueni awakmu?
*Sandi Karsa = Dino Pahlawan
Sandi Karsa
Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas,
utawa karep kang sinamun utawa
sinamar ana ing tembang.
(ukarane kanggo medharake
cipta, gagasan, rasa - pangrasa,
utawa kekarepan)
20

MATUR NUHUN
@___vitaaa
Maulidiah Vita