SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  11
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Биология және биотехнология факультеті
Молекулалық биология және генетика кафедрасы
«5В070100 Биотехнология» мамандығы бойынша білім беру бағдарламасы
Бекітілген
Факультеттің Ғылыми кеңесінің отырысында
Хаттама №_____ « »___________ 2012 ж.
Факультет деканы
______________ Т.М. Шалахметова
СИЛЛАБУС
Пәннің аты: «Биотехнологияның негіздері»
Мамандығы 5В070100-Биотехнология
2 курс, к/б, күздік семестр, кредит саны- 6
Лектор – Жұмабаева Б.Ә., Біржанова Р., Асрандина С. Ш.
Лабораториялық сабақтарды жүргізуші – Жұмабаева Б.Ә., Біржанова Р., Асрандина С. Ш.
Е-mail: beibutgul@mail.ru; Ramza05@mail.ru; asaltanat@yandex.ru.
Телефон – 377 35 99; 3773327
Консультация орны – биология факультеті, 332 бөлме; 415, 413
Ғылыми дәрежесі – биология ғылымдарының кандидаты.
Курстың пререквизиті – осы пәнді оқу үшін төмендегідей іргелі пәндер қажет:
«Биохимия», « Жалпы және молекулалық генетика», «Молекулалық биология », және т.б.
Курстың сипаттамасы:
«Биотехнологияның негіздері» курсы “Биотехнология” мамандығы бойынша
бакалавриаттарға арналған. Бұл курста жануарларға генетикалық трансформация жасаудың
негізгі кезеңдері мен алынған трансформанттарды талдау қаралады. Селекция мен
мутагенезде қолданылып жүрген әдістерімен бірге жаңа әдістемелердің қолданылуы, керекті
белгілер комбинациясымен жаңа типті клеткалар мен ткандерін құрау, былайша айтқанда
жаңа технологиялық жетістіктер айтылады.
Курстың мақсаты: «Биотехнологияның негіздері» биотехнологи салаларының негізгі
түсініктері мен әдістерін қарастыру. Курсты оқудың нәтижесінде студенттер
биотехнологияның өндірістегі, ауыл шаруашылығындағы мен медицинада саласындағы
қазіргі заманауи әдістерімен, жаңалықтарымен және жетістіктерімен танысады.
Студенттер малдардың тұқымдарын шығаруда және генетикасын зерттеуде, жануарларды
клондауда медицинаның көптеген проблемаларын шешуде, жануарлар биотехнологиясы
ғылымынан жинақтаған білімдерін қолдануды білулері керек.
Студенттердің білуі тиіс: Бұл курсты оқыту барысында жануарларды клондау жолдары
мен трансформация тәсілдері, организмдердің бағытталып өзгеретіндігінің мүмкіндіктері
туралы мағлұматтар алады. Селекцияның негізгі заңдылықтарын білулері қажет. Жануарлар
биотехнологиясының тәжірибелерін сауатты қоюды және осы тәжірибелерге дұрыс
қортынды жасай білулері қажет.
Курстың постреквизиті – «Гендік инженерия», «Биотехнологияның генетикалық
негіздері», «Адам цитогенетикасынан арнайы практикум», «Канцерогенез» және т.б.
Әдістемесі: дәрістер мен лабораториялық сабақтар: лекция-монолог, дискуссия,
логикалық міндеттерді шешу, есептер шығару түрінде өтеді.
1. Жануарлар биотехнологиясы бөлімі
Сабақ құрылымы
Апта Тақырып аттары Сағат СӨЖ тақырыптары
I тақырыптық блок**
1 Дәріс (Д) Жануарлар биотехнологиясының пәні
және оның әдістері. Жануарлар
биотехнологиясының даму тарихтары.
1
Лабораториялық сабақ (ЛС). Зертханалық
жұмыстардың техникалық
қамтамасыздандыруы және қолданылатын
құрал-жабдықтар.
2
2 Д. Жануарлардың көбею биологиясының
негіздері. Жыныс гормондары.
1 СӨЖ-1
Геннің құрылысы. ДНҚ-ның
кодтаушы және реттеуші
жиіліктері. 1 балл
ЛС. Зертханада құрал-жабдықтармен жұмыс
істеу ережелері.
2
3 Д.Суперовуляция қоздыру және күйіт
синхронизациясы.
1
ЛС. Зертханалық жануарлар – зерттеу
объектілері.
2
4 Д. Жыныстық айналым. 1 СӨЖ-2
Эукариоттар ДНК библио-
текасын құрастыру. 1 балл
ЛС. «Жануарлар биотехнологиясы»
зертханасының құралдары.
2
5 Д. Жануарлардың ұрықтарын трансплантация-
лау әдістері. Ұрықтарды жуып алу.
1
ЛС. Лапаротомия әдісі. Жануарлардың
репродуктивті жасұшаларын виталь әдісімен
зерттеу.
2
6 Д. Клондалған жануарларды алу әдістері 1
ЛС. Суперовуляциядан өткен донорлардан
ұрықтарды жуып алу және ұрықтарды қайта
отырту.
2
7 Д. Химералық жануарларды алу. 1
ЛС.Жануарлардың репродуктивті жасұшаларын
виталь әдісімен зерттеу.
2 Бақылау жұмысы-1
Жануарлар клеткалық
культурасын алу және өсіру
түрлері (презентация
түрінде). 4 балл
IІ тақырыптық блок**
8 Д. Жануарлар клеткаларына арналған
векторларды құрастыру
1
2
ЛС. Гаметаларды культивирлеу. Донорларды
таңдау. Суперовуляция
2 СӨЖ-3
Қазақстанда жануарлар
клеткалық культурасының
қолдану аймағы.
(жоба түрінде). 2 балл
9 Д. Трансгенді жануарлар алу әдістерін қолдану
аймағы мен мәселелері.
1
ЛС. Гаметаларды in vitro ұрықтандыру. 2
10 Д. Трансгенді жануарлар алу әдістері 1
ЛС. Гаметаларды in vitro ұрықтандыру
(жалғасы).
2
11 Д. Клеткалық терапияның болашағы.
Қазақстанда бағаналы клеткаларды қолдану
аймақтары.
1 СӨЖ-4
Биоэтика сұрақтары.
Трансгенді өнімдерді
қолдану мәселелері.
Жасанды ұрықтандыру
мәселелері (пікір - талас
түрінде) 3 балл
ЛС. Ұрықтарды культивирлеу. 2
12 Д. Трансгенді тышқандарды анықтау әдістері 1
ЛС. Ұрықтарды культивирлеу (жалғасы). 2
13 Д. Селективтік маркерлер және селективтік
жүйелер түсінігі.
1
ЛС. Трансгенді тышқандар туралы видео
фильм.
2
14 Д. Гаметалар мен эмбриондарды
криоконсервациялау
1 Бақылау жұмысы-2
Пәннен өткен тақырыптар
бойынша тест алу. 4 баллЛС. Трансгенді тышқандарды алу нұсқауы. 2
15 Д. Криобиологияның жетістіктері мен болашағы 1
ЛС. Жануарларды клондау әдістері. 2
СӨЖ әр айдың соңында оқытушының берген тапсырмасына сәйкес тақырыптар бойынша
пікір - талас немесе жоба түрінде тапсырылады. Зертханалық сабақта бақылау жұмыстары
тест түрінде алынып, білімге қарай 0,5- 1,5 арлығында балл қойылады.
Ұсынылған әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Бекер М.Е., Лиепиныш Г.К., Райпулис Е.П. Биотехнология. М., 1990.
2. Жумилев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск. 2002. 458с.
3. Пирс Молекулярная биотехнология. М., Мир, 2002. 400 с.
4. Шевелуха С.А. Сельскохозяйственная биотехнология М. 2003.
5. Несіпбаев Т.Адам және жануарлар физиологиясы. Алматы, 2005.
Қосымша:
1. Б. Глик, Дж. Пастернак. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение.
Москва «Мир» 2002 г.
2. М. Сингер, П.Берг. Гены и геномы. 1,2 том.
3. У. Клаг, М. Каммингс Основы генетики. Техносфера.Москва, 2007
4. Метт Ридли Геном. Автобиография вида в 23 главах. Эксмо. Москва, 2008
3
«Жануарлар биотехнологиясы» бөлімі бойынша
Білім және құзыретті бағалау тәртібі, % баллдар
№
п/п
Студенттің жұмысы мен сабақ түрі Ұсынылған ұпай
саны (%)
1 Аудиториядағы зертханалық сабақтардың
тапсырмаларының орындалуы
5
2 СӨЖ нәтижелері мен бақылау қортындылары 7
3 Аралық бақылау 1 4
Аралық бақылау 2 4
5 Емтихан 40
6 Барлығы 60
2. Микробиология биотехнологиясы бөлімі
Курстың құрылымы 4 семестрде көктемгі: (3+0+3)
№ Тақырып Лекциялар лабораторлық СОӨЖ
Апта сағ. Апта сағ. Апта Сағат
1 Кіріспе.
Биотехнологияның негізгі
даму кезеңдері.
Биотехнологияның басқа
биологиялық және
техникалық
ғылымдарымен
байланысы.
Биотехнологияның
пәнаралық байланысы.
Заманауи
биотехнологияның
міндеттері мен негізгі
бағыттары.
Лабораториялық жұмыс №
1. Мәселелік оқытудың
әдісі бойынша жоба.
Тақырыбы: «Әртүрлі
залалсыздандыру
тәртібтерінің
микроорганизмдердің
жоюлуына тигізетін әсері.
Физикалық және
химиялық әдістердің
зазалсыздандыру
тәртібінің тиімділігін
зерттеу».
1 3 1 3 1 1
2 Модуль 1
Микробиологиялық
өндірістегі алғашқы
ферментациялық
үрдістер.
Биотехнологиялық
2 3 2 3
4
өндірістегі
технологиялық негіздер.
Биотехнологиядағы
масштабтау. Асептикалық
жағдайды жасаудың және
сақтаудың негізгі әдістері.
Биотехнологиялық
өндірістегі бөгде
микрофлораның қызметі.
Лабораториялық жұмыс №
2. Мәселелік оқытудың
әдісі бойынша жоба.
Тақырыбы: «Әртүрлі
залалсыздандыру
тәртібтерінің
микроорганизмдердің
жоюлуына тигізетін әсері.
Физикалық және
химиялық әдістердің
зазалсыздандыру
тәртібінің тиімділігін
зерттеу».
3 Биотехнологиялық
үрдістің ерекшеліктері.
Биотехнологиялық
үрдіспен реттеу. GLP және
GMP жүйелері.
Биообъектілер.
Биоөндірісте
қолданылатын шикі зат.
Термиялық жолмен
залалсыздандыру.
Сұйықтықтарды
залалсыздандыру.
Лабораториялық жұмыс №
3.
Биотехнологиялық
өндірістегі ауыз суының
микрофлорасы. Судың
микробиологиялық
көрсеткіштері бойынша
санитарлық бағалау.
3 3 3 3 3 1
Ауаны залалсыздандыру.
Жабдықтарды
залалсыздандыру және
герметизациялау,
зазалсыздандыру
мерзімдері.
Залалсыздандыру әдісінің
тұрақтылығын бақалайтын
әдістер.
4 3 4 3
5
4 Лабораториялық жұмыс
№4.
«Биотехнологиялық
өндірістегі ауыз суының
микрофлорасы. Судың
микробиологиялық
көрсеткіштері бойынша
санитарлық бағалау».
5 Модуль 2
Микробиологиялық
өндірістегі
ферментациялық және
постферментациялық
кезеңдер.
Микробиологиялық
өндірісте құралдармен
жабдықтандыру.
Лабораториялық жұмыс
№5.
«Биотехнологиялық
өндірістегі ауыз суының
микрофлорасы. Судың
микробиологиялық
көрсеткіштері бойынша
санитарлық бағалау».
Қорытынды жасау. Топ
бойынша презентация
өткізу.
5 3 5 3 5 1
Барлығы: 15 15 5 10 5 3
ӘДЕБИЕТТЕР:
Негізгі:
1. Әлмагамбетов, К.Х. Биотехнология негіздері. Астана, 2008.
2. Мосичев М.С., Складнев А.А., Котов В.Б. Общая технология микробиологических
производств. – М.: Легкая и пищевая промышленность. 2002,-263 с.
3. Елинов Н.П. Основы биотехнологии. Санкт-Петербург, - Наука, 1995.
4. Бейли Дж., Оллис Д. Основы биохимической инженерии. М.: Мир, 1989.
Қосымша:
1. Виестур У.Э., Кристансон М.Ж., Былинкина Е.С. Культивирование
микроорганизмов. – М.: Пищевая пром-сть, 1980, -232 с.
2. Матвеев В.Е. Научные основы микробиологической технологии. – М.:
Агропромиздат, 1987.
3. Беккер М.Е. Введение в биотехнологию. – М.: Пищевая промышленность, 1987,
-350 с.
4. Шлегель Г. Общая микробиология. М.: Мир,1987.
6
Лабораторлық жұмыстарға қажетті әдебиеттер
Бағалау саясаты:
Аралық бақылау (АБ)
№ Студенттің жұмыстарымен сабақтардың түрлері Ұпайлардың
саны
1 Аудиториядағы лабораторлық практикумының тапсырмаларын
орындау (1 ұпай х 5)
5
2 СӨЖ: проектілік тапсырмалар(5 ұпай х 2 тапсырмаға) 10
4 Бақылау жұмыс 5-ші аптада 5
Тарау бойынша барлығы: 20
3. Өсімдіктер биотехнологиясы бөлімі
Пәннің құрлымы
Апта Дәріс тақырыптары Сағат
1 Кіріспе. Өсімдіктер биотехнологиясының пәні және оның негізгі бағыттары
мен міндеттері.
1
2 Жасанды қоректік ортада өсімдік клеткаларын өсіру. 1
3 Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы. 1
4 In vitro жағдайында өсірілетін клеткаларда өтетін морфогенез және
регенерация процестері.
1
5 Экономикалық маңызды заттарды өндірудің клеткалық технологиялары. 1
6 Өсімдіктерді клондық микрокөбейту. 1
7 Өсімдіктерді сауықтыру технологиясы. 1
8 Прогамдық және постгамдық сәйлессіздікті іn vitro жағдайында жеңу. 1
9 Гаплоидтық технология негіздері. 1
10 Клеткалық инженерия негіздері. 1
11 Сомалық бұдандастыру негіздері. 1
12 Өсімдік клеткаларының іn vitro жағдайында өзгергіштігі және оны
селекцияда пайдалану. Клеткалық селекция. Сомоклондық варианттар.
1
13 Гендік инженерия негіздері. 1
14 Гендік инженерияның мүмкіндіктері мен даму болашағы. 1
15 Генофондты іn vitro –да сақтау. Өсімдік биотехнологиясының болашағы. 1
Барлығы: 15 сағ
Зертханалық сабақтар
Апта Зертханалық жұмыс тақырыптары мен
орындалатын жұмыстар
Сағат
саны
1 Техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысу.
Қоректік орталарды дайындау әдістерінің теориялық негіздері.
1
2 Жұмыс орнын дайындау, қажетті химиялық ыдыстарды, инструменттерді
жиыстыру және оларды жуып тазалау.
Қоректік ортталар дайындауға қажетті ерітінділер (Мурасиге – Скуг ортасының
құрамына кіретін концентрлі ерітінділерді, витаминдердің, гормондардың т.б.
ерітінділерін) дайындау.
1
3 Жұмыс №1. Сәбіздің өзектік паренхимасының каллусогенез белсенділігін
зерттеу.
Мурасиге – Скуг (МС) ортасын дайындау, автоклавтау.
1
7
4 Сәбіздің өзектік паренхимасын МС ортасына отырғызу (каллусогенез). 1
5 - Жұмыс №2. Бидайдан бөліп алған ұрықтардың каллус түзу белсенділігін
анықтау. МС ортасын дайындау, автоклавтау.
- Сәбіздің өзектік паренхимасынан пайда болған каллус ұлпаларына бақылау
жұмыстарын жүргізу (каллустың түсін, тығыздығын, ылғалдылығын т.б.
белгілері арқылы сипаттамалар жасау).
1
6 - Жұмыс №3. Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген каллус
ұлпаларының морфогенез және регенерация белсенділігіне гормондардың
тигізетін әсерін зерттеу. Қоректік орта дайындау. - Бидайдан бөліп алынған
ұрықтарды МС отырғызу (№2-жұмыс, каллусогенез).
1
7 № 1-ші Аралық бақылау 1
8 Жұмыс №5 Стевияны қолтық бүршік арқылы in vitro жағдайында
көбейту.
Стевия қалемшелерін in vitro жағдайында тамырландыру.
Жұмыс орнын дайындау, қажетті химиялық ыдыстарды, инструменттерді
жиыстыру және оларды жуып тазалау. Құрамында 1 % агар, 3 % сахароза, 1/2
Мурасиге Скуг қоректік ортасын дайындау.
- Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген каллустарды модификацияланған
(морфогенез және регенерация тудыратын) қоректік орталарға отырғызу.
- Бидай ұрықтарынан түзілген каллус ұлпаларына бақылау жұмыстарын жүргізу
(биометриялық өлшемдер алу).
1
9 - Стевия микроқалемшелерін МС ортасына отырғызу.
- Каллусогенезге қойылған культураларға бақылау жұмыстарын (биометриялық
өлшемдер алу) жүргізу.
1
1
0
- Жұмыс №4 Бидай ұрықтарынан түзілген каллус ұлпаларының
морфогенез және регенерация белсенділігін зерттеу. Каллустарды
модификацияланған (морфогенез және регенерация тудыратын) қоректік
орталарға отырғызу.
- №1-3 жұмыстарда өсірілетін культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу.
1
1
1
- Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген геммогенді каллус ұлпаларынан
бүршіктерді (өркендерді) бөліп алып, оларды тамырландыруға арналған қоректік
орталарға көшіру.
- №1-3 жұмыстарда өсірілетін культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу.
- Жұмыс №6 Стевия регенеранттарын сыртқы ортаға бейімдету және
топыраққа көшіру.
- Стевия регенеранттарды топыраққа көшіруге қажет ыдыстар дайындау.
1
1
2
- Стевия регенеранттарын топыраққа көшіру. - №1-3 жұмыстарда өсірілетін
культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу.
1
1
3
- Бақылау жұмыстарын жүргізу, өсімдіктерді күтіп баптау. - Зерттеу жұмыстар
(№1-3) бойынша алынған мәліметтерді математикалық өңдеулерден өткізу,
кестелер толтыру, суреттер салу.
1
1
4
Тәжірибелерде алынған нәтижелерді талдау. Тиісті қорытындылар жасау.
Қорытынды есеп беру.
1
1
5
№ 2-ші Аралық бақылау 1
Ба
рлығы:
15
СӨЖ –тапсырмалары
№ Тақырыптар балл
1 Өсімдік клеткаларын in vitro жағдайында өсіру әдістері. Қоректік орталар.
Клеткаларды өсіруге қажетті жағдайлар. Каллусты алу және оны өсіру.
1
8
Клеткаларды сұйық қоректік орталарда өсіру. Клеткалар суспензиясын алу.
Суспензиядағы клеткаларды өсіру әдістері.
2 Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы.
Дедифференциалдану және каллустың пайда болуы. Өсірілген клеткалардың
әртектілігі. Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі. Дифференциация,
морфогенез және регенерация.
3 Өсімдік клеткаларын биосинтездік өнеркәсіпте пайдалану. Экономикалық
маңызды заттарды өндірудің клеткалық технологиялары. Өсірілетін
клеткаларда қосымша заттардың қоры жинақталуына әсер ететін факторлар.
Өсімдік генотипі. Өсірілген клеталардың әртектілігі. Клеткаларды өсіруге әсер
ететін химиялық және физикалық факторлар.
1
4 Өсімдіктерді клондық микрокөбейту. Өсімдіктерді клондық
микрокөбейтудің ерекшеліктері мен артықшылықтары. Клондық
микрокөбейтудің әдістері. Микрокөбейту процесінің кезеңдері. Өсімдіктердің
клондық микрокөбейтуіне әсер ететін факторлар.
1
5 Өсімдіктерді сауықтыру. Апикалды меристеманы өсіру. Өсімдіктерді
сауықтыру әдістері. Вирус жұқан өсімдіктерді айқындау. Картоптың вируссыз
көшетін алу.
2-7 апталар аралығында № 1-5 тапсырмалар (барлығы: 3 – баллмен бағаланады)
тапысырылады
6 Прогамды және посгамдық сәйкессіздікті in vitro жағдайында жеңу. In
vitro –да ұрықтандыру. Ұрықтарды in vitro жағдайында өсіру.
0,5
7 Клеткалық инженерия. Протопласттарды бөліп алу. Тіршілікке қабілетті
протопласттарды алу. Протопласттарды in vitro өсіру. Протопласттардын
регенерант өсімдіктер шығару. Протопласттарды бір-бірімен құйылыстыру.
1
8 Гендік инженерия. Басқа организмге тасымалданатын қажетті генді бөліп
алу. Гендерді тасымалдайтын векторлар. Бактерия плазмидалары және
рекомбинанттық ДНҚ молекуласын құрастыру. Агробактерия плазмидаларын
вектор ретінде қолдану. Хлоропласттық ДНҚ және митохондриялық ДНҚ
вектор ретінде қолдану. Жылжымалы генетикалық элементтерді вектор
ретінде қолдану. Вирустарды вектор ретінде қолдану. Гендердің өсімдіктерге
тасымалдануы және олаардың экспрексиясы.
1
9-15 апталар аралығында № 6-8 тапсырмалар (барлығы: 2,5 – баллмен бағаланады)
тапсырылады.
Барл
ығы: 5,5 балл
Қолданылатын әдебиет тізімі
Негізгі әдебиеттер
1. Уәлиханова Г.Ж. Өсімдік биотехнологиясы. Алматы: ЖШС «Дәурен», 2009. -336 б.
2. Уәлиханова Г.Ж., Есмағұлов Қ.Е. Өсімдіктер биотехнологиясының негіздері. Алматы,
Республикалық баспа кабинеті, 1999.
3. Уәлиханова Г.Ж., Есмағұлов Қ.Е. Өсімдіктер биотехнологиясында пайдаланатын
терминдердің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Алматы, Қазақ университеті, 1997.
Қосымша әдебиеттер
1. Бутенко Р.Г. Биология клеток высших растений іn vitro и биотехнологии на их основе. М.,
ФБК-ПРЕСС, 1999.
2. Шевелуха В.С., Калашникова Е.А., Дегтярев С.В. и др. Сельскохозяйственная
биотехнология. М., Высшая школа, 1998.
9
3. Глик Б., Пастернак Дж. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. М., Мир,
2002.
4. Рахимбаев И.Р., Колумбаева С.Ж.., Джокебаева С.А. Культура клеток и клеточная
инженерия растений. Алматы: Изд. КазГУ, 1993.
5. Муромцев Г.С., Бутенко Р.Г., Тихоненок Т.И., Прокофьев М.М. Основы
сельскохозяйственной биотехнологии. М.: ВО Агропромиздат, 1990.
6. Катаева В.Н., Бутенко Р.Г. Клональное микроразмножение растений. М., Наука, 1983.
7. Асанова Д.К. Микроклональное размножение растений. Алматы, 2002.
Зертханалық сабақтарға арналған әдебиет:
1.Валиханова Г.Ж. Өсімдіктер физиологиясының ұлкен практикумына арналған әдістемелік
нұсқау. Алматы, Республикалық баспа кабинеті, 1995, -33 бет.
2. Мухамбетжанов С.К., Валиханова Г.Ж., Ережепов А.Е. Методическое руководство
к лабораторным занятиям по культуре тканей и биотехнологии растений.
Шымкент, 2007.
3. Калинин Ф.Л., Сарнацкая В.В., Полищук В.Е. Методы культуры тканей в физиологии и
биохимии растений. Киев, Наукова думка, 1980.
Білімді бақылау формалары: СӨЖ, аралық бақылау -2 (7-ші және 15-ші аптада),
Аралық аттестация – емтихан сессия кезінде.
Білім және құзыретті бағалау тәртібі
II модуль Биотехнология негіздері (Өсімдіктер биотехнологиясы) бойынша
№ Бақылау жұмыстары Балл, %
1 Лабораториялық жұмыстарды орындау - 0,5 балл ( 3/3,5
балл)
6,5 % (6,5 балл)
2 СӨЖ тапсырмаларды орындау ( 3/2,5 балл) 5,5 % (5,5 балл)
4 1, 2-ші АБ тапсыру (4/4 балл) 8 % (8 балл)
Барлығы: 20 %
5 Аралық аттестация 40 % (40 балл)
Барлығы 100 %
Бағаның сәйкестігі
БАҒА
Традициялық Әріппен Сандық
% бойынша балмен
өте жақсы А 95-100 4,0
А- 90-94 3,67
жақсы В+ 85-89 3,33
В 80-84 3,0
В- 75-79 2,67
орташа С+ 70-74 2,33
С 65-69 2,0
С- 60-64 1,67
Д+ 55-59 1,33
Д 50-54 1,0
нашар Ғ 0-49 0
"Пән аяқталмаған" I - -
"Пән оқуға W - -
10
алынбаған
Пәннен оқудан
шығарылған
- - -
"" AW - -
"Пән тыңдалған" AU - -
"Зачет/ зачет емес" P/NP (Pass / No Pass) 65-100/0-64 -
Сабақ кезіндегі білім бағасының жүйесі мыналарға негізделеді:
1.Университет қабырғасында өзін-өзі және басқаларды сыйлау.
2. Сабаққа қатысу және белсенділік таныту.
3. Аралық бақылауды уақытында тапсыру.
4. Қорытынды және аралық бақылау уақытында студенттерге сөйлесуге және сыбырласуға,
бір-біріне көмектесуге, көшіруге ерекше тиым салынады. Осындай жайттар байқалған
жағдайда «F» деген баға қойылады.
Уақытында тапсырылмаған үш СӨЖ үшін AW бағасы қойылады.
Үй тапсырмасын уақытында орындау (уақытында әр орындалмаған үй тапсырмалары мен
СӨЖ жұмыстары үшін 1-3 балл кемітіледі).
Көмек: Офис сағаттары уақытында лекция материалдарын түсінбеген, СӨЖ
тапсырмаларын орындау және өткізу қиындық туғызған жағдайда және басқа да сұрақтар
болғанда оқытушыдан сұрауға болады.
Микробиология кафедра мәжілісінде
«12 » 06 2012 ж., хаттама №45 қарастырылды.
Молекулалық биология және генетика кафедрасының мәжілісінде қарастырылды.
2012 жылдың “ 5 ” маусым Мәжіліс хат № 40
Кафедра меңгерушілері, б.ғ.д, профессор ____________ Айташева З.Г.,
б.ғ.д, профессор ____________ Заядан Б.Қ.
Пән лекторы, б.ғ.к., доценттер _____________ Біржанова Р.
_____________ Жұмабаева Б.А.
_____________ Асрандина С.Ш.
11

Contenu connexe

En vedette

Incendant rock star presentation 6 20-14
Incendant rock star presentation 6 20-14Incendant rock star presentation 6 20-14
Incendant rock star presentation 6 20-14Incendant
 
Green buildings
Green buildingsGreen buildings
Green buildingsFiroz GSK
 
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual.
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual. Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual.
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual. Ausencia Aguirre
 
2013.03.01 Програмирање - Предавања
2013.03.01 Програмирање - Предавања2013.03.01 Програмирање - Предавања
2013.03.01 Програмирање - Предавањаvvitanov
 
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6th
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6thEvent Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6th
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6thRedZone International, LLC.
 
Capítulo 1 la anatomía de los ples. entornos personales de aprendizaje clav...
Capítulo 1 la anatomía de los ples.  entornos personales de aprendizaje  clav...Capítulo 1 la anatomía de los ples.  entornos personales de aprendizaje  clav...
Capítulo 1 la anatomía de los ples. entornos personales de aprendizaje clav...Ausencia Aguirre
 
Bowel Preparation for Colonoscopy
Bowel Preparation for ColonoscopyBowel Preparation for Colonoscopy
Bowel Preparation for ColonoscopyIncendant
 

En vedette (8)

Incendant rock star presentation 6 20-14
Incendant rock star presentation 6 20-14Incendant rock star presentation 6 20-14
Incendant rock star presentation 6 20-14
 
Green buildings
Green buildingsGreen buildings
Green buildings
 
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual.
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual. Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual.
Capítulo 1. Evolución y retos de la educación virtual.
 
2013.03.01 Програмирање - Предавања
2013.03.01 Програмирање - Предавања2013.03.01 Програмирање - Предавања
2013.03.01 Програмирање - Предавања
 
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6th
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6thEvent Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6th
Event Alert | Brickell Biz Expo 2016 | December 6th
 
Contact sheet
Contact sheetContact sheet
Contact sheet
 
Capítulo 1 la anatomía de los ples. entornos personales de aprendizaje clav...
Capítulo 1 la anatomía de los ples.  entornos personales de aprendizaje  clav...Capítulo 1 la anatomía de los ples.  entornos personales de aprendizaje  clav...
Capítulo 1 la anatomía de los ples. entornos personales de aprendizaje clav...
 
Bowel Preparation for Colonoscopy
Bowel Preparation for ColonoscopyBowel Preparation for Colonoscopy
Bowel Preparation for Colonoscopy
 

Similaire à силлабус бт основы_живх-объд-13

жұмыс бағдарламасы 20 топ ах
жұмыс бағдарламасы 20 топ ахжұмыс бағдарламасы 20 топ ах
жұмыс бағдарламасы 20 топ ахoquzaman
 
Адам генетикасы 9-сынып.pptx
Адам генетикасы 9-сынып.pptxАдам генетикасы 9-сынып.pptx
Адам генетикасы 9-сынып.pptxssuser00bd2d
 
биоинформатика.pptx
биоинформатика.pptxбиоинформатика.pptx
биоинформатика.pptxssuser0527111
 
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойынша
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойыншажүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойынша
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойыншаoquzaman
 
а уыз нук __ыш
а  уыз нук __ыша  уыз нук __ыш
а уыз нук __ышoquzaman
 
проект.pptx
проект.pptxпроект.pptx
проект.pptxjobw27
 
методическая разработка
методическая разработкаметодическая разработка
методическая разработкаoquzaman
 
ОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt
ОМАРОВ СЛАЙД (1).pptОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt
ОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt5454645
 
реабилитация онлаин урок
реабилитация онлаин урокреабилитация онлаин урок
реабилитация онлаин урокoquzaman
 

Similaire à силлабус бт основы_живх-объд-13 (20)

экспресс диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
экспресс  диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтауэкспресс  диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
экспресс диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
 
экспресс диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
экспресс  диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтауэкспресс  диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
экспресс диагностика әдістерін қолдану. ұлтабарды зондтау
 
жұмыс бағдарламасы 20 топ ах
жұмыс бағдарламасы 20 топ ахжұмыс бағдарламасы 20 топ ах
жұмыс бағдарламасы 20 топ ах
 
ревматизм
ревматизмревматизм
ревматизм
 
Адам генетикасы 9-сынып.pptx
Адам генетикасы 9-сынып.pptxАдам генетикасы 9-сынып.pptx
Адам генетикасы 9-сынып.pptx
 
бұлшықетке иньекция жасау
бұлшықетке иньекция жасаубұлшықетке иньекция жасау
бұлшықетке иньекция жасау
 
биоинформатика.pptx
биоинформатика.pptxбиоинформатика.pptx
биоинформатика.pptx
 
стома
стомастома
стома
 
3
33
3
 
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойынша
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойыншажүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойынша
жүй құраст 2016ж ескі өңдеу бойынша
 
ммыыы
ммыыыммыыы
ммыыы
 
ыыыч
ыыычыыыч
ыыыч
 
а уыз нук __ыш
а  уыз нук __ыша  уыз нук __ыш
а уыз нук __ыш
 
проект.pptx
проект.pptxпроект.pptx
проект.pptx
 
методическая разработка
методическая разработкаметодическая разработка
методическая разработка
 
бауыр циррозы
бауыр циррозыбауыр циррозы
бауыр циррозы
 
методическая разработка
методическая разработкаметодическая разработка
методическая разработка
 
ОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt
ОМАРОВ СЛАЙД (1).pptОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt
ОМАРОВ СЛАЙД (1).ppt
 
реабилитация онлаин урок
реабилитация онлаин урокреабилитация онлаин урок
реабилитация онлаин урок
 
1.ахмедиова а.к.сабақтан тыс іс шара
1.ахмедиова а.к.сабақтан тыс іс шара1.ахмедиова а.к.сабақтан тыс іс шара
1.ахмедиова а.к.сабақтан тыс іс шара
 

силлабус бт основы_живх-объд-13

  • 1. ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ Биология және биотехнология факультеті Молекулалық биология және генетика кафедрасы «5В070100 Биотехнология» мамандығы бойынша білім беру бағдарламасы Бекітілген Факультеттің Ғылыми кеңесінің отырысында Хаттама №_____ « »___________ 2012 ж. Факультет деканы ______________ Т.М. Шалахметова СИЛЛАБУС Пәннің аты: «Биотехнологияның негіздері» Мамандығы 5В070100-Биотехнология 2 курс, к/б, күздік семестр, кредит саны- 6 Лектор – Жұмабаева Б.Ә., Біржанова Р., Асрандина С. Ш. Лабораториялық сабақтарды жүргізуші – Жұмабаева Б.Ә., Біржанова Р., Асрандина С. Ш. Е-mail: beibutgul@mail.ru; Ramza05@mail.ru; asaltanat@yandex.ru. Телефон – 377 35 99; 3773327 Консультация орны – биология факультеті, 332 бөлме; 415, 413 Ғылыми дәрежесі – биология ғылымдарының кандидаты. Курстың пререквизиті – осы пәнді оқу үшін төмендегідей іргелі пәндер қажет: «Биохимия», « Жалпы және молекулалық генетика», «Молекулалық биология », және т.б. Курстың сипаттамасы: «Биотехнологияның негіздері» курсы “Биотехнология” мамандығы бойынша бакалавриаттарға арналған. Бұл курста жануарларға генетикалық трансформация жасаудың негізгі кезеңдері мен алынған трансформанттарды талдау қаралады. Селекция мен мутагенезде қолданылып жүрген әдістерімен бірге жаңа әдістемелердің қолданылуы, керекті белгілер комбинациясымен жаңа типті клеткалар мен ткандерін құрау, былайша айтқанда жаңа технологиялық жетістіктер айтылады. Курстың мақсаты: «Биотехнологияның негіздері» биотехнологи салаларының негізгі түсініктері мен әдістерін қарастыру. Курсты оқудың нәтижесінде студенттер биотехнологияның өндірістегі, ауыл шаруашылығындағы мен медицинада саласындағы қазіргі заманауи әдістерімен, жаңалықтарымен және жетістіктерімен танысады. Студенттер малдардың тұқымдарын шығаруда және генетикасын зерттеуде, жануарларды клондауда медицинаның көптеген проблемаларын шешуде, жануарлар биотехнологиясы ғылымынан жинақтаған білімдерін қолдануды білулері керек. Студенттердің білуі тиіс: Бұл курсты оқыту барысында жануарларды клондау жолдары мен трансформация тәсілдері, организмдердің бағытталып өзгеретіндігінің мүмкіндіктері туралы мағлұматтар алады. Селекцияның негізгі заңдылықтарын білулері қажет. Жануарлар биотехнологиясының тәжірибелерін сауатты қоюды және осы тәжірибелерге дұрыс қортынды жасай білулері қажет. Курстың постреквизиті – «Гендік инженерия», «Биотехнологияның генетикалық
  • 2. негіздері», «Адам цитогенетикасынан арнайы практикум», «Канцерогенез» және т.б. Әдістемесі: дәрістер мен лабораториялық сабақтар: лекция-монолог, дискуссия, логикалық міндеттерді шешу, есептер шығару түрінде өтеді. 1. Жануарлар биотехнологиясы бөлімі Сабақ құрылымы Апта Тақырып аттары Сағат СӨЖ тақырыптары I тақырыптық блок** 1 Дәріс (Д) Жануарлар биотехнологиясының пәні және оның әдістері. Жануарлар биотехнологиясының даму тарихтары. 1 Лабораториялық сабақ (ЛС). Зертханалық жұмыстардың техникалық қамтамасыздандыруы және қолданылатын құрал-жабдықтар. 2 2 Д. Жануарлардың көбею биологиясының негіздері. Жыныс гормондары. 1 СӨЖ-1 Геннің құрылысы. ДНҚ-ның кодтаушы және реттеуші жиіліктері. 1 балл ЛС. Зертханада құрал-жабдықтармен жұмыс істеу ережелері. 2 3 Д.Суперовуляция қоздыру және күйіт синхронизациясы. 1 ЛС. Зертханалық жануарлар – зерттеу объектілері. 2 4 Д. Жыныстық айналым. 1 СӨЖ-2 Эукариоттар ДНК библио- текасын құрастыру. 1 балл ЛС. «Жануарлар биотехнологиясы» зертханасының құралдары. 2 5 Д. Жануарлардың ұрықтарын трансплантация- лау әдістері. Ұрықтарды жуып алу. 1 ЛС. Лапаротомия әдісі. Жануарлардың репродуктивті жасұшаларын виталь әдісімен зерттеу. 2 6 Д. Клондалған жануарларды алу әдістері 1 ЛС. Суперовуляциядан өткен донорлардан ұрықтарды жуып алу және ұрықтарды қайта отырту. 2 7 Д. Химералық жануарларды алу. 1 ЛС.Жануарлардың репродуктивті жасұшаларын виталь әдісімен зерттеу. 2 Бақылау жұмысы-1 Жануарлар клеткалық культурасын алу және өсіру түрлері (презентация түрінде). 4 балл IІ тақырыптық блок** 8 Д. Жануарлар клеткаларына арналған векторларды құрастыру 1 2
  • 3. ЛС. Гаметаларды культивирлеу. Донорларды таңдау. Суперовуляция 2 СӨЖ-3 Қазақстанда жануарлар клеткалық культурасының қолдану аймағы. (жоба түрінде). 2 балл 9 Д. Трансгенді жануарлар алу әдістерін қолдану аймағы мен мәселелері. 1 ЛС. Гаметаларды in vitro ұрықтандыру. 2 10 Д. Трансгенді жануарлар алу әдістері 1 ЛС. Гаметаларды in vitro ұрықтандыру (жалғасы). 2 11 Д. Клеткалық терапияның болашағы. Қазақстанда бағаналы клеткаларды қолдану аймақтары. 1 СӨЖ-4 Биоэтика сұрақтары. Трансгенді өнімдерді қолдану мәселелері. Жасанды ұрықтандыру мәселелері (пікір - талас түрінде) 3 балл ЛС. Ұрықтарды культивирлеу. 2 12 Д. Трансгенді тышқандарды анықтау әдістері 1 ЛС. Ұрықтарды культивирлеу (жалғасы). 2 13 Д. Селективтік маркерлер және селективтік жүйелер түсінігі. 1 ЛС. Трансгенді тышқандар туралы видео фильм. 2 14 Д. Гаметалар мен эмбриондарды криоконсервациялау 1 Бақылау жұмысы-2 Пәннен өткен тақырыптар бойынша тест алу. 4 баллЛС. Трансгенді тышқандарды алу нұсқауы. 2 15 Д. Криобиологияның жетістіктері мен болашағы 1 ЛС. Жануарларды клондау әдістері. 2 СӨЖ әр айдың соңында оқытушының берген тапсырмасына сәйкес тақырыптар бойынша пікір - талас немесе жоба түрінде тапсырылады. Зертханалық сабақта бақылау жұмыстары тест түрінде алынып, білімге қарай 0,5- 1,5 арлығында балл қойылады. Ұсынылған әдебиеттер тізімі Негізгі: 1. Бекер М.Е., Лиепиныш Г.К., Райпулис Е.П. Биотехнология. М., 1990. 2. Жумилев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск. 2002. 458с. 3. Пирс Молекулярная биотехнология. М., Мир, 2002. 400 с. 4. Шевелуха С.А. Сельскохозяйственная биотехнология М. 2003. 5. Несіпбаев Т.Адам және жануарлар физиологиясы. Алматы, 2005. Қосымша: 1. Б. Глик, Дж. Пастернак. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. Москва «Мир» 2002 г. 2. М. Сингер, П.Берг. Гены и геномы. 1,2 том. 3. У. Клаг, М. Каммингс Основы генетики. Техносфера.Москва, 2007 4. Метт Ридли Геном. Автобиография вида в 23 главах. Эксмо. Москва, 2008 3
  • 4. «Жануарлар биотехнологиясы» бөлімі бойынша Білім және құзыретті бағалау тәртібі, % баллдар № п/п Студенттің жұмысы мен сабақ түрі Ұсынылған ұпай саны (%) 1 Аудиториядағы зертханалық сабақтардың тапсырмаларының орындалуы 5 2 СӨЖ нәтижелері мен бақылау қортындылары 7 3 Аралық бақылау 1 4 Аралық бақылау 2 4 5 Емтихан 40 6 Барлығы 60 2. Микробиология биотехнологиясы бөлімі Курстың құрылымы 4 семестрде көктемгі: (3+0+3) № Тақырып Лекциялар лабораторлық СОӨЖ Апта сағ. Апта сағ. Апта Сағат 1 Кіріспе. Биотехнологияның негізгі даму кезеңдері. Биотехнологияның басқа биологиялық және техникалық ғылымдарымен байланысы. Биотехнологияның пәнаралық байланысы. Заманауи биотехнологияның міндеттері мен негізгі бағыттары. Лабораториялық жұмыс № 1. Мәселелік оқытудың әдісі бойынша жоба. Тақырыбы: «Әртүрлі залалсыздандыру тәртібтерінің микроорганизмдердің жоюлуына тигізетін әсері. Физикалық және химиялық әдістердің зазалсыздандыру тәртібінің тиімділігін зерттеу». 1 3 1 3 1 1 2 Модуль 1 Микробиологиялық өндірістегі алғашқы ферментациялық үрдістер. Биотехнологиялық 2 3 2 3 4
  • 5. өндірістегі технологиялық негіздер. Биотехнологиядағы масштабтау. Асептикалық жағдайды жасаудың және сақтаудың негізгі әдістері. Биотехнологиялық өндірістегі бөгде микрофлораның қызметі. Лабораториялық жұмыс № 2. Мәселелік оқытудың әдісі бойынша жоба. Тақырыбы: «Әртүрлі залалсыздандыру тәртібтерінің микроорганизмдердің жоюлуына тигізетін әсері. Физикалық және химиялық әдістердің зазалсыздандыру тәртібінің тиімділігін зерттеу». 3 Биотехнологиялық үрдістің ерекшеліктері. Биотехнологиялық үрдіспен реттеу. GLP және GMP жүйелері. Биообъектілер. Биоөндірісте қолданылатын шикі зат. Термиялық жолмен залалсыздандыру. Сұйықтықтарды залалсыздандыру. Лабораториялық жұмыс № 3. Биотехнологиялық өндірістегі ауыз суының микрофлорасы. Судың микробиологиялық көрсеткіштері бойынша санитарлық бағалау. 3 3 3 3 3 1 Ауаны залалсыздандыру. Жабдықтарды залалсыздандыру және герметизациялау, зазалсыздандыру мерзімдері. Залалсыздандыру әдісінің тұрақтылығын бақалайтын әдістер. 4 3 4 3 5
  • 6. 4 Лабораториялық жұмыс №4. «Биотехнологиялық өндірістегі ауыз суының микрофлорасы. Судың микробиологиялық көрсеткіштері бойынша санитарлық бағалау». 5 Модуль 2 Микробиологиялық өндірістегі ферментациялық және постферментациялық кезеңдер. Микробиологиялық өндірісте құралдармен жабдықтандыру. Лабораториялық жұмыс №5. «Биотехнологиялық өндірістегі ауыз суының микрофлорасы. Судың микробиологиялық көрсеткіштері бойынша санитарлық бағалау». Қорытынды жасау. Топ бойынша презентация өткізу. 5 3 5 3 5 1 Барлығы: 15 15 5 10 5 3 ӘДЕБИЕТТЕР: Негізгі: 1. Әлмагамбетов, К.Х. Биотехнология негіздері. Астана, 2008. 2. Мосичев М.С., Складнев А.А., Котов В.Б. Общая технология микробиологических производств. – М.: Легкая и пищевая промышленность. 2002,-263 с. 3. Елинов Н.П. Основы биотехнологии. Санкт-Петербург, - Наука, 1995. 4. Бейли Дж., Оллис Д. Основы биохимической инженерии. М.: Мир, 1989. Қосымша: 1. Виестур У.Э., Кристансон М.Ж., Былинкина Е.С. Культивирование микроорганизмов. – М.: Пищевая пром-сть, 1980, -232 с. 2. Матвеев В.Е. Научные основы микробиологической технологии. – М.: Агропромиздат, 1987. 3. Беккер М.Е. Введение в биотехнологию. – М.: Пищевая промышленность, 1987, -350 с. 4. Шлегель Г. Общая микробиология. М.: Мир,1987. 6
  • 7. Лабораторлық жұмыстарға қажетті әдебиеттер Бағалау саясаты: Аралық бақылау (АБ) № Студенттің жұмыстарымен сабақтардың түрлері Ұпайлардың саны 1 Аудиториядағы лабораторлық практикумының тапсырмаларын орындау (1 ұпай х 5) 5 2 СӨЖ: проектілік тапсырмалар(5 ұпай х 2 тапсырмаға) 10 4 Бақылау жұмыс 5-ші аптада 5 Тарау бойынша барлығы: 20 3. Өсімдіктер биотехнологиясы бөлімі Пәннің құрлымы Апта Дәріс тақырыптары Сағат 1 Кіріспе. Өсімдіктер биотехнологиясының пәні және оның негізгі бағыттары мен міндеттері. 1 2 Жасанды қоректік ортада өсімдік клеткаларын өсіру. 1 3 Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы. 1 4 In vitro жағдайында өсірілетін клеткаларда өтетін морфогенез және регенерация процестері. 1 5 Экономикалық маңызды заттарды өндірудің клеткалық технологиялары. 1 6 Өсімдіктерді клондық микрокөбейту. 1 7 Өсімдіктерді сауықтыру технологиясы. 1 8 Прогамдық және постгамдық сәйлессіздікті іn vitro жағдайында жеңу. 1 9 Гаплоидтық технология негіздері. 1 10 Клеткалық инженерия негіздері. 1 11 Сомалық бұдандастыру негіздері. 1 12 Өсімдік клеткаларының іn vitro жағдайында өзгергіштігі және оны селекцияда пайдалану. Клеткалық селекция. Сомоклондық варианттар. 1 13 Гендік инженерия негіздері. 1 14 Гендік инженерияның мүмкіндіктері мен даму болашағы. 1 15 Генофондты іn vitro –да сақтау. Өсімдік биотехнологиясының болашағы. 1 Барлығы: 15 сағ Зертханалық сабақтар Апта Зертханалық жұмыс тақырыптары мен орындалатын жұмыстар Сағат саны 1 Техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысу. Қоректік орталарды дайындау әдістерінің теориялық негіздері. 1 2 Жұмыс орнын дайындау, қажетті химиялық ыдыстарды, инструменттерді жиыстыру және оларды жуып тазалау. Қоректік ортталар дайындауға қажетті ерітінділер (Мурасиге – Скуг ортасының құрамына кіретін концентрлі ерітінділерді, витаминдердің, гормондардың т.б. ерітінділерін) дайындау. 1 3 Жұмыс №1. Сәбіздің өзектік паренхимасының каллусогенез белсенділігін зерттеу. Мурасиге – Скуг (МС) ортасын дайындау, автоклавтау. 1 7
  • 8. 4 Сәбіздің өзектік паренхимасын МС ортасына отырғызу (каллусогенез). 1 5 - Жұмыс №2. Бидайдан бөліп алған ұрықтардың каллус түзу белсенділігін анықтау. МС ортасын дайындау, автоклавтау. - Сәбіздің өзектік паренхимасынан пайда болған каллус ұлпаларына бақылау жұмыстарын жүргізу (каллустың түсін, тығыздығын, ылғалдылығын т.б. белгілері арқылы сипаттамалар жасау). 1 6 - Жұмыс №3. Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген каллус ұлпаларының морфогенез және регенерация белсенділігіне гормондардың тигізетін әсерін зерттеу. Қоректік орта дайындау. - Бидайдан бөліп алынған ұрықтарды МС отырғызу (№2-жұмыс, каллусогенез). 1 7 № 1-ші Аралық бақылау 1 8 Жұмыс №5 Стевияны қолтық бүршік арқылы in vitro жағдайында көбейту. Стевия қалемшелерін in vitro жағдайында тамырландыру. Жұмыс орнын дайындау, қажетті химиялық ыдыстарды, инструменттерді жиыстыру және оларды жуып тазалау. Құрамында 1 % агар, 3 % сахароза, 1/2 Мурасиге Скуг қоректік ортасын дайындау. - Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген каллустарды модификацияланған (морфогенез және регенерация тудыратын) қоректік орталарға отырғызу. - Бидай ұрықтарынан түзілген каллус ұлпаларына бақылау жұмыстарын жүргізу (биометриялық өлшемдер алу). 1 9 - Стевия микроқалемшелерін МС ортасына отырғызу. - Каллусогенезге қойылған культураларға бақылау жұмыстарын (биометриялық өлшемдер алу) жүргізу. 1 1 0 - Жұмыс №4 Бидай ұрықтарынан түзілген каллус ұлпаларының морфогенез және регенерация белсенділігін зерттеу. Каллустарды модификацияланған (морфогенез және регенерация тудыратын) қоректік орталарға отырғызу. - №1-3 жұмыстарда өсірілетін культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу. 1 1 1 - Сәбіздің өзектік паренхимасынан түзілген геммогенді каллус ұлпаларынан бүршіктерді (өркендерді) бөліп алып, оларды тамырландыруға арналған қоректік орталарға көшіру. - №1-3 жұмыстарда өсірілетін культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу. - Жұмыс №6 Стевия регенеранттарын сыртқы ортаға бейімдету және топыраққа көшіру. - Стевия регенеранттарды топыраққа көшіруге қажет ыдыстар дайындау. 1 1 2 - Стевия регенеранттарын топыраққа көшіру. - №1-3 жұмыстарда өсірілетін культураларға бақылау жұмыстарын жүргізу. 1 1 3 - Бақылау жұмыстарын жүргізу, өсімдіктерді күтіп баптау. - Зерттеу жұмыстар (№1-3) бойынша алынған мәліметтерді математикалық өңдеулерден өткізу, кестелер толтыру, суреттер салу. 1 1 4 Тәжірибелерде алынған нәтижелерді талдау. Тиісті қорытындылар жасау. Қорытынды есеп беру. 1 1 5 № 2-ші Аралық бақылау 1 Ба рлығы: 15 СӨЖ –тапсырмалары № Тақырыптар балл 1 Өсімдік клеткаларын in vitro жағдайында өсіру әдістері. Қоректік орталар. Клеткаларды өсіруге қажетті жағдайлар. Каллусты алу және оны өсіру. 1 8
  • 9. Клеткаларды сұйық қоректік орталарда өсіру. Клеткалар суспензиясын алу. Суспензиядағы клеткаларды өсіру әдістері. 2 Жасанды қоректік ортада өсетін клеткалардың биологиясы. Дедифференциалдану және каллустың пайда болуы. Өсірілген клеткалардың әртектілігі. Клеткалардың in vitro жағдайында өсуі. Дифференциация, морфогенез және регенерация. 3 Өсімдік клеткаларын биосинтездік өнеркәсіпте пайдалану. Экономикалық маңызды заттарды өндірудің клеткалық технологиялары. Өсірілетін клеткаларда қосымша заттардың қоры жинақталуына әсер ететін факторлар. Өсімдік генотипі. Өсірілген клеталардың әртектілігі. Клеткаларды өсіруге әсер ететін химиялық және физикалық факторлар. 1 4 Өсімдіктерді клондық микрокөбейту. Өсімдіктерді клондық микрокөбейтудің ерекшеліктері мен артықшылықтары. Клондық микрокөбейтудің әдістері. Микрокөбейту процесінің кезеңдері. Өсімдіктердің клондық микрокөбейтуіне әсер ететін факторлар. 1 5 Өсімдіктерді сауықтыру. Апикалды меристеманы өсіру. Өсімдіктерді сауықтыру әдістері. Вирус жұқан өсімдіктерді айқындау. Картоптың вируссыз көшетін алу. 2-7 апталар аралығында № 1-5 тапсырмалар (барлығы: 3 – баллмен бағаланады) тапысырылады 6 Прогамды және посгамдық сәйкессіздікті in vitro жағдайында жеңу. In vitro –да ұрықтандыру. Ұрықтарды in vitro жағдайында өсіру. 0,5 7 Клеткалық инженерия. Протопласттарды бөліп алу. Тіршілікке қабілетті протопласттарды алу. Протопласттарды in vitro өсіру. Протопласттардын регенерант өсімдіктер шығару. Протопласттарды бір-бірімен құйылыстыру. 1 8 Гендік инженерия. Басқа организмге тасымалданатын қажетті генді бөліп алу. Гендерді тасымалдайтын векторлар. Бактерия плазмидалары және рекомбинанттық ДНҚ молекуласын құрастыру. Агробактерия плазмидаларын вектор ретінде қолдану. Хлоропласттық ДНҚ және митохондриялық ДНҚ вектор ретінде қолдану. Жылжымалы генетикалық элементтерді вектор ретінде қолдану. Вирустарды вектор ретінде қолдану. Гендердің өсімдіктерге тасымалдануы және олаардың экспрексиясы. 1 9-15 апталар аралығында № 6-8 тапсырмалар (барлығы: 2,5 – баллмен бағаланады) тапсырылады. Барл ығы: 5,5 балл Қолданылатын әдебиет тізімі Негізгі әдебиеттер 1. Уәлиханова Г.Ж. Өсімдік биотехнологиясы. Алматы: ЖШС «Дәурен», 2009. -336 б. 2. Уәлиханова Г.Ж., Есмағұлов Қ.Е. Өсімдіктер биотехнологиясының негіздері. Алматы, Республикалық баспа кабинеті, 1999. 3. Уәлиханова Г.Ж., Есмағұлов Қ.Е. Өсімдіктер биотехнологиясында пайдаланатын терминдердің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. Алматы, Қазақ университеті, 1997. Қосымша әдебиеттер 1. Бутенко Р.Г. Биология клеток высших растений іn vitro и биотехнологии на их основе. М., ФБК-ПРЕСС, 1999. 2. Шевелуха В.С., Калашникова Е.А., Дегтярев С.В. и др. Сельскохозяйственная биотехнология. М., Высшая школа, 1998. 9
  • 10. 3. Глик Б., Пастернак Дж. Молекулярная биотехнология. Принципы и применение. М., Мир, 2002. 4. Рахимбаев И.Р., Колумбаева С.Ж.., Джокебаева С.А. Культура клеток и клеточная инженерия растений. Алматы: Изд. КазГУ, 1993. 5. Муромцев Г.С., Бутенко Р.Г., Тихоненок Т.И., Прокофьев М.М. Основы сельскохозяйственной биотехнологии. М.: ВО Агропромиздат, 1990. 6. Катаева В.Н., Бутенко Р.Г. Клональное микроразмножение растений. М., Наука, 1983. 7. Асанова Д.К. Микроклональное размножение растений. Алматы, 2002. Зертханалық сабақтарға арналған әдебиет: 1.Валиханова Г.Ж. Өсімдіктер физиологиясының ұлкен практикумына арналған әдістемелік нұсқау. Алматы, Республикалық баспа кабинеті, 1995, -33 бет. 2. Мухамбетжанов С.К., Валиханова Г.Ж., Ережепов А.Е. Методическое руководство к лабораторным занятиям по культуре тканей и биотехнологии растений. Шымкент, 2007. 3. Калинин Ф.Л., Сарнацкая В.В., Полищук В.Е. Методы культуры тканей в физиологии и биохимии растений. Киев, Наукова думка, 1980. Білімді бақылау формалары: СӨЖ, аралық бақылау -2 (7-ші және 15-ші аптада), Аралық аттестация – емтихан сессия кезінде. Білім және құзыретті бағалау тәртібі II модуль Биотехнология негіздері (Өсімдіктер биотехнологиясы) бойынша № Бақылау жұмыстары Балл, % 1 Лабораториялық жұмыстарды орындау - 0,5 балл ( 3/3,5 балл) 6,5 % (6,5 балл) 2 СӨЖ тапсырмаларды орындау ( 3/2,5 балл) 5,5 % (5,5 балл) 4 1, 2-ші АБ тапсыру (4/4 балл) 8 % (8 балл) Барлығы: 20 % 5 Аралық аттестация 40 % (40 балл) Барлығы 100 % Бағаның сәйкестігі БАҒА Традициялық Әріппен Сандық % бойынша балмен өте жақсы А 95-100 4,0 А- 90-94 3,67 жақсы В+ 85-89 3,33 В 80-84 3,0 В- 75-79 2,67 орташа С+ 70-74 2,33 С 65-69 2,0 С- 60-64 1,67 Д+ 55-59 1,33 Д 50-54 1,0 нашар Ғ 0-49 0 "Пән аяқталмаған" I - - "Пән оқуға W - - 10
  • 11. алынбаған Пәннен оқудан шығарылған - - - "" AW - - "Пән тыңдалған" AU - - "Зачет/ зачет емес" P/NP (Pass / No Pass) 65-100/0-64 - Сабақ кезіндегі білім бағасының жүйесі мыналарға негізделеді: 1.Университет қабырғасында өзін-өзі және басқаларды сыйлау. 2. Сабаққа қатысу және белсенділік таныту. 3. Аралық бақылауды уақытында тапсыру. 4. Қорытынды және аралық бақылау уақытында студенттерге сөйлесуге және сыбырласуға, бір-біріне көмектесуге, көшіруге ерекше тиым салынады. Осындай жайттар байқалған жағдайда «F» деген баға қойылады. Уақытында тапсырылмаған үш СӨЖ үшін AW бағасы қойылады. Үй тапсырмасын уақытында орындау (уақытында әр орындалмаған үй тапсырмалары мен СӨЖ жұмыстары үшін 1-3 балл кемітіледі). Көмек: Офис сағаттары уақытында лекция материалдарын түсінбеген, СӨЖ тапсырмаларын орындау және өткізу қиындық туғызған жағдайда және басқа да сұрақтар болғанда оқытушыдан сұрауға болады. Микробиология кафедра мәжілісінде «12 » 06 2012 ж., хаттама №45 қарастырылды. Молекулалық биология және генетика кафедрасының мәжілісінде қарастырылды. 2012 жылдың “ 5 ” маусым Мәжіліс хат № 40 Кафедра меңгерушілері, б.ғ.д, профессор ____________ Айташева З.Г., б.ғ.д, профессор ____________ Заядан Б.Қ. Пән лекторы, б.ғ.к., доценттер _____________ Біржанова Р. _____________ Жұмабаева Б.А. _____________ Асрандина С.Ш. 11