2. Ugalj
Postoje razne metode za klasifikaciju prema poreklu, nameni, starosti, toplotnoj moći i drugim
osobinama uglja.
Prema klasifikaciji ugalj se deli na kameni, mrki ugalj I lignit.
Lignit se odlikuje očuvanom drvenastom strukturom , bledo su mrke ili prljavo zute boje.
Sadržaj ugljenika je 60 do 65%, izuzetno do 70%, vodonika do 5,5% u suvoj
materiji, kiseonika 25 do 30%, pepela 7 do 14% i vlage 40 do 50%. Toplotna vrednost iznosi od 6
do 12,5 MJ/kg, uz izvestan sadržaj sumpora.
Mrki ugalj se odlikuje slabije održanom drvenastom strukturom, mrke je do crne boje. Sadržaj
ugljenika je 65 do 80%, vodonika 3 do 5%, kiseonika 18 do 25%, pepela do 25%, isparljivih
materija od 45 do 54%. Toplotna vrednost iznosi od 12,6 do 23,8 MJ/kg. Od kamenog uglja se
razlikuje, što pored humusnih supstanci sadrži i izvesnu količinu humusnih kiselina.
Kameni ugalj se deli na više podgrupa. Kriterijum za klasifikaciju je količina isparljivih
supstanci. Antracit ima 4 do 7% isparljivih supstanci, poluantracit 8 do 12%, mršavi kameni
ugalj 12 do 18%, masni kameni ugalj 18 do 35%, gasni kameni ugalj 33 do 38% i gasnoplameni
kameni ugalj sa 37 do 45% isparljivih supstanci. Sadrže ugljenika 80 do 98%, pepela 0,5 do 40%,
kiseonika oko 5%, vodonika oko 5%, a toplotna moć se kreće od 25 do 36 MJ/kg.
3. Nastanak uglja
Proces nastanka uglja deli se na dva dela:
-Faza humifikacija
U ovoj fazi se vrsi akumulacija,izmena i transformacija organske supstance u
treset,odnosno sapropel.
-Faza ugljenifikacije(karbonizacije)
Ova faza obuhvata procese u kojima se treset ,odnosno sapropel putem
dijageneze i metaforizma pretvara u lignit ,mrki ugalj ,kameni ugalj i antracit.
-Lignit je najmladji ugalj I on je nastao od biljaka koje su zivele pre 30-5 miliona
godina.
-Mrki ugalj je stariji od lignita I on nastao pre oko 90-30 miliona godina.
-Kameni ugalj je najstariji I on je nastao od biljaka, koje su zivele pre 300
miliona godina.
6. Nafta(nastanak)
Danas preovladava mišljenje da je nafta nastala od masnih i voštanih
supstanci različitih sitnih životinjskih i biljnih morskih organizama -
planktona. Pod povoljnim uslovima, koji su vladali u dalekim geološkim
dobima, živele su i razmnožavale se u toplim morskim zalivima velike
količine tih organizama; uginuvši one su se taložile na morsko dno.
U sredini siromašnoj kiseonikom počelo je, zbog
delovanja anaerobnih bakterija, razaranje belančevina i drugih lako
raspadljivih organskih materija. Otpornije masne i voštane supstance
gomilale su se u obliku mulja - sapropela.
Pod pritiskom zemljanih slojeva, i kod nešto povišene temperature, mast
se pretvarala najpre u prabitumen, a onda u naftu.
Sastav slane vode, koja prati naftu, svedoči o njenom morskom poreklu.
S druge strane postoji mišljenje da nafta potiče iz neispitanih i nedovoljno
poznatih dubina Zemlje. Tome u prilog govore nalazi nafte u vulkanskim
područjima (na Kamčatki), nagomilavanje nafte u velikim dubinama u
mineralima kristalastog porekla (Venecuela) i nalazi nafte u pukotinama
litosfere na dnu indojskog okeana.
7. Sastav
Po svom hemijskom sastavu nafta je mešavina velikog broja različitih
ugljovodonika i malih količina jedinjenja sumpora, kiseonika i ugljenika.
U njoj su zastupljeni ugljovodonici do 50 i više ugljenikovih atoma u
molekulu, i to pretežno metanovog niza (npr. pensilvanijska nafta) ili
naftnog niza (npr. neke sovjetske nafte).
U hemijskom sastavu dominira ugljenik, zatim vodonik, i kiseonik, sumpor
i azot kojih ima relativno malo.
U zavisnosti od sastava i uslova nastanka, to je mrko-žuta/zelena do crna
viskozna tečnost gustine manje od vode (820-920kg/m³). Redovni pratilac
nafte u njenim nalazištima je zemni gas.
8. Nalazenje nafte
Njena se ležišta mogu očekivati u sedimentnim slojevima onih područja gde
je u davnim geološkim dobima bilo more. Dubina naftonosnih slojeva je
različita; od nekoliko metara do 7600 metara i više. Što je veća dubina, veći
je i pritisak pod kojim se nafta nalazi. Najdublja do sada postignuta istražna
bušotina od 9169 metara nalazi se u Oklahomi (SAD).
Naftna pumpa Naftna platforma
9. Zemni gas
Zemni I prirodni gas je prirodno gasovito fosilno gorivo, sa velikim
udelom metana.
Javlja se samostalno (suvi zemni gas), ili zajedno sa naftom, obično u gasnoj
kapi iznad nafte (vlažni zemni gas).
Zahvaljujući tome što mu je glavni sastojak metan, u poređenju sa ostalim
fosilnim gorivima ima najmanji koeficijent emisije CO2 po jedinici oslobođene
energije. Zato se smatra da je zemni gas ekološko gorivo.
10. Sastav
Sastav zemnog gasa znatno varira u zavisnosti od mesta gde se javlja.
Tamo gde se javlja zajedno sa naftom, obično ima veći udeo gasova sa više
ugljenikovih atoma (vlažni zemni gas) i obrnuto (suvi zemni gas), kada je
učešće metana oko 98%, pa i do skoro 100%.
U principu, primena prirodnog gasa se može podeliti na njegovu primenu
kao goriva (bilo za grejanje ili pokretanje SUS motora) i u hemijskoj
industriji (kao izvor vodonika pri proizvodnji azotnih đubriva, potencijalno i
za gorive ćelije).
Koristi se u domaćinstvima, kao kao energent za grejanje, odnosno kuvanje.
Domaćinstva se snabdevaju kućnim razvodom plina.
Koristi se u industriji, kao energent za grejanje.
