แนวทางเวชปฎิบัติสำหรับโรคเบาหวาน จ.พระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555

3. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] ก
คํานํา
โรคเบาหวานเป น โรคเรื้อ รั งที่ เ ปน ป ญ หาทางสาธารณสุ ข ที่ สํา คั ญ ของจั ง หวั ด พระนครศรี อยุ ธ ยา
ในป พ.ศ.2555 ประชากรจังหวัดพระนครศรีอยุธยาเปนโรคเบาหวานจํานวน 25,294 คน หรือคิดเปน 3,227.58
ตอประชากรแสนคน และมีอัตราตายโดยมีสาเหตุจากโรคเบาหวาน เทากับ 4.59 ตอประชากรแสนคน ซึ่งสงผล
กระทบตอการดํารงชีวิตและเศรษฐกิจของผูปวย ครอบครัวและคาใชจายงบประมาณของรัฐ
สิ่งที่สําคัญที่สุด คือ การที่ผูปวยไดรับการวินิจฉัยและไดรับการดูแลรักษาตั้งแตในระยะแรกของโรค
การดูแลรักษาโรคเบาหวานอยางเปนองครวมโดยสหสาขาวิชาชีพ การตรวจคัดกรองโรคแทรกซอนจากเบาหวาน
และการดูแลรักษาโรคแทรกซอนจากเบาหวาน ทั้งนี้ จากนโยบายในการยกระดับโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพ
ตําบลใหสามารถจัดบริการและดูแลผูปวยเบาหวานที่อยูในเขตรับผิดชอบ เพื่อเปนการลดภาระของแผนกผูปวยนอก
ในโรงพยาบาลไดอยางเปนรูปธรรม ผูปวยไดรับบริการใกลบานใกลใจ ดังนั้น สํานักงานสาธารณสุขจังหวัด
พระนครศรีอยุธยา จึงไดแตงตั้งคณะทํางานจัดทําแนวทางเวชปฏิบัติในการดูแลผูปวยเบาหวานและความดันโลหิต
สูง เพื่อจัดทําคูมือแนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวานจังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555 ฉบับนี้ เพื่อใหแพทย
และบุคลากรไดมีแนวทางเวชปฏิบัติที่สามารถใชเปนแนวทางที่ถูกตอง เหมาะสมและเปนไปตามมาตรฐานในการ
ดูแลรักษาผูปวยตามบริบทของพื้นที่
ในโอกาสนี้ ขอขอบคุณ นายแพทยชานนท นันทวงค แพทยประจําโรงพยาบาลบางปะหัน ซึ่งเปน
แกนหลักในการจัดทําคูมือ นายแพทยกาญน จิรธนา แพทยผูเชี่ยวชาญเฉพาะทางดานอายุรกรรมที่เปนพี่เลี้ยง พรอม
ทั้ ง วางระบบการเชื่ อ มโยงของหน ว ยบริ ก ารแต ล ะระดั บ และคณะทํ า งานทุ ก ท า นที่ เ สี ย สละเวลาอั น มี ค า เพื่ อ
รวมกันดําเนินการจัดทําแนวทางเวชปฏิบัติในครั้งนี้ และหวังเปนอยางยิ่งวาแนวทางเวชปฏิบัติเลมนี้ จะเปน
เครื่องมือสงเสริมคุณภาพของการใหบริการดานสุขภาพที่มีประสิทธิภาพและเกิดประโยชนสูงสุดแกประชาชน
นายแพทยสมพงษ บุญสืบชาติ
นายแพทยสาธารณสุขจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

4. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] ข
สารบัญ
หัวขอ หนา
แนวปฏิบัตในการคัดกรองโรคเบาหวาน
ิ 1
แนวปฏิบัตในการสงตรวจทางหองปฏิบัติการเมื่อไดรับคําวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรก
ิ 5
การขึ้นทะเบียนผูปวยเบาหวานรายใหม 7
แนวปฏิบัตในการรักษาเมื่อไดรับคําวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรก
ิ 9
ยาลดระดับน้ําตาลในเลือด 10
เปาหมายการรักษา การติดตาม และการประเมินผลการรักษา 15
การติดตาม การประเมินผลและการรักษาตอเนื่อง 16
การดูแลผูปวยเบาหวานที่มีความดันโลหิตสูง 19
แนวทางการตรวจคนและดูแลภาวะแทรกซอนทางไต 23
แนวทางการตรวจคนและดูแลภาวะแทรกซอนทางตา 29
แนวทางการตรวจคน การปองกันและดูแลรักษาปญหาเทา 33
การปองกันและรักษาภาวะแทรกซอนของหลอดเลือดหัวใจและหลอดเลือดสมอง 43
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมชีวิต 47
การใหความรูแกผูปวยและญาติเพื่อการดูแลตนเอง 55
การตรวจระดับน้ําตาลในเลือดดวยตนเอง 59
มิติการดูแลดานอื่นๆ 62
เกณฑชี้วัดในการดําเนินงานเบาหวาน 63
การใหรหัสวินิจฉัยโรคดวย ICD10 65
ภาคผนวก
- ตัวอยางแนวทางการเฝาระวังและดูแลรักษาผูปวยเบาหวานครบวงจร พ.ศ.2555 67
เครือขายโรงพยาบาลบางปะหัน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

5. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] ค
คณะทํางานจัดทําแนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน
จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555
1 นายแพทยสมชัย วิโรจนแสงอรุณ นักวิชาการสาธารณสุขเชี่ยวชาญ ที่ปรึกษา
ดานสงเสริมพัฒนา สสจ.พระนครศรีอยุธยา
2 นายแพทยสุรชัย โชคครรชิตชัย นายแพทยเชี่ยวชาญ ดานอายุรกรรม ที่ปรึกษา
รพ.พระนครศรีอยุธยา
3 นายแพทยกาญจน จิรธนา นายแพทยเชี่ยวชาญ ดานอายุรกรรม ประธานคณะทํางาน
รพ.พระนครศรีอยุธยา
4 นายแพทยประภัทร ศุขศรีไพศาล นายแพทยเชี่ยวชาญ ดานจักษุเวชกรรม คณะทํางาน
รพ.พระนครศรีอยุธยา
5 นายแพทยเชษฐพัฒน สุทธิวาทนฤพุฒิ นายแพทยชํานาญการพิเศษ รพ.เสนา คณะทํางาน
6 นายแพทยณิธัตธ ตอบุญศุภชัย นายแพทยชํานาญการพิเศษ ดานอายุรกรรม คณะทํางาน
รพ.เสนา
7 แพทยหญิงมยุรี คุณเลิศ นายแพทยปฏิบัติการ รพ.วังนอย คณะทํางาน
8 นายแพทยอธิพัฒน อธิพงษอาภรณ นายแพทยปฏิบัติการ รพ.บางปะหัน คณะทํางาน
9 นายนที ปนปทุม เภสัชกรชํานาญการ รพ.สมเด็จพระสังฆราช คณะทํางาน
10 นายยิ่งยศ ภัทรวัฒนาพรน เภสัชกรชํานาญการพิเศษ รพ.พระนครศรีอยุธยา คณะทํางาน
11 นางออนนอม ธูปวิโรจน พยาบาลวิชาชีพชํานาญการพิเศษ คณะทํางาน
รพ.พระนครศรีอยุธยา
12 นางสาวจรรยา นอยอาง พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพ.เสนา คณะทํางาน
13 นางสาวสายัณ พึ่งตระกูล พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพ.บางปะหัน คณะทํางาน
14 นางพรทิพย พึ่งศักดิ์ พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพ.บางปะหัน คณะทํางาน
15 นางสาวเฉลิมศรี สะมะโน พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพ.บางซาย คณะทํางาน
16 นางมาลี ตรีประชานาถ พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพ.อุทัย คณะทํางาน
17 นางสาวรัชนีพร ทองประเทือง พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ รพสต.ปลายกลัด คณะทํางาน
อ.บางซาย
18 นายแพทยชานนท นันทวงค นายแพทยปฏิบัติการ รพ.บางปะหัน เลขานุการ
19 นางสาวเยาวรัตน ศุภกรรม เจาพนักงานทันตสาธารณสุขชํานาญการ เลขานุการ
สสจ.พระนครศรีอยุธยา

6. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 1
แนวปฏิบัติในการคัดกรองโรคเบาหวาน
การคัดกรองโรคเบาหวานในกลุมประชากรกลุมเสี่ยงทุกป มีความสําคัญในการวินจฉัยและรักษาเบาหวาน
ิ
ไดเร็ว ปจจุบนมีคําแนะนําใหตรวจคัดกรองโรคเบาหวานในผูปวยกลุมเสี่ยง ดังนี้
ั 
เกณฑความเสี่ยงสําหรับคัดกรองโรคเบาหวานในผูใหญ
1. ผูที่มีอายุ 35 ป ขึ้นไป
2. ผูที่อวน( BMI ≥ 25 กก./ม2 และ/หรือผูชายรอบเอว>90 ซม. ผูหญิงรอบเอว>80 ซม.)
และมีพอ แม พี่ หรือ นอง คนใดคนหนึ่งเปนโรคเบาหวาน
3. เปนโรคความดันโลหิตสูงหรือกินยาควบคุมความดันโลหิตอยู (BP ≥140/90 มม.ปรอท)
4. มีระดับไขมันในเลือดผิดปกติ(HDL< 35 มก./ดล. หรือTriglycerides > 250 มก./ดล.)
5. มีประวัติเปนโรคเบาหวานขณะตั้งครรภ หรือเคยคลอดบุตรที่น้ําหนักตัวแรกเกิดมากกวา 4 กิโลกรัม
6. เคยตรวจพบวาเปน impaired glucose tolerance หรือ impaired fasting glucose หรือ A1C ≥ 5.7%
7. มีโรคหัวใจและหลอดเลือด เชน โรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีตีบ โรคหลอดเลือดสมองตีบ(อัมพาต)
รูปแบบที่ 1 แนวทางการคัดกรองเบาหวานแบบอดอาหารอยางนอย 8 ชั่วโมง
ผูใหญที่มีปจจัยเสี่ยง วัดระดับ fasting capillary blood
ในกลองขอความ glucose จากปลายนิ้ว (DTX)
วัดระดับ fasting plasma glucose ระดับ fasting capillary blood glucose
(FPG/FBS) จากปลายนิว (DTX) ≥ 100 มก./ดล.
้
FBS<100 มก./ดล. ปกติ 1.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
2.ตรวจคัดกรอง FBS ซ้ําทุกป
FBS 100 – 125 มก./ดล. Impaired fasting glucose 1.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
(IFG) 2.ลงทะเบียนฐานขอมูลกลุม IFG
FBS ≥ 126 มก./ดล. วัดระดับ FBS ซ้ําอีกครั้ง 1.วินิจฉัยวาเปนเบาหวาน
ภายใน 4 สัปดาห 2.ลงทะเบียนฐานขอมูล DM รายใหม
≥ 126 มก./ดล. 3.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
4.ตรวจทางหองปฏิบัติการเพิ่มเติม

7. 2 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
รูปแบบที่ 2 แนวทางการคัดกรองเบาหวานแบบไมอดอาหาร
ผูใหญที่มีปจจัยเสี่ยง วัดระดับ capillary blood glucose
ในกลองขอความ จากปลายนิว (DTX)
้
วัดระดับ fasting plasma glucose ระดับ capillary blood glucose จาก
(FPG/FBS) ปลายนิ้ว (DTX) ≥ 110 มก./ดล.
FBS<100 มก./ดล. ปกติ 1.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
2.ตรวจคัดกรอง FBS ซ้ําทุกป
FBS 100 – 125 มก./ดล. Impaired fasting glucose 1.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
(IFG) 2.ลงทะเบียนฐานขอมูลกลุม IFG
FBS ≥ 126 มก./ดล. วัดระดับ FBS ซ้ําอีกครั้ง 1.วินิจฉัยวาเปนเบาหวาน
ภายใน 4 สัปดาห 2.ลงทะเบียนฐานขอมูล DM รายใหม
≥ 126 มก./ดล. 3.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
4.ตรวจทางหองปฏิบัติการเพิ่มเติม
รูปแบบที่ 3 แนวทางการคัดกรองเบาหวานแบบไมอดอาหาร เมื่อมีอาการ
ผูใหญที่มีปจจัยเสี่ยง วัดระดับ capillary blood glucose
ในกลองขอความ จากปลายนิว (DTX)
้
ซักประวัติอาการโรคเบาหวาน ระดับ capillary blood glucose จาก
(1) หิวน้ํามาก ปลายนิ้ว (DTX) ≥ 200 มก./ดล.
(2) ปสสาวะมากและบอย
(3) น้ําหนักตัวลดลง
1.วินิจฉัยวาเปนเบาหวาน 2.ลงทะเบียนฐานขอมูล DM รายใหม
3.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรรม 4.ตรวจทางหองปฏิบัติการเพิ่มเติม

8. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 3
รูปแบบที่ 4 แนวทางการคัดกรองเบาหวานในรายที ่ Impaired fasting glucose (IFG)
ผูใหญที่มีผลตรวจระดับน้ําตาล Impaired fasting glucose (IFG)
FBS 100 – 125 มก./ดล.
ระดับน้ําตาล 75 g OGTT ≥ 200 มก./ดล. ทดสอบความทนตอกลูโคส OGTT
75 g Oral Glucose Tolerance Test
1.วินิจฉัยวาเปนเบาหวาน ระดับน้ําตาล 75 g OGTT
2.ลงทะเบียนฐานขอมูล DM รายใหม 140 - 199 มก./ดล.
3.ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
4.ตรวจทางหองปฏิบัติการเพิ่มเติม Impaired glucose tolerance (IGT)
เกณฑในการวินิจฉัยเบาหวาน
วิธีการวัดระดับน้ําตาล เกณฑวินิจฉัย
Fasting plasma glucose FPG ≥ 126 มก./ดล. หลังอดอาหารอยางนอย 8 ชั่วโมง
2-hr plasma glucose 2-hr plasma glucose ≥ 200 มก./ดล.
หลังทดสอบความทนตอ
กลูโคส 75 กรัม
Random plasma Random plasma glucose≥ 200 มก./ดล. ในผูปวยที่มีอาการเบาหวานชัดเจน คือ หิวน้ํา
glucose มาก ปสสาวะบอยและมาก น้ําหนักตัวลดลงโดยไมมีสาเหตุ
HbA1c*** HbA1c ≥ 6.5% (หองปฏิบัติการที่มีมาตรฐาน NGSP certified และมีมาตรฐาน DCCT)
สําหรับประเทศไทยยังไมแนะนําใหใชเนื่องจาก ยังไมมี standardization และ quality
control ของ HbA1c ที่เหมาะสมเพียงพอ และคาใชจายในการตรวจสูงมาก

9. 4 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
คําแนะนําในการวัดรอบเอว (Waist circumference)
1. วัดรอบเอวในชวงเชา ขณะยังไมไดรับประทานอาหาร
2. ตําแหนงทีวัดไมควรมีเสื้อผาปด ถามีควรเปนเสื้อผาเนื้อบาง
่
3. อยูในทายืน เทาทั้งสองขางหางกันประมาณ 10 เซนติเมตร
4. หาตําแหนงขอบบนสุดของกระดูกเชิงกรานและขอบลางของชายโครง
5. ใชสายวัดพันรอบเอวที่ตําแหนงจุดกึ่งกลางระหวางขอบบนของกระดูกเชิง
กรานและขอบลางของชายโครง โดยใหสายวัดอยูในแนวขนานกับพืน ้
6. วัดในชวงหายใจออก โดยใหสายวัดแนบกับลําตัวพอดีไมรัดแนน
คําแนะนําในการทดสอบความทนตอกลูโคส OGTT : 75 g Oral Glucose Tolerance Test
1. ผูถูกทดสอบทํากิจวัตรประจําวันและกินอาหารตามปกติ ซึ่งมีปริมาณคารโบไฮเดรตมากกวาวันละ 150 กรัม
เปนเวลาอยางนอย 3 วันกอนการทดสอบ การกินคารโบไฮเดรตในปริมาณที่ต่ํากวานี้ อาจทําใหผลการทดสอบ
ผิดปกติได
2. งดบุหรี่ระหวางการทดสอบและบันทึกโรคหรือภาวะทีอาจมีอิทธิพลตอผลการทดสอบ เชน ยา ภาวะติดเชื้อ
่
3. ผูถูกทดสอบงดอาหารขามคืนประมาณ 10 – 16 ชั่วโมง ในระหวางนี้ สามารถดื่มน้ําเปลาได การงดอาหารเปน
เวลาสั้นกวา 10 ชั่วโมง อาจะทําให FPG สูงผิดปกติได และการงดอาหารเปนเวลานานกวา 16 ชัวโมง อาจทํา
่
ใหผลการทดสอบผิดปกติได
4. เชาวันทดสอบ เก็บตัวอยางเลือดดํา (Fasting venous blood sample) หลังจากนั้น ใหผูทดสอบดื่มสารละลาย
กลูโคส 75 กรัม ในน้ํา 250 – 300 มล. ดื่มใหหมดใน 5 นาที เก็บตัวอยางเลือดหลังจากดื่มสารละลายกลูโคส 2
ชั่วโมง
5. เก็บตัวอยางเลือดในหลอดที่มีโซเดียมฟลูออไรดเปนสารกันเลือดเปนลิมในปริมาณ 6 มก. ตอเลือด 1 มล. ปน
่
และแยกเก็บพลาสมาเพื่อทําการวัดระดับพลาสมากลูโคสตอไป ในกรณีที่ไมสามารถวัดระดับพลาสมากลูโคส
ไดทันทีใหเก็บพลาสมาแชแข็งไว
เอกสารอางอิง
สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. (2554). แนวทางเวช
ปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน 2554. กรุงเทพมหานคร: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ จํากัด.
American Diabetes Association. (2012). Standards of Medical Care in Diabetes—2012. Diabetes care 2012;35
(Suppl 1) , S11-S63.

10. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 5
แนวปฏิบัติในการสงตรวจทางหองปฏิบัติการ
เมื่อไดรับคําวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรก
คําแนะนําในการสงตรวจเพิมเติมทางหองปฏิบติการเมื่อไดรับคําวินิจฉัยเบาหวานครังแรก
่ ั ้
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Fasting blood sugar (FBS) HbA1c*
Serum creatinine คํานวณหาคา eGFR Blood urea nitrogen (BUN)
Urine protein (Urinalysis) Microalbuminuria หรือ Urine albumin/Cr ratio (UACR)
Lipid profile (Total cholesterol, TG, HDL) Electrocardiography ในรายที่มีอาการบงชี้
คํานวณหาคา LDL-C จากสูตร โรคหลอดเลือดหัวใจหรือผูสูงอายุ
LDL = Total cholesterol – TG/5 – HDL
กรณีที่ระดับไตรกลีเซอไรดในเลือดสูงมาก
ใหสงตรวจ directed LDL-C แทน
ตรวจจอประสาทตา ** ในผูปวยเบาหวานชนิดที่ 2

* HbA1c เปนคําแนะนําใหทําเพิ่มเติม จากมติที่ประชุมของคณะทํางานทีมปฏิบัติการจัดทําแนวเวชปฏิบัติในการดูแล
ผูปวยโรคเบาหวาน
** รูปแบบการตรวจจอประสาทตา ไดแก
1) การตรวจจอประสาทตา โดยการขยายมานตา และวัด visual acuity โดยจักษุแพทย
2) ในกรณีที่ไมมีจักษุแพทย ใชการถายภาพดวย digital fundus camera โดยขยายหรือไมขยายมานตา และ
อานภาพถายจอประสาทตาโดยผูชํานาญการ
กรณีที่เปนความดันโลหิตสูงรวมดวย ใหสงตรวจเพิ่มเติม ดังนี้
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Potassium Electrolyte
Hemoglobin, hematocrit Complete blood count
Electrocardiogram Chest X-ray

11. 6 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]]
กรณีที่เปนโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3-5 รวมดวย ใหสงตรวจเพิ่มเติม ดังนี้
แนะนําใหทําอยางยิ่ง (ตองทํา) แนะนําใหทําเพิ่มเติม (ควรทํา)
Electrolyte 24 hour urine sodium
Urine protein และ/หรือ Microalbuminuria หรือ Intact Parathyroid hormone เมื่อสงสัยภาวะ
Urine albumin/Cr ratio (UACR) hyperparathyroid ในผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 5
Calcium, phosphorus, uric acid, albumin
Hemoglobin (Serum iron/ TIBC) x 100 กรณี Hb < 10 g/dL
Chest X-ray
Electrocardiogram
เอกสารอางอิง
American Diabetes Association. (2012). Standards of Medical Care in Diabetes—2012. Diabetes care 2012;35
(Suppl 1) , S11-S63.
สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2552). แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคไตเรื้อรังกอนการบําบัดทดแทนไต พ.ศ.2552.
กรุงเทพมหานคร: บริษัท เบอริงเกอร อินเกลไฮล(ไทย) จํากัด.
สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. (2554). แนวทางเวช
ปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน 2554. กรุงเทพมหานคร: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ จํากัด.
สํานักพัฒนาวิชาการแพทย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข (2548). แนวทางเวชปฏิบัติการคัดกรองและการดูแลรักษาจอ
ประสาทตาผิดปกติจากเบาหวานและแนวทางการวินิจฉัย การปองกันและรักษาโรคไตจากเบาหวาน. กรุงเทพมหานคร.:ชุมนุม
สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด
สมาคมความดันโลหิตสูงแหงประเทศไทย. (2555). แนวทางการรักษาโรคความดันโลหิตสูงในเวชปฏิบัติทั่วไป(Guidelines on
the treatment of hypertension). http://www.thaihypertension.org/2012 Guideline in the Treatment of
Hypertension.pdf (Accessed 10 March 2012).

12.
โรครวม น้ําหนัก/สูง/ LDL/ Urine Peripheral
อายุ/ วันเดือนป FBS ที่ Cr/ Retinal Neuropathy
ลําดับ ชื่อ –สกุล A1C หรือโรค BMI/ บุหรี่ TG/ protein vascular
เพศ ที่วินิจฉัย วินิจฉัย eGFR exam exam
แทรกซอน รอบเอว HDL /UACR exam
80/170/ 120/ Neg/ D.pedis full
นายสันติ 45/ 183 1.05/ 2530 No DR Normal
1 01/01/55 8.0 No 27.68/ 190/ 25.00 P.tibial full
มีประโยชน ช 190 85 Active 10/01/55 10/01/55
95.5 cm 45 10/01/55 10/01/55
2520 Loss D.pedis
60/155/ 150/ Trace/ Mild
นางสุวรรณี 60/ 140 1.35/ 2545 protective faint Rt
2 02/02/55 7.2 HT, CAD 24.97/ 100/ 28.50 NPDR
มีโชควิเศษ ญ 130 40 20 both P.tibial full
78.5 cm 40 10/02/55 10/02/55
pack-yr 10/02/55 10/02/55
60/180/ 100/ Trace/ D.pedis full
นายสมชาติ 50/ 127 1.20/ Normal
3 05/02/55 7.0 HT 18.52/ No 160/ 28.50 No DR P.tibial full
มีโชคชัย ช 128 62 10/02/55
80 cm 50 10/02/55 10/02/55
4
5
[แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
7
การขึ้นทะเบียนผูปวยเบาหวานรายใหม

13.
8
น้ําหนัก/สูง/ ประวัติ GDM/ LDL/
วันเดือนป อายุ/ FBS HT/ ประวัติ รวมความ
ลําดับ ชื่อ-สกุล A1C BMI/ DM ใน คลอดบุตร TG/ บุหรี่
ที่วินิจฉัย เพศ คัดกรอง BP CVD เสี่ยง (ขอ)
รอบเอว ครอบครัว BW>4kg HDL
60/155/ 170/
นางสมบูรณ
1 01/01/55 40 120 6.3 24.97/ มารดา DM ไมมี 130/65 No 150/ No
อวนสุข
78.5 cm 35
80/170/ 160/ 2520
นายประเสริฐชัย 2555
2 02/02/55 42 109 - 27.68/ บิดา พี่ชาย ไมมี 132/68 No 120/
ดวงดีมาก 20
95.5 cm 45
pack-yr
90/175/ 190/ 2520
125 TVD
นายจิตบริสุทธิ์ ยาย มารดา 2553
3 05/02/55 50 75gOGTT 6.4 29.39/ ไมมี 152/85 2553 200/
คิดการณไกล พี่สาว
[แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
= 190 105 cm S/P 2DES 40 30
pack-yr
4
5
การขึ้นทะเบียนผูปวยกลุม Pre-diabetes(IFG, IGT)

14. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 9
แนวปฏิบัติในการรักษาเมื่อไดรับคําวินิจฉัยเบาหวานครั้งแรก
ผูปวยเบาหวานไดรับการวินิจฉัยครั้งแรก ไดรับการตรวจ HbA1c และตรวจทางหองปฏิบัติการอื่น (หนา 5)
ประเมินโรครวม ประเมินพฤติกรรม
วัด BP ถา BP ≥ 130/80 mmHg ไปหนา 19 BMI ถา ≥23 กก./ม2 หรือรอบเอว ช>90,ญ>80ไปหนา 43-49
Lipid profile ถา LDL ≥100, TG ≥150 ไปหนา 41-43 กิจวัตรประจําวัน ออกกําลังกาย ไปหนา 49
Creatinine(eGFR) ถา Cr>1.5(ช),1.4(ญ) ไปหนา 25-28 การรับประทานอาหาร ไปหนา 46
Urine protein ถา 1+,2+,3+,4+ ไปหนา 23-28 การสูบบุหรี่ ถาสูบหรือรับควันบุหรี่ ไปหนา 43
การปองกัน CVD ไปหนา 41 ประเมินความรูการดูแลตนเอง/ครอบครัวและญาติ
ประเมินผูปวยโดยใชขอมูลอยางเปนองครวม และกําหนดเปาหมายการควบคุมระดับน้ําตาลรวมกัน
FBS < 180 มก./ดล. ปรับพฤติกรรม Metformin Gliclazide หรือ Glipizide
และ HbA1c < 8% โภชนบําบัด (ลักษณะดื้ออินซูลิน) (ลักษณะขาดอินซูลิน)
ออกกําลังกาย BMI ≥ 23 กก./ม2 หรือรอบเอว BMI < 23 กก./ม2 หรือ
ผูชาย >90 ซม., ผูหญิง >80 ซม. รอบเอวไมเกินมาตรฐาน
FBS 180 - 249 มก./ดล. เลือกใชยากิน 1 ชนิด BP ≥ 130/85 มม.ปรอท หรือ มีอาการจากน้ําตาลในเลือด
หรือ HbA1c > 8% ปรับพฤติกรรม ไดยาลดความดันโลหิต สูงชัดเจน เชน
TG > 250, HDL < 35 มก./ดล. ขอหามใช Metformin
พบ acanthosis nigricans 1.Cr ≥1.5(ชาย), ≥1.4(หญิง)
FBS 250 - 350 มก./ดล. ใชยากิน 2 ชนิด
เริ่มตน A1C 2.อายุ > 80 ป และ GFR ลด
หรือ HbA1c > 9% ปรับพฤติกรรม ชื่อยา
(มก.) (%) 3.มีโรคตับ/พิษสุราเรื้อรัง
Metformin 1,000 1-2 4.acute/chronic acidosis
FBS > 300 มก./ดล ใชยาฉีดอินซูลิน Gliclazide 80* 1-2 5.ตั้งครรภ
หรือ HbA1c > 11% Glipizide 5* 1-2 6.มีภาวะhypoxemia/sepsis/
เนนปรับพฤติกรรม
Glibenclamide 5* 1-2 dehydration
เขากลุมยอย
Pioglitasone 15. 1.4 7.มีประวัติแพยา metformin
ตั้งเปาหมายรวมกัน
FBS<70, > 500 มก./ดล. ภาวะฉุกเฉิน Basal insulin: NPH 0.1 – 0.15 unit/kg/day 21.00 – 23.00 น.
%A1C eAG แกไขภาวะฉุกเฉิน ปรับขนาดขึ้น 2-4 unit ทุก 3-7 วัน จนไดตามเปาหมาย
6 126 อาจพิจารณาสงตอ
7 154 Premixed insulin: Humulin 70/30 0.4 – 0.6 unit/kg/day
8 183
9 212 แบงใหกอนอาหารเชา 2/3 สวน และกอนอาหารเย็น 1/3 สวน
10 240 eAG = (28.7 x A1C) – 46.7
ปรับขึ้น 1 -2 U เมื่อ FBS<180 หรือ 2 – 4 U เมื่อ FBS>180
11 269
12 298 *อาจพิจารณาลดขนาดยาเริ่มตนลงครึ่งหนึ่งในผูปวยสูงอายุ

15. 10 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
ยาลดระดับน้ําตาลในเลือด
ยาลดระดับน้ําตาลในเลือด แบงออกเปน 3 กลุม คือ ยาเม็ดลดระดับน้าตาลในเลือด(ยากิน) ยาฉีดอินซูลิน
ํ
และยาฉีด GLP-1 analog
ยาเม็ดลดระดับน้ําตาลในเลือด
ยา ขนาดที่ใช กลไกการออกฤทธิ์ ขอดี ขอเสีย
กลุม Biguanides
Metformin เริ่มตน 1,000 มก. 1.ลดการสรางกลูโคสที่ตับ 1.ไมทําใหน้ําหนักเพิ่ม 1.GI side effect (ปวดทอง
A1C 1-2% เพิ่มครั้งละ 500 มก. 2.ลดการดูดซึมกลูโคสที่ 2.ไมทําใหน้ําตาลใน ถายเหลว)
ขนาดสูงสุด 2,500 มก. ลําไส เลือดต่ํา 2.Lactic acidosis (rare)
แบงให 1 – 3 ครั้ง/วัน 3.เพิ่มการทํางานของ 3.ลดอัตราตายจาก/ 3.Vit B12 def.
หลังอาหาร อินซูลิน และ Cardiovascular 4.หามใชในผูปวยที่มีไต
event เสื่อม
กลุม Sulfonylureas
Glipizide เริ่มตน* 5 มก. 1.เพิ่มการหลั่งอินซูลิน 1.ลดอัตราตายจาก/ 1.น้ําหนักตัวเพิ่มขึ้น
A1C 1-2% เพิ่มครั้งละ 2.5-5 มก. และ Cardiovascular 2.น้ําตาลในเลือดต่ํา
ขนาดสูงสุด 20 มก. event 3.blunt MI preconditioning
แบงให 1 – 2 ครั้ง/วัน 2.ผูปวยสามารถทนได
กอนอาหาร
Gliclazide เริ่มตน* 80 มก. 1.เพิ่มการหลั่งอินซูลิน 1.ลดอัตราตายจาก/ 1.น้ําหนักตัวเพิ่มขึ้น
A1C 1-2% เพิ่มครั้งละ 40-80 มก. และ Cardiovascular 2.น้ําตาลในเลือดต่ํา
ขนาดสูงสุด 320 มก. event 3.blunt MI preconditioning
แบงให 1 – 2 ครั้ง/วัน 2.ผูปวยสามารถทนได
กอนอาหาร
Glibenclamide เริ่มตน* 5 มก. 1.เพิ่มการหลั่งอินซูลิน 1.ลดอัตราตายจาก/ 1.น้ําหนักตัวเพิ่มขึ้น
A1C 1-2% เพิ่มครั้งละ 2.5-5 มก. และ Cardiovascular 2.น้ําตาลในเลือดต่ํา
ขนาดสูงสุด 20 มก. event (พบไดบอยกวา Glipizide
แบงให 1 – 2 ครั้ง/วัน 2.ผูปวยสามารถทนได และ Gliclazide)
กอนอาหาร
*อาจพิจารณาลดขนาดยาเริ่มตนลงครึ่งหนึ่งในผูปวยสูงอายุ
Thiazolidinediones
Pioglitazone เริ่มตน 15-30 มก. 1.เพิ่มการตอบสนองตอ 1.ไมทําใหน้ําตาลใน 1.ตัวบวม/น้ําหนักตัวเพิ่ม
A1C 0.5-1.4% เพิ่มครั้งละ 15 มก. อินซูลิน เลือดต่ํา 2.หามใชในผูปวยหัวใจวาย
ขนาดสูงสุด 30 มก. 2.HDL เพิ่มขึ้น 3.เสี่ยงตอกระดูกหัก
แบงให 1 – 2 ครั้ง/วัน 3.TG ลดลง 4.ราคาแพง
หลังอาหาร

16. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 11
ยา ขนาดที่ใช กลไกการออกฤทธิ์ ขอดี ขอเสีย
Alpha-glucosidase inhibitors
Acarbose 1.ลดการดูดซึมสารอาหาร 1.ลดระดับน้ําตาลหลัง 1.GI side effect (ทองอืด
Volglibose คารโบไฮเดรตที่ลําไส อาหาร ถายเหลว)
Migitol 2.ราคาแพง
A1C 0.5-0.8%
(ไมมีใชใน รพช.)
Glinides
Repaglinide 1.เพิ่มการหลั่งอินซูลิน 1.เหมาะสําหรับผูที่กิน 1.น้ําตาลในเลือดต่ํา
Nateglinide อาหารไมตรงเวลา 2.blunt MI preconditioning
A1C 1 - 1.5%
(ไมมีใชใน รพช.)
DPP-4 inhibitors
Sitagliptin 1.เพิ่มระดับ active GLP-1 1.ไมทําใหน้ําตาลใน 1.ราคาแพง
Vildagliptin 2.เพิ่มระดับ active GIP เลือดต่ํา
Saxagliptin 3.เพิ่มการหลั่งอินซูลิน 2.ไมมีการเปลี่ยน
Linagliptin 4.ลดการหลั่งกลูคากอน แปลงของน้ําหนัก
A1C 0.8%
(ไมมีใชใน รพช.)
ยาฉีดอินซูลิน
ชนิดยา ระยะเวลาที่เริ่มออกฤทธิ์ เวลาที่มีฤทธิ์สูงสุด ระยะเวลาการออกฤทธิ์
(Onset) (Peak) (Duration)
อินซูลินออกฤทธิ์สั้น
Regular insulin 30 – 45 นาที 2 – 3 ชั่วโมง 4 – 8 ชั่วโมง
อินซูลินออกฤทธิ์ปานกลาง
NPH 2 – 4 ชั่วโมง 4 – 8 ชั่วโมง 10 – 16 ชั่วโมง
อินซูลินผสมสําเร็จรูป
Premixed 30% RI + 70% NPH 30 – 60 นาที 2 และ 8 ชั่วโมง 12 – 20 ชั่วโมง
Premixed 50% RI + 50% NPH 30 – 60 นาที 2 และ 8 ชั่วโมง 12 – 20 ชั่วโมง
อินซูลินอะนาล็อกออกฤทธิ์เร็ว
Insulin lispro (Humalog) 5 – 15 นาที 1 – 2 ชั่วโมง 3 – 4 ชั่วโมง
Insulin aspart (Novorapid) 10 – 20 นาที 1 – 2 ชั่วโมง 3 – 4 ชั่วโมง

17. 12 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
ชนิดยา ระยะเวลาที่เริ่มออกฤทธิ์ เวลาที่มีฤทธิ์สูงสุด ระยะเวลาการออกฤทธิ์
(Onset) (Peak) (Duration)
อินซูลินอะนาล็อกออกฤทธิ์ยาว
Insulin glargine (Lantus) 2 ชั่วโมง ไมมี 24 ชั่วโมง
Insulin detemir (Levemir) 2 ชั่วโมง ไมมี 18 - 24 ชั่วโมง
อินซูลินอะนาล็อกผสมสําเร็จรูป
Premixed 30% aspart +
70% aspart protamin suspension 10 – 20 นาที 1 และ 8 ชั่วโมง 10 - 20 ชั่วโมง
Premixed 25% aspart +
75% aspart protamin suspension 10 – 20 นาที 1 และ 8 ชั่วโมง 10 - 20 ชั่วโมง
ขอบงชี้การรักษาดวยอินซูลนิ
1. เปนเบาหวานชนิดที่ 1
2. เกิดภาวะแทรกซอนเฉียบพลัน มีภาวะ diabetic ketoacidosis หรือ hyperglycemic hyperosmolar
nonketotic coma
3. เปนเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีปญหาตอไปนี้

- ภาวะน้ําตาลในเลือดสูงมาก
- ใชยาเม็ดรับประทาน 2 ชนิดในขนาดสูงสุดแลวควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดไมได
- อยูในภาวะผิดปกติ เชน การติดเชื้อรุนแรง(sepsis) อุบัติเหตุรุนแรงและมีระดับน้ําตาลในเลือด
สูง รวมทั้งภาวะขาดอาหาร(malnutrition)
- ระหวางการผาตัด
- ตั้งครรภ
- มีความผิดปกติของตับและไตที่มีผลตอยา
- แพยาเม็ดรับประทาน
4. เปนเบาหวานขณะตั้งครรภที่ไมสามารถควบคุมระดับน้าตาลในเลือดดวยการปรับพฤติกรรม
ํ
5. เปนเบาหวานจากตับออนถูกทําลาย เชน ตับออนอักเสบเรื้อรัง ถูกตัดตับออน

18. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 13
การใชยาฉีดอินซูลิน *ไมไดกลาวถึงการใช Long acting insulin
1. ผูปวยเบาหวานชนิดที่ 1 แนะนําใหใชยาฉีดอินซูลินตั้งแตแรกทีวินจฉัยพรอมกับการใหความรูเกียวกับ
่ ิ ่
โรคเบาหวาน ยาอินซูลิน การออกฤทธิ์ของยา วิธีการฉีดยา การเก็บยาที่ถูกตองและการออกกําลังกายอยางเพียงพอ
ขนาดเริ่มตน(total insulin) 0.4-0.6 unit/kg/day
วิธีที่ 1 ใช NPH เปน basal insulin ฉีดกอนนอน(21.00 - 23.00 น.) รวมกับการฉีด RI กอนอาหารทุกมื้อ(แตละมือ้
ประมาณ ¼ ของ total insulin) และแบงประมาณ 1/4 - 1/3 ฉีดกอนนอน โดยปรับเพิมอินซูลินตามระดับน้ําตาลกอน
่
อาหาร
ถา BS<180 mg/dL ใหเพิ่มขนาด ครั้งละ 1-2 unit
ถา BS>180 mg/dL ใหเพิ่มขนาด ครั้งละ 2-4 unit
วิธีที่ 2 ใช Pre-mixed insulin วันละ 1-2 ครั้ง แบงมื้อเชา 2/3 และมื้อเย็น 1/3 ของ total insulin
2. ผูปวยเบาหวานชนิดที่ 2 แนะนําใหใชยาฉีดอินซูลินตามขอบงชีพรอมกับการใหความรูเกี่ยวกับโรคเบาหวาน
้
ยาอินซูลิน การออกฤทธิ์ของยา วิธีการฉีดยา การเก็บยาที่ถูกตองและการออกกําลังกายอยางเพียงพอ
วิธีที่ 1 ใช NPH ขนาด 0.1 – 0.15 unit/kg/day เปน basal insulin ฉีดกอนนอน(21.00 - 23.00 น.) โดยปรับเพิ่ม 2-4
units ทุก 3-7 วัน จนไดระดับน้ําตาลตามเปาหมาย
สําหรับผูปวยที่ฉีดอินซูลินกอนนอนควรตรวจน้ําตาลในเลือดตอนเชาขณะอดอาหารอยางนอย 3 ครั้ง/
สัปดาห และปรับยาทุก 3 – 7 วัน ถายังควบคุมไมไดอาจใชวิธีที่ 2 (ฉีดอินซูลินกอนอาหารทุกมื้อ)
วิธีที่ 2 เหมือนวิธีที่ 1 ของผูปวยเบาหวานชนิดที่ 1 (ขอเสียคือยุงยากทีสุด มักพิจารณาเปนรายๆ)
่
วิธีที่ 3 ใช Pre-mixed insulin วันละ 1-2 ครั้ง แบงมื้อเชา 2/3 และมื้อเย็น 1/3 ของ total insulin
ทั้งนี้ อาจพิจารณาใหยาเพิ่มความไวของอินซูลิน(Metformin, Glitazone) รวมดวย ถาหากใชอนซูลินเกิน
ิ
0.8 unit/kg/day
ตําแหนงที่ฉีดอินซูลิน

19. 14 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
ยาฉีด GLP-1 analog
เปนยากลุมใหมที่สังเคราะหขึ้นเลียนแบบ GLP-1 เพื่อทําใหออกฤทธิ์ไดนานขึ้น ยากลุมนี้ออกฤทธิ์โดยการ
กระตุนการหลั่งอินซูลินและยับยั้งการหลังกลูคากอน นอกจากนี้ ยังมีผลลดการบีบตัวของกระเพาะอาหารทําใหอิ่ม
่
เร็วขึ้น และลดความอยากอาหารโดยออกฤทธิ์ที่ศูนยความอยากอาหารที่ไฮโปธาลามัส ยากลุมนี้ไดแก exenatide

20. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 15
เปาหมายการรักษา การติดตาม และการประเมินผลการรักษา
ตารางที่ 1 เปาหมายการควบคุมเบาหวานสําหรับผูใหญ
การควบคุมเบาหวาน เปาหมายการควบคุม
ระดับน้ําตาลในเลือดขณะอดอาหาร 70 – 130 มก./ดล.
ระดับน้ําตาลในเลือดหลังอาหาร 2 ชั่วโมง 140 – 180 มก./ดล.
ระดับน้ําตาลในเลือดสูงสุดหลังอาหาร < 180 มก./ดล.
ระดับน้ําตาลสะสม Hemoglobin A1c < 7%
ตารางที่ 2 เปาหมายการควบคุมปจจัยเสียงของภาวะแทรกซอนที่หลอดเลือด
่
การควบคุม/การปฏิบติตัว
ั เปาหมาย
ระดับไขมันในเลือด
ระดับคอเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol) < 170 มก./ดล.
ระดับแอล ดี แอล คอเลสเตอรอล (LDL cholesterol)* < 100 มก./ดล.
ระดับไตรกลีเซอไรด (Triglyceride) < 150 มก./ดล.
ระดับเอช ดี แอล คอเลสเตอรอล (HDL cholesterol): ผูชาย ≥ 40 มก./ดล.
ระดับเอช ดี แอล คอเลสเตอรอล (HDL cholesterol): ผูหญิง ≥ 50 มก./ดล.
ความดันโลหิต**
ความดันโลหิตซิสโตลิก (Systolic BP) < 130 มม.ปรอท
ความดันโลหิตไดแอสโตลิก (Diastolic BP) < 80 มม.ปรอท
น้ําหนักตัว
ดัชนีมวลกาย 18.5 – 22.9 กก./ม2 หรือใกลเคียง
รอบเอว: ผูชาย < 90 ซม. หรือใกลเคียง
รอบเอว: ผูหญิง < 80 ซม. หรือใกลเคียง
การสูบบุหรี่ ไมสูบบุหรี่และหลีกเลียงรับควันบุหรี่
่
การออกกําลังกาย ตามคําแนะนําของแพทย
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ไดรับการสอนเรื่องปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
* ถามีโรคหลอดเลือดหัวใจหรือมีปจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจหลายอยางรวมดวย ควรควบคุมให LDL-C
ต่ํากวา < 70 มก./ดล.
** ผูปวยที่มีความเสี่ยงสูงตอการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด ความดันโลหิตซิสโตลิก (Systolic BP) ไมควรต่า
ํ
กวา 110 มม.ปรอท และความดันโลหิตไดแอสโตลิก (Diastolic BP) ไมควรต่ํากวา 70 มม.ปรอท

21. 16 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
การติดตาม การประเมินผลและการรักษาตอเนื่อง
ผูปวยเบาหวานทุกรายไดรับการตรวจติดตามระดับน้ําตาลในเลือดโดยใช FBS หรือ DTX ตอเนื่องทุก 1 – 3 เดือน
ซักประวัติภาวะแทรกซอนเบาหวาน ซักประวัติน้ําตาลในเลือดผิดปกติ ซักประวัติการควบคุมพฤติกรรม
แผลที่เทา/แผลอักเสบที่อวัยวะ ใจสั่น มือสั่น เหงื่อแตก หิวบอย ควบคุมอาหารหวาน/มัน/เค็ม
เจ็บหนาอก/หอบเหนื่อย ออนเพลีย มึนงง ปวดศีรษะ ออกกําลังกาย วิธีการ ระยะเวลา
ตามัวลง มองเห็นไมชัด ปสสาวะบอย มีมดตอม หิวน้ํา งดหรือลดบุหรี่ เลี่ยงบุหรี่
ขา/ตัวบวม ปสสาวะเปนฟอง การแกไขปญหาเมื่อมีอาการ การกินยา/ฉีดยาสม่ําเสมอ
ประเมินผูปวยโดยใชขอมูลอยางเปนองครวม พิจารณาความสอดคลองกับระดับน้ําตาลและกําหนดเปาหมายรวมกัน
FBS70 – 130 มก./ดล. ควบคุมไดตามเกณฑ
Metformin Gliclazide หรือ Glipizide
คนหาขอมูลลวง
(ลักษณะดื้ออินซูลิน) (ลักษณะขาดอินซูลิน)
ปรับพฤติกรรม
BMI ≥ 23 กก./ม2 หรือรอบเอว BMI < 23 กก./ม2 หรือ
FBS 131 – 179 มก./ดล. สูงกวาเกณฑ ผูชาย>90 ซม., ผูหญิง>80 ซม. รอบเอวไมเกินมาตรฐาน
เพิ่มขนาดยาตัวเดิม BP ≥ 130/85 มม.ปรอท หรือ มีอาการจากน้ําตาลในเลือด
ไดยาลดความดันโลหิต สูงชัดเจน เชน
ปรับพฤติกรรม
TG > 250, HDL < 35 มก./ดล. หามให MFM
FBS 180 – 250 มก./ดล. สูงกวาเกณฑมาก พบ acanthosis nigricans เมื่อ Cr≥1.5 ช และCr≥1.4 ญ
ใชยากิน 2 ชนิด ชื่อยา เริ่มตน เพิ่มทีละ สูงสุด
ปรับพฤติกรรม Metformin 500 bid 500 2500
Gliclazide 80 (40*) 40 - 80 320
FBS 250 – 350 มก./ดล. สูงกวาเกณฑมาก
Glipizide 5 (2.5*) 2.5 - 5 20
ใชยากิน 3 ชนิด
Glibenclamide 5 (2.5*) 5 20
ปรับพฤติกรรม *ลดขนาดเริ่มตนลงครึ่งหนึ่งในผูปวยที่เสี่ยงภาวะน้ําตาลต่ํา
FBS > 300 มก./ดล. สูงกวาเกณฑมาก ยาทางเลือกตัวที่ 3: Pioglitasone, DPP4-inhibitor, alpha-GI
ใชยาฉีดอินซูลิน
Basal insulin: NPH 0.1 – 0.15 unit/kg/day 21.00 – 23.00 น.
ปรับพฤติกรรม
ปรับขนาดขึ้น 2-4 unit ทุก 3-7 วัน จนไดตามเปาหมาย
เขากลุมยอย
FBS<70, > 500 มก./ดล. ภาวะฉุกเฉิน Premixed insulin: Humulin 70/30 0.4 – 0.6 unit/kg/day
แกไขภาวะฉุกเฉิน แบงใหกอนอาหารเชา 2/3 สวน และกอนอาหารเย็น 1/3 สวน
อาจพิจารณาสงตอ ปรับขึ้น 1 -2 U เมื่อ FBS<180 หรือ 2 – 4 U เมื่อ FBS>180

22. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 17
เอกสารอางอิง
สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย ในพระราชูปถัมภสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. (2554). แนวทางเวช
ปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน 2554. กรุงเทพมหานคร: บริษัท ศรีเมืองการพิมพ จํากัด.
American Diabetes Association. (2012). Standards of Medical Care in Diabetes—2012. Diabetes care 2012;35
(Suppl 1) , S11-S63.
Wisconsin Diabetes Prevention and Control Program. (2011). Wisconsin Diabetes Mellitus Essential Care
Guidelines 2011. http://www.dhs.wisconsin.gov/health/diabetes/index.htm. (Accessed 20 September
2011).

23. 18 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
บันทึก
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

24. [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555] 19
การดูแลผูปวยเบาหวานที่มีความดันโลหิตสูง
รายละเอียด
นิยามโรคความดันโลหิตสูง ความดันโลหิต 140/90 มม.ปรอท หรือมากกวา ซึ่งอาจเปนคาบนหรือคาลางก็ได
เปาหมายการควบคุมความดัน นอยกวา 130/80 90 มม.ปรอท
โลหิตในผูปวยเบาหวาน

แนวทางการรักษาและควบคุมความดันโลหิตดวยยา
กลุมผูปวย แนวทางการรักษาดวยยา
มีโรครวมเปนความดันโลหิตสูง • อายุนอยกวาหรือ 55 ป พิจารณาใช ACE inhibitors(ACEI) เปนอันดับแรก
อยางเดียว กรณีที่ทนตอผลขางเคียงไมได(ไอ)ใหใช angiotensin receptor blocker แทน
• อายุมากกวา 55 ปขึ้นไป พิจารณาใช dihydropyridine calcium channel
blocker(CCB) หรือ Thiazide อันดับแรก (NICE2011 ใช thaizide-like diuretic)
อายุนอยกวาหรือเทากับ 55 ป อายุมากกวา 55 ป
Step 1 A C/D
Step 2 A + C/D C/D + A
Step 3 A+C+D
Step 4 A + C + D + spironolactone หรือ furosemide กอนการให β-blocker/α-blocker
คํายอ A: ACEI หรือ ARB, C: Calcium channel blocker, D: Diuretic-thiazide
มีภาวะโปรตีนรั่วในปสสาวะ • พิจารณาใช ACE inhibitors(ACEI) ขนาดปานกลางหรือสูงหากไมมีขอหาม 
จากเบาหวาน (ทั้งภาวะ กรณีที่ทนตอผลขางเคียงไมได(ไอ)ใหใช angiotensin receptor blocker แทน
macroalbuminuria และ ควรปรับขนาดยาจนปริมาณโปรตีนถึงเปาหมาย เพื่อชะลอการเสื่อมของไต
microalbuminuria) หรือ • ควรติดตามระดับ serum creatinine และ potassium เปนระยะตามความ
ผูปวยโรคไตเรื้อรังจากเบาหวาน เหมาะสม และยังคงใช ACEI หรือ ARB ตอไปไดในกรณีที่มีการเพิ่มขึ้นของ
serum creatinine ไมเกิน 30% จากคาพืนฐานในระยะเวลา 4 เดือน หรือ
้
serum K นอยกวา 5.5 mmol/L
• ผูปวยโรคไตเรื้อรังสวนใหญจําเปนตองใชยาลดความดันโลหิตอยางนอย 2
ชนิดรวมกัน เพื่อควบคุมความดันโลหิตใหอยูในระดับเปาหมาย โดยอาจ
พิจารณาใช dihydropyridine calcium channel blocker(CCB), beta blocker,
alpha blocker จากขอบงชี้ หรือ ขอหามใช
มีโรครวมเปนโรคหัวใจและ • ผูปวยโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารี พิจารณาจากขอบงชี้การใชยา ไดแก
หลอดเลือด beta blockers, ACE Inhibitors(ACEI), calcium channel blockers(CCB)
• ผูปวยที่มีภาวะหัวใจวาย พิจารณาจากขอบงชี้การใชยา ไดแก beta blocker,
ACE Inhibitors(ACEI), diuretic, angiotensin receptor blocker(ARB)

25. 20 [แนวทางเวชปฏิบัติสําหรับโรคเบาหวาน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา พ.ศ.2555]
การบริหารยาลดความดันโลหิต
ขนาดเริ่มตน(มก.) ขนาดสูงสุด แบงใหตอวัน
ขอหามใชและขอควรระวัง
(มก.) (ครั้ง)
ACE Inhibitors ขอบงชี้ อายุ < 55 ป, albuminuria, heart failure, post-MI, LV dysfunction, LV hypertrophy, nephropathy,
atrial fibrillation, metabolic syndrome, carotid atherosclerosis
Enalapril 2.5-5 40 1-2 1.ตั้งครรภ
Captopril 12.5-25 100 1 2.Bilateral renal artery stenosis
Quinapril 10 80 1 3.Hyperkalemia
Angiotensin receptor ขอบงชี้ อายุ < 55 ป, albuminuria, heart failure, post-MI, LV dysfunction, LV hypertrophy, nephropathy,
blockers atrial fibrillation, metabolic syndrome, carotid atherosclerosis
Losartan 25 100 1-2 1.ตั้งครรภ
Valsartan 80 320 1-2 2.Bilateral renal artery stenosis
Candesartan 8 32 1 3.Hyperkalemia
CCBs ขอบงชี้ อายุ ≥ 55 ป, Isolated systolic hypertension, angina pectoris, LV hypertrophy, carotid/coronary
-dihydropyridine atherosclerosis, pregnancy
Amlodipine 2.5 10 1 1.Peripheral edema: reassure แกผูปวย
Nifedipine-SR 30 60 1 2.Congestive heart failure
Felodipine 2.5 20 1
Beta blockers ขอบงชี้ angina pectoris, post MI, heart failure, tachyarrhythmia, glaucoma
Atenolol 25 100 1 1.Second/third degree AV block
Metoprolol 50 100 1-2 2.Asthma/COPD
Propanolol 40 160 2 3.Peripheral arterial disease
Diuretic-thiazide ขอบงชี้ Isolated systolic hypertension, heart failure
HCTZ 12.5 50 1 1.Gout, hyperglycemia, hyperlipidemia
Diuretic-loop ขอบงชี้ end stage renal disease, heart failure
Furosemide 20 80 2
Antialdosterone ขอบงชี้ heart failure, post MI
Spironolactone 25 50 1 1.Hyperkalemia
Alpha blockers ขอบงชี้ benign prostate hypertrophy
Prazosin 1-2 20 2-3 1.CHF
Vasopressors
Hydralazine 25 100 2
Centrally acting
Methyldopa 250 1000 2 1.Hepatotoxicity