1.
ROLI I ELEMENTEVE KIMIK NE .
ORGANIZMIN E NJERIUT
Punoi:Enejda

2.
ROLI I ELEMENTEVE KIMIK NE ORGANIZMIN E NJERIUT
 Balanca elektronike ne trupin e njeriut.
Elementet e grupit te IA jane shume te
rendesishem ne dieten e njeriut, sepse ato
formojne perberje, te cilat jane te pranishme ne
organizem ne formen e tretesirave jonike. Te gjitha
jonet mbajne ngarkesa elektrike keshtu ato jane
tretesira elektrolitike mjaft te mira. Dy nga jonet
me te rendesishme te cilat gjenden ne trupin e
njeriut jane jonet K+ dhe jonet Na+.Te dy keto jone
lehtesojne ndjeshem trasmetimin e impulsive
nervore dhe kontrollojne sasine e ujit te mbajtur
nga qelizat.

3.
KIMIA NE JETEN E PERDITSHME
 Rendesia biologjike e dia elementeve te grupit te pare dhe disa perdorime te
rendesishme te tyre. Jonet Na+ dhe K+ bejne pjese ne perberjen e organizmit
dhe te gjallesave dhe luajne nje rol shume te rendeishem ne to.
 Jonet Na nderhyjne ne rregullimin e trysnise osmotike ne bredesi te organizmit
te njeriut dhe te kafsheve, me nje mekanizem qe rregullon perqendrim te
pandryshueshem te joneve Na ne to. Nese perqendrimi i joneve Na rritet me
shume, ne organizem shfaqet simptoma e etjes, gje qe sjell patjeter nevojen e
futje se sasive te reja te ujit ne te per te ulur perqendrimin e joneve Na. Nese ne
te kundert, perqendrimi i joneve Na eshte i ulet, uji i tepert eleminohet nga
organizmi. Ne organizmin e njeriut ose te kafsheve, krijohet trysni e larte
osmotike, si pasoje e tretjes se te gjithe pjesezave ne lengun qe ndodhet ne
brendesi te organizmit. Ne intervele pak a shume te rregullta njeriu duhet te pije
dhe po keshtu ne intervale pak a shume te rregullta duhet te eleminoje ujin.
Jonet Na dhe K nderhyjne ne trasmetimin e impulseve nervore. Ato ndodhen
rregullisht ne siperfaqen e jashtme te nervave. Ne vijim per cdo ngacmim, jonet
Na dhe K kalojne membr4anen qelizore dhe hyjne ne ate pjese te nervit qe
ndodhet prane ngacmuesit dhe modifikojne gjendjen e ngarkesave elektrike
rreth berthames. Jonet K jane te rendesishme dhe gjenden ne brendesi te
qelizave. Ata luajne rol kryesor ne jeten e bimeve.

4.
7 ELEMENTET ME TE RENDESISHEM NE
ORGANIZMIN E NJERIUT
Nga keta elemente, me te rendesishmit per organizmin e njeriut
jane:
I. kaliumi,
II. nitrogjeni (azoti),
III. fosfori,
IV. kalciumi,
V. magneziumi,
VI. hekuri,
VII. zink,
 Per t’u habitur eshte fakti se te gjithe keta elemente ne masa
te percaktuara ndodhen ne trup dhe crregullimi i sasise se
secilit prej tyre do te sillte moskoordinim midis pjeseve te
trupit te njeriut, te cilat mund edhe te demtoheshin.

5.
KALIUMI
 Ky element ze 0.4% te peshes se
trupit. Eshte elementi me i bollshem ne
qelize. Trupi permban rreth 250
miligrame kalium. Qeliza luan nje rol te
rendesishem ne reagimet energjike,
sintezen e proteinave, si dhe ne
ruajtjen e ekuilibrit te acideve ne trup,
ne punen e membranes, shtytjeve
nervore, tkurrjen muskulore, ndihmon
ne terheqjen e O2 dhe menjanon
helmimet nga indet. Megjithese eshte
e nevojshme ekzistenca e kaliumit ne
regjimin ushqimor, informacioni lidhur
me nevojen e sasise minimale te tij
eshte i pakte. Por studimet shkencore
tregojne se ushqimet bimore jane te
pasura me kete element. Joni I
Kaliumit eshte gjetur ne citoplazmen e
qelizave.
 Ne trupin e njeriut pesha
arrin deri ne 0,2%. Na
eshte I rendesishem ne
punen e nervave dhe te
muskujve. . Eshte
elementi me i bollshem ne
likuidin (lengun) e jashtem
te qelizave. Permbajtja e
Na ne mishrat e fresket ka
ndryshime ndermjet
pjeses se siperme dhe te
poshtme. Ne pergjithesi
pjeset e fundit kane sasi
me te madhe Na.
NATRIUMI (NA)

6.
HEKURI (FE)
 Eshte metali (element) me i bollshem i
trupit dhe perben rreth 0.004 per qind te
peshes trupore. Ne menyre te natyrshme,
sasia e tij varion nga 3 ne 5 gr. Por edhe
kjo eshte e ndryshueshme, sepse varet
nga mosha, gjinia, madhesia, shendeti
dhe sasia e rezervuar e tij ne trup. Ne te
vertete, hekuri eshte nje lende me ngjyre
gjaku qe transporton oksigjen te
mjaftueshem per frymemarrje dhe gaz
karbonik (dioksid karboni) nga qelizat ne
mushkeri. Në trupin e njeriut ai merr pjesë
me 0,008 % të masës, dhe gjendet
kryesisht në gjak. Adoleshenteve u duhet
shume hekur per te ndihmuar qelizat e
reja muskulare te zhvilluara te thithin
oksigjenin per energjine. Nje deficik I
hekurit do te shkaktoje anemone, e cila
con ne lodhje, konfuzion mendor dhe
dobesi.
 Perben 1% te peshes se trupit.
Luan nje rol kryesor ne
organizmin e njeriut, kryesisht ne
procesin e marrjes apo te clirimit
te energjive te organizmit. Fosfor
ka ne berthamat e seciles qelize.
Ai eshte pjese e acideve
berthamore, perberes energjetik
dhe zbutes. I bashkohet
kockave, duke u lidhur me
elemente te tjere si hekuri,
potasi, natruimi, magnezi dhe
kalciumi. Ai eshte I rendesishem
per riprodhim, rritjen e muskujve
dhe furnizon nervat me lende
ushqimore. Shumicen e P njeriu
e merr ne kombinime organike.
E permbajne ne rradhe te pare:
mishi, peshku, vezet, arrat dhe
ne disa perime si dhe mielli,
brumerat dhe buka.
FOSFORI (P)

7.
AZOTI (N)
ZINKU (ZN)
 Organizmi yne permban
sasi te medha azoti, i cili
luan nje rol kryesor ne
strukturen e proteinave.
Kap peshen prej 3,2% ne
trup. Azoti eshte perberes I
proteinave, acideve
berthamore etj. Azoti ne
gjendje gazi gjendet ne
mushkeri, nga qe ky
element merret nga
frymemarrja.
 Zinku eshte sume I rendesishem
per rritjen dhe pjekurine sexual
gjate pubertetit. Ai ndihmon ne
forcimin e kockes dhe frenon
demtimin e saj. Marrja e kufizuar
e zinkut nepermjet ushqimeve
mund te ndikoje negativisht ne
rritjen fizike dhe ne
karakteristikat sexual dytesore.
Nga sasia e Zn qe gjendet ne
gjak me I perqendruar eshte ne
rruazat e bardha. Eshte nje
element shume I domosdoshem
per rritjen normale dhe ka rol ne
veprimin e tij si koenzime.

8.
KALCIUMI (CA)
 Eshte nje element mineral qe
perben 1.5 deri ne 2 per qind te
peshes se trupit te personat e
rritur. Nga kjo sasi, 99 per qind e
kalciumit gjendet ne kocka dhe te
dhembet. Marrja e mjaftueshme e
Kalciumit eshte e domosdoshme
per rritjen e kockave. Marrja jo e
mjaftueshme e tij gjate
adoleshences dhe rinise e ve
individin ne rrezik per zhvillimin e
osteporozes ne jeten e
mevonshme. Thithja e kriperave
te Ca nga zorret ndikohet nga
shume faktore, e sidomos nga
kimizimi I stomakut. Sa me e
shkrishme te jete nje kripe Ca aq
me lehte thithet. Gruas gjate
barres, sidomos muajit te 3-te,
duhet ti shtohen ushqimet me Ca.
 Ne momentet e lindjes, ne
trupin e njeriut ndodhet 0.5
gr, ndersa ne moshe te rritur
ne trup ai ka nje sasi 21-28
gr, ku 50-60% ndodhet ne
kocka dhe roli kryesor i tij
eshte ne qelizat nervore per
te lehtesuar funksionimin e
tyre. Magnezi gjendet me
shumice ne ujerat e Detit te
Vdekur, si dhe ne ujera
oqeanesh. `Pa magnez nuk
ka klorofil dhe pa klorofil nuk
ka jete`
MAGNEZI (MG)