Presentatie 'Van droom naar werkelijkheid … als doen de kern wordt van je politiserende praktijk' van Bart Van Bouchaute. Socius Trefdag 'Alles Politiek' 16 november 2023. Als sociaal-cultureel werker geef je dagelijks vorm aan een inclusieve, democratische, solidaire en duurzame samenleving. De ene brengt mensen samen, de andere bouwt stevige beleidsdossiers op. Nog anderen zoeken naar alternatieven en brengen ze in de paktijk. Op die manier voorafbeelden ze een nieuwe werkelijkheid. Met concrete praktijken in de bestaande samenleving tonen ze dat een andere samenleving wel degelijk mogelijk is. Bart Van Bouchaute dompelt je bij de start van deze sessie onder in de kern van prefiguratieve praktijken. Ze zijn een krachtige manier om te politiseren. Bart Van Bouchaute studeerde sociaal werk (IPSOC) en politieke wetenschappen (UGent). Hij is lector en onderzoeker aan de opleiding sociaal werk van de Arteveldehogeschool. In onderzoek, vorming en publicaties heeft hij een bijzondere interesse voor (de)politisering in het middenveld en voor praktijken van politisering in en van het sociaal werk. Hij schreef mee aan het inleidend hoofdstuk en het handelingskader in het boek Publiek gaan dat Socius in 2022 bij Garant uitgaf.

1. Bart Van Bouchaute,
Onderzoeksplatform Politisering van/in
het sociaal werk Associatie UGent
met dank aan Pascal Debruyne
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek
1

2. § Sander Van Parijs – Muntuit
§ Anca Rodriguez – VOEM
§ Joke Flour – Commons Lab
§ Dirk Sturtewagen – Waerbeke
§ Bart Van Bouchaute - Arteveldehogeschool
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 2

3. § Welkom
§ Introductie politisering en prefiguratieve praktijken (Bart Van Bouchaute)
§ Korte presentatie van de praktijken
§ Uitdieping van enkele kernthema’s in prefiguratieve politiek
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 3

4. Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 4

5. § Als mensen kwesties in de publieke aandacht brengen, noemen we dat met een
duur woord ‘politisering’ – maar wat betekent dit dan?
§ Dan stellen ze ‘de bestaande orde’ in vraag
§ De ‘normale werking’ van instellingen
§ De ‘gangbare’ regels
§ Het ‘heersende’ beeld over hun groep, hun wijk, …
§ …
§ Dat is niet vreemd, want elke ‘bestaande orde’ houdt onvermijdelijk onrecht in…
§ In politiserende momenten worden kwesties en mensen (opnieuw) zichtbaar
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 5

6. HET CONCEPT
POLITISERING
16/11/2023 6

7. Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 7
Allerlei praktijken die
bijdragen aan het publieke
meningsverschil over hoe
we onze – kleine en grote –
samenleving vorm geven.
Dat publieke
meningsverschil draagt bij
tot een levendige
democratie
Dat meningsverschil hangt
samen met de
onderliggende
machtsverhoudingen
In politiserende praktijken
worden kwesties en
mensen (opnieuw)
zichtbaar of
hoorbaar
wordt ‘de
bestaande orde’
bevraagd en
verstoord

8. § Politisering gebeurt niet in een machtsvrije ruimte
§ Vaak vanuit minder machtige positie
§ Hoe kunnen we die machtsverhoudingen doen kantelen?
§ Tussen machtelozen en machtigen zijn vormen van protest en verzet vaak een pure
noodzaak > conflict kan een beter evenwicht helpen opbouwen
§ Vormen van macht
§ Soms botsen we op repressieve macht (onderdrukking, verbod, geweld, ontslag, …),
§ Maar vaker op ‘normaliserende macht’ (vanzelfsprekende opvattingen over wat
‘normaal’ is: het is nu eenmaal zo dat…)
§ Collectieve tegenmacht opbouwen: krachten bundelen (gezag, deskundigheid,
aantal, relaties, maatschappelijke steun, media,…)
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 8

9. § Een samenleving waar onrecht toegedekt moet blijven, waar
protest een misdaad is, waar iedereen het ‘eens is’ met de
gang van zaken, is geen democratie…
§ Democratie kennen we als een systeem
§ Maar democratie is ook een uitgangspunt:
§ Iedereen kan meespreken over hoe we onze samenleving
vorm geven
§ Iedereen kan dus ‘aan politiek doen’
§ Ook kinderen en jongeren, ouderen, nieuwkomers,
mensen met beperking…
§ Praktijken van politisering zorgen er voor dat de bestaande
orde die hen onzichtbaar maakt, het zwijgen oplegt,… wordt
opengebroken
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 9

10. 10
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023

11. § Prefiguratieve politiek komt uit anarchisme
§ Meer consistentie tussen doel en middel
§ De staat is onmogelijk als middel om de nieuwe
samenleving als doel te bereiken.
§ De gemeenschap moet zich zelf organiseren, in dit
middel zit het doel van de nieuwe samenleving al
vervat
§ Radicale sociale verandering vertrekt van het opzetten
van experimenten waarin alternatieve manieren van
omgaan met elkaar voorop staan. Het is een aanpak die
anticipeert op een toekomstige samenleving die nog niet
volledig kan worden gerealiseerd.
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 11

12. § Prefiguratie volgt het adagium van de
Wobblies: 'Bouwen aan een nieuwe wereld in de
schil van het oude’.
§ Door in de praktijk het doel te ‘voorafbeelden’, zo
stelt antropoloog en Occupy-activist David
Graeber, probeert men een beter beeld te vormen
van hoe dat ideaal er concreet kan uitzien.
§ De kracht van “de toekomst verbeelden”
§ Meer continuïteit tussen het politieke handelen en
de uiteindelijke doelen. Dit gaat vaak samen met
horizontalisme in de sociale verhoudingen, een
sterke participatieve democratie.
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 12

13. § Links-libertaire denkers en door hen beïnvloedde
sociale bewegingen namen afstand van ‘oud links’
dat vooral focuste op structurele en economische
factoren van onderdrukking en exploitatie.
§ Nieuw links verlangde naar maatschappelijk
gedreven politiek, in plaats van politiek enkel te
bekijken door de lens van de staat of overheid.
§ Ze streefden naar de uitbreiding van autonomie in
plaats van meer overheidsbeheer. Heel wat denkers
uit die periode verwijzen naar theorieën en
praktijken van zelfbeheer (Autogestion) in arbeid,
wonen, ...
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 13

14. § Experimentele sociaalwerkpraktijken bv
§ buurthuizen in Limburg getrokken door pastoor Jef Ulburghs,
§ Centrum voor Buitenlandse Werknemers (Borgerhout) van
migratiepioniers als Piet Janssens
§ de Volkshogescholen als broeinest voor nieuwe experimenten zoals
de kringwinkels
§ politiek vormingstheater zoals ‘Vuile Mong en de Vieze gasten’
§ de anti-psychiatrie, de jongerenadviescentra en de
wijkgezondheidscentra in de achterstandswijken zijn een zichtbare
kritiek op de toenmalige hulp- en dienstverlening.
§ Sociaalwerkpraktijken vinden aansluiting bij
bewegingen
§ nieuwe sociale bewegingen zoals de vredes-, vrouwen- en
ecologische beweging
§ stedelijke contestatiebewegingen met alternatieve woonpraktijken
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 14

15. Prefiguratieve strategie ligt niet alleen in
het nastreven van doelen, maar ook in het
uitwerken van verschillende politieke
processen.
Collectieve experimenten gaan samen met:
§ de productie van een politiek discours,
§ het creëren van nieuwe en toekomstgerichte sociale
normen of gedrag
§ een consolidatie in bewegingsinfrastructuur
§ de verspreiding van ideeën, een verhaal rond het
concrete experiment
§ het doelmatig werken aan bredere sociale en politieke
netwerken.
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 15

16. § In de strategie van prefiguratieve
politiek geven mensen als actieve
burgers direct mee vorm aan een
andere samenleving.
§ In dit handelen zijn de deelnemers
niet langer voorwerp van politiek,
maar worden ze gepolitiseerde
subjecten.
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 16

17. § Gevaar van de “exit-optie”
§ Prefiguratieve praktijken moeten de bestaande orde uitdagen op
plaatsen waar barsten zitten. Socioloog John Holloway gebruikt
de metafoor van ‘cracks’ in het systeem.
§ De bekende Britse zoöloog en columnist George Monbiot spreekt
over een strategie van “big organizing”.“Waar we verpletterd
worden tussen markt en staat, zullen we een nieuwe economie
ontwikkelen die zowel mens als planeet met respect behandelt.
Lokale hulpbronnen zullen eigendom zijn van en beheerd worden
door gemeenschappen, zodat rijkdom op grote schaal wordt
gedeeld.”
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 17

18. PANEL RONDE 1
PRESENTATIE
VAN DE
PRAKTIJKEN
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 18

19. § Sander Van Parijs
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 19

20. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 20

21. § Anca Rodriguez
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 21

22. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 22

23. § Joke Flour
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 23

24. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 24

25. § Dirk Sturtewagen
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 25

26. High: 1
Potential quiet areas in
Europe, based upon
Quietness Suitability
Index (QSI)
Value
Low: 0
No data
Outside coverage
70°
60°
50°
40°
40°
30°
30°
20°
20°
10°
10°
0°
0°
-10°
-20°
-30°
60°
50°
50°
40°
40°
30°
30°
0 500 1000 1500 km
-20°
30°
Canary Is.
-30°
40°
Azores Is.
Madeira Is.
ñ

27. PANEL RONDE 2
VERDIEPING VAN
KWESTIES
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 16/11/2023 27

28. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek
28

29. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek
29

30. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek
30

31. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek
31

32. § CONTEXT > DRUKSTE REGIOVAN EUROPA • WELZIJN ONDER DRUK
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 32

33. High: 1
Potential quiet areas in
Europe, based upon
Quietness Suitability
Index (QSI)
Value
Low: 0
No data
Outside coverage
70°
60°
50°
40°
40°
30°
30°
20°
20°
10°
10°
0°
0°
-10°
-20°
-30°
60°
50°
50°
40°
40°
30°
30°
0 500 1000 1500 km
-20°
30°
Canary Is.
-30°
40°
Azores Is.
Madeira Is.
ñ

34. § CONTEXT > DRUKSTE REGIOVAN EUROPA • WELZIJN ONDER DRUK
§ CRACK > EERSTE STILTEGEBIED IN VLAANDEREN ERKEND (2001)
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 34

36. § CONTEXT > DRUKSTE REGIOVAN EUROPA • WELZIJN ONDER DRUK
§ CRACK > EERSTE STILTEGEBIED IN VLAANDEREN ERKEND (2001)
§ BEWEGING > BURGERINITIATIEVEN & BELEID
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 36

37. § CONTEXT > DRUKSTE REGIOVAN EUROPA • WELZIJN ONDER DRUK
§ CRACK > EERSTE STILTEGEBIED IN VLAANDEREN ERKEND (2001)
§ BEWEGING > BURGERINITIATIEVEN & BELEID
§ POLITIEK DISCOURS > DE ZAAK VAN DE OREN ¹ DE OORZAAK
16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 37

38. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 38

39. 16/11/2023
Prefiguratie - trefdag Socius Alles politiek 39