1. Wij maken werk van
kindcentra
Portretten van pioniers
Andere Tijden 1

2. Inhoud Zes dubbelportretten van pioniers
Wat is een kindcentrum? Vol trots presenteren we u in dit magazine zes dubbelportretten van vernieuwers in de wereld van
De kenmerken.......................................................................................................2 basisonderwijs en kinderopvang.
Het zijn pioniers die werk maken van kindcentra. Doeners die elkaar vonden in de gemeenschap-
pelijke wens om een goede integrale voorziening voor kinderen van 0 tot 12 jaar neer te zetten. Het
project Andere Tijden in onderwijs en opvang heeft hun verhalen opgetekend omdat het krachtige
voorbeelden zijn van een nieuwe visie op leren en ontwikkelen van kinderen, maar ook van kansen
Helmond: Mieke Theus en Angelique Sterken
zien en pakken om die visie daadwerkelijk te realiseren.
‘De ultieme kans om het anders te doen’...............................................................4
Eigen routes
Elk duo heeft zijn eigen aanleiding, zijn eigen route en uiteindelijk zijn eigen best practice: het kind-
centrum in wording. Soms is een nieuwe locatie het startpunt, soms gaat het om een oplossing voor
Zutphen: Anje Bechtel en Bettien Bust een krimpsituatie of is het de gemeente die de lokale samenwerking wil aanslingeren. Maar steeds
Open contact met ouders sleutel tot succes.........................................................10 zien we twee geïnspireerde mensen die met kinderen werken en er meer uit willen halen. We kozen
ervoor om verhalen te verzamelen vanuit verschillende gezichtspunten: de schoolbestuurder, de be-
stuurder van de kinderopvang, de ouder, de schoolleider, de pedagogisch medewerker, de leerkracht,
de locatiemanager èn de wethouder. Ieder draagt zijn steentje bij. Zo is een palet aan ervaringen
opgetekend, dat anderen in vergelijkbare situaties kan inspireren.
Amsterdam: Sebastiaan van Tongeren en Moniek Peters
Teams ontwerpen hun eigen school.....................................................................16 Andere tijden in onderwijs en opvang
Dit magazine maakt deel uit van een serie uitgaven over het kindcentrum, waarmee het project
Andere Tijden in onderwijs en opvang zijn werkzaamheden afrondt. Vier jaar lang hebben wij basis-
scholen en kinderopvanginstellingen op een heel praktische manier ondersteund bij het realiseren
van nieuwe schooltijden: met de ontwikkeling van goede voorbeelden, masterclasses, praktische
Wat vinden zíj ervan?............................................................................. 22 en 23 materialen en bijdragen aan het maatschappelijk debat. De omslag naar andere schooltijden heeft
Patrick Banis, vice-voorzitter CNV Onderwijs inmiddels een grote vlucht genomen. Uit de Monitor Nieuwe Schooltijden blijkt dat 55% van de ba-
Kete Kervezee, voorzitter PO-Raad sisscholen van plan is daarmee aan de slag te gaan. De afgelopen jaren was een versnelling meetbaar
Anneke Bouwmeester, bestuurslid Brancheorganisatie Kinderopvang (méér scholen maken de omslag) en een duidelijke verschuiving van traditionele schooltijden naar
Gjalt Jellesma, voorzitter BOinK het vijf-gelijke-dagenmodel.
Stroomlijning van de dag
Tilburg: Harriëtte Griep en Marius Liebregts De invoering van nieuwe schooltijden is een praktische insteek om aan de stroomlijning van de dag
‘Eén directeur: het is even wennen’ .....................................................................24 te werken. Het is een belangrijke stap in de richting van een sluitend dagarrangement voor kinderen
en hun ouders. Maar veel voorlopers willen méér, en dat is wat de ontwikkeling naar kindcentra
markeert: de wens om toe te groeien naar voorzieningen waarin professionals van uiteenlopende
achtergronden zoals onderwijsgevenden, pedagogen en vakleerkrachten, samen in één team werken
aan het onderwijs en de opvoeding van kinderen van 0 tot 12 jaar.
Delfzijl: Adolf Godlieb en Marinka Koster
‘Kwaliteit bieden in een krimpsituatie’..................................................................30
De toekomst uitvinden
De ontwikkeling van kindcentra gebeurt niet vanuit Den Haag, maar vanuit het veld. Daar ontstaan
nieuwe samenwerkingsverbanden, daar wordt ‘de toekomst uitgevonden’. In dit magazine zetten
we de koplopers in het zonnetje, ook om de vernieuwing een gezicht te geven.
Almere: René Peeters en Ingrid Verheggen
‘We moeten af van het begrip school’ .................................................................36 Wij wensen u veel leesplezier en inspiratie.
Namens de initiatiefgroep Andere Tijden,
Gijs van Rozendaal (voorzitter)
Anki Duin (projectleider)
1

3. Wat is een kindcentrum? KINDCENTRUM 0-12
De kenmerken
PEDAGOGISCHE
De namen lopen uiteen. Maar of het nu een Kindcentrum, Educatief Centrum of Sterren-
school wordt genoemd, in essentie gaat het steeds om een voorziening waarin professio-
nals met uiteenlopende achtergronden vanuit één organisatie werken aan de ontwikkeling
1 V ISIE
van kinderen van 0 tot 12 jaar.
Een kindcentrum voldoet aan de volgende kenmerken:
1. Eén visie
1 TEAM ONDERWIJS /
ZORG / SPORT OPVANG
Iedereen die in het kindcentrum werkt, heeft dezelfde visie op de wijze waarop / SPEL
kinderen leren en zich ontwikkelen. Dit is het fundament van het kindcentrum.
Kinderen leren en spelen, binnen en buiten schooltijd, in het kindcentrum en kunnen
daar hun talenten in de volle breedte ontwikkelen.
JN
DOORGAANDE LI
1 LEIDING
2. 0 tot 12 jaar
VAN 0-12 JAAR
In het kindcentrum komen baby’s, peuters, kleuters en kinderen tot 12 jaar. Zij worden
vanuit een doorgaande ontwikkelingslijn gevolgd en er zijn individuele ontwikkelings-
plannen.
3. Breed aanbod
Het kindcentrum biedt onderwijs en opvang maar ook sport, muziek of spel.
Met verplichte en vrijwillige onderdelen waaruit ouders en kinderen kunnen kiezen. FLEXIBELE T I
JDEN
4. De hele dag, het hele jaar door
Het kindcentrum is de hele dag geopend, van zeven tot zeven uur. De dagindeling
kenmerkt zich door rust en een goede balans van inspanning en ontspanning.
1 AANSPREEKPUNT
V OOR OUDERS
Sommige kindcentra zijn het hele jaar door open en bieden in overleg met de ouders
flexibele vakanties.
5. Eén team met één organisatie
Leerkrachten, pedagogen, pedagogisch medewerkers en vakleerkrachten vormen één HELE DAG &
team. Zo nodig halen ze deskundigen van buiten naar binnen. De organisatie heeft
een eenhoofdige leiding, één beleid en is gehuisvest in een multifunctioneel gebouw. HELE JAAR OPEN
6. Eenduidige communicatie met ouders
Ouders hebben met één organisatie te maken. Ze hoeven niet apart afspraken te
maken met de school, de kinderopvang of peuterspeelzaal. Er is één aanspreekpunt.
MULT IFUNCT IONEL
E
Succesfactoren
Overal in het land zijn pioniers aan het werk met de inrichting van kindcentra die (op RUIMT ES
termijn) voldoen aan bovengenoemde kenmerken. Een rondgang langs de pioniers laat
zien dat het succes vaak samenhangt met gedreven leidinggevenden. Persoonlijke chemie
tussen mensen is een belangrijke motor.
Een andere succesfactor is de vorming van één team van leerkrachten en pedagogisch
medewerkers, die elkaar en elkaars kwaliteiten leren kennen en waarderen. Een heldere
aansturing is voorwaardelijk, liefst door een éénhoofdige leiding die bovendien een open
en luisterende houding aan de dag legt.
Een vierde belangrijke succesfactor is de communicatie. Ouders moeten een concreet en
helder beeld hebben van het aanbod en de toegevoegde waarde van het kindcentrum,
anders werkt het niet.
Al deze succesfactoren komen naar voren in de zes interviews in deze uitgave.
2 3

4. Wij maken werk van kindcentra Tekst: Lucy Beker • Beeld: Verbeeld Fotografie
‘Ultieme kans om het anders te doen’
Mondomijn voor onderwijs en opvang, Helmond
Angelique Sterken, organisatieleider
en
Mieke Theus, ontwikkelingsleider
Kindcentrum Mondomijn in Helmond is in 2009 vanuit het niets begonnen met een
nieuw totaalconcept van onderwijs en opvang ineen. Dat was niet makkelijk, want
ouders én personeel moesten wennen aan de nieuwe werkwijze.‘Wij voelen ons
echte pioniers’, zegt het tweekoppige managementteam. ‘Maar dit werk voelt te-
gelijk als een droombaan. Het is de ultieme kans om het helemaal anders te doen.’
Helemaal anders is het zeker in Mondo- taat is dat de kinderen hier goed gedijen.
mijn. Het noodgebouwtje in de nieuw- Het grote verschil is dat het onderwijs hier
bouwwijk Brandevoort lijkt van binnen niet wordt ingericht vanuit een pedagogische
op een traditionele school. Er zijn grote houding. De focus is steeds: wat is goed
ruimten met verschillende hoeken, waar voor de ontwikkeling van een kind?’
kinderen leren en spelen. Daarnaast zijn er
ateliers. De leerlingen zijn niet ingedeeld in Geen verschil in functies
klassen, maar in drie domeinen: van 0 tot Angelique Sterken geeft samen met Mieke
3 jaar, van 3 tot 6 jaar en van 6 tot 12 jaar. Theus vanaf de start leiding aan dit inte-
In elk domein werken zowel leerkrachten grale kindcentrum. Het project is gestart
als pedagogisch medewerkers samen in als een samenwerking tussen het katho-
één team. Samen zijn zij verantwoordelijk lieke schoolbestuur Qliq Primair Onderwijs
voor zowel opvang als onderwijs. Mondo- en de kinderopvangorganisatie Korein
mijn is elke dag van 7.30 uur tot 18.30 uur Kinderplein. Binnen het kindcentrum zijn
open. Het onderwijs is gebaseerd op mon- alle teamleden – leerkrachten en peda-
tessoriprincipes. Doel is op deze manier gogisch medewerkers - gelijkwaardig. In
een echt doorlopende leerlijn te realiseren de ideale situatie komen ze uiteindelijk
voor kinderen van 0 tot 12 jaar. allemaal direct dienst van Mondomijn, en
‘Ons concept vergt veel uitleg, nog steeds’, indirect bij de achterliggende organisaties
zegt Angelique Sterken, organisatieleider Qliq of Korein.
van Mondomijn. ‘Zowel ouders als per- Angelique Sterken is afkomstig van Ko-
soneel moeten loskomen van bestaande rein, waar ze al vijftien jaar als manager
ideeën over onderwijs en in de kinderopvang werkte. Mieke Theus
opvang. De resultaten en komt uit het montessorionderwijs. Zij sol-
‘Loskomen van
de opbrengsten zijn op het liciteerde naar de baan van directeur van
bestaande ideeën
einde van het schooljaar een nieuwe montessorischool in de wijk
over onderwijs en
hetzelfde als bij andere Brandevoort. ‘Die school zou helemaal
opvang’
basisscholen, maar de weg nieuw van start gaan, en dat leek me
er naar toe is hier anders. geweldig.’ De twee besturen van Qlic en
Ouders moeten eraan wennen, medewer- Korein hadden toen al het idee om van
kers moeten gecoacht worden om zich de die nieuwe school meteen een innovatief
werkwijze eigen te maken, maar het resul- integraal kindcentrum te maken. Daar
4 Naar de inhoudsopgave 5

5. pasten de ideeën van Mieke Theus en bezig met administratieve en organisatori- Korein. ‘Het gaat hier niet om de organisa- wat we te bieden hadden. De nieuwe
Angelique Sterken helemaal bij. ‘Er ligt nu sche zaken. Ofwel: Theus regelt de zaken tie, maar om de inhoud van de taken.’ naam werd Mondomijn, wat betekent
een gezamenlijke visie en wij intern, Sterken extern. De inhoud van de Mieke Theus is blij met deze werkverde- ‘mijn plekje in de wereld’, wat uitgaat
als managementteam krijgen teamvergaderingen regelt Mieke Theus. ling. ‘Dit geeft mij veel meer tijd om echt van het kind. Achter die naam zetten we
‘Vertrouwen is
de ruimte en het vertrouwen Niet alleen met de leerkrachten, maar met onderwijs bezig te zijn dan op een nu steeds: voor onderwijs en opvang. Nu
nodig om echt iets
van onze besturen om die ook met de pedagogisch medewerkers. reguliere school’, zegt ze. ‘Het is best lastig geven we alleen met die naam al veel
nieuws te kunnen
visie verder uit te werken. Dat ‘Voor die laatsten was dat eerst vreemd’, geweest in het begin om die taken te ver- helderheid. Ook zijn we meer gaan vertel-
bereiken’
vertrouwen is ook nodig om vertelt Sterken. ‘Zij zijn officieel bij Korein delen. Ik moest sommige dingen loslaten, len dat er twee grote organisaties achter
echt iets nieuws te kunnen in dienst en verwachtten dat ze meer met andere erbij nemen. En het kostte soms Mondomijn zitten: het schoolbestuur Qlic
bereiken. We werken daarbij natuurlijk mij te maken zouden hebben. Maar dat is moeite om dat uit te leggen aan het team. en kinderopvangorganisatie Korein. Dat
intensief samen met de besturen en voelen niet zo, omdat ze hier één team vormen Maar Angelique en ik weten exact waar bleek vertrouwen te geven.’
ons gesteund’, vertelt Sterken. met de leerkrachten: een domeinteam. Ze we naar toe willen en dat is zo’n goed ver-
hebben sámen de verantwoording voor de haal, dat wil ik best steeds weer vertellen.’ Ook letterlijk is het team van Mondomijn
Samen de verantwoording kinderen. Er is hier geen scheiding meer de zichtbaarheid gaan vergroten. Met
Als tweekoppig managementteam heb- tussen onderwijs en opvang, dat is het Zichtbaarheid vergroten borden aan het gebouw,een kraam bij
ben Theus en Sterken de taken verdeeld. basisidee.’ Steeds weer het verhaal vertellen. Dat is evenementen in de wijk,
Theus is ontwikkelingsleider, wat inhoudt Het is daarom ook zo dat Angelique belangrijk, merkt het duo. Want het heeft en meer activiteiten bui- ‘We zijn
dat ze zich vooral met de pedagogische Sterken meedraait in het directeureno- wel even geduurd voordat Mondomijn ten, waarbij de leidsters letterlijk de
ontwikkeling van de school bemoeit, verleg van Qlic, terwijl Mieke Theus vaak ging lopen. In 2009 ging het kindcentrum bodywarmers dragen met zichtbaarheid
Sterken is organisatieleider en houdt zich meegaat naar pedagogische overleggen bij van start met zes leerlingen, nu zijn er 75 de tekst ‘Mondomijn voor gaan vergroten’
en de groei zit erin, maar dat heeft wat onderwijs en opvang’.
inspanning gekost. ‘Toen we na verloop Ten slotte werden er informatieochtenden
van tijd merkten dat de groei van het opgezet.
leerlingenaantal stagneerde, zijn we in
actie gekomen’, vertelt Angelique Sterken. Persoonlijke ontwikkeling
‘We móesten wat doen, ons bestaansrecht Het communicatie-offensief hielp. In sep-
kwam in gevaar.’ tember 2010 ging Mondomijn het tweede
Het team heeft een stevige marketingstra- jaar in met 29 leerlingen, en in het eerste
tegie uitgedacht. ‘We zijn systematisch de kwartaal van 2011 ging het ineens goed
zichtbaarheid van het kindcentrum gaan lopen. ‘En nu is het vooral belangrijk dat
vergroten’, zegt Sterken. ‘Dat was nodig, het inhoudelijk goed werkt’, zegt Theus.
want als hier 10 kinderen zitten en op de ‘De kwaliteit van ons onderwijs moet goed
school hiernaast 700, dan wordt er in de zijn, daar zorgen we voor. We voldoen aan
wijk nog niet zoveel over ons concept ge- de kerndoelen en kunnen dat aan ouders
praat. We hebben gezorgd voor artikelen laten zien. We halen die doelen wél op
en interviews in de plaatselijke kranten, we een andere manier, waardoor leren voor
hebben folders gemaakt, een magazine de kinderen leuker wordt en de resultaten
uitgegeven en een website gebouwd’. beter. Wij kunnen door onze integrale
Een belangrijke zet binnen deze marke- aanpak meer doen aan persoonlijke ont-
tingstrategie was een nieuwe naam. ‘We wikkeling. Ook kan ieder kind zich in zijn
merkten dat de naam die we aanvankelijk eigen tempo ontwikkelen. Van veel ouders
hadden, Montessori Kindcentrum Brande- horen we dat hun kind blijer en gelukkiger
voort, onvoldoende helder was. De term is dan vroeger. We zien dat de kinderen
‘integraal kindcentrum’ bleek voor ou- met meer plezier deelnemen aan opvang
ders te abstract, daar heeft niemand nog en onderwijs. Daar doen we het voor’.
gevoel bij. We moesten duidelijk aangeven Mondomijn legt uiteraard verantwoording
6 Naar de inhoudsopgave 7

6. af aan de Inspectie en de GGD. ‘Dan merk eerde teams. Bij Mondomijn zijn dat niet
je dat we voor de troepen uitlopen’, zegt alleen leerkrachten en pedagogisch mede-
Sterken. ‘Wij werken hier met één plan werkers, maar ook vakdocenten. ‘We gaan
van aanpak, maar de Inspectie van het hier slim met de inzet van ons personeel
Onderwijs wil het schoolplan zien en de om. Daardoor kunnen we ook weer wat
GGD het pedagogische plan. Het kost ons extra’s bieden’, aldus Sterken. ‘Dit is in
dus veel extra werk om óók nog aparte geen enkel opzicht een klassieke school.’
plannen te maken, maar voorlopig is het
niet anders.’ Passie
Sterken en Theus zijn erop voorbereid dat
Tegelijkertijd houdt het managementteam ze wel vijf jaar moeten pionieren. Sterken:
vast aan de pijlers van het eigen concept. ‘Als je zoiets nieuws wilt opzetten als dit
‘Dat hier driejarigen meedraaien in domein kindcentrum, moet je lef hebben, niet
2, met de kleuters, dat is nieuw en daar- bang zijn voor bestaande regels en syste-
over zijn we in gesprek met de Inspectie. men en er vooral zelf in geloven. Anders
Voldoen aan wet en regelgeving is het doorbreek je de bestaande patronen niet.
uitgangspunt, maar wij vinden dat het Je moet veel investeren om iedereen mee
toepassen van innovaties daar goed mee te nemen. Wij werken echt vanuit onze
kan samengaan. Wij hebben daar echt passie en we zijn er trots op dat we al zo
een visie op. Kinderen van 3 jaar zijn volop ver zijn met echte integrale samenwer-
in ontwikkeling, hebben veel interesse in
spelenderwijs leren, en het Montessori-
king.’ •
onderwijs gaat uit van een groep van 3
tot 6 jaar. Door 3-jarigen al in domein 2
te laten meedraaien, stimuleren we hun
ontwikkeling én de doorgaande leerlijn’,
zegt Theus.
Tips van managers Angelique Sterken en
Mieke Theus:
Veel bereikt
‘Zo’n innovatieve aanpak kost veel inspan-
• Houd de stip op de horizon, het uiteindelijke doel,
ning en we moeten veel hobbels nemen’,
steeds scherp voor ogen
vervolgt Theus. ‘Een nieuwe organisatie
bouwen vraagt ook inspelen op de fases • Schets voor alle belanghebbenden een helder
van ondernemerschap. Maar wat ons op beeld
de been houdt, is dat we in zo’n korte tijd • Wees samenwerkingsgericht, de inhoud bindt!
toch al zoveel hebben bereikt. We hebben
• Stel de hoofdlijnen vast, en begin gewoon:
de uitdagende leeromgeving gecreëerd
al doende worden details ingevuld
die we voor ogen hadden, we hebben een
nieuwe benadering van kinderen gereali- • Blijf communiceren, zowel intern als extern, over
seerd door onze domeinen en onze inte- het concept
grale teams, en we kunnen ondersteuning • Schroom niet om eventueel terminologie of naam
bieden aan de gezinnen door de ouders aan te passen
te betrekken en de juiste opvang aan te
• Geef zelf voortdurend het goede voorbeeld
bieden.’
Mondomijn doet mee aan de pilot Slim • Laat je niet tegenhouden door regelgeving die
Fit, een innovatief onderwijsprogramma (nog) niet is aangepast, zoals cao’s en
waarin gewerkt wordt met gedifferenti- Inspectie-eisen
8 Naar de inhoudsopgave 9

7. Wij maken werk van kindcentra Tekst: Lucy Beker • Beeld: Fotomakerij Roefo
Open contact met ouders sleutel tot succes
Educatief Centrum De Hoven, Zutphen
Anje Bechtel, directeur Theo Thijssenschool
en
Bettien Bust, moeder van Thomas (9), Kasper (6) en Lukas (3)
Educatief Centrum De Hoven is een vergaande samenwerking van de openbare
basisschool Theo Thijssen in Zutphen en kinderopvang De Blokkentoren. Dit jaar
zit de school in een overgangsjaar om volgend jaar nieuwe schooltijden te kunnen
invoeren. Het is een van de onderdelen van het veranderingsproces richting een
compleet educatief kindcentrum. Directeur Anje Bechtel heeft met succes ingezet
op een open en intensief contact met de ouders van haar leerlingen.
Eén van die ouders is Bettien Bust, moeder len, en de wijkverpleging en fysiotherapie.
van drie jongens van wie er twee op de Maar ook goede contacten leggen met het
Theo Thijssenschool en de buitenschoolse verenigingsleven. Als al die instellingen el-
opvang zitten. De jongste, Lukas van 3, kaar weten te vinden, hebben de kinderen
gaat naar kinderopvang De Blokken- daar uiteindelijk profijt van.’
toren, die is gevestigd in een aan de school
aangebouwde uitbreiding. Bust is daar Er zijn al veel stappen gezet in De Hoven,
zelf leidster. Zo maakt ze van de enige woonwijk van Zutphen die aan
verschillende kanten mee hoe de westkant van de IJssel ligt. Die ligging
‘Steeds meer
de school langzaam verandert maakt de wijk tot een apart stukje van
inhoudelijke
in een kindcentrum. Want Zutphen. ‘Hier heerst echt een dorpsge-
contacten tussen
het blijft niet alleen bij andere voel’, zegt Bechtel. ‘De kinderopvang in
school en
opvang’ schooltijden. Er wordt ook de stad is voor de ouders hier letterlijk een
inhoudelijke samenwerking brug te ver. Daarom bleek de aansluiting
aangegaan en alle teamactiviteiten worden van de opvang bij onze school echt een
tegenwoordig gezamenlijk ondernomen. gat in de markt.’
Bechtel heeft een duidelijk doel voor ogen:
een educatief centrum waar een doorlo- Integrale voorziening
pende leerlijn wordt geboden aan kinde- De directie van De Blokkentoren en het
ren van 0 tot 12 jaar, en dat tevens een bestuur van de school, de Stichting
centrum voor de wijk is. ‘Mijn drijfveer is: Archipel, zetten in op een integrale voor-
continuïteit en rust in de dagen van een ziening in De Hoven. Zij hebben daarbij ge-
kind brengen’, zegt ze. ‘Ik merk dat ouders kozen voor een integrale
dat ook meer en meer willen. Die zien ook aansturing. Bechtel is niet ‘Nieuwe tijden
dat er tegenwoordig veel verschillende meer alleen directeur van als onderdeel
opvoeders rond een kind staan, door de de Theo Thijssenschool, zij van andere ma-
toegenomen vraag naar voor-, tussen- en is directeur van het ge- nier van werken’
naschoolse opvang. Mijn stip op de hori- hele educatief centrum De
zon is een bruisend centrum voor onder- Hoven. Zij ging meteen na haar aanstelling
wijs en opvang, met veel verbindingen in open in gesprek met de ouders over de
de wijk. Ik wil de wijkraad hier binnenha- plannen van de bestuurders. Er werd een
10 Naar de inhoudsopgave 11

8. regiegroep ingericht voor de verandering Bettien Bust was één van de ouders die meegeteld dan die van de ouders uit de van werken die al een aantal jaren geleden
van de school- en opvangtijden, met daar- voor dat model stemde: ‘Het lijkt mij fijn’, onderbouw en de kinderopvang. ‘De is ingezet. Zo is er een leerteam opgericht
in vertegenwoordigers van het personeel, zegt ze. ‘Het geeft veel rust voor de kin- uitslag was duidelijk: de ouders waren het waarin leerkrachten samenwerken met
mensen uit de medezeggenschapsraad en deren. Ik merk bijvoorbeeld dat het mijn ermee eens. Vervolgens zijn we versneld pedagogisch medewerkers van de buiten-
een flinke afvaardiging van ouders. Deze jongens wel eens tegenvalt als ze aan de invoering ervan begonnen’, zegt schoolse opvang en de opvang van 0- tot
regiegroep organiseerde meteen een ou- ’s middags weer terug moeten naar Bechtel. Dat laatste was nodig omdat de 4-jarigen. Dit leerteam bespreekt welke
deravond en een grote enquête. school, ze zijn er dan al helemaal uit. Het invulling van de tussenschoolse opvang thema’s op het programma staan en hoe
Op de ouderavond waren de reacties is veel duidelijker als het één aaneengeslo- steeds moeizamer ging. ‘We zijn meteen, hiermee zowel op school als in de opvang
gemengd. ‘We hebben verschillende ten schooldag wordt.’ in augustus 2011, begonnen met een wordt gewerkt.
modellen van andere schooltijden voorge- Natuurlijk was er ook gesteggel. Wordt de overgangsjaar. In dit jaar is er nog een Op de Theo Thijssenschool worden de
legd’, aldus Bechtel. ‘Maar het waren wel opvang niet veel duurder, als de kinderen traditioneel rooster, maar de leerlingen in zaakvakken in clusters aangeboden: tien
allemaal modellen waarin alle klassen 940 daar al om 14 uur naar toe gaan? ‘Daar de onderbouw krijgen nu meer les, ook op weken aardrijkskunde, tien weken geschie-
uur per jaar les zouden krijgen. Op dat is veel over gepraat’, zegt Bechtel. ‘Het vrijdagmiddag. Om uren in te halen, die ze denis, tien weken biologie. De leidsters
moment had de onderbouw nog minder wordt wel wat duurder, maar de kosten straks in de bovenbouw niet meer krijgen. van de opvang en BSO sluiten hierop aan
uren les en de bovenbouw meer. Eén van van de tussenschoolse opvang vallen weg. Dat overgangsjaar heeft geen enkel pro- en komen met ideeën voor na schooltijd.
de modellen bood nog vrije tijd tussen de En inhoudelijk kan de opvang een veel bleem opgeleverd.’ Uiteindelijk heeft de Bust: ‘Als de school bijvoorbeeld bezig is
middag en daar werd zeker op gestemd. beter programma bieden. Dat maakt het MR het officiële besluit te nemen om over met geschiedenis en het thema voorou-
Maar de meerderheid, en vooral de jonge aantrekkelijker voor de kinderen.’ te stappen op nieuwe tijden. ders, dan vraagt de buitenschoolse opvang
ouders met kinderen in de onderbouw, aan kinderen om foto’s mee te nemen
stemde voor een model met vier gelijke Overgangsjaar Zo is Educatief Centrum De Hoven dus van hun opa’s en oma’s om daarmee na
dagen les van half negen tot twee uur en De regiegroep heeft de stemmen van de soepel aan de overgang naar een heel schooltijd iets te doen.’
op woensdag tot 12.30 uur.’ ouders van groep 7 en 8 minder zwaar nieuw model voor onderwijs- en opvangtij-
den begonnen. Volgens Bechtel komt dat Daarnaast worden gezamenlijke studie-
omdat ze een goede relatie dagen en gezamenlijke thema-avonden
‘Als je altijd met de ouders heeft opge- voor ouders georganiseerd, bijvoorbeeld
open communi- bouwd. ‘Als je ouders serieus over cyberpesten. Voor het
ceert, is er veel neemt, veel tijd investeert in personeel van onderwijs en
vertrouwen’ ‘We leren
de contacten en altijd open opvang zijn er gezamenlijke
gebruik te
communiceert, is er veel scholingsbijeenkomsten, maar maken van
vertrouwen’, zegt ze. Bettien Bust beaamt ook informele activiteiten elkaars
dat. ‘Anje is altijd heel toegankelijk voor worden samen gedaan. ‘Zo kwaliteiten’
ouders’, vertelt zij. ‘Ze is altijd zichtbaar leren we elkaar kennen en
aanwezig en aanspreekbaar. Openheid belangrijker: we leren we ook
naar ouders toe is heel belangrijk. Het gebruik te maken van elkaars kwaliteiten’,
gaat niet alleen om zo’n enquête, maar aldus Bechtel.
vooral om de vraag wat de school met Bettien Bust merkt inderdaad dat er wat
de uitslag doet. Veel ouders hier hebben verandert binnen de school. ‘Ik merk echt
nog behoefte aan de vrije woensdagmid- dat er meer contacten tussen school en
dag. Daar heeft de directie naar geluisterd. kinderopvang zijn dan vroeger. Onze peu-
Er komt straks een rooster met een vrije ters gaan bijvoorbeeld al eens kijken in de
woensdagmiddag. Daardoor voelen ouders school, en de leerlingen van de school spe-
dat ze serieus worden genomen.’ len soms met de kleintjes van de opvang.
De leerkrachten van de school zien inmid-
Leerteam dels dat wij in de opvang niet alleen maar
De tijden van school en opvang zijn een ‘oppassen’, maar ook methodisch werken.
onderdeel van een geheel andere manier Nu bekijken we samen of we onze aanpak
12 Naar de inhoudsopgave 13

9. op elkaar kunnen afstemmen, om zo echt doel: alle kinderen van 0 tot 12 jaar in dit
een doorlopende leerlijn van 0 tot 12 jaar centrum moeten mee kunnen doen. Als
te bereiken.’ Belangrijk speerpunt is een alle teams op één lijn zitten, kom je er
vanzelfsprekende, soepele wel uit. We willen vooral kijken naar de
overgang van opvang naar Ondernemende kansen, niet naar wat niet kan. We com-
kleuterklas. kinderen en municeren er steeds heel open over met
Bij dat alles worden de ouders talentvolle medewerkers en ouders. Daardoor is hier
van de leerlingen ook continu ouders veel vertrouwen. Dat is de basis van ons
betrokken. ‘Onze klassen or- concept.’
ganiseren bijvoorbeeld zelf ac-
tiviteiten waarmee ze geld verdienen voor Bechtel is er trots op. Want, zegt ze: ‘Als
een leuk uitstapje. En daar helpen ouders directie kun je wel het initiatief nemen
graag aan mee’, vertelt Bust. Anje Bechtel tot een kindcentrum, maar je hebt toch
vult aan: ‘Daarin wil ik in de toekomst nog de omgeving nodig om het te realiseren:
wel een stapje verder gaan: dat de ouders het personeel, de leerlingen en de ouders.
met de leerlingen zelfstandig alle festivitei- Ik ben er trots op dat het hier lukt en
ten in de school organiseren, zonder tus- dat geeft me de energie om er nog een
senkomst van leerkrachten of directie. Dan schepje bovenop te doen.’ De komende
kunnen we ook veel efficiënter werken. tijd werkt ze aan een gemeenschappelijk
Het is een kwestie van vertrouwen hebben functieboek waarin alle functies binnen
in ouders. Ze kunnen dat. Zoals ik vertrou- het educatief centrum worden beschreven,
wen heb in de regiegroep en in het leer- en één loket voor een gezamenlijke intake
team, zo heb ik ook vertrouwen in ouders. en planning voor alle kinderen van 0 tot
En dat leidt tot successen.’ 12 jaar. •
Zij heeft inmiddels een ‘Gouden Gids’
samengesteld, waarin alle talenten, beroe-
pen en hobby’s van ouders in staan. ‘Hier
putten wij uit als we een gastspreker of
een workshop willen organiseren binnen
het educatief centrum. De gids is zowel Tips van directeur Anje Bechtel en ouder
voor medewerkers als voor leerlingen te Bettien Bust
gebruiken, en er wordt nu al veel gebruik
gemaakt van de inzet van de ouders.’ • Openheid naar de ouders is belangrijk. Luister
écht naar elkaar
Vertrouwen is de basis • Laat de betrokken docenten en leidsters bij elkaar
Natuurlijk gaat niet alles even makkelijk in de keuken kijken, dat versterkt het onderlinge
bij de ontwikkeling van een kindcentrum, begrip
ook niet bij De Hoven. ‘Wat me tegen-
viel, was dat de cao’s en de geldstromen • Maak concrete afspreken tussen de directies over
voor school en opvang zo verschillend de praktische samenwerking
zijn’, zegt Bechtel. ‘Onze ouderraad heeft • Zoek naar een manier om de inhoudelijke
bijvoorbeeld een budget voor activiteiten, samenwerking structureel vorm te geven, zoals
maar dat heeft de opvang niet. Toch zijn een leerteam
dit soort praktische zaken altijd wel op te • Maak een gouden gids met talenten en expertise
lossen door creatief te denken: wat kan van ouders
er wel? We hebben uiteindelijk hetzelfde
14 Naar de inhoudsopgave 15

10. Wij maken werk van kindcentra Tekst: Lucy Beker • Beeld: Hes van Huizen
Teams ontwerpen hun eigen school
Laterna Magica, Amsterdam
Sebastiaan van Tongeren, coach en opleider/ontwikkelaar
en
Moniek Peters, spelwerkbegeleider
‘Een bruisende leergemeenschap’. Zo presenteert kindcentrum Laterna Magica in
Amsterdam-IJburg zich graag. Dit is dan ook geen school meer in de oude zin van
het woord: er zijn geen klassen met leerkrachten. De leerlingen zijn ingedeeld in
units, die elk worden geleid door vier coaches en twee spelwerkbegeleiders. De
units zijn elke werkdag van acht uur tot half zeven in bedrijf.
Laterna Magica verkeert nog in een be- leren’ is gebaseerd op de gedachte dat
ginfase, maar het doel is dat de huidige kinderen niet alleen leren tijdens instructie-
intensieve samenwerking tussen school en uren, maar ook in activiteiten ná school-
kinderopvangorganisatie uitgroeit tot één tijd, tijdens de opvanguren. Door onze
organisatie met een eigen bestuur, dat al samenwerking willen we een eind maken
het personeel in dienst heeft, zowel de aan de versnippering, dat hoppen van
leerkrachten als de pedagogisch mede- school naar opvang, met verschillende
werkers. Nu hebben die nog verschillende medewerkers maar niemand die het kind
werkgevers en verschillende salarisstroken. écht goed kent. Bij Laterna Magica heeft
Maar de eerste stap is gezet: ze werken elk kind een beperkt aantal pedagogen
intensief samen binnen het om zich heen staan en kan hij in zijn eigen
kindcentrum. Daarvoor zijn ritme leren.’
‘Leerkracht
ook nieuwe functienamen
heet hier
ingevoerd: de leerkrachten Spelbegeleider Moniek Peters over de
coach’
heten hier coaches en de samenwerking met de coaches: ‘Het ver-
pedagogisch medewerkers zijn loopt heel soepel. Het lesprogramma gaat
spelwerkbegeleiders. De coaches werken gewoon door als de spelbegeleiders om
dagelijks van acht tot half drie met de half twaalf binnenkomen. Wij bieden de
kinderen, de begeleiders komen om half kinderen extra mogelijkheden, waaronder
twaalf en gaan door tot half zeven. Door gymles. De coaches blijven trouwens vaak
deze opzet werken ze altijd een groot aan- langer dan verplicht is. Naast ons werk met
tal uren gezamenlijk in de groep en sluiten de kinderen zijn wij als teamleden ook nog
de activiteiten naadloos op elkaar aan. Zo ontwerpers voor het nieuwe onderwijscon-
ontstaat één doorlopende leerlijn. cept. Met elkaar bedenken we lesmateriaal
dat past bij deze school. Daar hebben we
Dat is precies de bedoeling, vertelt Sebas- ontwikkelgroepen voor ingericht’.
tiaan van Tongeren, zelf coach en tevens
opleider van de teams. ‘Voor alle team- De school gebruikt dan ook weinig be-
leden staat de ontwikkeling van het kind staande methodes. ‘We ontwikkelen het
centraal. Elk kind heeft zijn eigen ontwik- liever zelf’, zegt ook Van Tongeren, die dit
kelplan. We zijn continu op zoek naar het proces binnen de teams begeleidt. ‘Het
talent van elk kind. Ons concept ‘natuurlijk vraagt een behoorlijke tijdsinvestering,
16 Naar de inhoudsopgave 17

11. Laterna Magica een geheel eigen sollici- uitnodigende en uitdagende leeromgeving
tatieprocedure. Belangstellenden worden aan. Het kindcentrum telt inmiddels ruim
uitgenodigd voor een ‘speeddate’ in de 300 leerlingen. ‘Ze komen uit heel IJburg,
school, om kennis te maken met de men- speciaal voor ons concept’, vertelt Moniek
sen en de manier van werken. ‘De kern- Peters.
vraag is daar: wat kun jij onze leerlingen
bieden?’, weet Moniek Peters nog, want ‘Ouders moeten het zien’
zij is er recent bij gekomen. ‘Na die speed- Laterna Magica heeft een heel andere
date was ik om. Ik had uitstraling dan traditionele scho-
natuurlijk al stages gelopen ‘Wat kun jij len en kennelijk zien veel jonge
op andere, traditionele onze leerlingen ouders dit concept wel zitten.
scholen en proefde hier een bieden?’ ‘Toch is het best lastig om ouders
heel andere sfeer. Dat zat te vertellen hoe hier nu precies
‘m vooral in de kinderen zelf: die zijn hier gewerkt wordt’, aldus Van Tongeren.
zo enthousiast, ze houden hun zin in leren, ‘We geven veel informatie, ook op onze
dat vind ik mooi’. website, maar we merken dat ouders het
moeten zien, de sfeer moeten proeven.
Open werkhoeken Daarom houden we veel open dagen. We
De medewerkers hebben officieel nog gaan zelfs zo ver dat ouders hun kind pas
steeds verschillende werkgevers. Dat kan kunnen inschrijven als ze op zo’n kijkoch-
niet anders, doordat er wettelijk verschil- tend zijn geweest. Ook vertellen we dan
maar de mensen die hier werken, willen groep werd gevormd door bestuurders van lende cao’s gelden voor leerkrachten en meteen dat we veel belang hechten aan
graag zelf nadenken over het onderwijs’. STAIJ en SKON. De projectgroep bestaat pedagogisch medewerkers. ‘Maar wij wil- ouderparticipatie. Hier geen rapporten,
Peters beaamt dat: ‘We zijn er allemaal uit projectleider en directie, leerkrachten den met onze plannen niet wachten tot de maar elke drie maanden een portfolioge-
enthousiast over dat we hier zelf ons on- en pedagogisch medewerkers van beide wetgeving is aangepast. We zijn gewoon sprek van een half uur met de ouders over
derwijs mogen ontwerpen.’ instellingen, die met elkaar het concept begonnen, we bouwen het langzaam op het ontwikkelplan van het kind, en dat
voor het kindcentrum uitwerken. en in de praktijk werkt het’, aldus Van gesprek is dan wél overdag. Ze weten dat
BSO opgeheven Tongeren. van tevoren en dan lukt het ook.’
Laterna Magica is vier jaar geleden van Solliciteren en motiveren Alle medewerkers worden aangestuurd Op Laterna Magica wordt ouders ook wel
start gegaan als openbare basisschool in Uitgangspunt: een multidisciplinair team door één directeur: Annette van Valken- gevraagd een workshop te geven over
de nieuwbouwwijk IJburg. Het schoolbe- vormen rond elk kind in een centrum met goed. Daarnaast is er een management- bijvoorbeeld hun beroep of liefhebberij. ‘Ik
stuur Samen Tussen Amstel en IJ (STAIJ) een eenhoofdige leiding en een eendui- team waarin alle unitleiders functioneren. vind de ouders die hun kind hier inschrij-
wilde er graag een integraal kindcentrum dige visie op onderwijs en opvang. Er zijn inmiddels vier units met elk maxi- ven best moedig, want ze weten niet uit
van maken. Elders in de Amsterdamse wijk De gesprekken hadden al snel grote maal 100 leerlingen, vier coaches en twee eigen ervaring wat dit voor onderwijs is. Ik
had SKON Kinderopvang een locatie voor gevolgen. De Blauwe Glimworm werd spelwerkbegeleiders. ben blij dat zoveel ouders er toch vertrou-
buitenschoolse opvang: De Blauwe Glim- opgeheven en ging op in Laterna Magica. wen in hebben.’
worm. ‘De pedagogische aanpak van de De medewerkers moesten opnieuw sollici- In de herfst van 2011 kreeg de school
Blauwe Glimworm paste bij ons concept teren en motiveren waarom ze hier wilden ook een nieuw gebouw, dat zodanig is Een dag op Laterna Magica
van natuurlijk leren. Daarom heeft ons be- werken. ontworpen dat het past bij de onderwijs- Het vertrouwen is terecht, vinden Van
stuur contact gezocht met SKON’, vertelt ‘Dit kindcentrum heeft een duidelijk profiel visie. Geen gangen en geen lokalen, maar Tongeren en Peters, die graag vertellen
Van Tongeren. en het personeel dat hier werkt, kiest daar enkele grote ruimtes, verdeeld in open hoe de dag op Laterna Magica eruit ziet.
bewust voor. Dat is belangrijk, want we werkhoeken. Elke ruimte is ingericht voor Die begint voor iedere leerling in de eigen
De partijen vonden elkaar snel en onder werken echt anders, op andere tijden en in een unit in een bepaalde leeftijdgroep: stamgroep. Elke unit kent vier stamgroe-
begeleiding van APS werden een stuur- andere teams dan op traditionele scholen’, voor kinderen van 0 tot 3 jaar, kinderen pen met elk een eigen coach. In die kring
groep en een projectgroep opgericht om aldus Van Tongeren. van 3 tot 8 jaar en kinderen van 8 tot geven de kinderen ’s ochtends aan wat
de ideeën verder uit te werken. De stuur- Om de juiste mensen te vinden, hanteert 12 jaar. Elke leeftijdgroep treft een rijke, hun keuzes voor die dag zijn. Ze kunnen
18 Naar de inhoudsopgave 19

12. bijvoorbeeld kiezen voor instructie, waar- tieve activiteiten aan. De ouders kunnen
voor zogenoemde ateliers of clubs zijn daarbij ‘losse’ workshops inkopen voor
ingericht. Een kind gaat dan bijvoorbeeld hun kind: bijvoorbeeld een koor, een band,
naar het schrijfatelier of een dansles of iets creatiefs.
de letter-van-de-weekclub. ‘Geen enkel Peters biedt na schooltijd extra, unitover-
‘Een kind dat al kan lezen, kind hoeft zich stijgende sportactiviteiten aan. ‘Ik ga de
kan iets anders gaan
te vervelen in units langs om kinderen uit te nodigen
een les die hij al
doen’, zegt Van Tongeren. mee te gaan naar buiten of naar de gym-
kent’
‘Geen enkel kind hoeft zaal. Het mooie is dat wij als begeleiders
zich te vervelen in een hier zoveel contact hebben met de coa-
les die hij al kent. Hij kan ook zelfstandig ches en de kinderen, dat we precies weten
oefenen met de leerstof. Hetzelfde geldt welke kinderen wat extra beweging of sti-
voor het speelkwartier: er zijn buitenspel- mulans nodig hebben. Die probeer ik dan
momenten, maar wie lekker bezig is, mag in elk geval mee te krijgen.’ Peters maakt
best even zijn werk afmaken.’ De school ook regelmatig foto’s van de leerlingen
heeft bovendien geen gewoon school- tijdens hun bezigheden. ‘Die gaan in hun
plein, maar een grote tuin met spannende portfolio. Vinden ze zelf ook leuk, want zo
plekken, moestuintjes en konijnenhokken. kunnen ze aan hun ouders laten zien waar
ze aan werken.’
Tussen de middag eten álle kinderen op
school in het ‘restaurant’, waar ongeveer Op termijn wil Laterna Magica graag over-
zestien plekken zijn. Ook eten hoeft niet stappen op andere schooltijden (vijf gelijke
op een vast moment. Kinderen mogen dagen) en flexibele vakanties. ‘Maar we
vanaf een bepaald tijdstip gaan eten, als kunnen niet alles in een keer veranderen.
ze trek hebben of klaar zijn met hun werk. We werken langzaam toe naar ons ideaal-
Ze pakken dan een ‘restaurantkaartje’ en
nemen hun lunchpakketje mee. Als alle
beeld.’ •
restaurantkaartjes weg zijn, is het restau-
rant vol en moeten de volgende kinderen
even wachten tot er iemand terugkomt.
Spelbegeleider Moniek Peters: ‘Deze ma- Tips van coach Sebastiaan van Tongeren en
nier van werken is zo fijn voor de kinde- spelbegeleider Moniek Peters:
ren. Dat ze zelf kunnen beslissen of ze hun
werk willen afmaken, willen eten of naar • Wees flexibel, maar houd de stip op de horizon in
buiten gaan, in plaats van allemaal tegelijk het oog
hetzelfde te moeten doen’.
• Houd vol want er zijn vaak veel hobbels te
overwinnen
Workshops inkopen
Om half twaalf komen de spelbegelei- • Spreek niet in wij-zij-termen, maar bouw één team
ders binnen, die de kinderen allerhande van mensen uit het onderwijs en uit de kinderop-
‘workshops’ aanbieden. Moniek Peters, vang. Dit is een belangrijke sleutel tot succes.
die is afgestudeerd aan de Academie voor • Zorg dat alle medewerkers echt achter het proces
Lichamelijke Opvoeding, geeft de kinderen staan en mee willen werken aan de ontwikkeling
gymles. Als de officiële schooltijd is afgelo-
• Wacht niet tot de wetgeving is aangepast, maar
pen, blijven de pedagogisch medewerkers
begin gewoon
in de units en bieden creatieve en spor-
20 Naar de inhoudsopgave 21

13. Wat vinden zíj ervan?
Patrick Banis, Anneke Bouwmeester, bestuurslid Kete Kerzevee, Gjalt Jellesma,
vice-voorzitter CNV Onderwijs Brancheorganisatie Kinderopvang voorzitter PO-Raad voorzitter BOinK
‘In de toekomst één cao’ ‘Goed dat er verschillende varianten zijn’ Oplossing voor krimpregio ‘Geef de inhoud prioriteit’
CNV Onderwijs is voorstander van de ontwikkeling ‘Een logische ontwikkeling dat Vanuit een gezamenlijke visie een zo goed mogelijke Namens de Belangenver-
van kindcentra waarin onderwijs en opvang inten- onderwijs en opvang steeds omgeving willen creëren voor kinderen van 0 tot 12. eniging van Ouders in de
sief samenwerken. ‘Op termijn zullen dan ook de intensiever gaan samenwerken’. Dat is de basis van samenwerking tussen onderwijs Kinderopvang, BOinK,
arbeidsvoorwaarden van leerkrachten en pedago- Dat zegt Anneke Bouwmeester, en kinderopvang, aldus Kete Kervezee, voorzitter van zegt voorzitter Gjalt Jel-
gisch medewerkers meer naar elkaar toe groeien’, bestuurslid van de Brancheorgani- de PO-Raad. Daarbij verwacht ze dat deze samen- lesma voorstander te zijn
zegt vice-voorzitter Patrick Banis van CNV Onderwijs. satie Kinderopvang. ‘Een kindcen- werking in de toekomst steeds vaker zal leiden tot van de ontwikkeling van
De cao’s van het personeel van scholen enerzijds en trum voor onderwijs en opvang één voorziening. integrale kindcentra, op
opvang anderzijds zijn nu nog heel verschillend. past in deze tijd waarin ouders ‘Een voorziening waarin kinderen van tweeëneenhalf voorwaarde dat de inhou-
steeds vaker werken.’ Tegelijkertijd vindt ze het tot twaalf jaar terechtkunnen en die peuterspeelzaal- delijke samenwerking tussen onderwijs en opvang
Banis is ervan overtuigd dat er in de toekomst steeds goed dat er verschillende varianten in de samenwer- werk, kinderopvang, sportactiviteiten en onderwijs daarin absolute prioriteit krijgt. ‘Dat is de enige
meer kindcentra komen waarin onderwijs, opvang en king zijn. combineert, is goed voor de optimale ontplooiing sleutel tot succes’, aldus Jellesma.
jeugdzorg intensief met elkaar samenwerken. ‘Wel ‘Het gaat uiteindelijk om een goed aanbod voor van kinderen’, aldus Kervezee. ‘Door kinderen al op In zijn optiek zijn veel eerder opgerichte brede scho-
zullen er verschillende arrangementen en schooltypen kinderen’, aldus Bouwmeester. ‘We moeten steeds jonge leeftijd in een ‘rijke leeromgeving’ te plaatsen len niet veel meer dan ‘bedrijfsverzamelgebouwen’.
blijven’, zegt Banis. ‘Er bestaat niet één blauwdruk blijven kijken hoe we de aansluiting zo goed mo- worden taal- en ontwikkelingsachterstanden vroeg- ‘Daar is vaak te weinig samenwerking tussen de
voor een kindcentrum en dat is goed, want ouders gelijk kunnen maken. Als er in het onderwijs iets tijdig aangepakt of voorkomen en de intensieve sa- voordeurdelers. Als we nu met integrale kindcentra
hebben ook verschillende wensen voor hun kinde- verandert, bijvoorbeeld de schooltijden, dan heeft menwerking tussen verschillende instellingen maakt beginnen, moeten we niet diezelfde fout maken.
ren. Maar meer samenwerking tussen onderwijs en de kinderopvang daar immers direct mee te maken. een doorgaande ontwikkelingslijn mogelijk.’ Allereerst moeten de partners een gezamenlijke visie
opvang is heel goed en dan lijkt het me logisch dat Het is dus goed dat de samenwerking steeds inten- op de inhoud opstellen. Ook moeten leerkrachten
we in de toekomst ook uitkomen op één cao voor siever wordt.’ ‘De wijze van samenwerken tussen opvang en on- bereid zijn het idee van een eigen klas los te laten
onderwijs en opvang. Daarin staan dan alle in het Wat haar betreft hoeft die samenwerking niet altijd derwijs kan op veel verschillende manieren worden en serieus willen samenwerken met mensen uit
kindcentrum voorkomende functies beschreven.’ Tot uit te monden in een kindcentrum op één locatie. vormgegeven’, zegt Kervezee, ‘maar er ontstaan andere disciplines. Dat moet de basis zijn.’
die tijd zullen de pioniers in de kindcentra zelf hun ‘Het gaat niet om bakstenen’, zegt ze. ‘Het zijn steeds meer brede kindcentra. Kindcentra die zijn Jellesma heeft in het buitenland, met name in De-
praktische oplossingen vinden om met de verschil- de mensen die maken dat het werkt. Als zij elkaar geworteld in de wijk of het dorp en alles bieden nemarken en Duitsland, al veel goede voorbeelden
lende cao’s en regelgeving om te gaan. Hetzelfde vinden, lukt het ook met verschillende locaties wel. wat kinderen nodig hebben: onderwijs, opvang, van kindcentra gezien, waar hij heel positief over
geldt voor de pauzes van het personeel in de verschil- Ik vind dat op lokaal niveau, in samenspraak tussen sport, cultuur en zo nodig extra zorg.’ Dat met deze is. ‘Daar hebben ouders veel te zeggen over het
lende modellen voor nieuwe schooltijden. Voor de de besturen van school en opvang, steeds gezocht ontwikkeling ook wordt nagedacht over andere kindcentrum. Laten we goed naar die voorbeelden
vakbond blijft dat een aandachtspunt. ‘Maar er zijn moet worden naar de beste oplossing. Variëteit in schooltijden en het aanbieden van dagarrangemen- kijken. We hoeven niet allemaal opnieuw het wiel
al genoeg voorbeelden van scholen die daar goed het aanbod biedt ook keuzevrijheid voor ouders.’ ten, is volgens Kervezee een logisch gevolg. ‘Er is uit te vinden. Ik pleit voor de ontwikkeling van een
mee om gaan’, aldus Banis. Hij wijst er verder op Bouwmeester constateert verheugd dat er de laatste minder tijd- en energieverlies als je niet per activiteit paar goede modellen, die de basis kunnen vormen
dat onderwijs altijd gegeven moet worden door een jaren veel beweging is gekomen. ‘Sinds de motie van locatie hoeft te verandert. Natuurlijk is het voor voor de verdere ontwikkeling. We moeten voor-
gekwalificeerde docent. ‘Onderwijs is echt iets anders Van Aartsen-Bos in 2007 is er echt veel veranderd’, ouders ook aantrekkelijk dat hun kinderen op één komen dat elke gemeente zijn eigen kindcentrum
dan opvang, en dat moet duidelijk blijven’, zegt hij. zegt ze. ‘De contacten tussen onderwijs en opvang locatie terecht kunnen, maar ik kijk toch in de eerste uitvindt.’
zijn enorm versterkt en dat zal verder doorzetten. Ik plaats naar het belang van kinderen. Zij moeten hun Dat de ontwikkeling naar kindcentra niet meer te
Banis is positief over het project Andere Tijden, dat verwacht dat er allerlei varianten komen waarbinnen talent maximaal kunnen ontplooien in een samen- stoppen is, daar is Jellesma wel van overtuigd. ‘Ik
veel in gang heeft gezet. ‘Ik denk dat het een goede onderwijs en opvang samen zorgen voor een goede hangende pedagogische sfeer.’ denk dat het onherroepelijk is dat onderwijs en
ontwikkeling is als scholen met hun tijd meegaan. dagindeling voor kinderen. Ik hoop dat daarbij de Kervezee ziet daarnaast een verband tussen de opvang op één plek worden georganiseerd. Dat is
Belangrijk is om de inhoud steeds leidend blijft.’ toenemende belangstelling voor kindcentra en goed en ook handig voor ouders. Nog beter wordt
leerkrachten vanaf het krimpregio’s: ‘Samenwerking biedt het met echte inhoudelijke samenwerking en met
begin te betrekken bij het De Brancheorganisatie Kinderopvang is een fusie ook kansen om voorzieningen een eenhoofdige leiding op die plek, die dan wel
proces, dan voorkom je van de MOgroep Kinderopvang en de branche- overeind te houden. Dat is gunstig een nieuwe invulling aan die taak moet geven. Het
verrassingen.’ vereniging Ondernemers in de kinderopvang. voor de gemeenschap als geheel’. hoeft niet per definitie de schoolleider te zijn.’
22 Naar de inhoudsopgave 23

14. Wij maken werk van kindcentra Tekst: Lucy Beker • Beeld: Verbeeld Fotografie
‘Eén directeur: het is even wennen’
Kindercampus De Vuurvogel, Tilburg
Marius Liebregts, voorzitter college van bestuur van de stichting
Opmaat voor openbaar basisonderwijs Midden-Brabant en
Harriëtte Griep, bestuurslid van kinderopvangorganisatie Kinderstad
Kindercampus De Vuurvogel in Tilburg bestaat uit twee aparte organisaties, een
basisschool en een kinderopvang, die worden aangestuurd door één en dezelfde
directeur. Het is nog een experiment met als doel de samenwerking te intensive-
ren. Even wennen voor iedereen, maar de voordelen worden langzaam zichtbaar.
De bestuurders van school en opvang zien deze pilot als een eerste stap op weg
naar een echt kindcentrum.
Marius Liebregts en Harriëtte Griep heb- had dit gebouw er zeker anders uit ge-
ben elkaar een paar jaar geleden gevon- zien’. Nu zitten de twee instellingen,
den. Beiden willen een eind maken aan school en kinderopvang, nog met aparte
de versnippering in de dagindeling van ingangen – als het ware met de rug naar
kinderen. Hun doel is een echt kindcen- elkaar toe – onder één dak. ‘Aanvankelijk
trum, waar één team werkt aan een door- hadden de instellingen het alleen over
lopende leerlijn voor kinderen van 0 tot 12 gedeelde huisvesting. Pas in een later sta-
jaar. Dat is voorlopig nog een stip op de dium kwamen de ideeën voor meer inhou-
horizon, maar de start is gemaakt. delijke samenwerking’, vertelt Liebregts.
Het begin Stroomversnelling
‘Onze route naar een kindcentrum is Harriëtte Griep was al langer op zoek
op bestuurlijk niveau begonnen’, vertelt naar samenwerking. ‘Toen ik negen jaar
Liebregts. ‘Als bestuurders zitten Harriëtte geleden in de kinderopvang aan het werk
Griep en ik al op één lijn, maar we kun- ging, merkte ik dat al dat er weinig inhou-
nen niet te ver voor de troepen uitlopen. delijke samenwerking is tussen de verschil-
Binnen de huidige structuur van scholen lende kindvoorzieningen. Zelfs peuter-
en kinderdagverblijven moet nog veel speelzalen en kinderdagverblijven praatten
veranderen om een echt kindcentrum te niet met elkaar, terwijl ze met kinderen
realiseren. Zo’n veranderingsproces gaat van dezelfde leeftijdgroep werken. Als die
niet snel, maar wij zijn voortdurend bezig kinderen vier jaar worden, gaan ze naar
de verandering te stimuleren.’ school en dat is dan weer een heel nieuwe
De ingebruikneming van het nieuwe wereld. Ik heb dat altijd verbazend gevon-
gebouw van obs De Vuurvogel in januari den en ik heb geprobeerd die hokjescul-
2011 was het moment om de contacten tuur te doorbreken. Maar pas sinds
tussen kinderopvangorganisatie Kinderstad Marius Liebregts hier werkt, is het ‘Kansen wor-
en het schoolbestuur Opmaat tastbaar te in een stroomversnelling gekomen.’ den pas gepakt
maken. ‘De bouw van de school was al Liebregts: ‘Ik denk inderdaad dat als het klikt
begonnen toen Harriëtte en ik gingen pra- het met personen te maken heeft. tussen mensen’
ten over de invulling ervan’, zegt Liebregts. Dat kansen pas gepakt worden als
‘Als we elkaar eerder hadden gevonden, het klikt tussen mensen. Daar moet je dus
24 Naar de inhoudsopgave 25