1. χολικόσ εκφοβιςμόσ:
Σην απόφαςή μου να αςχοληθϊ με το ςυγκεκριμζνο θζμα ενίςχυςαν οι εξήσ παράγοντεσ:
Η αίςκθςθ πωσ το πρόβλθμα ςυνεχϊσ επιδεινϊνεται
Φαινόμενα βίασ τα οποία παρουςιάςτθκαν ςτο ςχολείο μασ
Η άγνοια των μακθτϊν για το πρόβλθμα
Η αδιαφορία τουσ για τουσ ςυμμακθτζσ τουσ που υφίςτανται βία
Η επικίνδυνθ ανάπτυξθ ρατςιςτικϊν ιδεολογιϊν ανάμεςα ςτουσ νζουσ- μακθτζσ
Δράςεισ:
1. Θεωρητική προςζγγιςη του θζματοσ μζςω βιβλιογραφίασ
2. υνομιλία με ειδικοφσ Ψυχολόγουσ και Κοινωνιολόγουσ, οι οποίοι παραχϊρηςαν ςυνζντευξη ςτουσ
μαθητζσ
3. Ζρευνα ςτο ςχολείο μασ για να διερευνηθεί η ζκταςη του φαινομζνου
4. Δημιουργία αφίςασ
4ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ, ΧΟΛΙΚΟ ΕΣΟ 2012-2013
ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΣΑΞΗ Βϋ , ΔΕΤΣΕΡΟ ΣΕΣΡΑΜΗΝΟ
ΘΕΜΑ: ΕΝΔΟΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ( Bullying)
Οριςμόσ
Ο όροσ «εκφοβιςμόσ και βία ςτο ςχολείο» (school bullying), όπωσ και ο όροσ «κυματοποίθςθ»
(victimization) χρθςιμοποιοφνται για να περιγράψουν μια κατάςταςθ κατά τθν οποία αςκείται
εςκεμμζνη, απρόκλητη, ςυςτηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική ςυμπεριφορά με
ςκοπό την επιβολή, την καταδυνάςτευςη και την πρόκληςη ςωματικοφ και ψυχικοφ πόνου ςε
μαθητζσ από ςυμμαθητζσ τουσ, εντόσ και εκτόσ ςχολείου.
υχνά το «ιςχυρότερο» παιδί αντλεί από τθν πράξθ του κάποιο όφελοσ, όπωσ ευχαρίςτθςθ, κφροσ,
υλικά αποκτιματα, ενϊ το «αδφναμο» παιδί δεν μπορεί να προςτατζψει με ουςιαςτικό και ριηικό
τρόπο τον εαυτό του.
Ο εκφοβιςμόσ και θ βία ςτο ςχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, κακϊσ δεν αφορά μόνο το μακθτι
που εκφοβίηει και εκείνον που εκφοβίηεται, αλλά και όςουσ είναι παρόντεσ ι γνωρίηουν τθν φπαρξι
του, δθλαδι τουσ παρατθρθτζσ, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μακθτζσ είτε ενιλικεσ.
Ζνα ςθμείο το οποίο χριηει διευκρίνιςθσ είναι ότι όλεσ οι μορφζσ μακθτικισ επικετικότθτασ δεν
αποτελοφν εκφάνςεισ του ςχολικοφ εκφοβιςμοφ και τθσ βίασ ςτο ςχολείο.
Η επικετικότθτα, θ οποία αποτελεί οικουμενικό χαρακτθριςτικό τθσ ανκρϊπινθσ φφςθσ, δεν ςτοχεφει
πάντα ςτθν εμπρόκετθ και επαναλαμβανόμενθ τρομοκράτθςθ των «αδφναμων» και ςυνεπϊσ δεν
αποτελεί ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ μορφι εκφοβιςτικισ ςυμπεριφοράσ. Για παράδειγμα, θ ζκφραςθ
2. επικετικότθτασ ςτα πλαίςια κάποιου παιχνιδιοφ εξαιτίασ μιασ διαφωνίασ, δεν αποτελεί αναγκαςτικά
μορφι εκφοβιςμοφ.
Επίςθσ, θ επικετικότθτα μπορεί να μεταςχθματιςτεί ςε μορφζσ ςυμπεριφοράσ κοινωνικά αποδεκτζσ,
όπωσ είναι θ διεκδικθτικότθτα, θ πρωτοβουλία, το κάρροσ τθσ γνϊμθσ, θ δθμιουργικότθτα, θ επικυμία
για μάκθςθ. τισ περιπτϊςεισ του εκφοβιςμοφ και τθσ βίασ ςτο ςχολείο, θ επικετικότθτα και θ δφναμθ
(ςωματικι, ψυχολογικι ι κοινωνικι) διαςτρεβλϊνονται, γίνονται μζςο επιβολισ και μάλιςτα ζνασ
τρόποσ ςυςχζτιςθσ με τουσ άλλουσ ςε δυαδικό και ομαδικό επίπεδο.
Μορφζσ Εκφοβιςμοφ
Ο εκφοβιςμόσ μπορεί να πάρει διάφορεσ μορφζσ:
• ωματικόσ: φυςικόσ τραυματιςμόσ ι απειλι τραυματιςμοφ προσ κάποιον. Εκδθλϊνεται με
ςπρωξίματα, ςκουντιματα, αγκωνιζσ, γροκιζσ και κλοτςιζσ, τρικλοποδιζσ, χτυπιματα με αντικείμενα,
τςιμπιματα και δαγκωνιζσ, περιοριςμό του άλλου μζςω ςωματικϊν πρακτικϊν.
• Λεκτικόσ: ςυςτθματικι χρθςιμοποίθςθ υβριςτικϊν εκφράςεων, φραςτικϊν επικζςεων, προςβολϊν
και απειλϊν, αγενϊν ςχολίων και ειρωνείασ, χριςθ παρατςουκλιϊν.
• Εκφοβιςμόσ με εκβιαςμό: εκοφςια απόςπαςθ χρθμάτων ι προςωπικϊν αντικειμζνων, θ οποία
ςυνοδεφεται από απειλζσ ι και τον εξαναγκαςμό ςε αντικοινωνικζσ πράξεισ.
• Ζμμεςοσ ι κοινωνικόσ: προςπάκεια για κοινωνικι απομόνωςθ ι αγνόθςθ ατόμου, για άςκθςθ
επιρροισ ςτθν ομάδα των ςυνομθλίκων ϊςτε να αιςκανκοφν αντιπάκεια για κάποιο ςυγκεκριμζνο
ςυμμακθτι τουσ, διάδοςθ κακόβουλων φθμϊν και ψευδϊν.
• Ηλεκτρονικόσ: αποςτολι απειλθτικοφ ι υβριςτικοφ υλικοφ μζςω του θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου,
των υπθρεςιϊν MMS και SMS που παρζχουν τα κινθτά τθλζφωνα και των διαδικτυακϊν τόπων
κοινωνικισ δικτφωςθσ, χριςθ ι παραποίθςθ των προςωπικϊν δεδομζνων κάποιου ατόμου,
αποκλειςμόσ του από μια δικτυακι ομάδα, κλιςεισ ςτο κινθτό του από άγνωςτο νοφμερο.
• Ρατςιςτικόσ: διάδοςθ αρνθτικϊν ςχολίων εξαιτίασ τθσ καταγωγισ, τθσ κοινωνικισ τάξθσ, τθσ
οικονομικισ κατάςταςθσ ,τθσ διαφορετικότθτασ.
• εξουαλικόσ: υβριςτικά ςχόλια, ςκίτςα και γκράφιτι με ςεξουαλικό περιεχόμενο, ανικικεσ
χειρονομίεσ, ανεπικφμθτο άγγιγμα, μζχρι και ςοβαρζσ ςεξουαλικζσ επικζςεισ.
Ποιεσ είναι οι νζεσ μορφζσ τησ ςχολικήσ βίασ;
Tα κφματα των bullies είναι ιςυχοι, ευαίςκθτοι, αγχϊδεισ και αναςφαλείσ μακθτζσ, που ςπάνια
αμφνονται ι αντεπιτίκενται ςε αυτζσ τισ προςβολζσ.
Από τη Ροφλα Βαρτελάτου, Κοινωνιολόγο, Εγκληματολόγο
Σα τελευταία χρόνια παρατθρείται αυξθμζνο το φαινόμενο τθσ βίασ ςτο ςχολείο.
3. Η ςχολικι βία και επικετικότθτα, διεκνϊσ, ονομάηεται «bullying», που ςθμαίνει τθν επικράτθςθ του
δυνατότερου ςτον αςκενζςτερο μζςω τθσ τρομοκρατίασ και του εκφοβιςμοφ. Ο όροσ αυτόσ μπορεί να
περιγραφεί ωσ θ ςυςτθματικι κατάχρθςθ τθσ εξουςίασ και περικλείει πράξεισ παραβατικοφ
χαρακτιρα, οι οποίεσ εκδθλϊνονται μεταξφ ανθλίκων και ζχουν επαναλαμβανόμενο χαρακτιρα.
Ωςτόςο ο οριςμόσ τησ ςχολικήσ βίασ είναι ςχετικόσ και εξαρτάται από το ιςχφον κάθε φορά
κοινωνικό και πολιτιςμικό πλαίςιο.
Η ςχολικι βία εμφανίηεται κυρίωσ, με τθ μορφι του ςχολικοφ εκφοβιςμοφ (bullying), ο οποίοσ
περιλαμβάνει τθ λεκτικι, τθ ςωματικι, τθν ψυχολογικι, τθ ςεξουαλικι παρενόχλθςθ, κακϊσ και το
βανδαλιςμό. Αποτελεί εςκεμμζνθ πράξθ, που αποςκοπεί ςτθν πρόκλθςθ ςωματικοφ ι ψυχικοφ πόνου
και ςτθν υποταγι του κφματοσ. Ο εκφοβιςμόσ είναι ςφνθετο φαινόμενο και μπορεί να αναφζρεται ςε
ςωματικι (ςπρωξίματα, κλωτςιζσ, μπουνιζσ), ςυναιςκθματικι, ι λεκτικι επίκεςθ (κοροϊδία, βριςιζσ,
ςαρκαςμό, χειρονομίεσ, ςυκοφαντίεσ, γελοιοποίθςθ, απειλζσ), ςεξουαλικό (ανεπικφμθτο άγγιγμα,
προςβλθτικά μθνφματα, λεκτικι παρενόχλθςθ) και θλεκτρονικό εκφοβιςμό (κακόβουλα sms, κλιςεισ,
e-mail, chat με απειλθτικό περιεχόμενο).
Μια νζα μορφή του bullying είναι το Fotobullying και το Cyber bullying. Η ςφγχρονθ αυτι μορφι βίασ
και θ πλζον επικίνδυνθ μεταξφ των μακθτϊν είναι ο διαδικτυακόσ εκφοβιςμόσ. Οταν λζμε
«διαδικτυακό εκφοβιςμό» εννοοφμε τθ λιψθ e-mail, μθνυμάτων μζςω κινθτοφ, video clip και
φωτογραφιϊν ωσ μια επαναλαμβανόμενθ και ςκόπιμθ εχκρικι ςυμπεριφορά με ςτόχο να προκλθκεί
βλάβθ ςε ζναν ι περιςςότερα πρόςωπα. υνζπειζσ τθσ είναι θ διαδικτυακι παρενόχλθςθ, οι
υποτιμθτικοί χαρακτθριςμοί, οι απειλζσ για ςωματικι βία, τα προςβλθτικά ςχόλια ςτθν ιςτοςελίδα
κάποιου, κακϊσ και τα επαναλαμβανόμενα απειλθτικά μθνφματα. Περίπου 23.420 παιδιά ςτην
Ευρϊπη, ηλικίασ 9-16 ετϊν, πζφτουν θφματα «διαδικτυακοφ εκφοβιςμοφ» μία φορά την εβδομάδα
ή περιςςότερο.
Βία ςτο ςχολείο μπορεί να εκδθλωκεί από τθ ςυμπεριφορά των διδαςκόντων προσ τουσ μακθτζσ, από
τθ ςυμπεριφορά των μακθτϊν προσ τουσ διδάςκοντεσ, τθ ςυμπεριφορά των διδαςκόντων μεταξφ τουσ,
τθ ςυμπεριφορά των μακθτϊν μεταξφ τουσ και τθ ςυμπεριφορά μεταξφ δαςκάλων και διευκυντϊν ι
τθσ διοίκθςθσ του ςχολείου. Επίςθσ ςυχνά παρουςιάηονται φαινόμενα βανδαλιςμϊν και καταςτροφϊν
που προκαλοφνται από τουσ μακθτζσ ςε περιουςία του ςχολείου.
Χαρακτηριςτικά των θυτϊν και των θυμάτων
Οι κφτεσ (bullies όπωσ ζχουν ονομαςτεί) κζλουν να αιςκάνονται ιςχυροί, να επιβεβαιϊνουν τθ δφναμθ
τουσ, γι’ αυτό όταν κακομεταχειρίηονται τουσ άλλουσ αιςκάνονται ευχαρίςτθςθ και ικανοποίθςθ.
Επίςθσ δικαιολογοφν τισ ενζργειεσ τουσ με τον ιςχυριςμό ότι για αυτζσ τοφσ προκάλεςαν τα ίδια τα
θφματα. Είναι αντιδραςτικοί, αντικοινωνικοί και οποιοδιποτε πρόβλθμα αντιμετωπίηουν το
διαχειρίηονται με βιαιότθτα. Επιπρόςκετα ζχουν τθ τάςθ να παραβαίνουν τουσ ςχολικοφσ κανόνεσ.
υνικωσ είναι άτομα που προζρχονται από οικογζνειεσ όπου παρατθρείται ςωματικι κακοποίθςθ και
παραμζλθςθ. Είναι άτομα τα οποία χαρακτθρίηονται από ζνα υπερτροφικό «εγϊ», από αυταρζςκεια,
αρχθγικι και αυταρχικι ςυμπεριφορά.
Αντίθετα τα θφματα των bullies είναι ιςυχοι, ευαίςκθτοι, αγχϊδεισ και αναςφαλείσ μακθτζσ, που
ςπάνια αμφνονται ι αντεπιτίκενται ςε αυτζσ τισ προςβολζσ. τισ πλείςτεσ περιπτϊςεισ είναι πιο
αδφναμοι, τόςο ςωματικά, όςο και ψυχολογικά, από τουσ ςυνομιλικουσ τουσ και διακατζχονται από
ςυναιςκιματα απόρριψθσ και καταδίωξθσ. Χαρακτθρίηονται από κοινωνικι αποςτροφι και φτωχι
4. ακαδθμαϊκι μόρφωςθ ι είναι μακθτζσ με ανεπτυγμζνθ μακθτικι κουλτοφρα. υχνά είναι παιδιά με
διαφορετικι εκνικότθτα ι κρθςκεία ι παιδιά με αναπθρίεσ. Σο κοινό ςτοιχείο που χαρακτθρίηει κφτεσ
και κφματα είναι θ αναςφάλεια τθν οποία εκφράηουν με διαφορετικό τρόπο.
Σο φαινόμενο αυτό είναι πολφ πιθανόν να δημιουργήςει ζνα κλίμα φόβου και αναςφάλειασ ςτο
ςχολείο, ενϊ τα κφματα αλλά και οι κφτεσ αντιμετωπίηουν δυςκολίεσ ςτο να κάνουν φίλουσ,
μακθςιακζσ δυςκολίεσ ι αποτυχίεσ ςτο ςχολείο, αιςκάνονται μοναξιά και υιοκετοφν προβλθματικζσ
ςυμπεριφορζσ (βανδαλιςμοφσ, κλοπζσ, χριςθ εξαρτθςιογόνων ουςιϊν, αποβολζσ ι διακοπι του
ςχολείου). Σο δυςμενζςτερο ςτοιχείο του bullying φαίνεται ότι είναι το γεγονόσ ότι οι κφτεσ διατθροφν
αυτι τθ ςυμπεριφορά και μετά τθν ενθλικίωςθ τουσ, με αποτζλεςμα να μθν μποροφν να
δθμιουργιςουν μια ομαλι κοινωνικι ηωι ι να οδθγθκοφν ςτθν παραβατικότθτα.
την Ευρϊπη «πρωταθλητζσ» ςτην ενδοςχολική βία φαίνεται ότι είναι οι Βρετανοί μαθητζσ, κακϊσ
το 46% των μακθτϊν γυμναςίου τθ κεωροφν ςθμαντικό πρόβλθμα ςτθν κακθμερινότθτά τουσ. ε
ζρευνα του 2008, οι μακθτζσ ςτθν υπόλοιπθ Ευρϊπθ επίςθσ ανθςυχοφν για τθ βίαιθ ςυμπεριφορά ςτα
ςχολεία. τθν Ιταλία αναφζρει τθν ενδοςχολικι βία ωσ πρόβλθμα το 33%, ςτθν Πορτογαλία το 35%,
ςτθν Ολλανδία το 16%, ςτο Βζλγιο το 21%, ςτθ Γερμανία το 29% και ςτθν Ιςπανία το 22%
Σον Μάρτιο του 2001 πραγματοποιήθηκε ςτο Παρίςι, το πρϊτο Παγκόςμιο ςυνζδριο με θζμα τη
«Βία ςτο ςχολείο και τισ δημόςιεσ πολιτικζσ» (School violence and public policies). το ςυνζδριο αυτό
αναγνωρίςτθκε ωσ προτεραιότθτα θ χάραξθ πολιτικϊν, θ λιψθ αποφάςεων και θ ανάγκθ για ζρευνα
και υλοποίθςθ προγραμμάτων πρόλθψθσ και αντιμετϊπιςθσ, αφοφ μζςα από τισ ζρευνεσ, παγκοςμίωσ,
διαφαίνεται ότι θ βία ςτο ςχολείο αυξάνει δραματικά. Κυρίωσ παρατθρείται αφξθςθ του φόβου και τθσ
αναςφάλειασ των μακθτϊν και των εκπαιδευτικϊν και όχι τόςο των περιςτατικϊν βίασ. Σο φαινόμενο
τθσ βίασ ςτο ςχολείο ςχετίηεται με κάποιεσ παραμζτρουσ όπωσ είναι το φφλο (πιο υψθλά ποςοςτά
άςκθςθσ βίασ) ι θ προζλευςθ των μακθτϊν (κοινωνικά αποκλειςμζνεσ ομάδεσ ι μειονότθτεσ), θ
χαμθλι επίδοςθ ςτα μακιματα, το οικογενειακό περιβάλλον, ο ρατςιςμόσ, θ ξενοφοβία, θ αυταρχικι
εκπαίδευςθ, το ςφςτθμα εκπαίδευςθσ κλπ. Οι παράμετροι αυτοί είναι πικανόν να οδθγιςουν ςτθν
εκδιλωςθ άςκθςθσ βίασ ςτο ςχολείο ι ςε κυματοποίθςθ.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Αρτινοποφλου Β., Βία ςτο χολείο: Ζρευνεσ και Πολιτικζσ ςτθν Ευρϊπθ, Μεταίχμιο, Ακινα, 2001
Rigby K., Bullying in Schools: and what to do about it, Jessica Kingsley Publishers, London, 1996
Κουρκοφτασ Η., Η Ψυχολογία του Εφιβου: Θεωρθτικά ηθτιματα και κλινικζσ περιπτϊςεισ, Ελλθνικά
Γράμματα, Ακινα, 2001
Διμου Γ., (1998) Απόκλιςθ-τιγματιςμόσ. Αφομοιωτικι κεωρθτικι προςζγγιςθ των αποκλίςεων ςτο
ςχολείο, Εκδόςεισ Gutenberg, Ακινα.
Νζςτοροσ Ι. (επιμ.), (1999), Η επικετικότθτα ςτθν οικογζνεια, ςτο ςχολείο και ςτθν κοινωνία, Εϋ Ζκδοςθ,
Ελλθνικά Γράμματα, Ακινα.
5. Πετρόπουλοσ Ν., Παπαςτυλιανοφ Α., (2001), Μορφζσ επικετικότθτασ, βίασ και διαμαρτυρίασ ςτο
ςχολείο (Γενεςιουργοί παράγοντεσ και επιπτϊςεισ), Τπουργείο Εκνικισ Παιδείασ και Θρθςκευμάτων-
Παιδαγωγικό Ινςτιτοφτο, Ακινα.
Antibullyingnetwork.gr = Δίκτυο κατά τθσ Βίασ ςτο ςχολείο
Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης
Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και
της ενδοσχολικής βίας (π.χ. Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, φινλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU,
στην Ελλάδα το πρόγραμμα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία» κ.α.).
Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της
Κοινωνικής-Οικολογικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή
του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής
προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους
μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.
Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας
στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:
• σε επίπεδο σχολείου:
σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό & την ενδοσχολική βία
σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία: δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα
για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας
αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου
ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος
αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας
• σε επίπεδο τάξης:
συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του
εκφοβισμού
συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού
ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από
το σχολείο
τρόποι & προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση από τους μαθητές: σύνταξη των
κανόνων της τάξης ενάντια στη βία
παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους, για την επίλυση των συγκρούσεων που θα
μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκφοβισμό
προαγωγή των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων
παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων)
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
6. Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού
εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη
σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος
και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος
των γονιών.
Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η
αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι
πολυεπίπεδη.
Άμεσες Δράσεις:
• Διευθυντής:
Καταγράψτε το περιστατικό, δίνοντας πληροφορίες για το πού και πότε συνέβη το
περιστατικό, για το ποιοι συμμετείχαν, ποιοι παρατηρούσαν, τι μορφή εκφοβισμού
ασκήθηκε και περιγράφοντας το τι ακριβώς έγινε.
Διατηρείστε αρχείο καταγραφής των περιστατικών, ώστε να μπορούν να έχουν εύκολη
πρόσβαση σε αυτό και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη
Προσδιορίστε αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά παραβίασης των
κανόνων ενάντια στη βία
Αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη εκφοβιστική συμπεριφορά, επικοινωνήστε με τους
γονείς του παιδιού τηλεφωνικά και κανονίστε μια συνάντηση για να συζητήσετε
Καθορίστε τις συνέπειες για το παιδί που εκφοβίζει, ύστερα από τη συζήτηση με τους
γονείς, το παιδί που εκφοβίζει, τα παιδιά-υποστηρικτές του παιδιού που εκφοβίζει, και τη
Σχολική Επιτροπή
Σχεδιάστε τον τρόπο παρακολούθησης του προβλήματος ώστε να έχετε εποπτεία της
εξέλιξης της κατάστασης
• Εκπαιδευτικοί:
Μιλήστε στο παιδί που εκφοβίζεται και ακούστε με προσοχή και σοβαρότητα αυτά που έχει
να σας πει. Διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα ανταποκριθείτε άμεσα για να το προστατεύσετε
και ότι είστε διαθέσιμος να παράσχετε κάθε δυνατή βοήθεια. Πείτε στο παιδί, να σας κρατά
ενήμερο σχετικά με οποιαδήποτε εξέλιξη
Συζητήστε με τους γονείς του παιδιού, εκφράστε τις ανησυχίες σας και δείξτε ότι είστε
αποφασισμένος να αναλάβετε δράση
Εξακριβώστε ποιο παιδί είναι αυτό που εκφοβίζεται ή αυτό που εκφοβίζει
Εξακριβώστε αν υπάρχει ομάδα παιδιών η οποία ενθαρρύνει ή/και υποστηρίζει το παιδί
που εκφοβίζει
Οδηγήστε το παιδί που εκφοβίζει στο γραφείο του Διευθυντή και συζητήστε σοβαρά μαζί
του για το περιστατικό
Υποστηρίξτε το παιδί που εκφοβίζεται σε συνεργασία με τον Διευθυντή
• Συμμαθητές μέσα στην τάξη:
Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού
Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που
εκφοβίζει
Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια
περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες
ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού
7. Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός
και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους
συμμαθητές τους
Κάποια μοντέλα συνομηλίκων, που αποτελούν στρατηγικές αντιμετώπισης των περιστατικών
εκφοβισμού από μαθητές προς μαθητές στο πλαίσιο του σχολείου, είναι επιγραμματικά:
Η προσέγγιση που δεν εστιάζει στο φταίξιμο
Προσεγγίσεις υποστήριξης μεταξύ των συνομηλίκων
Το μοντέλο του «συνομηλίκου πρότυπο»
Το μοντέλο της «συμβουλευτικής μεταξύ συνομηλίκων»
Το μοντέλο της «Διαμεσολάβησης»
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζεται:
Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη
σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του
Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε
Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις
ανάγκες του
Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας
Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους,
αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο,
επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζει:
Συζητήστε με τον Διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε
από το παιδί σας
Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας
σχετικά με τη βία
Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον δάσκαλο του παιδιού σας για την εφαρμογή των
κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών
Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο.
Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική
συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι’ αυτά στο
Διευθυντή και το δάσκαλο της τάξης και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης
στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση
στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της
σχολικής κοινότητας αλλά και ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει
αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.