1. Aan taal werken we bij
alle vakken!
EEN ONDERZOEK NAAR DE BIJDRAGE VAN TAALGERICHT VAKONDERWIJS AAN DE
BEVORDERING VAN BEGRIJPEND LEZEN
2. Het belang van begrijpend lezen
Volgens Vernooy (2012) is begrijpend lezen een vaardigheid die cruciaal
is voor de ontwikkeling van kinderen. Niet alleen in hun schoolloopbaan,
maar ook lang daarna. Kunnen lezen is nodig voor het zelfvertrouwen en
het latere maatschappelijk functioneren.
Onderzoek van National Endowment for the Arts (2007) toont aan dat een
grote leesvaardigheid cruciaal is voor Nederland als kennis- en informatieeconomie. Vaardige lezers vinden makkelijker een baan, verdienen een
hoger salaris en hebben betere uitzichten op een succesvolle loopbaan.
Het belang van begrijpend lezen voor de vmbo-leerling is ten eerste het
positief afsluiten van hun schoolloopbaan. Ten tweede is het van belang
voor het zelfvertrouwen van het kind. Tot slot is het van belang voor een
succesvolle loopbaan en het maatschappelijk functioneren.
3. Struikelblokken van de vmbo-leerling
m.b.t. begrijpend lezen
Beginsituatie van de leerling
Motivatie
Woordenschat
Leesstrategieën
Tekstkenmerken
4. Struikelblokken van de vmbo-leerling m.b.t. begrijpend lezen
Beginsituatie van de leerling
Volgens onderzoek van Hacquebord (2007) onderzoek blijkt dat 24% van de vmboleerlingen uit de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg moeite heeft met het zelfstandig
lezen van teksten. Ze zijn onvoldoende in staat de teksten zelfstandig met begrip te lezen.
Van Ingen (2000) beschrijft in haar onderzoek dat van huis uit anderstalige leerlingen
minder kennis hebben van woordbetekenissen en dat Nederlandstalige leerlingen beter
lezen dan anderstaligen. Dit draagt bij aan hun zwakke scores op tekstbegrip.
Docenten ervaren dat leerlingen het lastig vinden om hoofdzaken uit de tekst te halen.
Daarnaast beschrijft het gros van de docenten dat leerlingen het lastig vinden om in hun
samenvattingen de hoofzaken weer te geven.
5. Struikelblokken van de vmbo-leerling m.b.t. begrijpend lezen
Motivatie
Vernooy (2012) beschrijft dat de leerlingen die vaak moeite hebben met begrijpend lezen
een laag vertrouwen in de eigen leesvaardigheid en in het verbeteren van hun
leesvaardigheid, het ontbreekt hen aan motivatie en betrokkenheid bij het lezen
(vermijdingsgedrag), ze zijn eerder extrinsiek dan intrinsiek gemotiveerd, ze lezen niet voor
hun plezier of vanuit interesses en ze voelen zich vaak niet prettig op school.
Volgens Tellegen & Lampe (2000)zijn leerlingen van het vmbo zijn niet alleen zwakke(re)
lezers, ze zijn meestal ook minder gemotiveerd dan andere leerlingen. Vmbo’ers vinden
lezen een vermoeiende activiteit.
Docenten ervaren dat het niveau van technisch lezen een belemmering is voor de
leerlingen. Ze verliezen concentratie omdat ze lang doen over het lezen van een stukje
tekst. Daarnaast haken ze af als de lesstof niet begrijpen.
6. Struikelblokken van de vmbo-leerling m.b.t. begrijpend lezen
woordenschat
Volgens Vernooy (2012) hebben de zwakke lezers vooral moeite met het lezen
van onbekende, meerlettergrepige woorden.
Uit onderzoek van Hacquebord (2007) blijkt dat een voldoende
woordenschatbeheersing cruciaal is voor taalvaardigheid.
Docenten van de avo-vakken geven aan dat leerlingen ervaren dat er veel
moeilijke woorden in het lesboek staan. De beroepsdocenten daarentegen
ervaren dat leerlingen alleen moete hebben met begrippen met betrekking tot
de vaktaal. Alle docenten geven aan dat de leerlingen niet uit zichzelf de
context gebruiken om de betekenis van een woord te achterhalen. Ze vragen
vaak de docent om hulp.
7. Struikelblokken van de vmbo-leerling m.b.t. begrijpend lezen
Leesstrategieën
Kijkend naar de leesstrategieën blijkt uit onderzoek van Henneman & van
Calcar (2007) dat er niet per definitie een verband is tussen leesstrategieën
en begrijpend lezen. Goede lezers maken hier eerder gebruik van dan
zwakke lezers. Transfer naar het geleerde wordt over het algemeen aan de
leerling zelf overgelaten. Methoden Nederlands besteden veel aandacht
aan leesstrategieën maar leerlingen passen ze bij het lezen zelden toe, ook
niet bij andere vakken dan Nederlands.
8. Struikelblokken van de vmbo-leerling m.b.t. begrijpend lezen
Tekstkenmerken
Volgens Land (2008) wordt tekstkwaliteit mede bepaald door de
waardering van een tekst en de moeite die het kost om een tekst te
begrijpen. Uit onderzoek blijkt dat de volgende tekstkenmerken van
invloed zijn op de tekstkwaliteit: structuur, stijl en vormgeving van de tekst.
Concluderend kunnen we vaststellen dat tekstkenmerken bijdragen aan
de kwaliteit van de tekst. De mate van kwaliteit van een tekst draagt bij
aan het tekstbegrip van de leerling.
9. Aanbevelingen invoering taalgericht
vakonderwijs Christiaan Huygens college
Taalgericht vakonderwijs is onderwijs waarin naast vakdoelen de benodigde
taalvaardigheid expliciet is benoemd. Drie pijlers binnen taalgericht
vakonderwijs:
Taalsteun: uitleg begrippen, monitoren & feedback geven.
Context: voorkennis activeren & rijke taalomgeving.
Interactie: actief uitwisselen van voorstellingsvermogen, vragen en
bevindingen.
10. Conclusie & discussie
Een oplossing voor de zojuist besproken struikelblokken is de invoering van
taalgericht vakonderwijs. Hierbij is sprake van het verbinden van vakdoelen
met taaldoelen.
Frontaal lesgeven steeds meer loslaten om taalgericht vakonderwijs in te
kunnen voeren, denk aan interactie!
Wellicht aandacht voor technisch lezen.
Prioriteit aan woordenschat.
11. Taalgericht vakondewijs
Denk aan…
Leg begrippen uit, schrijf ze op het bord, maak verbanden tussen begrippen duidelijk en
geef context.
Modeling: de docent doet voor, laat zien en geeft voorbeelden.
Teksten aanpassen en verschillende teksten aanbieden.
Schrijfkaders voor de leerlingen.
Voorkennis activeren: woordweb, denk- en opfrisvragen stellen, KWL-schema.
Laat leerlingen zelf aanvullende informatie zoeken.
Samenwerkend leren!