Sosyal sermaye özellikle 1980’lerden sonra popüler bir kavram olarak birçok araştırmaya konu olmuştur (Woolcock ve Narayan, 2000). Sosyolojiden işletmeye, ekonomiden yoksulluğu önlemeye, eğitimden sosyal politikalara ve siyaset bilimine kadar geniş bir alanda uzun dönemli tartışma ve araştırmalara konu olan bu kavram, bir toplumun veya kurumun zenginlik kaynağı olarak görülmektedir. Bu bakımdan sosyal sermayenin ne olduğu, tespiti, geliştirilmesi ve kullanılması konusu sosyal sermaye alanında yapılan çalışmaların temel hareket noktasını teşkil etmektedir (Ekinci, 2008).

1. Okul, Lider ve Sosyal Sermaye
Makalelerden Alıntılar

2. Sosyal Sermaye
sosyal sermaye İng. social capital,
1. Pazarlanabilir ya da pazarlanma olanağı olmayan mal
ve hizmetlerin üretilmesini sağlayan toplumun üretken
aktiflerinin toplam stoku.
2. Toplumu (okulu) bir arada tutan ve siyasi, kültürel ve
sosyoekonomik alanda gelişmesini etkileyen normlar,
ağlar, örfler, adetler, gelenekler, görenekler gibi iletişim
ve karşılıklı güven esasına dayalı insan ilişkilerini
belirleyen kurallar bütünü.

3. Sosyal sermaye özellikle 1980’lerden sonra popüler bir kavram olarak
birçok araştırmaya konu olmuştur (Woolcock ve Narayan, 2000).
Sosyolojiden işletmeye, ekonomiden yoksulluğu önlemeye, eğitimden sosyal
politikalara ve siyaset bilimine kadar geniş bir alanda uzun dönemli tartışma
ve araştırmalara konu olan bu kavram, bir toplumun veya kurumun zenginlik
kaynağı olarak görülmektedir. Bu bakımdan sosyal sermayenin ne olduğu,
tespiti, geliştirilmesi ve kullanılması konusu sosyal sermaye alanında yapılan
çalışmaların temel hareket noktasını teşkil etmektedir (Ekinci, 2008).

4. Sosyal sermayenin bugünkü kavramsal çerçevede kullanılmasına önemli
katkıları olan Bourdieu (1986) sosyal sermayeyi, uzun süreli ve amaçlı olarak
kurulmuş olan sosyal ağlara dayalı iletişim ve ilişkilerin sağladığı potansiyel
yararların bütünü olarak tanımlarken; Coleman (1988) grupların işbirliğine
yönelik davranışlarına kaynaklık eden bir kavram; Putnam (1993, 2000)
bireyler arasında iletişim ağları, sosyal bağlantılar, karşılıklılık ve güvenin
kaynaklık ettiği, işbirliği ve sosyal bütünleşmeye imkân veren bir değer olarak
ifade etmektedir. Lin ise (2001) sosyal sermayeyi, toplumsal yapılara gömülü,
ulaşılabilir, transfer edilebilir ve kullanışlı etki yaratacak bir potansiyel olarak
görür.

5. Sosyal sermayeyi, insanların bir arada yaşamalarına ve işbirliğine yönelik
çalışmalarına etki eden, ekonomik kalkınma ve toplumsal refahın gelişiminde rol
oynayan güven, sosyal ağlar, karşılıklılık, değerler ve normların bileşiminden
oluşan potansiyel bir kaynak olarak tanımlamak mümkündür (Ekinci, 2008).
Bir başka deyişle sosyal sermaye, bireylerin grup üyeliğine dayalı olarak ortaya
çıkan ve şekillenen ilişkilere dayalıdır (Bourdieu, 1986).
Bu bakımdan sosyal sermaye, insan unsurunun rol oynadığı mikro ölçekli örgütler
ve kurumlardan makro çerçevede toplumlara kadar geniş bir yelpazede önemli
işlevlere sahip bir değerdir

6. Kolunuzdaki Saatiniz ,
Üzerinizdeki Kıyafet ,
Yakışıklı/Güzel Olmanız,
Altınızdaki Arabanız,
Eşiniz/Sevgiliniz ,
Arkadadaş Çevreniz,
Bitirdiğiniz Okul ,
Maaşınız ,
Yaşadığınız Semt/Ev,
Çalıştığınız Iş Yeri ,
Mesleğiniz , Kariyeriniz ,
Insan Ilişkileriniz , Kişiliğiniz
Günümüzde Hepsi Birer Sosyal
Sermayedir.
Günlük Hayatta Sosyal Sermaye

7. Sosyal sermayenin kaynaklarını; aile,okul, sivil toplum örgütleri,
firmalar, kamu sektörü, etnik ve diger sosyal gruplar
olusturmaktadır.
Görüldügü üzere söz konusu gruplar, toplumun en küçük temel
tası olan aile’den en genis hali olan millet’e kadar uzanmaktadır.

8. I. Bir sosyal grubun üyelerinin karsilikli beklenti ve sorumluluklari,
2. Sosyal iliskilerde zorunlu olan iletisim potansiyeli,
3. Davranislari pekistirebilecek etkili müeyyide ve normlarin varligi,
4. Bir örgütteki iliskilerin düzeni.
Sosyal sermayenin dayandigi sekilleri su sekilde ele almaktadirlar:
Sosyal sermaye örgütün günlük yasaminin içinde yatan "örgütün insanda
canlandirdigi duygular' olarak görülebilir

9. Okullarda Sosyal Sermaye Liderligi
Sosyal sermaye okul yönetimini etkileyen kritik bir faktördür.. Okulların
başarısı, entelektüel sermayenin yanında sosyal sermaye birikimine de
bağlıdır.
Güvene dayalı bir okul kültürünün oluşturulması, okul yöneticisi, öğretmen
ve aileler arasında etkili bir iletişim ağının kurulması ve sosyal adaletin
sağlanması, güçlü bir sosyal sermayeye sahip olmayı gerektirmektedir
Magoon ve Linkous (1979), bu liderligin boyutlarini sekilde ele almislardir:
1. İnsan ihtiyaçlarina duyarlik,
2. Duygusal olarak güvenirlik,
3. Degerlere saygi.

10. Okulun sosyal sermayesi ile öğrenci başarısı arasında yakın bir ilişki vardır.
Sosyal sermayesi güçlü olan okullar, öğrencilerle daha iyi iletişim
kurmaktadırlar.
Öğrenci başarısının artırılması, sadece parasal ve insan kaynağının
geliştirilmesine değil, aynı zamanda sosyal sermayenin geliştirilmesine de
bağlıdır.
Okulun sosyal sermayesini paylaşan ailelerin, çocuklarının okul başarısına
olumlu yönde etkide bulundukları belirlenmiştir (Haghighat, 2005, s. 214).
Okul ve toplum, karşılıklı konulmuş iki ayna gibidir. Birbirlerini
yansıtırlar.

11. Sosyal sermaye konusunda yapılan degerlendirmeler genel
olarak;
iletisim agı, sosyal normlar ve güven ekseni etrafında
yogunlasmaktadır.
Bu baglamda sosyal sermaye olgusu, topluma yön veren ahlaki
degerlere, kültürel ve siyasi yapı ile egitime göre
sekillenmektedir.
Bu nedenle;adalet, güzellik, iyilik, aşk, arkadaslık ve gelecege
duyulan güven gibi maddi olmayan pozitif degerlerin toplumda
oynadıgı rolün etkisi fazladır (OECD, 2001; 41).

12. Sosyal sermaye liderliği okullarda sosyal sermaye egitim
hizmetlerinin kalite ve basarisinin artmasina katkida
bulunmaktadir (Ortiz, 2001).
Sosyal sermaye liderliğinin temel fonksiyonlarindan birisi
herseyden önce örgütlerin sahip oldugu sosyal sermayeyi
anlayip koruyarak, örgütlerde birikmis olan bu sermayeye en
azindan zarar vermemektir (Cohen ve Prusak, 2001).
Bu liderlik anlayisi, koruma anlamindaki yumusak liderligin
ifadesidir.

13. Egitim kurumlarinda yönetici/liderlerin en önemli
sorumluluklarindan birisi bu sermayenin sürekli
hale getirilmesi yönündeki çabasidir. Bu bir
anlamda tavugun yumurtasini korumak için
hassas ve özverili davranmasina benzetilebilir.

14. Yumusak liderin önemli fonksiyonlarindan birisi de; örgütte güveni tesis
etmesidir. insanlar farkli yaklasimlara farkli tepkiler gösterir. Kendisine
güven duyulan çogu kimse bu güvene layik olmaya çalisir;' kendilerine
kuskuyla bakildiginda ise, bazen bunu büsbütün hakli çikartici bir
davranisa girerler (Cohen ve Prusak, 2001).
Güveni insa edici ve koruyucu davranislar, liderlerin yapabilecekleri en
önemli sosyal sermaye yatirimidir. Kimse dayatmayla ya da talimatla
güven yaratamaz ve güvenden yoksun olan bir örgütle güveni gelistirmek
zordur. Ama güveni kazanmak ve tesvik etmek mümkündür ve liderler
varolan güveni güçlendirecek sorumlu adimlar atabilir. Bunun için liderler,
güvenilir olmakla, açik olmakla ve açikligi tesvik etmekle ve güvenmekle
güveni insa edebilirler (Cohenve Prusak, 2001).

15. İsbirligi aliskanligi zaman içinde birlikte çalistikça insanlar arasinda
daha çok güven yaratir.
İsbirligi ilkesini güçlendiren sey, liderin söz ve eylemleri ve basari
paylasimidir (Cohen ve Prusak, 2001).

16. 1. Sosyal sermayeyi canlandiracak davranislarda bulunmak (Güven
telkin etmek, sıkı iliskiler kurmak, adil olmak, çalisanlari
benimsemek, tasdik etmek ve onlar destek olmak),
2. Okulda toplu etkinlikler düzenleyerek herkesin birbirlerini tanima ve
birbirleriyle kaynasma firsatini elde etmesini saglamak,
3. Okulla ilgili uygulamalarda herkesin sorumluluk almasini saglayarak
aidiyet duygusunu güçlendirmek.
Bütün bu bilgileri biraraya getirdigimizde; okul yöneticisinin sosyal sermayeyi
artirmak üzere üç önemli davranista bulunmasi gerektigi söylenebilir:

17. Aile kisinin tanıstıgı ve ait oldugu ilk ve en etkili sosyal birimdir.
Bu nedenle ailenin gerek fiziki, gerekse psikolojik alandaki kişilik
gelisiminde üstlendigi rol oldukça önemlidir. Dolayısıyla kisilerin
çevreleriyle düzenli bir iletisim kurabilmelerinde ve kendilerine ve
çevrelerine olan güvenlerinin düzeyinde ait oldukları aile yapısının
etkisi azımsanmayacak düzeydedir. (OECD, 2001; 45).
Aile ve Sosyal Sermaye

18. Sivil toplum örgütleri, sosyal sermayeyi besleyen bir baska
unsurdur. Çünkü, ülke insanlarının belirli hedeflere ulasmak amacıyla
olusturdukları soysal örgütler, kisilerin ortak amaçlar için ilgili alanda
isbirligi yapmalarına imkan vermektedir.
Özellikle üyelerine ekonomikve sosyal alanlarda bir dizi menfaatler saglayan söz
konusu örgütler, kisilerin çevresiyle olan iletisimini daha da gelistirmekte ve kisiler bu
yolla topluma çok daha kolay entegre olabilmektedirler.
Sivil toplum örgütlerinin sosyal sermaye birikimine sagladıgı katkı
her zaman pozitif yönlü olmamaktadır. Bu baglamda, çogu arastırmacı
sivil toplum örgütlerinin olumlu etkisinin yanında olumsuz etkilerinin de
oldugunu ortaya koymaktadırlar (Groother ve Bestelaer, 2001; 8). Sivil
toplum örgütünün amacının ve faaliyetlerinin ülkenin ve toplumun genel
politikalarıyla çatısmaması, bu konuda belirleyici bir ölçüt olarak
degerlendirilebilir.
Sivil Toplum Örgütleri ve Sosyal Sermaye

19. OKULLARDA SOSYAL SERMAYE: KAVRAMSAL· BiR ÇÖZÜMLEME
Yard. Doç. Dr. Fatih TÖREMEN
Firat Üniversitesi, Egitim Fakültesi
KURAM VE UYGULAMADA EGiTiM YÖNETiMi
Okul Müdürlerinin Sosyal Sermaye Liderliği Davranışlarının Öğretmenler Arasındaki Sosyal Sermaye Düzeyine Etkisi*
Abdurrahman Ekinci, Mardin Artuklu Üniversitesi
Mehmet Karakuş, Zirve Üniversitesi
Educational Administration: Theory and Practice
Kaynaklar: