Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης. Επιμέλεια: Μεταξάκης Χρήστος Υπεύθυνος Καθηγητής: Μαυρογιάννη Άρια Σχολικό έτος: 2014-1015 2ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου

1. ΟΙ ΑΠΑΡΧΈΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.
Επιμέλεια: Μεταξάκης Χρήστος
Υπεύθυνος Καθηγητής: Μαυρογιάννη
Άρια
Σχολικό έτος: 2014-1015
2ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου

2.  Τι είναι βιομηχανική επανάσταση;
…ένας ριζικός οικονομικός μετασχηματισμός που ξεκίνησε από την
Αγγλία κατά το 18ο αιώνα για να περάσει και σε άλλες ευρωπαϊκές
χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Η.Π.Α) το 19ο. Η επανάσταση αυτή
δεν έχει να κάνει μόνο με τη βιομηχανία αλλά και με τις μεταφορές.
 Πώς ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση;
1) Υψηλά κέρδη που προέρχονται από την αύξηση της νομισματικής
κυκλοφορίας, την ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος, του
εμπορίου και της βιομηχανίας προκάλεσαν συσσώρευση κεφαλαίων.
2) Αύξηση του πληθυσμού
3) Αύξηση της ζήτησης αγαθών λόγω των καλύτερων συνθηκών ζωής του
πληθυσμού.
4) Άφιξη μεγάλων ομάδων αγροτικού πληθυσμού στις πόλεις.
5) Η χρησιμοποίηση της νέας τεχνολογίας δηλαδή των μηχανών και του
ατμού.

3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ
 Πώς προέκυψαν νέες οικονομικές θεωρίες;
1) Τα νέα δεδομένα απαιτούν νέα οικονομική πολιτική από τα διάφορα
κράτη.
2) Η οικονομική σκέψη του διαφωτισμού που ζητούσε από το κράτος να
μην ανακατεύεται στην οικονομική ζωή (μερκαντιλισμός).
 Ποιες είναι οι βασικότερες οικονομικές θεωρίες;
Φυσιοκράτες – Γαλλία – Κεναί, Γκουρναί, Νεμούρ:
1) Πηγή πλούτου μιας χώρας είναι η γεωργία.
2) Στην οικονομία πρέπει να εφαρμοστούν οι νόμοι της φύσης που δεν
εμποδίζουν την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα.
 Οικονομικός φιλελευθερισμός – Αγγλία - Άνταμ Σμιθ:
Υπάρχει ένας βασικός νόμος που ρυθμίζει την παραγωγή, τη
διακίνηση και τις τιμές των αγαθών και αυτός είναι ο νόμος της
προσφοράς και της ζήτησης. Το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει με
δασμούς και φόρους.

4. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΩΝ
(2Ο ΠΑΡΆΘΕΜΑ ΣΧΟΛΙΚΟΎ ΒΙΒΛΊΟΥ ΣΕΛ. 168)
«Ο ηγεμόνας και το έθνος πρέπει πάντοτε να έχουν
υπόψη τους ότι η γη είναι η μοναδική πηγή πλούτου
και ότι η γεωργία αυξάνει τον πλούτον αυτό.
Ενα κράτος που έχει μια μεγάλη καλλιεργήσιμη
έκταση και τη δυνατότητα να ασκεί ένα ανθηρό
εμπόριο γεωργικών προϊόντων δεν πρέπει να
επεκτείνει υπερβολικά τη χρησιμοποίηση χρήματος
και ανθρώπων στις βιομηχανίες και στο εμπόριο
πολυτελών προϊόντων σε βάρος της εργασίας στη γη
και της δαπάνης για τη γεωργία.»
Από το βιβλίο του Kεναί, Οικονομικός Πίνακας.

5. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Διαμόρφωση του καπιταλιστικού συστήματος:
 Οικονομική ανάπτυξη
 Κοινωνικά αδιέξοδα – κοινωνικές ανισότητες –έντονες
κοινωνικές συγκρούσεις.
 Νέες ιδεολογικές αναζητήσεις
 Αύξηση της παραγωγής
 Ανάπτυξη των συγκοινωνιών
 Ιμπεριαλισμός: ανάγκη για εδάφη που θα προσέφεραν νέες
αγορές και πρώτες ύλες. Η ανάγκη αυτή οδηγεί σε έντονο
ανταγωνισμό τις μεγάλες δυνάμεις και πολύ συχνά σε
πολεμικές αναμετρήσεις.

6. Ακριβολογώντας…
Οι οικονομικές εξελίξεις που συντελούνται στην Δυτική Ευρώπη προοδευτικά
από την περίοδο των ανακαλύψεων λαμβάνουν, κατά τον 18ο αιώνα, τη μορφή
ριζικών μεταβολών, με κύρια χαρακτηριστικά την αύξηση της νομισματικής
κυκλοφορίας, την αλματώδη ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος, του
εμπορίου και της βιοτεχνίας. Τα υψηλά κέρδη από τις παραπάνω
δραστηριότητες προκάλεσαν μεγάλη συσσώρευση κεφαλαίων που
αναζητούσαν επενδυτικές διεξόδους στη βιοτεχνική παραγωγή. Παράλληλα,
παρατηρήθηκε δημογραφική έκρηξη και αυξημένη ζήτηση αγαθών λόγω της
βελτίωσης των όρων διαβίωσης των πληθυσμών, ενώ μεγάλες μάζες του
αγροτικού πληθυσμού συνέρρεαν στις πόλεις για να εργαστούν στις βιοτεχνίες.
Οι τελευταίες, βέβαια, δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στην αυξημένη
ζήτηση, αν δεν μετεξελίσσονταν σε βιομηχανίες, αξιοποιώντας την νέα
τεχνολογία και τις νέες πηγές ενέργειας, τη χρήση δηλαδή των μηχανών, του
γαιάνθρακα και του ατμού. Με την τελειοποίηση της ατμομηχανής από τον
Βατ(1736-1819) ο ρυθμός και η ποσότητα της παραγωγής αυξήθηκαν
κατακόρυφα. Η μηχανή διαδόθηκε ταχύτατα, αρχικά στην υφαντουργία και
αργότερα στη μεταλλουργία. Οι μεταβολές αυτές διαμόρφωσαν τις κατάλληλες
συνθήκες για την έναρξη ενός ριζικού οικονομικού μετασχηματισμού, της
βιομηχανικής επανάστασης, κατά το 2ο μισό του 18ου αιώνα, που ξεκίνησε
πρώτα από την Αγγλία, για να επεκταθεί κατά τον 19ο αιώνα και σε άλλες
ευρωπαϊκές χώρες.

7. Όσο για τις οικονομικές θεωρίες…
Τα νέα δεδομένα που προέκυψαν μετά τν εκδήλωση της βιομηχανικής επανάστασης
ανάγκασαν τα κράτη να επαναπροσδιορίσουν την οικονομική τους πολιτική. Σ’αυτό
συνέβαλλε και η οικονομική σκέψη του Διαφωτισμού, η οποία επιζητούσε αποδέσμευση
από τον κρατικό παρεμβατισμό, που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα.
Εναντίον της οικονομικής αυτής αντίληψης του μερκαντιλισμού στρέφονται οι
οικονομολόγοι που ονομάζονται φυσιοκράτες και οι οπαδοί της φιλελεύθερης οικονομίας.
Θεωρούσαν την γεωργία ως βασική πηγή πλούτου. Η σπουδαιότερη φυσιοκράτες ήταν ο
Κεναί, ο Γκουρναί και ο Τυργκό. Ο αγροτικός χαρακτήρας της Γαλλικής οικονομίας
επηρέασε τους γάλλους αυτούς οικονομολόγους στην διαμόρφωση της οικονομικής τους
αντίληψης.
Ο Γούρνα προοιωνίζει τον οικονομικό φιλελευθερισμό( liberalismus) του οποίου
θεμελιωτής είναι ο Σκώτος Άνταμ Σμίθ. Ο Σμίθ διατυπώνει τον νόμο της προσφοράς και
της ζήτησης και υποστηρίζει ότι αυτός ο νομός ουσιαστικά ρυθμίζει την παράγωγη, την
διακίνηση και τις τιμές των αγαθών. Το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει στην
οικονομική δραστηριότητα με δασμούς και φόρους
Η ελευθερία στις οικονομικές δραστηριότητες εκφράστηκε την εποχή αυτή κυρίως με
την επιγραμματική διατύπωση laissez faire, laissez passé, αφήστε τους ανθρώπους να
δρουν ελεύθεροι στην οικονομική ζωή, αφήστε τα αγαθά να διακινούνται ελευθέρα. Η
διατύπωση αυτή οδήγησε στην διαμόρφωση του κεφαλαιοκρατικού ή καπιταλιστικού
συστήματος, που συνέβαλε από τη μια πλευρά στην οικονομική ανάπτυξη, αλλά απο την
άλλη προκάλεσε κοινωνικά αδιέξοδα και νέες ιδεολογικές αναζητήσεις.
Η βιομηχανική επανάσταση και η εφαρμογή του οικονομικού φιλελευθερισμού είχαν
ως συνέπεια την αύξηση της παραγωγής, την ανάπτυξη των χερσαίων και των θαλασσιών
συγκοινωνιών και την δημιουργία νέων οικονομικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα, όμως,
η ανάγκη αναζήτησης νέων αγορών και πρώτων υλών όξυνε τους ανταγωνισμούς μεταξύ
των μεγάλων δυνάμεων και αποτέλεσε τροφοδότη του ιμπεριαλισμού. Χώρες, όπως η
Αγγλία, η Γάλλια και η Ολλανδία, επιδόθηκαν σε έναν οξύ ανταγωνισμό μεταξύ τους.

8. Βιβλιογραφία:
 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-
B131/179/1260,4543/unit=2189
 http://www.netschoolbook.gr/history2007/VIIind-revolut.html
 http://el.wikipedia.org/wiki/βιομηχανκή_επανάσταση
 http://www.slideboom.com/presentations/465504/H-ωρίμανση-της-
βιομηχανικής-επανάστασης
Επιμέλεια: Μεταξάκης Χρήστος
Υπεύθυνος Καθηγητής: Μαυρογιάννη
Άρια
Σχολικό έτος: 2014-1015
2ο Γενικό Λύκειο Ηρακλείου