1. εΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Αυτόσ ο τομζασ είναι ιδιαίτερα δυναμικόσ, κακϊσ πολιορκείται πανταχόκεν από ρεφματα
εποχισ. Οι τεχνολογικζσ εξελίξεισ (όπωσ θ εμφάνιςθ τθσ τθλεόραςθσ ςτισ δεκαετίεσ του ¨50
και του 60) δίνουν αφενόσ ςτουσ πολιτικοφσ νζεσ ευκαιρίεσ να προβάλλουν τα μθνφματά
τουσ, αφετζρου, όμωσ, κζτουν αυξθμζνεσ απαιτιςεισ ρθτορικισ επάρκειασ, τισ οποίο είναι
δφςκολο να καλφψουν. Οι ςχζςεισ πολιτικϊν και δθμοςιογράφων εξελίςςονται διαρκϊσ με
τρόπο που μπορεί να επθρεάηει ςθμαντικά το περιεχόμενο και ςυνάμα το φφοσ των
πολιτικϊν ειδιςεων. Αυτζσ οι δφο ομάδεσ, ανταγωνιηόμενεσ για τον ζλεγχο του
προγράμματοσ των μζςων, αναγκάηονται να αναπτφςςουν μεκόδουσ ελζγχου και να
προλαμβάνουν τα βιματα και τα τεχνάςματα τθσ " άλλθσ πλευράσ". Επίςθσ, και οι δφο
πλευρζσ επθρεάηονται από τισ διακυμάνςεισ των κομματικϊν προτιμιςεων των πολιτϊν,
από τθ ςτάκμθ του πολιτικοφ ενδιαφζροντοσ και από τθν αμφίκυμθ ςτάςθ απζναντι ςτθν
ίδια τθν πολιτικι επικοινωνία.
Επιπλζον, το "μεςοκεντρικό" μοντζλο ζχει αναπτυχκεί περιςςότερο εκεί όπου
διακυβεφονται τα μεγαλφτερα ςυμφζροντα εξουςίασ, δθλαδι ςτθ μάχθ μεταξφ των
κομμάτων, ιδίωσ (αλλά και όχι μόνο) κατά τισ προεκλογικζσ περιόδουσ. Στον πυρινα του
ςυναντοφμε τθ ςυςτθματικι επαγγελματικοποίθςθ του πολιτικοφ λόγου, που εκδθλϊνεται
με πολλοφσ τρόπουσ: θ αυξανόμενθ εξάρτθςθ από ειδιμονεσ που υποτίκεται ότι είναι
μυθμζνοι ςτα μυςτικά των ΜΜΕ, από ςυμβοφλουσ προεκλογικισ εκςτρατείασ κλπ, θ
πεποίκθςθ πολλϊν πολιτικϊν ότι το κλειδί τθσ επιτυχίασ ζγκειται ςε ζνα καλοφτιαγμζνο
προεκλογικό πρόγραμμα και ςτθν ικανότθτα να πείκεισ τα βαςικά ΜΜΕ, να προβάλλουν
περιςςότερο και κετικότερα τα ηθτιματα που προτιμάσ εςφ και όχι εκείνα που προτιμοφν οι
αντίπαλοι, ο προςεκτικόσ ζλεγχοσ των μθνυμάτων, θ επικζντρωςθ μόνο ςτα ηθτιματα που
εξυπθρετοφν τουσ οικείουσ ςκοποφσ, θ αυςτθρι, απαρζγκλιτθ, προςιλωςθ ςτα
προεπιλεγμζνα κζματα, ο βομβαρδιςμόσ των δθμοςιογράφων με παράπονα για να
νιϊκουν πίεςθ και, τζλοσ, θ υιοκζτθςθ "βρόμικων" μεκόδων δθμοςιότθτασ, οι οποίοι
ςτθρίηονται ςτθν αρχι ότι ο ταχφτεροσ και αποτελεςματικότεροσ τρόποσ να επθρεάςεισ τθν
ιςορροπία τθσ κοινισ γνϊμθσ είναι οι δυςφθμιςτικζσ επικζςεισ κατά των αντιπάλων.
Οι εξελίξεισ αυτζσ εκτείνονται ςε πολλοφσ τομείσ. Κατ' αρχάσ, ζχουν προκαλζςει τθν
αντεπίκεςθ των δθμοςιογράφων, οι οποίοι δεν δζχτθκαν πακθτικά το βομβαρδιςμό από
τουσ επαγγελματίεσ τθσ πολιτικισ, αφοφ δεν τουσ αρζςει να βλζπουν τισ ειδθςεογραφικζσ
επιλογζσ τουσ να υπαγορεφονται από τα πρόςωπα των οποίων τθ δράςθ ζχουν κακικον να
καταγράφουν. Οριςμζνα γνωρίςματα του πολιτικοφ ρεπορτάη μποροφν λοιπόν να
ερμθνευτοφν ωσ προςπάκεια των δθμοςιογράφων να ανακτιςουν τον ζλεγχο του
προιόντοσ τουσ. Αυτά είναι: θ προςιλωςθ ςτθ διαδικαςία παρά ςτθν ουςία, θ
αντιμετϊπιςθ τθσ πολιτικισ ςαν να ιταν περιςςότερο ζνα παιχνίδι παρά μια ςφαίρα
πολιτικϊν επιλογϊν, θ ςυχνι ανάκεςθ και δθμοςίευςθ δθμοςκοπιςεων, θ υπερβολικι
κάλυψθ των ολιςκθμάτων των πολιτικϊν και επίςθσ κάποια περιφρόνθςθ απζναντι ςτισ
πολιτικζσ ειδιςεισ, κακϊσ τα γεγονότα καλφπτονται κατά ζνα τρόπο υπολογιςμζνο να
δείχνει τθν απόςταςθ του δθμοςιογράφου από τθν προπαγανδιςτικι διάςταςι τουσ, ενϊ
ςυχνά αφινεται να εννοθκεί ότι το γεγονόσ αποτελεί ωσ ζνα βακμό προςπάκεια δθμοςίων
ςχζςεων και δεν πρζπει να εκλαμβάνεται τοισ μετρθτοίσ. Αυτόσ ο ςυνδυαςμόσ
αμαυρωμζνων πολιτικϊν και δυςαρεςτθμζνων δθμοςιογράφων, ζχει οδθγιςει ςε ζνα

2. κλίμα αντιπαλότθτασ πρωτοφανϊσ οξφ και επίμονο, ςε μια " χρόνια κατάςταςθ ακιρυκτου
πολζμου".
Αυτζσ οι μζκοδοι δθμοςίασ προβολισ δεν είναι προφανϊσ ότι υγιεινότερο για τθν πολιτικι
ςυμμετοχι. Τα εφπεπτα προιόντα τθσ περιςτζλλουν τα περικϊρια του διαλόγου, ενιςχφουν
τθ ςθμαςία τθσ προεκλογικισ δυςφιμιςθσ, καλλιεργοφν τον κυνιςμό, ενϊ επίςθσ,
παρουςιάηουν ςε υπερβολικό βακμό τισ ειδιςεισ ωσ πεδίο μάχθσ τθσ εξουςίασ, παρά ωσ
μζςον δεαλεφκανςθσ ηθτθμάτων. Πλιττονται επιςθσ θ πίςτθ ςτο κφροσ τθσ πολιτικισ εν
γζνει και μερικά από τα απαραίτθτα ςυςτατικά τθσ τερπνισ και ωφζλιμθσ επικοινωνίασ: το
ςτοιχείο του απρόβλεπτου, θ αίςκθςθ τθσ περιπζτειασ που μπορεί να οδθγιςει και ςε
ανακαλφψεισ, θ αίςκθςθ ότι θ πραγματικότθτα είναι κάτι με το οποίο κα πρζπει να
κονταροχτυπθκοφμε και όχι, ζνα ςφνολο αβλαβϊν εικόνων και εντυπϊςεων. Όλα αυτά
εγκυμονοφν "κρίςθ τθσ πολιτικισ επικοινωνίασ".
Δεφτερον, οι "λαικίςτικεσ "φωνζσ, τα "λάικίςτικα" ςχιματα και το "λαικίςτικο" φφοσ
φαίνεται ότι διαδραματίηουν ςθμαντικότερο ρόλο παρά ποτζ. Αυτι θ τάςθ φαίνεται
ακατάςχετθ και πρζπει να εξεταςτεί ςοβαρά και με περίςκεψθ το που μπορεί να οδθγιςει.
Πθγάηει από παγιωμζνεσ πλζον καταςτάςεισ ςτα ΜΜΕ και ςτθν πολιτικι. Οι επιταγζσ του
ανταγωνιςμοφ, αφενόσ, και, αφετζρου, θ αντίδραςθ που προκαλεί ο απροκάλυπτα
αυτάρεςκοσ "ελιτιςμόσ των μυθμζνων" τθσ παραδοςιακισ πολιτικισ επικοινωνίασ
ενκαρρφνουν τα ΜΜΕ να δίνουν μεγαλφτερθ προςοχι ςε λαικά κζματα, λαίκζσ οπτικζσ
γωνίεσ και λαικόυσ τρόπουσ προςζγγιςθσ. Ζνασ άλλοσ παράγων είναι ο πλθκωριςμόσ των
διαφλων, ιδίωσ ςτο ραδιόφωνο, που διευρφνει ςθμαντικά τθν πρόςβαςθ ςτα ραδιοκφματα
και καλλιεργεί ζναν λόγο φλφαρο και αυκόρμθτο. Πάντωσ, αδιάφορο που οφείλεται αυτό,
φαίνεται ότι θ φωνι του κοινοφ ζχει αναβακμιςτεί ςτθν πολιτικι επικοινωνία. Το κοινό δεν
είναι αναγκαςμζνο απλϊσ να παρακολουκεί απόψεισ και επιχειριματα άλλων ( πολιτικϊν,
δθμοςιογράφων, εκπροςϊπων ομάδων πίεςθσ, ειδθμόνων), ενϊ οι εμπειρίεσ και οι
απόψεισ των "απλϊν ανκρϊπων" ακοφγονται ςυχνότερα. Οι πολίτεσ ενκαρρφνονται να
ςυμμετζχουν ςτθν ςυηιτθςθ κοινωνικϊν και πολιτικϊν προβλθμάτων ςτο πλαίςιο νζων
ςχθμάτων, όπωσ οι εκπομπζσ τθλεφωνικισ ςυνομιλίασ, τα θλεκτρονικά ςυμβοφλια πόλεων,
τα αυτοςχζδια "Λαικά Κοινοβοφλια", οι εκτεταμζνεσ ςυνεντεφξεισ με τθλεφωνικζσ
παρεμβάςεισ και, ιδίωσ, οι τθλεοπτικζσ και ραδιοφωνικζσ εκπομπζσ λόγου.
Στισ ΗΠΑ αυτζσ οι εξελίξεισ ζχουν χαρακτθριςτεί "Δθμοκρατία των Τοκ Σόου" ι "Νζεσ
Ειδιςεισ". Οριςμζνοι ςχολιαςτζσ τισ εξυμνοφν επειδι κεωροφν ότι απελευκζρωςαν το
διάλογο για τα κοινά από τα περιοριςτικά δεςμά του. Ωςτόςο, ιδωμζνα κάτω από το
πρίςμα των "δθμοκρατικϊν αξιϊν", τα νζα ςχιματα ζχουν πλεονεκτιματα αλλά και
μειονεκτιματα. Αφενόσ, κακιςτοφν τον απλό πολίτθ ςθμαντικό ςθμείο αναφοράσ τθσ
πολιτικισ επικοινωνίασ και πραγματικό και ενεργό ςτθ δθμόςια ςυηιτθςθ, αφετζρου, όμωσ,
παρουςιάηουν ςυχνά τθν πολιτικι ωσ λαικι κουλτοφρα, πάςχουν από επιδειξιομανία και
ρθχότθτα, και, ςυχνά ενκαρρφνουν τουσ ανκρϊπουσ, ακόμθ περιςςότερο από πριν, να
βλζπουν και να αξιολογοφν τουσ πολιτικοφσ περιςςότερο ωσ αςτζρεσ - ι κακοφσ ιρωεσ -
παρά ωσ ανκρϊπουσ που "αγωνίηονται" να λφςουν πολιτικά προβλιματα. Το προγραμμά
τουσ περιλαμβάνει ζνα μείγμα κεμάτων που αποςκοπεί να προςελκφει και να διατθρεί ζνα
ακροατιριο - π.χ. εκκεντρικζσ ι εξαιρετικζσ περιπτϊςεισ ςυμπεριφοράσ ι ςεξουαλικϊν
προτιμιςεων - ςε ςυνδυαςμό με ζναν ακραίο λόγο - που, ανάλογα με τθν περίςταςθ, είναι

3. αντικυβερνθτικόσ, αντικακεςτωτικόσ, ρατςιςτικόσ, ομοφοβικόσ ι αντιςθμιτικόσ - ενϊ
αποφεφγει κακετί πιο ςφνκετο από δομικι άποψθ. Τζλοσ, όλ' αυτά τα ςχιματα ιςορροποφν
μεταξφ δφο αντίκετων πόλων: του "αφελοφσ" και του "εςκεμμζνου" λαικιςμοφ.
Τζλοσ, ο πολιτικόσ λόγοσ των μζςων αναφζρεται όλο και ςυχνότερα ςτθν απογοιτευςθ του
κοινοφ από τουσ πολιτικοφσ κεςμοφσ και από τουσ θγζτεσ. Η απογοιτευςθ αποδίδεται
άλλοτε ςτθν αποτυχία των πολιτικϊν και άλλοτε ςτθν επιδείνωςθ του ςυςτιματοσ
επικοινωνίασ. Ζτςι, τα ειδθςεογραφικά ΜΜΕ προβάλλουν διαρκϊσ μια κζςθ που αςκεί
επιρροι ςτο ςφςτθμα,