กรอบแนวคิดไตรสิกขากับการศึกษา หรือการพัฒนาการเรียนการสอน, การใช้ไตรสิกขากับการจัดการศึกษา

1. ไตรสิกขา กับการพัฒนากระบวนการเรียนการสอน เกษม แสงนนท์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

2. หนังสือดีหนึ่งตู้ ไม่เท่าครูดีหนึ่งคน

3. คุณค่าของโรงเรียน ไม่ได้อยู่ที่ตึกสวยงามใหญ่โต แต่อยู่ที่คุณภาพของครู

4. แม่พิมพ์ “ดั่งเปลวเทียนส่องทางช่วยสร้างสรรค์ ปฏิมากรรม์รูปปั้นสร้างฝันให้ เป็นเรือส่งข้ามฝั่งสมดั่งใจ หนึ่งครูไทยสมนามแท้ชื่อแม่พิมพ์” ช.ศรีนอก

5. ครูสอนศีลธรรม ครู ไทยคือแม่พิมพ์ยิ้มสยาม สอน เน้นย้ำแนวใหม่ไตรสิกขา ศีล สงบสงัดได้พัฒนา ธรรม เสริมสร้างปัญญาสมค่าครู

6. นักเรียนดีเพราะครูด่า ครูเป็นบ้า เพราะด่านักเรียน

7. ผู้เข้าอบรม กลุ่ม ๑ สมัครใจมา - สอนตรง แต่ยังไม่ค่อยเข้าใจ - สอนไม่ตรง แต่อยากมาเรียนรู้ - สอนไม่ตรง / เข้าใจผิดว่าปฏิบัติธรรม กลุ่ม ๒ เพื่อนชวนมา (สอนไม่ตรง) กลุ่ม ๓ ถูกบังคับให้มา (สอนไม่ตรง)

8. What is Tri-Sikkha..? มนุษย์ คือใคร...จะพัฒนาอย่างไร “ไตรสิกขา” คืออะไร ทำไมจึงต้องรู้ “ไตรสิกขา” (จำเป็นกับชีวิตท่านอย่างไร) พุทธศาสนาทั้งสิ้น คือ “ไตรสิกขา” “ไตรสิกขา” กับการศึกษา ศีล สมาธิ ปัญญา อันไหนจะเกิดก่อน-หลัง วงจรเล็กในวงจรใหญ่ของ “ไตรสิกขา” ครูกับนักเรียน ใครควรใช้ “ไตรสิกขา” “ไตรสิกขา” เหมาะกับผู้เรียนระดับใด ท่านจะประยุกต์ใช้ "ไตรสิกขา" กับวิชาต่างๆ อย่างไร กระบวนการแบบ "ไตรสิกขา" จะช่วยสังคมดีขึ้นอย่างไร

9. ไตรสิกขา คืออะไร สิกขา สิ่งที่ทุกคนต้องศึกษา หมายถึง การเรียนรู้ เข้าใจ และนำไปปฏิบัติ เพื่อจะให้ชีวิตมีพัฒนาการที่ดีขึ้นทั้งด้านร่างกาย วาจา สังคม อาชีพการงาน จิตใจ และปัญญา มี ๓ อย่าง ได้แก่ ศีล ข้อประพฤติปฏิบัติทางกาย วาจา สังคม อาชีพการงาน สมาธิ ข้อปฏิบัติทางจิตใจที่จะทำให้มั่นคง มุ่งมั่น ไม่วอกแวก ปัญญา ข้อปฏิบัติทางความรู้ ความคิด วิสัยทัศน์ ที่จะนำไปสู่การปฏิบัติหรือแสดงออกทางกาย วาจา และพัฒนาให้ดียิ่งขึ้น ทั้ง ๓ อย่างรวมกัน เรียกว่า “ไตรสิกขา” หรือ “สิกขา ๓”

10. ทำไมต้องรู้ไตรสิกขา..? ไตรสิกขา เป็นเครื่องมือพัฒนากาย จิตใจ ปัญญา มนุษย์ให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น

11. พระพุทธศาสนาทั้งสิ้น คือ ไตรสิกขา

12. ไตรสิกขา กับ การศึกษา ตถาคตโพธิสัทธา เราเชื่อมั่นในพระพุทธเจ้าผู้เป็นพระอรหันต์ (หมดกิเลส) ผู้ตรัสรู้ชอบเอง (สัมมาสัมพุทโธ) ผู้ถึงพร้อมวิชชาและจรณะ (วิชชาจรณสัมปันโน) ผู้ดำเนินไปด้วยดี (สุคโต) ผู้รู้แจ้งโลก (โลกวิทู) ที่ทรงสั่งสอนมนุษย์ให้ประพฤติปฏิบัติตามหลักไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ ปัญญา แล้วจะเป็นผู้มีกาย วาจา สังคม อาชีพ จิตใจ และปัญญาที่ดี โดยจะได้รับประโยชน์ทั้งตนเองและผู้อื่น ทั้งในปัจจุบันและอนาคต ไตรสิกขา จึงเหมาะที่จะเป็นขอบข่าย (Framework) ของกระบวนการจัดการศึกษา ต่อไป

13. การศึกษา กับ มนุษย์ การศึกษา คือ กระบวนการพัฒนามนุษย์ให้มีความสมบูรณ์ทั้งกาย วาจา สังคม อาชีพการงาน จิตใจ และปัญญา เพื่อยังประโยชน์ตน สังคม ประเทศชาติ ให้ถึงพร้อม

14. ไตรสิกขา กับ การเรียนรู้ การเรียนรู้เรื่องใดๆ ถ้าผู้เรียนถึงพร้อมด้วยเครื่องมือตามหลักไตรสิกขา ย่อมทำให้จะเรียนรู้นั้นสมบูรณ์ยิ่งขึ้น

15. ประเภทของความรู้ (ปัญญา) ความรู้ หรือ ปัญญา ตามหลักไตรสิกขา แบ่งเป็นประเภทใหญ่ๆ ๒ อย่าง ได้แก่ โลกิยปัญญา (วิชาชีพ) ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต อาชีพ การงาน สังคม และวิชาการต่างๆ ทางโลก โลกุตตรปัญญา (วิชาชีวิต) ความรู้เกี่ยวกับ ความจริงของชีวิต(เทวทูต ๔) ลักษณะของชีวิต (ไตรลักษณ์) องค์ประกอบของชีวิต (ธาตุ ๔, ขันธ์ ๕) โลกธรรม (โลกธรรม ๘) และปรมัตถธรรม (ธรรมชาติที่เป็นจริงแท้แน่นอน คือ จิต เจตสก รูป นิพพาน)

16. ชนิดของความรู้ (วิธีการได้ปัญญา) ความรู้ หรือ ปัญญา สามารถเกิดขึ้นได้ ๓ ทาง ได้แก่ สุตตมยปัญญา ความรู้เกิดจากการฟัง การอ่าน ค้นคว้า การฟังบรรยาย อภิปรายต่างๆ จินตามยปัญญา ความรู้เกิดจากการคิด วิเคราะห์ ใคร่ครวญ พิจารณาหาเหตุผล ภาวนามยปัญญา ความรู้เกิดจากการลงมือปฏิบัติ ฝึกฝน ทำแล้วทำอีกจนเกิดความชำนาญ

17. ศีล สมาธิ ปัญญา อันไหนเกิดก่อน-หลัง ศีล สมาธิ ปัญญา สามารถเกิดขึ้นได้ทั้งก่อน-หลัง สลับกันไป โดยไม่เรียงลำดับ แล้วแต่ “อินทรีย์” หรือ ความสามารถในการเรียนรู้ ของผู้เรียน จุดหมายคือ ความรู้หรือผลผลิตที่ได้ กระบวนการออกแบบแบบย้อนกลับ(Backward Design) ของ Wiggins และ McTighcเริ่มจากคิดทุกอย่างให้จบสิ้นสุด จากนั้นจึงเริ่มต้นจากปลายทางที่ผลผลิตที่ต้องการ (เป้าหมายหรือมาตรฐานการเรียนรู้) ที่มาจากหลักสูตร เป็นหลักฐานพยานแห่งการเรียนรู้ (Performances) แล้วจึงวางแผนการเรียนการสอนในสิ่งที่จำเป็นให้กับนักเรียน จนได้ผลผลิตที่ต้องการซึ่งหลักฐานแห่งการเรียนรู้นั้น

18. ไตรสิกขา เกิดขึ้นอย่างไร ศีล สมาธิ ปัญญา สามารถเกิดขึ้นได้แบบ ไตรสิกขา ใน ไตรสิกขา หรือ วงจรเล็กในวงจรใหญ่

20. วิธีการของครู ครู ต้องสอนให้ แจ่มแจ้ง (สันทัสสนา) จูงใจ (สมาทปนา) แกล้วกล้า (สมุตเตชนา) ร่าเริง (สัมปหังสนา)

21. วิธีการของนักเรียน ฟังมาก (พหุสุตตา) จำได้ (ธตา) คล่องปาก (วจสา ปริจิตา) เจนใจ (มนสานุเปกขิตา) ขบได้ด้วยทฤษฏี (ทิฏฐิยา สุปฏิวิทธา)

23. สังคม

24. จิตใจ

26. ข้อสอบสำหรับผู้ไม่มี “ไตรสิกขา” คำสั่ง: ข้อสอบมี ๒ ข้อ ให้ทำทุกข้อ ๑๐๐ คะแนน (แยกห้องสอบ ห้ามถามกัน) การพัฒนาระบบคอมพิวเตอร์ตามกระบวนการ SDLC มีขั้นตอนอย่างไร อธิบายให้ละเอียด (๑๐ คะแนน) ล้อรถยนต์ที่ยางแตก คือล้อใด..?(๙๐ คะแนน)

27. ทิศทางพัฒนา โดย อธิการบดี เพิ่มจำนวนโครงการ/จำนวนครั้ง ความร่วมมือ/สร้างเครือข่ายแลกเปลี่ยนเรียนรู้ สร้างสื่อกลาง, หนังสือ, ตำรา, ใช้ร่วมกัน พัฒนาโดยหลักสูตร/ครู/อบรม ร่วมกับส่วนธรรมนิเทศ-กองแผนงาน

30. หลักสูตรการเรียน ปริญญาตรี การสอนสังคมศึกษา, การสอนภาษาไทย, การสอนภาษาอังกฤษ จิตวิทยาการปรึกษาและการแนะแนว ปริญญาโท การบริหารการศึกษา ปริญญาเอก การบริหารการศึกษา

31. หลักสูตรอบรมระยะสั้น การพัฒนาระบบเครือข่าย (Network) ICT เพื่อการศึกษาและการปฏิบัติงาน การพัฒนาระบบ e-Learning คอมพิวเตอร์เพื่อการวิจัย การสร้างแบบทดสอบ Online การออกแบบและพัฒนา Website การผลิตสื่อสิ่งพิมพ์(Desktop Publishing) การสร้างผังมโนทัศน์ (Mind mapping) การสร้างสื่อ Presentation แบบมืออาชีพ เทคนิคการผลิต e-Book เทคนิคการผลิตสื่อ Video On Demand ไอทีเพื่อการจัดการความรู้ (KM)