Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta

giza eskubideen aldeko elkartea
asociación pro derechos humanos
pro human rights association
association en faveur des droits humains
Beharrak, oztopoak eta jardunbide
egokiak genero-indarkeriatik
irteteko ibilbideetan, Arabako
landa-guneetako emakumeen
esperientziatik abiatuta

Argituz irabazi asmorik gabeko giza eskubideen aldeko
elkarte bat da, bere xedea, pertsona orok, euskal
esparruan, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalean
eta giza eskubideei buruzko beste nazioarteko arauetan
aldarrikatutako giza eskubide guztiak gozatuko dituzten
egoera lortzea da.
Ikuspegi horrek bultzaturik, giza eskubideen aldeko
sustapen lanen baitan, Argituz en xedea da osotasun
fisiko eta mentalerako eskubidearen, kontzientzia
eta adierazpen askatasunaren eta bereizkeriarik ez
nozitzeko eskubidearen aurkako zapalketa larrienak
galarazi eta bukatu asmoz, ikerketa eta ekintza lanak
egitea.
Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik
irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen
esperientziatik abiatuta
Argituz giza eskubideen aldeko elkarteak egindako azterlana
Arabako Foru Aldundiak finantzatutako azterlana (irabazi asmorik
gabeko elkarte eta erakundeek emakumeen eta gizonen arteko
berdintasuna lortzeko jarduerak burutzeko diru-laguntza).
Ikerketaren koordinatzailea:
María Naredo
Ekoizpenaren koordinatzailea:
Andrés Krakenberger
Elkarrizketak:
Bertha Gaztelumendi
Nerea Goikoetxea
Itzulpena
Nerea Antia
Nerea Goikoetxea
Nagore Pérez (koordinatzailea)
Diseinua:
Iñaki Lekuona
Maketazioa:
Marra Servicios Publicitarios, S.L.
Unported: Argituzen “Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-
indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen
esperientziatik abiatuta” lana honako Lizentzia honen pean dago: Creative
Commons Atribución-NoComercial-SinDerivadas 3.0 Unported.

06.orrialdea LABURPEN EXEKUTIBOA
09.orrialdea AURKEZPENA
11.orrialdea I. SARRERA
1. Justifikazioa
2. Ikerketaren arau-esparrua
3. Ikerketaren helburuak eta galderak
4. Metodologia
5. Elkarrizketa egin duten emakumeen ezaugarriak
22.orrialdea
II. LANDA-INGURUNEA FAKTORE NABARMEN GISA
1. Gizarte-kontrola eta genero-indarkeriarekin duen harremana
2. Arreta- eta prebentzio-baliabideak eskuratzea
28.orrialdea
III. EMAKUMEEN TESTIGANTZEI BURUZKO AZTERKETAREN EMAITZAK
1. Genero-indarkeriako harremanetik ateratzea
1.1. Oztopo nagusiak
1.2. Indarkeriatik irtetea bultzatzen duten faktore nagusiak
2. Sarbidea: harremanetan jartzeko lehen zerbitzu publikoa
2.1. Osasungintza
2.2. Oinarrizko gizarte zerbitzuak
3. Laguntza ekonomikoa eta etxebizitza arlokoa
3.1. Behar ekonomikoak genero-indarkeriatik irten ondoren
3.2. Laguntza ekonomikoarekin zerikusia duten eskariak
3.3. Etxebizitza lortzea
4. Emakume eta seme-alabentzako arreta psikologikoa
4.1. Indarkeriaren ondorio psikologikoak emakumeengan
4.2. Terapia espezializatua izatearen garrantzia
Beharrak, oztopoak eta jardunbide
egokiak genero-indarkeriatik irteteko
ibilbideetan, Arabako
landa-inguruneetako
emakumeen esperientziatik

4.3. Banakako eta taldekako terapiaren balorazioa eta emaitzak
4.4. Bete gabeko beharrak
4.5. Indarkeriaren eragina seme-alabengan: terapia espezifikoaren garrantzia
5. Salaketa jartzeaa
5.1. Salaketa jartzea bultzatzen duten faktoreak
5.2. Oztopoak salaketari
5.3. Informazioa eta akonpainamenduaren beharra salaketaren unean
6. Poliziaren arreta
6.1. Tratua, informazioa eta poliziaren arreta salaketaren unean
6.2. Poliziaren jarraipena eta babesa
7. Abokatuaren laguntzaa
7.1. Abokatuaren doako laguntza eskuratzea
7.2. Abokatu-laguntzaren kalitatea
8. Babesa eta justizia bilatzea: epaitegia
8.1. Epaitegian emakumeei emandako tratua
8.2. Ikerketa judiziala eta aurreiritziak biktimen deklarazioa baloratzean
8.3. Salaketa artxibatzea eta kentzea: eragina biktimengan
8.4. Biktimen segurtasuna: babes-agindua
8.5. Zigor prozesua amaitzea eta justizia lortzea
8.6. Erantzun judiziala biktimen eta seme-alaben eskubide ekonomikoen aurrean
8.7. Erantzun judiziala erasotzaileen eta seme-alaben arteko harremanen aurrean
9. Emakumeek emandako gomendio nagusiak
110.orrialdea IV. INFORMAZIO OSAGARRIA: PROFESIONALEI EGINDAKO ELKARRIZKETAK
1. Jardunbide egokiak
2. Antzemandako oztopoak eta hobetzeko proposamenak
117.orrialdea V. ONDORIOAK ETA GOMENDIOAK

6
Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen
esperientziatik abiatuta. argituz 2012
LABURPEN EXEKUTIBOA
Arabako Lurralde Historikoan, gizonezko bikoteki
deek edo bikotekide ohiek eragindako indarkeria
ren biktima diren ehunka emakumek zenbait ibilbi
deri ekiten diote urtero, jazarpenak atzean uzteko.
Horietako emakume ugari udalerri txikietan bizi
dira, eta horrek oztopo gehiago ekar ditzake in
darkeria baztertzeko eta laguntza sarearen baliabi
deak eskuratzeko. Honako hauek izan dira ikerketa
honen helburu nagusiak: emakume horien beharri
zanen eta eskaeren ezagutzan aurrera egitea, batik
bat laguntza, babesa eta justiziaren arloetan; eta
genero indarkeria atzemateko mekanismoak hobe
tzea, ezkutuan dagoen indarkeria neurri handiago
batean ulertzea abiapuntutzat hartuta.
Informazio iturri nagusia hogei emakumeren lekuko
tasunak izan dira. Izan ere, 3.000 biztanle baino
gutxiago dituzten Arabako udalerrietan bizi dira, in
darkeria gainditu dute, eta azken urteotan laguntzako
sare publikoaren baliabide bat edo gehiago erabili
dituzte. Esan bezala, 20 emakume elkarrizketatu dira;
14k salaketa jarri zuten pairatutako genero indarke
riagatik, eta 6k ez zuten salaketarik jarri. Halaber,
funtsezkoa den osagarria dugu: informazio gehiago
lortu da laguntza sareko profesionalen eta Arabako
baserritar inguruko emakumeen sareko kideen eskutik.
Ikerketak hamabi oinarrizko oztopo identifikatu
ditu elkarrizketatutako emakumeek genero indarke
ria atzean uzteko ibilbideetan:
Genero indarkeria pairatzen ari direla ez ai-
tortzea gorabehera handiko oztopoetako bat da,
bereziki indarkeria psikologikoa denean. Zenbait
emakumek azaldu dute indarkeria ez aitortzeko
arrazoietako bat heziketa dela, emakumeen bazter
keria normalizatzen baitu. Bestetik, aipatu dutenez,
euren osatze-prozesuetan lorpen handia izan da
genero indarkeria eta tratu txarren eragileak identifi
katzeko “seinaleak” barneratzea.
Osasungintzako langileek erantzukizun are han
diagoa dute genero indarkeriari dagokionez, batik
bat landa eremuan. Hala ere, Zaindu bezalako pro
gramen ahaleginak gorabehera, elkarrizketatutako
emakumeen istorioak entzunda, ondorioztatzen da
ematen zaien laguntzaren kalitatea profesionalaren
interes pertsonalaren araberakoa dela neurri handi
batean. Aipatutakoaz gainera, emakumeek konta
tutakoa aintzat hartuta, osasungintzako langileek
egiten dituzten deribatzeak ez dira beti egokiak.
Ikerketak agerian utzi du laguntza sareko profe
sionalek koordinazio arin samarrak gauzatzen di
tuztela euren zereginarekin harreman zuzena duten
instantziekin. Dena den, hutsuneak atzeman dira
oinarrizko zenbait koordinaziotan, besteak beste,
osasun sektorea sektore judizialarekin, edo osasun
sektorea eta laguntza psikologikoko zerbitzuarekin,
edo zerbitzu hori sektore judizialarekin.
Emakumeen istorioek zalantzan jartzen dute jazar
penak salatzea baliabide sarera sartzeko eta eskubi
de ekonomikoak eta bestelako eskubideak gauza
tzeko “sarrera” gisa. Elkarrizketatutako emakumeen
esperientzien arabera, gomendagarria da salaketa
egiteko unea ez behartzea. Izan ere, emakumeak
laguntza nahikoa (terapia, adibidez) ez duenean
gertatzen bada, sufrimendu gehiago sor daiteke.

esperientziatik abiatuta. argituz 2012 7
Genero indarkeria bazterkeria testuinguruetan haz
ten da, eta horrelakoek, hain zuzen, emakumeek
menpekotasun ekonomikoa pairatzea dakarte.
Testuinguru horrek, banandu ostean emakumeek,
bakarka, bere gain hartzen duten familia zama
rekin batera, emakume askok indarkeria atzean
uzteko ibilbideari baldintza ekonomiko txarretan
ekitea dakar.
Osatzeko prozesuan dauden emakumeen beharri
zan garrantzitsuenetako bat etxebizitza “propioa”
lortzea da, bertan erasotzailearekin bizi zirenean
izan ez zuten segurtasuna eta intimitatea aurkitzeari
begira. Kasu gehienetan, emakumeek etxebizitza
erabiltzen jarraitzen dute; nolanahi ere, berehala
eta osatze prozesuaren lehenengo faseetan zehar
ostatu segurua behar izan zuten emakumeen isto
rioek nabarmentzen dituzte horrelako zerbitzuak
lortzearen eta horien kalitatearen hutsak.
Emakume gehienak hurbileko pertsonaren batekin,
senitartekoekin edo lagunekin bertaratzen ziren po
lizia etxeetara zein gune judizialetara. Hala ere,
bakarrik joan ziren emakumeen esperientzien ara
bera (senitartekoekin joandako batzuenenak ere
bai), beharrizanak ez ziren behar bezala bete, eu-
rekin egon ziren pertsonek ez baitzituzten infor-
matu, eta ez zuten enpatia erakutsi.
Elkarrizketatutako emakume gehienen egoera eko
nomikoa txarra zen erasotzaileak salatzeko hautua
egin zutenean, eta, hala ere, gehienek ez zituzten
doako justiziaren onurak lortzeko baldintzak be
tetzen. Aldi berean, emakumeen istorioek agerian
uzten dute ofiziozko zenbait abokaturen jardunbidea
ez zela arduratsua izan. Halaber, kasu gehienetan,
aipatu abokatuen lanak ez zituen biktimek behar
zituzten bultzada eta laguntza ekarri.
Poliziarekin izandako harremanari dagokionez,
oso alde handiak daude polizia agenteen tratua
ren, jardunbidearen eta prestakuntzaren artean.
Esan bezala, poliziari dagokionez, emakumeen es
perientziak eta pertzepzioak oso desberdinak dira,
eta, dirudienez, honako hau da arrazoia: emakume
gehienak genero indarkerian espezializatutako Er
tzaintzaren unitateko agenteekin jarri ziren harrema
netan (oro har, oso balioztapen ona eman zaie);
beste batzuk, aldiz, hurbilen zegoen polizia etxera
joan ziren, eta bertan beste agente mota batzuk eta
tratu txarragoa aurkitu zituzten.
Biktimek prozesu judizialetan erdietsitako emaitzak
gorabehera, aztertutako lekukotasunek argi uzten
dute gehienek ez zutela sentitu tratu ona jaso zutenik
epaitegiko profesionalen aldetik, batik bat epai
leen aldetik. Bestetik, lekukotasunak lekukotasun,
badirudi erraz “froga” daitezkeen salaketek egiten
dutela aurrera arlo judizialean, hau da, indarkeria
fisiko berri samarra eta mediku-txostena agertzen di
tuzten horiek. Izan ere, badaude bestelako kasurik
azaltzen duten agiriak: emakume batzuek ohikoa
zuten indarkeria larria, baina, halere, euren proze
dura artxibatu egin zen. Beste kasu batean, eraso
tzaileak biktimaren aurkako salaketa “gurutzatua”
jarri zuen, eta hori dela eta, emakumeak esperien
tzia erabat traumatikoa pairatu zuen, eta oztopo
handia suertatu zen justizia lortzeko orduan.
Azkenik, ikerketak oztopo larri bat atzeman du. Indar
keriazko harremana atzean utzi ostean, emakume
gehienek seme-alabak dituzte erasotzailearekin.

8
Hartara, erasotzaileek euren bizitzan jarraitzen dute,
seme-alabak horretarako tresna bilakatzen bai
tira emakume askorentzat, eta horrek eragin itze
la dauka. Betebehar ekonomikoei eta aitaren eta
seme-alaben artekoei dagokienez, erasotzaileek
askotan ez dituzte betetzen edo era irregularrean
egiten dute. Horren ondorioz, biktimei eta seme-ala
bei ziurgabetasuna eragiten die, batik bat haurrei.
Halaber, emakumeentzat indarkeriaren jarraipena
da, baina oraingoan seme-alaben bitartez.
Bestetik, ikerketak nabarmentzen du epaitegiek ez
omen dituztela genero indarkeria fisikoa edo me
hatxuak lotzen indarkeria horrek eragindako beste
batzuekin, hala nola, erasotzaileek ez dituzte se
me-alabekiko betebeharrak betetzen (indarkeria
ekonomikoa), eta demanda judizialei ere ez diete
jaramonik egiten (esaterako, jagoteko eta zaintze
ko ardura aldatzea). Izan ere, horrelakoen xedea
emakumeen bizitzan jarraitzea izan daiteke.
Atzemandako oztopoak alboratzeko, ARGITUZek
hainbat gomendio ematen ditu indarkeria prebe
nitzeko, profesionalak koordinatzeko eta zenbait
zerbitzu hobetzeko orduan. Funtsezkotzat jotzen
da udalerri txikietako osasun zentroetako langileak
prestatzea, eta salaketa jartzeko orduan biktimak
lagun ditzaketen polizia agenteak ere bai, tratu
egokia eta arduratua eman diezaieten.
Aipatutakoaz gainera, garrantzitsua da honako
hauek prestatzea genero indarkeriarekin zerikusia
duten alderdi psikosozialei buruz: ofiziozko aboka
tuak eta emakumeen gaineko indarkeriaz ardura
tzen diren epaitegietako langileak. Indarkeria mota
honen ezaugarriak hobeto ezagutzen badituzte,
sektore judizialeko langileak eta abokatuak emaku
meen tokian jarri ahal izango dira. Horrezaz landa,
giza eskubideen urratze larri honetaz jabetuko dira,
bai eta bizirauten duten emakumeen egoeraz eta
beharrizanez ere.

AURKEZPENA
Emakumeen aurkako indarkeria (fisikoa, psiko-
logikoa edo sexuala), genero-arrazoiak dituen
diskriminazioan oinarritua, larritasun handiko
gizarte-arazoa izateaz gain, Arabako gizartean
gauzatutako giza eskubideen bortxaketarik ohi-
koen eta ezkutatuena da, seguruenik.
Arabako Lurralde Historikoan bizi diren ehunka
emakumek, gizonezko bikotekide edo bikoteki-
de ohiaren aldetik genero-indarkeriaren biktima
direnek, urtero ibilbide ezberdinak hartzen di-
tuzte abusuak atzean uzteko. Emakume horie-
tako asko udalerri txikietan bizi dira eta egoe-
ra horrek gehitutako oztopoak ekartzen dizkie
indarkeriatik irteteko eta arreta-sarean dauden
baliabideetara heltzeko.
Arreta, babes eta justizia arloan emakume ho-
riek dituzten beharrak eta eskariak hobeto eza-
gutzea, eta genero-indarkeria detektatzeko bi-
deak hobetzen ahalegintzea -ezkutatuta dagoen
indarkeria hobeto ulertuz-, ikerketa honen bi
helburu nagusiak izan dira.
Proiektu honen abiapuntua genero-indarkeriaren
biktimak eskubideen subjektu moduan erabat
aintzatestea da; gizarteak, oro har, eta arlo ho-
netako politiken ardura duten erakundeek, prota-
gonisten rola eman beharko lieke emakume horiei
neurrien eraginkortasuna aztertzean. Premisa ho-
netatik, ikerketak bozgorailua izan nahi du giza
eskubideen aurkako abusu horiek pasatuta, bizi-
raun duten emakumeen beharrak, eskariak eta
iritziak adierazteko. Euren testigantzak bilatzea
ikerketaren helburu nagusia izan da, eta haiek
kontatutakoak txostenaren ardatza osatzen du.
Hori dela eta, azterlan honek erantzuna eman nahi
die nahitaezko galderei, erakundeen ekintzaren bi-
dez genero-indarkeriari aurre emateko bidean ja-
rraitzeko. Informazio-iturri nagusia Arabako landa
inguruneetan bizi diren hogei emakumeen testi-
gantzak dira; haiek guztiak bizirik atera dira gi-
zonezko bikotekide edo bikotekide ohiaren eskutik
pairatutako genero-indarkeria sufritu ondoren, eta
azken urteetan harremanetan jarri ziren arreta-
sare publikoko baliabide bat edo gehiagorekin.
Gainera, ezinbesteko osagarri moduan, informa-
zioa lortu da Arabako Baserritar Inguruko Emaku-
meen Elkarteen Sareko kideengandik eta bertako
arreta-sarean diharduten profesionalengandik.
Iturri horietatik, ikerketak azalpen interesgarriak
ematen ditu, Arabako landa-eremuan bizi diren
emakumeak indarkeriatik “irteteko ibilbideen”
baterako ezaugarrien inguruan; bai sufritutako
abusuak salatzen dituztenen kasuan, bai salatzen
ez dituztenen kasuan. Bigarrenik, indarkeriarik
gabeko bizitza lortzeko ibilbidean “sartzeko ate”
nagusiak jakiteko. Hirugarrenik, emakumeek
gehien baloratzen dituzten euskarriak eta eu-
ren esperientziak nabarmentzen dituzten oztopo
nagusiak ezagutzeko. Laugarrenik, emakumeen
kontaketetan sostengu edo oztopo orokortuak
dauden jakiteko, -gainera- bereziki salaketaren
bidea hartzen dutenen kasuan; eta, azkenik,
emakumeek berek egindako gomendioak siste-
matizatzeko, horrela, arreta, babes eta justizia
sarea euren beharrei hobeto egokitzeko.

10
Azterlan honen bidez, Argituz elkarteak lagun-
garri izan nahi du arau, plan eta protokoloetan
genero-indarkeriaren biktimentzat aurreikusita
dauden arreta, babes eta justizia baliabide pu-
blikoak aztertu eta ebaluatzeko orduan. Eta, be-
reziki, horrelako baliabideen egokitasuna aztertu
nahi da, Lurralde Historikoko udalerri txikietan bizi
diren emakumeen behar espezifikoak betetzean.
Eta Argituzek biziki adierazi nahi die errespe-
tu, laguntza eta eskerrona indarkeriatik bizirik
iraun duten emakume guztiei; bere testigantzek
errealitatez bete dituzte txosten honen orrial-
deak. Haiek guztiek eskuzabaltasun eta elkarta-
sun osoz egin dizkigute kontaketak, bere garaian
egin zuten ibilbidean zerbitzu publikoen erantzu-
na hobetzeko xedez, erantzun horren kalitateak
emakumeen bizitza alda dezakeelakoan.
Elkarrizketa egin dutenen artean, bikotekideek
erabilitako indarkeria atzean utzi zuten emaku-
meak daude, baina nolabaiteko estigma, auto-
estimu txikia eta egindakoaren zuzentasunaren
inguruko zalantzak dituztenak. Argituzen iritziz,
gizarteak aurrerago joan behar du abusu larrie-
tako biktima hauei erabateko laguntza emateko
eta edozein indarkeria matxistaren aurrean ja-
rrera irmoa izateko bidean.
Halaber, elkarteak eskertu nahi du profesionalen
eta erakundeen lankidetza, posible egin dute-
lako emakumeekin harremanetan jartzea, eurek
kontatutakoa testuinguruan jartzea, jardunbide
egokiak identifikatzea eta desagerrarazi behar
diren oztopoak daudela baieztatzea.

I. SARRERA
1. Justifikazioa
Emakumeak izateagatik emakumeen aurka egi-
ten den indarkeriak, -genero-indarkeriak hain
zuzen-, eragina dauka emakumeen oinarrizko
eskubideetan; hala nola, bizitzeko, osotasun fisi-
ko eta psikikoa izateko, osasun-mailarik gorena
izateko, torturarik edo tratu iraingarririk ez su-
fritzeko, edo bizilekua ea lana askatasunez hau-
tatzeko eskubideetan. Genero-indarkeria gerta
tzen den esfera guztien artean, bikotekideak edo
bikotekide ohiak gauzatutakoa ohikoena da eta,
gehienetan, zigorrik gabe geratzen da.
Genero-indarkeriaren icebergaren tontorra femizi-
dioak1
dira; urtero, hildako emakumeak 60 eta 80
bitartean daude estatu espainiarrean. Emakumea-
ren aurkako Indarkeriaren Estatu Behatokiaren
datuei jarraikiz, 2003tik 2010eko bukaerara arte,
545 femizidio gertatu ziren estatu osoan; haietatik
19 Euskadin izan ziren, eta horietako bi Araban.
Argituzek ezagutu dituen heriotza-kasuak honako
hauek dira, 2004tik 2012ra bitartean (abuztura
1 Femizidio edo feminizidio kontzeptua -emakumeak
izateagatik emakumeak hiltzea- 90ko hamarkadan
sortu zen. Aurrerapausua izan zen krimen horiei tes-
tuingurua ematean, egiten diren genero-harremanen
testuingurua lehen planoan jarri zelako, eta emaku-
meen aurkako indarkeriaren continuuma (sozial, sin-
boliko, psikologiko, sexual, fisikoarena) eta patriarka-
tua azaleratu zirelako.
arte, biak barne); EAEn: 25 (bi Araban); NFEn: 10
(gutxienez) eta Iparraldean: 6 (gutxienez)2
. 2002
eta 2009 urteen bitartean Euskadin genero-indar-
keriaz hildako emakumeen erdiak 36 urte baino
gutxiago zituen3
.
Indarkeria aztertzeko Sofia Erregina Zentroak
estatu espainiarrean 2010ean izandako femizi-
dioei buruzko txostenari jarraikiz, hiri-eremuetan
hildako emakumeen kopurua landa-eremuetan
baino altuagoa da, termino absolutuetan zein er-
latiboetan. Baina baserri-esparruan femizidioen
nagusitasuna % 130,50 igo da azken hamarka-
dan; hiri-zonaldeetan, ordea, %10 murriztu da
aldi berean4
.
Azken urteetan, genero-indarkeriarengatik jarri-
tako salaketa-kopurua apur bat igo da, bai es-
tatu osoan, bai Euskadin eta Araban. 2010ean
genero-indarkeriari lotutako 763 salaketa jarri
ziren Araban; hau da, Euskadiko Autonomia Er-
kidego osoan emakumezko biktimek aurkezturi-
ko salaketen %20,7.
2 http://www.argituz.org/wordpress/?page_id=299
Erakunde publiko, elkarte eta komunikabideetatik
hartutako datuak biltzen dira.
3 Eusko Jaurlaritzaren genero-indarkeriaren aurkako I.
Plana (2010)
4 Sofia Erregina Institutua (2010): Bikotekideak hildako
emakumeak. Espainia (2000-2009), 6. or.

12
1. Taula. 2007-2010 aldiko
salaketa-kopuruaren bilakaera,
estatuan, Euskadin eta Araban
Urtea Estatua Euskadi Araba
% Araba/
Euskadi
2007 126.293 3.444 720 21,2
2008 142.125 3.739 852 22,8
2009 135.540 4.058 740 18,2
2010 134.105 3.691 763 20,7
Iturria: Emakumearen aurkako indarkeriaren estatu-behato-
kiaren IV. Txostena. Txosten exekutiboa, 2011.
Baina horrelako abusuetan, igarritako indarke-
riaren herena baino gutxiago dira salaketak. Es-
painiako Gobernuak 1999az geroztik egin dituen
makroinkesten arabera, emakume gehienek hartu-
tako irtenbidea ez da salaketa, erasotzailearengan-
dik banantzea baizik. Azken urtean indarkeriazko
harremanetik irten zirela aitortu zuten emakumeen
% 29k soilik, jarri zuen salaketa5
; horrek agerian
uzten du emakumeen % 70ek baino gehiagok ez
duela salaketarik jartzen sufritu duen indarkeria-
rengatik. Datu horrek ikerketak egiteko gonbitea
egiten du; hain zuzen ere, hemen aurkezten dugun
bezalako ikerketak, emakumeek salatzeko dituzten
oztopoak, eta biktimek indarkeriatik irteteko ibilbi-
deetan bilatzen duten laguntza aztertzeko.
Halaber, zifra hauek agerian uzten dute salaketa-
tik harantz, genero-indarkeria goiz detektatzeko
5 Espainiako Gobernua. 2011ko Makroinkesta. Emait-
zen aurrerapena.
lanaren garrantzia; hau ohartarazpena da, ora-
in dela urte gutxi arte, arlo honetan lehen pla-
noan ez zeuden zenbait herri erakunderentzat
(osasun, gizarte, hezkuntza... zerbitzuentzat,
hain zuzen), genero-indarkeriari erantzun ego-
kia eman diezaioten. Hori baieztatzen du egun
Euskal Autonomia Erkidegoan indarrean dagoen
Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Pla-
nak, bertan, aipatutako zerbitzu publikoen alde-
tik hautemate lana hobetzea, erronka zentraltzat
hartzen delarik6
.
Salaketa jarri duten emakumeetako batzuek ba-
bes-neurriak lortzen dituzte. Eusko Jaurlaritzak
emandako datuen arabera, 2010ean, Euskadin,
166 emakumek Ertzaintzak babesteko eman-
dako telefono mugikorra zeukaten; haietako 31
Araban bizi ziren. Bere aldetik, 2010eko amaie-
ran, 13 emakumek bilagailua (eskumuturrekoa)
zeukaten (11 Bizkaian eta 2 Gipuzkoan) eta 12
emakumek etengabeko zaintza zeukaten, euren
babeserako, bizkartzainekin: 3 Bizkaian bizi zi-
ren eta 9 Gipuzkoan. Arabako emakumerik ez
zegoen babes bide horren erabiltzaileen artean.7
Femizidioen inguruan azaldu diren zifretatik ha-
rantz, genero-indarkeriari dagokionez ez dago
ezberdintasun aipagarririk landa- edo hiri-inguru-
nearen arabera. Baina datu batzuei jarraikiz, uda-
lerri txikietako emakumeek
6 Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako Plana,
Euskal Autonomia Erkidegoa. IX. Legealdia. 2010.
173 or.
7 Genero-indarkeriaren aurkako gobernuaren I. ekintza-
plana. 2011. 15 or.

denbora behiago behar dute bere buruari “gaiz-
ki tratatuak” izan direla aitortzeko. Ingurunearen
tamaina -1999an eta 2002an gertatzen zen be-
zala- lortuta zegoen, argi eta garbi, Espainiako
Gobernuaren 2006ko makroinkestan adierazitako
tratu txarrekin. Udalerrien tamaina igotzen den
neurrian, tratu txarrak sufritu izana deklaratzen
duten emakumeen portzentajeak gora egiten du.
Biztanle-gune handietan arazo honen larritasuna-
rekiko kontzientzia handiagoa dagoela ikusten
da eta, horregatik, horrelakoetan, emakumeek
neurri handiagoan hartzen dute bere burua “tratu
txarren biktimatzat”, udalerri txikietan baino
Espainiako Gobernuaren Berdintasunerako Minis-
terioak 2009an argitara eman zuen azterlan batek
genero indarkeriaren alo-
rrean baserri-eremuetan
dauden arazo espezifikoei
ekin zien, estatu mailako
diagnostiko batean oina-
rriturik8
. Ikerketa horrek
agerian utzi zuenez, oso
gutxi ezagutzen dira uda-
lerri txikietan bizi diren
emakumeek indarkeriatik
irtetean izan ditzaketen
oztopo gehituak. Eta, hain
zuzen ere, baieztatu zuen
udalerri txikietako emaku-
meak eragiten dituen ozto-
po gaineratu horietako bat,
norbera genero-indarkeria-
ren biktimatzat hartzeko
zailtasun handiagoa izatea
da. Ondorioz, aipatutako
azterlanak gomendioa egin
zuen, landa-eremuetan gai honi buruzko kon
tzientziazio eta sentsibilizazio ekintzak areagotzea.
2. Ikerketaren arau-esparrua
Genero-indarkeriari lotutako abusuak giza eskubi-
deen urraketak direla esateak funtsezko ondorioak
ditu, erakundeen erantzunari dagokionez. Estatuek
errespetatu, babestu eta posible egin behar dute
8 Berdintasun Ministerioa, Colección contra la violencia
de género (Genero-indarkeriaren aurkako bilduma),
6. zkia., 2009, Violencia de género en los pequeños
municipios del Estado español.
2. Taula. Adierazitako tratu txarrak udalerriaren tamainaren arabera
1999
(%4,2)
%
2002
(%4,0)
%
2006
(%3,6)
%
Diferentziala
2002-1999
Diferentziala
2006-2012
È È È È È
2.000 biztanle
baino gutxiago
3,2 2,5 2,9 -0,7 +0,4
2.000-10.000
biztanle
3,6 3,8 3,1 +0,2 -0,7
10.000-50.000
biztanle
4,1 4,0 3,6 -0,1 -0,4
50.000-200.000
biztanle
4,4 3,9 3,9 -0,5 0
200.000 biztanle
edo gehiago
4,6 4,6 4,0 0 -0,6
Iturria. Emakumearen Erakundeak eginiko makroinkesta. Espainiako Gobernua, 2006.

14
giza eskubideak lortu eta erabiltzea9
, eta hori goi
mailako betekizuna da. Nazioarteko zuzenbidean
ezarritakoari jarraituz, herri-erakundeek arreta
egokia eman behar dute genero-indarkeriaren
aurrean, giza eskubideen abusua den aldetik.
Emakumeen Aurkako edozein Diskriminazio Eza
batzeko Konbentzioa (ingelesezko siglak, CEDAW)
delakoaren estatu kideen barruan, erakundeek
-toki, autonomia eta estatu mailakoek- erantzu-
kizuna dute genero-indarkeriaren prebentzio eta
zigortzean, eta horrelako abusuen biktimei eman
beharreko arreta, zaintza eta justizian. Eta eran
tzukizun horren norainokoa garatu egin dute ai-
patutako Konbentzioaren betetze maila ikuska
tzen duen Batzordeak (CEDAWko Batzordeak)10
eta Emakumeen Indarkeriarako Nazio Batuen
errelatore bereziak.
90eko hamarkadan, aipaturiko errelatore be-
reziak honako hau argitu zuen: “Arreta egokia-
ren betekizuna ez da soilik legedia sortu edo
zigortzea (...), hezkuntza, etxe barruko indarke-
riaren desmitifikazioa, funtzionarioen trebakun
tza, harrera-zentroen finantzazioa, biktima edo
bizirik irtendakoentzako beste zerbitzu zuzenen
9 Gogoratu behar da Espainiak berretsi dituela Adiera-
zpen Unibertsaletik sortutako giza eskubideen arloko
nazioarteko itun nagusiak, salbuespen hau izan ezik:
Langile migratzaile guztien eta horien familiakoen es-
kubideak babesteari buruzko Nazioarteko Konbent-
zioa, Batzar Nagusiak 1990eko abenduaren 18ko
45/158 ebazpenaren bidez onartua.
10 CEDAWen Batzordea: 19. Gomendio Orokorra; 11.
bilkura-aldia, 1992; NBen Dok: HRIGEN1Rev.1, 24
c), n) eta v) par.
finantzaketa (...) etxe barruko indarkeria saihes-
teko eta emakumeen giza eskubideak babesteko
tresna egokiak direla frogatzen bada, baliabide
horiek guztiak betebehar bihurtzen dira eta es-
tatuak arreta egokiz bete behar ditu” 11
.
Azken batean, giza eskubideen nazioarteko es-
tandarrek ezartzen dutenez, genero-indarkeria-
ren aurrean emakumeen giza eskubideak erres-
petatu, babestu eta sustatzeko eginbeharrak
betetzeko, eskumena duten administrazioek ho-
nako hau egin behar dute: a) berariazko legedia
onartu; b) legedian aurreikusitakoa garatzeko
herri-politikak eta neurriak ezarri; eta c) neu-
rri horiek helburuak lortzeko eraginkorrak diren
egiaztatzeko ebaluazioak egin.
CEDAWko Batzordeak (Nazio Batuak) aditzera
eman du, gainera, garrantzizkoa dela genero-in-
darkeriatik irteteko eta zerbitzuetara heltzeko
oztopo gehituak aurki ditzaketen emakumeen
sektoreak daudela onartzea. Sektore horiei da-
gokienez, Batzordeak kezka azaldu du arrazoi
honengatik: “baserri-inguruneetako emakumeek
indarkeriaren biktima izateko arrisku handiagoa
dute, emakumearen mendeko rolari lotutako
usadiozko jarrerengatik”12
. Eta estatuei eskatu
die “landa-guneetan bermatzea indarkeriaren
biktimentzako zerbitzuak emakumeentzako era-
11 Nazio Batuen errelatore bereziaren txostena, emaku-
meen aurkako indarkeria, zergati eta ondorioen in-
guruan, 1996 (NBEren Dok: E/CN./4/1996/53).
bilkura-aldia, 1992; NBEren Dok: HRIGEN1Rev.1,
21. par., CEDAWen 14. artikuluaren inguruan.

bilgarriak izan daitezela eta, behar izatekotan,
isolatutako erkidegoei zerbitzu bereziak ematen
zaizkiela”13
.
Azkenik, Nazio Batuen Batzar Nagusiak, estatuei
arlo honetan dituzten eginbeharrak bete ditza-
ten lagungarri izan daitezkeen baliabide eta gi-
dak emateko, Estrategiak eta Neurri praktikoak,
eredugarriak delituaren prebentzioaren eta zi-
gor-justiziaren arloan emakumearen aurkako
indarkeria ezabatzeko izenburuko dokumentua
onartu zuen14
. Agiri horren gomendio nagusiak
jarraian aurkeztuko dira. Dokumentuak, esta-
tuko eta autonomia erkidegoetako beste arau
eta protokoloekin batera, ikerketa honetan era-
bili diren parametroak eskaintzen ditu, polizia
eta epailetzaren aldetik biktimen eskubide eta
beharrei emandako erantzunaren egokitasuna
aztertzeko.
24.o. par.
14 NBEren Dok: A/RES/52/86, 1998ko otsailaren 2koa.
Dokumentuan aurreikusitako gomendio
nagusiak Estrategiak eta Neurri
praktikoak, eredugarriak delituaren
prebentzioaren eta zigor-justiziaren
arloan emakumearen aurkako
indarkeria ezabatzeko
Zigor arloko egintzaren hasiera
Zigor egintza bati bide ematearen erantzule
nagusia fiskaltza da (estatua, beraz) eta ez in-
darkeriaren biktima den emakumea (7 b par.).
Indarkeriaren biktima diren emakumeei ado-
re eta laguntza eman behar zaizkie, salaketa
-behar bezala- aurkeztean eta prozesuan zehar
(10 a par.).
Biktimentzako argibideak eta tratu
sentibera
Indarkeriaren biktima izan diren emakumeei
argibideak eman behar zaizkie, dagozkien es-
kubide eta erabiltzeko moduaren inguruan, zi-
gor arloko prozesu penal batean parte hartzeko
moduaz eta, azkenik, prozesu baten prestake-
ta, garapen eta itxieraren inguruan (10 b par.)
Zigor-erantzuna ekintza bortitz
guztietarako
Zigor-justiziaren sistemak emakumearen
aurka gauzatutako indarkeriazko ekintza kri-
minal guztiak jazarri behar ditu, eta dagokien
erantzuna eman. (8 a par.).
Edozein prozesu penaletan aintzat hartu be-
har dira egileak aurretik gauzatutako indar-
keria, tratu txarrak, zelata eta esplotazio
ekintzen frogak (7 f par.)

16
Biktimen babesa
Neurriak ezarri behar dira biktimak eta le-
kukoak babesteko, prozesua egiten ari den
bitartean eta prozesutik aurrera (9 h par.).
Ekintzen egilea arrastatze edo atxilotzearen
inguruko erabakietan, eta askatzeko jartzen
diren baldintzetan, aintzat hartu beharko da
biktimaren segurtasuna eta familia-loturak
dauden gainerako pertsonena bermatu beha-
rra (8 c par.).
Ikerketa arduratsua
Indarkeriaren biktima diren emakumeentzat
umiliagarriak izan gabe, eta euren intimita-
tean ahalik eta gutxien sartuz, frogak lortzeko
praktikarik eraginkorren parean dauden iker-
keta-teknikak ezarri behar dira (8 b par.).
Zehapen eraginkor eta proportzionatua
Ezartzen diren auzibide eta prozedurak erraz-
tasunez lortu behar izango dira eta behar be-
zala egokituko zaizkie indarkeriaren biktima
diren emakumeen beharrei; halaber, errazta-
sunak emango dituzte kasuak modu egokian
ebazteko (10 d par.).
Zigorra zehazteko prozesuan, kontuan izan
behar dira biktimari eragindako kalte fisiko
eta psikologikoaren larritasuna, eta biktimi-
zazioaren ondorioak (9 c par.).
Erreparazioa bermatu eta
birbiktimizazioa saihestu
Indarkeriaren biktima izan diren emakumeek,
bide ofizial eta estraofizialetik, erreparazio
azkar eta bidezkoa izan behar dute sufritu du-
ten kaltearengatik; erruduntzat jotako pertso-
naren edo estatuaren aldetik itzulketa edo kal-
te-ordaina barne (10 c par.).
Genero-indarkeriaren alorreko
legedi espezifikoa, estatu eta
autonomia mailakoa
Estatu mailako legedi espezifikoari dagokionez,
oinarrizko bi arau daude, genero-indarkeriaren
biktimentzako prebentzio, arreta, babes eta jus-
tiziaren arloan herri-erakundearen betebeharrak
ezartzeko:
Abenduaren28ko1/2004LegeOrganikoa,gene-
ro-indarkeriaren aurka oso-osoko babesa ema-
teko neurriei buruzkoa, garrantzizko aurrera-
pausoa izan zen arauen alorrean. Konpromisoak
garatzen ditu prebentzio, hezkuntza, gizarte eta
biktimentzako oso-osoko arretaren arloetan; ha-
laber, horrelako abusuen aurreko zigor-erantzuna
eta salaketak bideratzeko epaitegi espezializatuak
ezartzen ditu. Epaitegi horiek 1/2004 Legearen
ekarpen garrantzitsuenetakoak dira, eta bere
helburua genero-indarkeriaren auziak tramita
tzea da, epai-ikuspegi integrala bermatuz. Ho-
rretarako, epaitegi horiek instrukzioko epaitegi,
familia-epaitegi eta guardiako epaitegien zere-
ginak dauzkate.
Uztailaren 31ko 27/2003 Legeak, etxeko in-
darkeriaren biktimak babesteko agindua
arautzen duenak, familiaren barruko eta ge-
nero-indarkeriaren biktima guztiak babesteko
estatutu integrala ezartzen du, izaera zibil eta
penaleko kautela-ekintza koordinatzen duen
prozedura azkar batekin. Era berean, epai-
learen babes-aginduaren ondorioz, herri-ad-
ministrazioek berehala aktibatu behar dituzte
euren sistema juridikoetan aurreikusitako gi-
zarte-babeserako tresnak.

Euskal Autonomia Erkidegoan, otsailaren
18ko 4/2005 Legeak, Emakumeen eta Gizonen
Berdintasunerakoak (aurrerantzean 4/2005 Le-
gea), euskal administrazioek ezarri behar dituz-
ten prebentzio, arreta, informazio eta babes ba-
liabideak zehazten ditu. Dekretu batzuek garatu
dute esparru-arau hau; hala nola, Herrizaingo
Sailaren eskumena, genero-indarkeriaren bi-
ktima guztiei zuzendutako politikak zuzendu
eta koordinatzekoa, ezartzen duena; eta Eusko
Jaurlaritzako Genero-indarkeriaren Biktimei La-
guntzeko Zuzendaritza15
sortzen duena. Organo
honen funtzio nagusiak dira Eusko Jaurlaritzatik
genero-indarkeriaren biktimei arreta emateko
politikak sustatu eta koordinatzea, eta bikti-
mentzako arreta hobetzeko erakundeen arteko
koordinazioa bultzatzea.
Euskadin arlo honetan diharduten administra-
zioen arteko koordinazioa hobetzeko bidean
egindako beste urrats bat, 29/2011 Dekretua,
martxoaren 1ekoa, genero-indarkeriaren bik-
timei laguntzeko Euskal Autonomia Erkidegoko
Administrazio Orokorrean dauden koordinazio
mekanismoei buruzkoa onartzea izan zen. De-
kretu horrek leihatila bakarraren antzeko zer-
bait ezartzen du, genero-indarkeriaren egoeran
dauden emakumeen arreta- eta babes-beharrei
erantzun eta bideratzeko, azkartasun eta premia
handiagoarekin.
15 Maiatzaren 8ko 4/2009 Dekretua, IX. Legealdirako
Euskal Autonomia Erkidegoaren Sailak sortu, ezabatu
eta aldatzen dituena, eta abuztuaren 28ko 471/2009
Dekretua.
Politika publikoak eta langileen
protokoloak, Euskadin genero-
indarkeriari aurre egiteko
Euskal Autonomia Erkidegoak legealdi oro Emaku-
meen eta Gizonen Berdintasunerako Plana16
onar
tzen du, ekintzaren ardatzetako bat emakumeen
aurkako indarkeriari aurre egitea izanik. Planaren
helburua neurri zehatzak ezartzea da, 3/2005 Le-
gean aurreikusitako autonomia, foru eta toki admi-
nistrazioen konpromisoak errealitate bihurtzeko.
Bere aldetik, 2011n, Eusko Jaurlaritzak Gene-
ro-indarkeriaren aurkako I. Ekintza Plana onartu
zuen. Planaren helburua ekintzak eta neurriak
finkatzea da, genero-indarkeriaren agerpen ez-
berdinei -bikotekide/bikotekide ohiaren eremuan
sufritutako indarkeria matxista eta sexu-indar-
keria barne- aurre egiteko, Euskal Autonomia Er-
kidegoko Administrazio Orokorraren aldetik. Arlo
honetan aipagarria da koordinazioari eta Euska-
diko Administrazioaren zerbitzu guztien osoko
arretarako sarea sortzeari ematen zaien garran
tzia, eraginkortasun handiagoa lortzeko eta zer-
bitzu horietara hobeto eta azkarrago heltzeko.
Langileen ekintza eta koordinaziorako protoko-
loen arloan, 2001 eta gero Euskadin dago Etxeko
tratu txarrak eta sexu erasoak jasaten dituzten
emakumeei laguntza hobea emateko erakundeen
arteko hitzarmena. Agiri hori 2009an17
eguneratu
16 Gaur egun indarrean dago EAEko emakumeen eta
gizonen Berdintasunerako V. Plana. IX. Legealdirako
zuzentarauak.
17 Etxeko tratu txarrak eta sexu erasoak jasaten dituz-
ten emakumeei laguntza hobea emateko erakundeen
arteko II. Hitzarmena, 2009ko otsailaren 3koa.

18
zen. Ekintza eta koordinaziorako protokoloa izan
nahi du, eta genero-indarkeriatik irteteko eta
arreta, babesa eta justizia bilatzeko ibilbidearen
tarte guztietan, biktima diren emakumeen es-
kubideak bermatu behar dituzten sektore profe-
sional guztiek izenpetu zuten.
Bere aldetik Arabako Foru Aldundiak arreta
eta babeserako baliabideen garrantzizko sarea
sortu du; epaitegi eta fiskaltzarekin batera, bere
helburua biktimen eskubideak bermatzea da, in-
darkeriatik irteteko egiten dituzten baliabideetan.
2010-2014 aldirako Emakume eta Gizonen Ber-
dintasunerako III. Foru Planak (III. Plana), gene-
ro-indarkeriaren biktimen eskubideak bermatzeko
oinarrizko programak jarraitu eta hobetu nahi ditu;
hala nola, arreta psikologikoa, juridikoa edo bikti-
mentzako laguntza. Aldi berean, kasuak hautema-
teko mekanismoak sustatu eta indarkeriaren era-
ginari buruzko informazioa hobeto bildu nahi du.
Aipaturiko arau eta politikek estandarrak biltzen
dituzte genero-indarkeriaren biktimen arretarako,
babeserako eta justizia lortzeko ezarrita dauden
erakunde-baliabideen erabilgarritasun, eskuraga
rritasun eta kalitatearen inguruan. Elkarrizketa
egin duten emakume biktimen ibilbide ezberdine-
tan, estandar horien betetze maila aztertzen da
ikerketaren emaitzen atalean.
Ezarritako neurri eta
zerbitzuen ebaluazioa
Genero-indarkeriaren aurrean emakumeen giza
eskubideak babesteko orduan erakundeek duten
erantzukizunaren barruan sartzen da, legeak eta
politikak emateaz gain, ezarritako neurri eta zer-
bitzuak eraginkorrak direla bermatzea18
. Estatu eta
Euskadi mailako legedi espezifikoak herri bote-
reak konprometitzen ditu aldiro-aldiro sortutako
baliabideen funtzionamendua ebaluatu dezaten.
Eginkizun hori betetzeko, genero-indarkeriaren
biktimei arreta emateko sarean esku hartzen
duten sektoreen ebaluazioa egin du Emakundek
(osasun, gizarte, psikologia, polizia arretan zein
lege arloetan -abokatu eta epaitegien aldetik,
alegia-) 19
. Horrelako ebaluazio baten metodolo-
gia, zerbitzuaren balorazioa zerbitzuko langileek
egitea da, gehienbat inkesta baten bidez. Horren
emaitza emakume biktimei egindako inkesta ba-
tekin osatzen da; azken horrek, demografikoki
adierazgarria ez izan arren, interes handiko ar-
gibideak ematen ditu.
3. Ikerketaren helburuak
eta galderak
Azterlan honen helburua genero-indarkeriaren bi-
ktimentzako arreta-sarea osatzen duten baliabide
publikoak hobetzea da. Horretarako, araudi eta
24. par.
19 Emakunde. EAEko osasun-esparruko erakunde-erant-
zuna emakumeen aurkako etxeko tratu txarren au-
rrean. Gizarte, osasun, polizia eta epai baliabideei
buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu
txarrei dagokienez. Hemen eskuragarri: http://www.
emakunde.euskadi.net/u72-preven/es/contenidos/in-
formacion/viol_evalua/es_emakunde/evalua_es.html

protokoloekin bat datozen eta genero-indarkeria-
tik askatzeko bidean emakumeek dituzten beha-
rrei egokituta dauden aztertu nahi da. Era espezi-
fikoan, ikerketak sakontasunez aztertu nahi izan
du Arabako Lurralde Historikoko udalerri txikietan
(3.000 biztanle baino gutxiagokoetan) bizi eta
genero-indarkeriaren biktima diren emakumeen
errealitatea.
Hain zuzen ere, azterlanaren helburu zehatzak
honako hauek dira:
• Abusuak salatu ez dituzten emakumeek egin
dako ibilbideetan, genero-indarkeriatik irte-
teko funtsezkoak izan diren baliabide eta ins-
tantziak detektatzea.
• Genero-indarkeriaren biktimek arreta, ba-
besa eta justizia lortzeko aukerak gutxitzen
dituzten neurriak, langileen jokabideak eta
administrazio-jardunbideak identifikatzea,
abusuak salatu dituzten landa-eremuko
emakumeek egindako ibilbideetan.
• Langileen jardunbide egokiak dokumentatzea.
• Baliabideen erantzunaren kalitatea hobetze-
ko gomendioak proposatzea.
Ikerketak erantzuna eman nahi die funtsezko
zenbait galderari, indarkeriatik irteteko eta abu-
suak salatzeko emakumeek aurkitzen dituzten
oztopo eta pizgarrien inguruan, eta lortu zituz-
ten arreta, babes eta justizia baliabideei dago-
kienean, emakumeek egiten duten balorazioa
ezagutzeko. Ikerketaren galderak honako hauek
izan dira:
Erasoak salatu ez dituzten genero-indarkeriaren
emakume biktimen kasuan:
1. Zergatik ez dute salatu?
2. Nora jo dute?
3. Zer-nolako erantzunak eman zaizkie?
4. Haientzako, zeintzuk dira baliabiderik la-
gungarrienak indarkeriatik irteteko?
Indarkeriatik bizirik irten eta, salatu arren, babesa
edo justizia lortu ez duten emakumeen kasuan:
1. Haientzako, zeintzuk dira baliabiderik la-
gungarrienak?
2. Zer behar izan zuten eta zer ez zuten lortu
zerbitzu publikoetatik?
3. Zeintzuk izan ziren aurkitutako oztopo na-
gusiak, babesera eta justiziara heltzean?
4. Metodologia
Ikerketaren galderei erantzuteko, kasuak iker
tzeko metodologia bat20
, giza eskubideen urrake-
tak ikertzeko erabilia, garatu da. Teknika honetan
elkarrizketa sakonak egin zaizkie 3.000 biztanle
baino gutxiagoko Arabako udalerrietan bizi diren
20 Ikertutako gaiaren garrantziagatik, horrelako ikerketetan
lortutako emaitzen baliozkotasuna ez dago laginaren ta-
mainaren menpe. Baina hori bai, exijitzen du dokumen-
tatzen diren kasuak ereduzkoak izatea, herri-erakundeen
arreta falta adierazten duten kasuak izatea. Eta hori
egiaztatzen da emakumeen testigantzetatik sortutako in-
formazioa, langileen elkarrizketekin osatuz eta dokumen-
tatutako kasu ezberdinen arteko konparaketa eginez.

20
20 emakumeri; haiek denek genero-indarkeria
(fisikoa, psikikoa eta/edo sexuala) sufritu dute,
gizonezko bikotekide edo bikotekide ohiaren es-
kutik. Guztiek ezaugarri komun bat daukate:
atzean utzi dutela indarkeria-egoera, eta -azken
lau urteetan- Arabako Foru Aldundiak eskaintzen
dituen laguntza-zerbitzuetako bat edo batzuk
erabili dituztela. Elkarrizketatu diren 20 emaku-
meen artean, 14k salaketa jarri zuten erasoen-
gatik, eta gainerako 6ek, ez.
Ikerketarako metodologia honek ardatz nagusi gisa
kokatzen ditu genero-indarkeriatik bizirik irten di-
ren emakumeen testigantzak, balorazioak eta es-
kariak. Funtsezko osagarria izan dadin, arreta- eta
babes-sareko profesional anitzen testigantzak es-
katu dira eta, horrela, posible izan da emakumeek
esandakoa testuinguruan kokatu eta osatzea, eta
jardunbide egokien eta hobetu beharreko aspek-
tuen inguruko informazioa lortzea. Hona hemen
elkarrizketa egin duten profil profesionalak: Ara-
bako Foru Aldundiko esku-hartzearen goi-mailako
teknikaria; indarkeriaren biktima diren emaku-
meei laguntza psikologikoa emateko zerbitzu es-
pezializatuko psikologoa; udalerri txiki bateko
familia-medikua; udalerri txiki batean diharduen
oinarrizko gizarte zerbitzuetako gizarte-langilea;
Ertzaintzako genero-indarkerian espezializatutako
arreta-ekipoko ertzaina; eta, azkenik, Gasteizko
Emakumearen aurkako Indarkeriarako Epaitegian
diharduen ordezko epailea. Informatzaileen taldea
Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen Elkar-
teen Sareko kideek osatu dute.
Konfidentzialtasuna dela eta, elkarrizketatu diren
emakumeen testigantzak kodifikatuta agertzen
dira, euren identitatea erabat gordetzeko21
. Ha-
laber, euren kontaketetan ezabatu da bakoitza-
ren bizilekua zehaztasunez identifikatu zezakeen
edozein argibide, eta identitatearen babesa mu-
rriztu zezakeen beste edozein datu.
Gainerako informatzaileak lanbide edo kargua-
ren bidez identifikatuta agertzen dira, baina ez
da izenik ematen; horrela, profesionalen testi-
gantzak izanda, euren ekarpenak pertsonaliza-
tu beharrean, egiten duenaren lanbide-profilean
jartzen da interesa.
5. Elkarrizketa egin duten
emakumeen ezaugarriak
Elkarrizketa egin duten hogei emakumeak Ara-
bako Foru Lurraldeko udalerri hauetan bizi dira:
Alegría-Dulantzi, Anguziana (Guardia), Aramaio,
Arrazua-Ubarrundia, Kanpezu, Estabillo (Armiñon),
Kuartango, Bastida, Legutiano, Murgia (Zuia), Ri-
vabellosa (Erriberabeitia), Agurain, Biloda (Iruña
Oka) eta Donemiliagako Zuaza (Donemiliaga).
Emakume elkarrizketatuen adinari dagokionez,
gazteenak 24 urte ditu eta zaharrenak, 78. Adi-
naren tarte nagusia 36-45 da.
Hezkuntza-maila aztertuz gero, sei emakumek le-
hen hezkuntzako ikasketak dauzkate; zortzik bi-
21 Erasotzailea salatu duten emakumeen testigantzak D
letrarekin kodifikatuta agertzen dira; jarraian, ausaz
tokatu zaion zenbakia jarri da. Salaketarik jarri ez du-
ten emakumeenak, ordea, ND letrekin kodifikatu dira,
jarraian zenbakia jarrita.

garren hezkuntzakoak; bost unibertsitatean egon
dira eta emakume batek ez du inolako ikasketarik
egin.
Elkarrizketa egin duten emakume gehienak la-
nean ari dira. Salbuespenak lanik gabe dagoen
emakume bat eta erretiratu bi dira. Hala ere,
gehienak zailtasun ekonomikoko egoeretan dau-
de, eta hogeietako lauk bakarrik adierazten dute
aise iristen direla hilearen bukaeraraino. Gehie-
nek (13k) onartzen dute hileroko diru-sarrerak
eskasegiak direla ohiko gastuei -haiekin dauden
seme-alaben sostenguari ere- aurre egiteko; eta
hiru emakumek esan zuten gastu horiei aurre
egiteko zailtasunak dituztela.
Elkarrizketatutako emakume gehienek ere se-
me-alabak dituzte. Bik bakarrik ez dute umerik
izan, esaten dutenez.
Elkarrizketa erantzun duten emakume guzti-guz-
tiek espainiar nazionalitatea dute. Ikerketaren hel-
buru ziren profilen artean, genero-indarkeriaren
biktima izandako emakume atzerritarrak -egoera
eta estatus ezberdinetakoak- zeuden, baina bikti-
mekiko lanaren parametro etikoekin erlazionatu-
riko zailtasunak planteatu dira, sektore honi iris-
teko. Kontaktatu ahal izan diren atzerriko emaku-
meak abusuetatik sendatzeko terapian hasierako
aldi batean zeuden, eta ez da posible izan elkarri-
zketatutako emakumeen taldean sartzea, sufritu
duena gogorarazteak kalte egitearen arriskua ze-
karkielako. Zalantzarik gabe, gabezia horrek az-
terketa mugatzen du, eta taldea horretaz jabetzen
da, emakume etorkinen errealitateak ezaugarri
ezberdinak erakusten dituelako, eta indarkeriatik
irteteko ibilbideetan eragina daukalako.
Halaber, ez daude behar bezala ordezkatuta,
udalerri txikietan edo baserri isolatuetan bizi iza-
teaz gain, diru-sarrerak lortzeko nekazaritzan
edo abeltzaintzan dihardutenak. Inkesta bakarra
egin zaio profil honetako emakume bati, eta bere
esperientziak ezberdintasun aipagarriak ditu,
gainerakoekin konparatuz gero. Profil honetara
heltzeko aurkitu ditugun zailtasunak erlazionatu-
rik egon daitezke horrelako inguruneetan gene-
ro-indarkeriak duen opakutasun handiagoarekin,
eta emakume horiek arreta-sarearen baliabideei
buruzko informazio-falta izatearekin.

22
II.
LANDA-INGURUNEA
FAKTORE NABARMEN GISA
Ikerketaren helburuetako bat izan da Arabako
Lurralde Historikoko udalerri txikietan bizi diren
emakume horien kontaketetan elementu des-
berdintzaileak identifikatzea, hiri-eremuetan bizi
direnen bizipenekin konparatuta: bai norberaren
esperientzian, genero-indarkeriari dagokionez,
bai bertatik irteteko bideetan; eta, bereziki, arre-
ta, babes eta justizia baliabideetara heltzean.
Emakumeen kontaketetatik ateratako lehen on-
dorioa hauxe da: landa-ingurunea ez da garran
tzizko oztopotzat deskribatzen, elkarrizketa egin
duten emakume zaharrenaren kasuan (78 urte-
koa) izan ezik, bere esanetan, badelako. Ondo-
rio horrek landa-izaera adinari eta mugikorta-
sun-faktore batzuei lotuta aztertzeko gonbitea
egiten du; hala nola, auto propioaren erabilera
eta landa-ingurunearen mota aipa daitezke. Ha-
laber, aintzat hartu behar da emakumeen premia
Araba bezalako herrialde batekin identifikatzen
dela. Hau da, Araban Gasteiz da erakarpen-hiri-
gunea, eta udalerri periferikoetako biztanleak hi-
riburuaren menpe daude askotariko gestioak eta
gizarte-, lan- eta aisialdi-jarduerak burutzeko.
1. Gizarte-kontrola eta
genero-indarkeriarekin
duen harremana
Emakumeen testigantzetan badira udalerri txikie-
tako bizitzarekin erlazionaturiko baterako elemen-
tuak; hala nola, gertutasuna auzokoekiko harre-
manetan, edo lehen gizarte-kontrola; emakume
bakoitzak izan duen esperientziaren arabera, al-
deko edo kontrako faktore moduan agertzen dira.
Emakumeen kontaketetan aipatzen dira gizar-
te-kontrola, zurrumurruak, herri txikietako ezau-
garri moduan. Batzuk aitortzen dutenez, paira-
tutako tratu txarren esperientzia ezkutatu dute;
beste batzuen esanetan, babes-neurriak, sarri-
tan, gaizki uztartzen dira biktimen intimitate be-
harrarekin. Hona hemen testigantza batzuk, iritzi
horren isla:
■ “Esamesekin eta horren ondorioz... Azke-
nean banantzea etorri zen eta nik ez dut
ezer esan tratu txarren inguruan, orduan...
Nik psikologoengana nentorrela esan dut,
eta nire seme-alabak ere zetozen, gaiz-
ki zeramatelako, eta hori da. Ez dut esan
emakume erasotuen zentrora nentorre-
nik”. ND03
■ “Nire ustez, hiri batean errazagoa da, era
anonimoan eraman nahi baduzu, ezta?
Anonimoagoa zara. Han bizi nintzela nituen
beldurretako bat urrutiratzeko aginduarena
zen, ekartzen duenagatik; hau da, haien-
gandik berrehun metrora bi ertzain eduki
tzea, eta ez dakit nola izango den. Alegia,
ez dakit nola burutuko diren horrelako gau-
zak, nola zehazten diren, baina horrek
geldiarazten ninduen, beragatik eta in-
guruneagatik; zeren, beno, toki txikia da,
eta horrek inplikazioak izango zituen, ge-
hien bat, zelan biziko luketen umeek, eta
beragatik (...). Noski, beste gauza batzuen

artean, kontuan izan nuen zer esan nahi
zuen han bizitzeak, eta urrutiratzeko agin-
du batek bertan ekarri ahal zuena”. D06
■ “Hori gertatu zitzaidanean esan zidaten: ‘Dei
tu zenezakeen, eta Ertzaintza zure etxera
joango zen’, baina eragotzi nahi nuen jen-
deak ikustea, eta hori guztia”. D04
Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen Elkar-
teen Sareko kideek onartzen dute euren udale-
rrietan ez dutela ezagutzen genero-indarkeriaren
kasurik, eta baieztatzen dute arrazoia, ziurrenik,
ez dela kasurik ez egotea, horrelako abusuak
ezkutatzen direla baizik. Honela azaltzen dute22
:
■ “(Genero-indarkeriaz hitz egitea) Ezer
jakin gabe hitz egitea da, tratu txarrak
egongo dira, baina ez ditugu ezagutzen.
Isilean sufritzen den zerbait da”.
■ “Gordean sufritzen delakoan gaude, baina
ez dakigu, baliteke isilean sufritzea, edo
baliteke ez egotea. Gainera, bakoitzak bere
bidea bilatuko du. Imajinatu ni gaizki tra-
tatzen nautela; agian ez naiz gizarte-langi-
learengana joango, agian medikuarengana
edo herriko apaizarengana joko dut, edo
auzokide batengana joango naiz... Nire
ustez, bakoitzak bere esku dauden armak
erabiliko ditu”.
22 Arabako Baserritar Inguruko Emakumeen Elkarteen
Sareko emakumeekin egindako talde-elkarrizketa.
Urtarrilaren 19an egin zen, Gasteizen, Baserritar in-
guruko emakumeen Elkarteen Sareak duen egoitzan.
■ “Nire sentsazioa da isilean sufritzen dela.
Gustatuko litzaidake pentsatzea ez dau-
dela; nik uste dut badaudela, baina beste
gauza asko bezala ezkutaturik dago, eta
ez da lotsaizuna gertatzea”.
■ “Gure elkartean egongo dira tratu txarren
biktima diren emakumeak, eta ez dakigu”.
Eta itxurazko paradoxa iradokitzen dute: herrie-
tan “dena jakiten da” eta, horrexegatik, bertan
beharrezkoa da emakumeek gehiago ezkutatzea
genero-indarkeriarekin zerikusia duena, eta hori,
lotsagatik, mesfidantzagatik egiten da:
■ “Gehiago jakiten da baina gutxiago azale-
ratzen da, baliteke?”
■ “Jakina da, baina ez dadila jakin. Denek
elkar ezagutzen duten tokian, inork ez du
nahi denek ezagutzea bere etxe barruan
gertatzen ari dena”.
■ “Ez dute esaten, kasu gehienetan lotsaraz-
ten dituelako haien inguruan esateak. He-
rrietan gauza bat esaten bada, herri osoak
izango du horren berri”.
Azkenik, emakume horiek eztabaidatzen dute
zergatik emakumeak ez ote diren kontatzera
animatzen, eta iritziak ematen dizkiote elkarri:
■ “Eta, kasu askotan, lagundu beharrean,
gertatzen ari zaionaz barre egiten dugu,
nik uste”.
■ “Ez, garai hauetan jada ez”.

24
■ “Honelako gauzez hitz egiten den bilera ba-
tean, kostatzen zaio tratu txarren inguruan
hitz egitea sufritzen dituen emakumeari,
nire ustez; baina guztiek arazo berbera
dutela, elkarte batean hitz egiten da”.
Elkarrizketa egin duten bizirik irtendako emaku-
me batzuek esperientzia batzuk deskribatzen
dituzte, non erasotzaileak eta bere ingurukoak
saiatu baitziren emakumeak lotsarazten eta au-
zokide eta herritarren aurka jartzen; eta horre-
tarako, udalerri txiki batean erraztasun handia-
goak dituzte:
■ “[Herriko izena] bada, herri txikia da,
azkenean... saiatu zen etiketa bat jartzen
eta, izan ere, jarri zidan, baina orain jen-
dea ni ezagutzen hasi da, ezta? Oso gaiz-
toa naizela, burutik nagoela”. D11
■ “Nire aurka hasi ziren, herritik, beno, saia-
tu ziren ni lanetik bota nintzatela, nire na-
gusiei gauzak kontatzen... Bere familiak
errepresaliak hartu zituen eta ni neure
burua defendatzeko bertan ez nengoenez,
bada, are gehiago”. D07
Eta emakume batek deskribatzen du banantzean
bere lagun eta auzokideen aldetik sentitu zuen
arbuioa; eta sumatzen zuen gizartean eskatzen
zitzaiola “abaildutako biktimaren” klixean sar ze-
dila, ingurukoen aldetik laguntza izateko:
■ “Banandu naizelako, beste pertsona ba
tzuek ez didate hitz egiten, eta jendeak
asko harritu nau; nire ustez lagunduko nin-
duen jendeak utzi egin nau, noski, nire se-
nar ohia zoragarria delako...(...) Noski, ni
oso gaizki sentitu naiz, eta terapia moduan
nik... Ondo, eder..., ikusi behar nuen neu-
re burua eta hauxe zen: altxatu, dutxatu,
makilatu, takoia jarri eta eskolara joan…
Noski, eskolara makilatua zoaz alaba era-
matera, eta, bueno baina hau, orain dela
lau egun negarrez ari zen eta orain, or-
dea...! Jendeari gehiago gustatzen zaio zu
negarrez ikustea. Baina aski da, bukatu da!
Esan nuenean, edertu nintzen eta... Bada,
jendeak esaten zuen ‘begiratu emagaldu
hori’, eta horrelako komentarioak, bada,
niri berdin zait, berdin zait. Eta esanarazi
dit: jende horrek ez du merezi”. ND02
Testigantzetatik ondorioztatzen da ere emaku-
me batzuk ez direla hain sentiberak ingurunetik
etortzen zaien kritikarekin, eta aurreko sozializa-
zioarekin erlazionaturik egon daitekeela. Arabako
landa-gune batean bizi baina hiri handi batean
handitu zen emakume batek, gizarte-kontrolaren
faktore hori ezagutzen du, baina beste era batera
bereganatzen duela azaleratzen du:
■ “Nire ustetan, landa-ingurune batean ego-
tea eta besteen pentsamoldea ez dira
erabakigarriak, baina zeure pentsamol-
dea eta aurre egiteko modua, ordea, bai.
Ez dakit, noski, nire buruaz ari naiz. Niri
berdin zait zer pentsatzen duten auzoki-
deek. Nik, hogeita bat urte nituela Bartze-
lonatik joan nintzen, beti herrixketan bizi
izan naiz eta, bai, egia da zurrumurruen
gaia ez dela berdin herri batean eta eraikin

batean, ezta? Baina niri, zentzu horretan,
berdin zait, ez zait axola”. D08
Aipagarria da ere 54 urteko emakume baten es-
perientzia; erasotzailearekin hogeita hamar urte
baino gehiago bizi izan zen eta, orain, banan-
du denean, indarrak berreskuratu ahal izan ditu
bere inguruko pertsonei bizi izandakoa kontatze-
ko, neurri batean, elkarte bateko kidea izateaga-
tik. Horrela deskribatzen ditu bere esperientzia
azaleratzeko erabakiak sortu dion poza, eta bere
inguruan egon den erreakzio positiboa:
■ “Eskulanak egiten ditugu, hitzaldiak ema-
ten dizkigute... Eta hemen gauza izan
nintzen esateko tratu txarrak sufritu dituz-
ten emakumeen zentro batera nentorrela.
Eta guztiek ‘zelan?’. Beno, ba ni ez naute
jipoitu, baina, psikologikoki... A, noski le-
henengoa, utzi dutenez... Horregatik da...
Bada, beno, agian horregatik da... Baina
tira, gauza izan naiz esateko nora nato-
rren edo nondik nentorren. Eta nire lagu-
nei, guztiei esan diet leku honetara noala.
Nik ez nekien zelan deitzen zen eraikina,
ezer ez (...), lehen maite ninduela uste
nuen jendeak, oraindik ere maite nau, eta
egin dudan urratsak asko poztu ditu. (...)
Gaur egun ez daukat inolako konplexu-
rik. Lehen konplexu asko nituen, aurpegi
txarra nuen, hankak txarto neuzkan, be-
soak txarto neuzkan, dena txarto neukan;
orain ez daukat txarto ezer”. D01
Azkenik, kontaketen artean, aipatu beharrekoa da
emakume batena, herri txiki batean, gizonezko in-
gurunearen aldetik, lagun eta auzokideen aldetik,
erasotzaileak sufritu duen gaitzespena deskribatzen
duelarik:
■ “Eta herri txiki batean, gainera, berak ba
karrik ikusten zuen bere burua, lagunak zi-
ren pertsonek esaten ziotelako: zertan ari
zara, gizon...! Jende guztiak ez zuen alde
batera utzi, baina aski da, aski da”. D03
Testigantza hori -horrelako dinamika planteatzen
duen bakarra- interesgarria da, dinamika oso
eraldatzailea delako; hain zuzen ere, baserritar
inguruko lehen mailako gizarte-kontrola, gene-
ro-indarkeria gaitzesteko eta erasotzaileak kon-
trolatzeko erabiltzen baita.
2. Arreta- eta prebentzio-
baliabideak eskuratzea
Elkarrizketa egin duten emakumeen artean, ge-
hiago dira Gasteizera sarritan joaten direnak; are
gehiago, batzuk udalerri horretan egiten dute lana
eta, oro har, normaltasunez ikusten dute baliabi-
deak hiriburuan kokaturik egotea. Horrela adieraz-
ten dute bi emakumek -bata 36 urtekoa eta bestea
42koa-. Azken horrek gehitzen duenez, genero-in-
darkeriaren esperientzia intimitatean gordetzeko
lagungarria da arreta-baliabideen distantzia:
■ “Nik, baliabideei dagokienez, ongi, mugitzen
naizelako, Gasteizera natorrelako”. D05
■ “Hona etortzeko, azkenean, garraioa behar
da, baina hori lan egiteko eta denerako
da... Nik ulertzen dut herri batean ezin

26
duzula zerbitzu hori osorik izan. Hara, psi-
kologoa astean behin joan zitekeen arreta
emateko, baina okerragoa izango litzate-
ke..., Ezkutuan gorde nahi izanez gero...
‘Nora doa emakume hau?’, ‘Laguntzailea-
rengana doa, eta eskatzera doala ematen
du, zer dakit nik’...”. ND03
Hala ere, adin ertaina duten zenbait emakume
bat datoz, esaten dutenean herri batean biziz
gero, zailagoa izan daitekeela arreta-baliabide
etara heltzea. Batzuek onartzen dute zailtasun
hori gainditzen dutela autoa daukatelako, baina
kexu dira garraio publikoa oso urria delako:
■ “Nik autoa daukat eta leku batetik bestera
mugitzen naiz... Horretan alda daiteke ez
dagoelako... Bilbon, esate baterako, auto-
busak herri txikienetara iristen dira, hemen
ez, hemen Araban ez. Orduan, Gasteizera
joaterakoan ordu batzuetan daude, adibi-
dez, goizeko bederatzietan eta gaueko
bederatzietan, badakizu, orduan konplika-
tuagoa izango litzateke. Beste leku bate-
ra mugitu behar dutelako, ulertzen? Baina
nik ez, autoa daukadanez, independentzia
daukat”. D14
■ “Nik badakit, han bizi izanez gero, eskla-
boa zara, erabat, autoarena. Oso normala
da bizitza hemen egin behar izatea. Ba-
liteke emakume batek gidatzeko baime-
nik ez izatea, orduan konplikatuagoa da,
noski. Ez dagoelako behar bezalako ga-
rraio-zerbitzu publikorik. Orduan konpli-
katuagoa izango litzateke, autobus gutxi
dagoelako, baina tira, nire kasuan, kotxea
eta baimena dauzkadanez, ez. Maila ho-
rretan, ez”. D06
Hain zuzen ere, goiko bi emakumeek azaltzen
dituzten baliabideak eskuratzeko zailtasunek,
autoa daukatenez, ez diete haiei erasaten, baina
elkarrizketa egin zuen 78 urteko emakume batek
jasan zituen, terapia psikologikoa hasi zuenean,
Gasteiztik 30 kilometrora dagoen udalerri batean
bizi baitzen. Emakume horrek ia ez du Gasteiz
ezagutzen eta bakarrik dagoela ez daki nola
heldu psikologia-arretako zerbitzura; ondorioz,
ahalegin handia egiten zuen baliabide horreta-
ra iritsi ahal izateko. Terapeutarekin hitzordua
zeukanean, deskribatzen duen moduan, honako
ibilbide hau egiten zuen: bere herriko taxilariak
etxean hartzen zuen goizeko 8etan eta beste
herri handiago batera zeraman. Bertan, 9etan,
Gasteizerako autobusa hartu eta bere alabaren
etxera zihoan; azkenik, alabak psikologia-arre-
tako zerbitzura zeraman. Bueltatzeko alderan
tzizko bidea egiten zuen, eta arratsaldeko 5etan
iristen zen herrira. Bidaiaren gastu guztiak bere
kontura zihoazen eta, gogoratzen duenez, arre-
ta zerbitzua oso baliagarria izan arren, gaizki
sentitzen zen bertara iristeko bere seme-alaben
menpe zegoelako:
■ “[Psikologoari] esaten diot... Ez bada-
kit nora joan zurekin egoteko, nola egin,
ni pozik nago joateaz, aurreko egunean
neskatxak eraman ninduen, baina hori ez
zaizu gustatzen, nola joango naiz ni hara-
ino, berak bide guztiak ezagutzen ditu eta
ongi, baina nik ez...” ND06

Beste alde batetik, emakume batek adierazten
du landa-inguruneak, isolatuago dagoenez, era-
gina izan dezakeela, segurtasunari, babesari,
Ertzaintzatik urruti egoteari dagokionez:
■ “Agian beldur handiagoarekin. Nire ustez,
beldur handiagoa, badirudielako Gasteizen
Ertzaintza lehenago iritsiko dela. Auzoki-
deek bazekiten, baina denborarik ez badu
auzokide bati deitzeko? Bazekiten”. D05
Eta baserri isolatu batean bizi eta ere beldurra
azpimarratzen duen beste emakume batek, ge-
nero-indarkeriaren biktimentzako argibideak
lortzeko izan dituen zailtasunak aipatzen ditu:
■ “Zeren ni, gainera, bakarrik bizi nintzen
baserri batean, hirigunetik urrun eta bel-
dur nintzen... Baina egia da ere bestelako
laguntza izan dudala, hala nola, laguntza
psikologikoa, eta jarraipena egiten zidan
ertzainarena (sarritan deitu diot)... Eta
abokatua ere (...). Nik uste, isolamendua
handiagoa da, gizarte-harremanen falta
sumatzen duzu. Informazioari dagokio-
nez, ez duzu inoiz pentsatzen horrelakorik
tokatuko zaizunik; orduan, bada, ez daki-
zu zeintzuk diren irtenbideak. Zentzu ho-
rretan, informazio-falta, bada, bai”. D02
Hala ere, arretaren alorrean landa- eta hiri-in-
guruneen artean dauden ezberdintasunez galdetu
zitzaienean, bi emakumek azaltzen dute herri txi-
kietan diharduten profesionalek harreman hurbi-
lagoak dituztela herritarrekin, eta haiengana hel
tzeko aukerak handiagoak eta malguagoak direla:
■ “Nik ez dut inolako oztoporik izan, e? Justu
kontrakoa. [Herria] txikiagoa izanda, hur-
bilagoa da. Agian, errazagoa da medikua-
rekin edo gizarte-langilearekin egotea,
egun honetan hor dagoela jakinda, edo,
momentuan hartu ezin bazaitu, tartetxo
bat egingo dizula. Ez gara hogei zain gau-
denak, bat edo bi baizik, eta horrela hartu
ahal izango zaitu, ziur. Ez, zentzu horre-
tan nik ez dut oztopo edo blokeorik aur-
kitu, bertara iristea eragozteko moduan.
Justu kontrakoa, benetan”. ND04
■ “Alderantziz, nire laguna Gasteizen dago eta,
are gehiago, gizarte-laguntzaileak ez dauka
berarentzako hitzordurik. Nire kasuan, or-
dea, deitu eta gizarte-laguntzaileak esaten
zidan ‘hemen nago, ez kezkatu’, gero agian
ez zizun kontua konpontzen, baina beno,
hartzen zintuen. Nik herrian nahiago dut,
eta tratua da...”. D07

28
III.
EMAKUMEEN TESTIGANTZEI
BURUZKO AZTERKETAREN
EMAITZAK
Ikerketaren erdigunea elkarrizketatu diren emaku-
me biktimen testigantzen azterketa da. Horrela,
ondorioak atera dira honako gai hauen inguruan:
• Indarkeriatik irteteko eta jasandako abusuak
salatzeko bultzada eta oztopoak dakartza-
ten funtsezko faktoreak.
• Genero-indarkeriatik bizirik irtendako emaku-
me guztien beharrak, indarkeriatik irteteko
prozesuetan.
• Arreta, babes eta justizia sareko baliabidee-
tan identifikaturiko oztopoak eta jardunbi-
de egokiak, biktimen behar eta eskubideen
ikuspuntutik.
• Bizirik irten diren emakumeek egindako
gomendioak, sareko instantzia ezberdinen
jokabidea hobetzeko.
1. Genero-indarkeriako
harremanetik ateratzea
Elkarrizketa egin duten emakume gehienak (8)
hamar urte baino gehiagotan egon dira indarke-
riazko harremanean, eta horietako batzuk eraso
tzailearekin bizi izan ziren bost eta hamar urte bi-
tartean. Elkarrizketatutako bost emakumek baiez-
tatzen dute lau urte baino gutxiago eman dutela
indarkeriazko harremanean; bat soilik egon zen
urtebete baino gutxiago erasotzailearekin.
Genero-indarkeria atzean utzi duten emakume
guztien kontaketetan, ezberdintasunak ikusten di
ra hartutako irtenbideen artean. Agian nabarme-
nena hartu beharreko erabakia da, erasotzailea
salatzekoa ala ez. Baina, aldi berean, ikusten dugu
bide horiek guztiek ezaugarri komun asko aurkez-
ten dituztela, indarkeriazko harremana hausteko
oztopo eta bultzadekin zerikusia dutenak.
1.1. Oztopo nagusiak
a) Genero-indarkeriako harreman batean
norbera ikustearen zailtasuna
Indarkeriazko harremanetik ateratzeko lehen oz
topoa -honetan elkarrizketatu diren emakume
guztiak bat datoz-, bikotearekiko harremana in-
darkeriazko harremana dela onartzearen zailta-
suna da; ondorioz, zaila da norbera genero-in-
darkeriaren biktimatzat hartzea. Faktore batzuk
zailtasun horretarako lagungarriak dira:
Gizartean “klixe” bat dago; tratu txarra zer den
eta zer ez den deskribatzen du, eta genero-in-
darkeria eraso fisiko larriekin baino ez du iden-
tifikatzen. Emakume batzuek agerian utzi dute
zailtasun hori. Honela azaltzen du hamar urte
luze indarkeriazko harremanean eman zituen 45
urteko emakume batek, inguruak normalizatzen
duen zerbaiti izena emateko zailtasuna.
■ “Zera, nire ustez, jende askorentzat zai-
la da ulertzea, badirudi gauza normaltzat
hartzen dutela (...). Gizarteari dagokionez,

ematen du begi morea izan behar duzu-
la, edo jo egin zaituela... Kontua da nik
neuk pasatu behar izan dudala hau...! Se-
me-alabek, herri osoak ez dute pentsatu
nik (...), hau da, inork ez daki tratu txarrak
sufritu dituen emakumea naizenik”. D01
Eta kontatzen du zein izan zen prozesua, begiak
irekitzeko eta bizitakoa genero-indarkeriatzat har
tzeko, heziketa sexistaren oztopoak eduki arren:
■ “Epaitegian esan zidaten. Eta gero hemen
[psikologia-arretako zerbitzuan], komen-
tatu zidaten liburua erosi nuen; ‘Tratu
txarrak sufritu dituzten emakumeek ez
dakitenean’ edo horrelako zerbait da li-
buruaren izenburua. Senar-emazteen bizi
tzan, horrelako zerbait egiten dizutenean,
kontua da ez zarela enteratzen, bizitza
osorako ezkontzeko hezi zaituzte, eta hor
zaude, aguantatzen”. D01
38 urteko emakume bat kontrol absolutupean
egon zen bost urte baino gehiago, erasotzailea-
ren menpe, bere familiarekin harremanak iza-
tea ere galarazten ziolarik. Emakumeak honela
deskribatzen du indarkeria antzemateko zailta-
suna, eguneroko bizitzan ondorio larriak sortzen
bazizkion ere:
■“Momentu batzuk izan ditut, non komunean
itxi behar izan naizen, beldurragatik, bai-
na beno, nik ez nuen hori tratu txartzat
hartzen (...) Orain ikusten dut ezin dela
horrela bizi... Ni beldurrez, beldur handiz
bizi nintzen”. ND02
Abusu fisikorik gabeko indarkeria psikologi-
koa sufritu duten emakumeen kasuan, bereziki,
denbora luzeagoan bizitzen dira harrapaturik, in-
darkeria hertsikeriaz definitzen duen klixe sozial
horretan; eta, sarritan, abusuetatik askatzeko
beharra eta norberaren arazo pertsonalak na-
hasten dituzte. Bere semeak eta alabak bezala,
indarkeria psikologikoa sufritu zuen 42 urteko
emakume batek harridura azaldu zuen, gene-
ro-indarkeriaren biktimei arreta ematen dien
zerbitzu espezializatu batek tratatuko zuela jakin
zuenean:
■ “Bertan sartu nintzen eta [psikologoak]
esan zidan: ‘beno, hau tratu txarrak jasan
dituzten emakumeentzako zerbitzua da’
eta ni aulkian tinkatuta geratu nintzen.
-‘Ez dakit zertaz ari zaren’. -‘Ez zenekie-
la?’.- ‘Ez’. Gaizki tratatutako emakumea
banaiz, nik neuk ez nion neure buruari
galdetzen, badakizu? Inoiz ez dudalako
arrasto fisikorik izan…” ND03
Eta beste emakume batek bere burua genero-in-
darkeriaren biktimatzat hartzeko izan zituen zail-
tasunak gogoratzen ditu, abusuek bere osasun
fisiko eta mentalean eragina izan arren:
■ “Ez, ez. Nik ez nuen inoiz ikusi neure burua
gaizki tratatutako emakume baten mo-
duan, nik ikusten nuen erabat jota nen-
goela, bizirik egon arren hilda nengoen,
ezta? Nik ez nuen horrela ikusten neure
burua... Nik esaten nion neure buruari:
‘nik eskubidea daukat hau egin ez dieza-
daten’, baina azkenean pentsatzen duzu

30
zeuk ere errua daukazula, ezta? Orduan,
nik ez nuen neure burua ikusten…” D03
Bide beretik, hamar urte luzeetan indarkeria psi
kologikoaren biktima izan zen emakume batek
ere azpimarratzen du indarkeria psikologikoa
antzematearen zailtasuna, genero-indarkeria
soilik “jipoiekin” identifikatzearen estereotipoan
oinarriturik:
■ “Nik uste nuen tratu txarrak jipoiak zirela,
besterik gabe, ezta? Eta berak, egunero,
gaizki esanda, “mala follá” zegoela altxa
tzen zenez, iraintzen hasten zitzaidan eta
denetarik esaten zidan, bada, hori...” D10
Eta hogeita hamabi urtez indarkeria psikologi-
koaren biktima izan zen 54 urteko beste emaku-
me batek zera planteatzen du: indarkeriazko
egoeran egon izanaren antzemate-falta garran
tzizko oztopoa da, eta emakumeei galarazten die
edo zailtasunak jartzen dizkie laguntza eskatze-
ko eta arreta-sareko baliabideetara jo dezaten:
■ “Ni ez nintzen gaizki tratatutako emakumea,
ez horixe (...) [Arreta-sareko psikologoari]
esan nion, nire ustez, ez nuela hona eto-
rri behar, ez nintzela honen parte. Orduan
berak esan zidan: ‘bai, begira, beste egun
batean etorriko zara, hurrengo astean, eta
hitz egingo dugu lasaitasun handiagoz’.
Eta hasi nintzen astero etortzen eta, egia
esan, hasieran oso gaizki nengoen, ez ne-
kielako zer esan eta zer kontatu, ohikoa
zela iruditzen zitzaidalako. Baina gero kon-
turatu nintzen ezetz”. ND01
Zentzu berean, erasotzailearekin batera 5 urte
baino gehiago bizi izandako emakume batek
gogoratzen duen moduan, denbora asko behar
izan zuen arreta-baliabideen sarera jotzeko, in-
darkeriaren eragin psikologiko larria izan arren,
egoeraz jabetzen ez zenez, ez zuelako laguntza-
rik eskatzen:
■ “Nire kasuan, ez zen tratu txarren kasu
argia, ez ninduelako jotzen, eta ez nin-
duen biziki iraintzen, baina (...). Oso izae-
ra aldakorra zeukan, bortitza, gogorra,
baina ona, banandu nintzenean ez nuen
uste hau tratu txarra zenik. Eta banan-
du aurretik pare bat aldiz joan nintzen gi-
zarte-laguntzailearengana desesperatuta
nengoelako, baina hurbildu nintzen, azke-
nean ez nintzelako sartu”. D02
Genero-indarkeriaren gizarte-deskribapena za-
baltzea, eta modurik ikusezinenak -baina epe
luzera kaltegarrienak direnak- bertan biltzea inpor-
tantea da. Garrantzi horren inguruan, emakume
batek arreta-sareko psikologoarekin egindako
lana arrakastatzat jotzen du, sufritutako in-
darkeria psikikoa ikustaraztea; baita horrek
dakarren kalte ikaragarria erabat onartzea, hain
zuzen ere horrelako abusuen ikusezintasun eta
zolitasunarengatik:
■ “Tratu txarra ez da bi muturreko ematea
eta hormaren kontra jartzea, eguneroko
lana baizik, zuk ez duzula ezer balio, eta
zu ez zarela inor, zu errudun hutsa zarela
sentiarazteko, eta azkenean lur jota nen-
goela ikusi nuen. Eta norbaitek esan zidan

orain niri tokatzen zitzaidala eta orduan
hona bideratu ninduten. (...) Mila zatitan
hautsi nintzenez, hona etortzen hasi nin
tzen eta egiten zidaten guztia antzematen
hasi nintzen, inork ez zeukan errurik. Nik
ez nuela hori sufritu behar. Orduan irakas-
ten didate... zuk ezetz esan behar duzu
eta... baina nik zergatik... eta zergatik...
galdetzen nuen eta psikologoak esaten zi-
dan ez dagoela zergatik...” D03
Eta, azkenik, indarkeria psikologikoari dagokio-
nez, bost urte luzez indarkerian egon zen emaku-
me batek honako hau gomendatzen du:
■ “Publizitate gehiago... tratu txar psikologi-
koak identifikatzeko. Fisikoak jende guztiak
ezagutzen ditu, oraindik ere egon arren...
Baina psikologikoa... Nik hamar urte eman
ditut pertsona horrekin eta orain arte pen
tsatu dut ni neu nintzela gauzak ondo egi-
ten ez nituena, nik bera haserrarazten nue-
la. Eta ni pilulak hartzen. Eta ez, ez, bera ez
dago ongi”. ND02
Indarkeria psikologikoaz gain eraso fisikoak
sufritu dituzten emakumeetako batzuek arazoak
dituzte bizitzen ari direna genero-indarkeriatzat
jotzeko. Haien kontaketen arabera, eraso fisiko
guztiak ez dira sozialki genero-indarkeriatzat har
tzen. Horrela adierazten dute 33, 36 eta 38 urte
dituzten hiru emakumek, urte batzuetan zehar
abusu psikologiko eta fisikoak sufritu ondoren:
■ “Ez dut inoiz esan nahi izan, ez dut uste
tratu txarrak sufritu dudan emakumea nai-
zenik (...). Zeren, egia esan, ez da odolik
isuri, ez dut ezer apurtuta eduki, eta ez
nintzen horrela sentitzen baina, agian, gel-
ditu ez banintz, ez dakizu, ezta? ”. D04
■ “Hasieran ni hona etorri nintzen jakiteko ea
tratu txarrak ziren edo zer zen... Kontua
da nik orduan oraindik pentsatzen nue-
la neuk neukala errua, eta [psikologoak]
esan zidan ‘hau tratu txarra da’”. D14
■ “Emakumeok txikiagotu egiten dugu, ‘ez
nau hilko’. Joe, burdinazko ‘grinder’ bat
burura botatzea hiltzea ez bada, ia, huts
egiten zuen... Aurretik nik 016ra deitzen
nuen berogailu bat bota zidala informa
tzeko... Esan zidaten hori psikologikoa
baino gehiago dela, fisikoa dela. Hori jo-
mugara tiro egitea da…” D05
Antzemate falta horrek erruduntasun-senti-
mendu handia sortzen die emakumeei eraso
tzailearekin duten bikote-harremanean; kasu
askotan gogoratzen dute, hain ustez, euren
jokabidea dela indarkeria sortarazten duena. An
tsietate-krisialdi bategatik eta anorexiaren hasie-
ran egoteagatik ospitaleratu zuten emakume ba-
tek honela deskribatzen du oztopoa, gauzak argi
ikustea galarazten duena, eta zeinen ondorioz,
emakume askok indarkeriazko harremanean urte
luzeetan egoten diren:
■ “Zeren zuk pentsatzen duzu zeu zarela
arazo nagusia, guzti-guztiaren erabateko
erruduna: zure izaeragatik, gauzak egi-
teko moduagatik. Orduan, hesgailu hori

32
erori arte, denbora asko pasatzen da. Ur-
teak ere bai”. ND04
Emakume batzuek azaltzen dute ere zailtasuna
badela erasotzailea zure bikotekidea izatea
eta, askotan, zure seme-alaben aita. Emakume
batek, zeinen kasuan indarkeriak osasun fisiko
eta mentalean eragin handia izan baitzuen, des-
kribatzen du nola, hala ere, egoeraren larrita-
suna txikiagotu behar zuen:
■ “Ni oso gaixorik nengoen, sarritan neu-
kan arnas aparatuaren infekzioa, soma-
tizatzen ari nintzen, dena neureganatzen
nuen, oso gaixorik nengoen... Anorexia
neukala ematen zuen, eta zurbil [nen-
goen]. Bere eskuetan txotxongiloa nin
tzen. Nire buruaz beste egitea pentsatzen
nuen ere, baina pentsatzen nuen ‘eta nire
ama, umeak, zer gertatuko da!’, horrega-
tik ez nuen egiten, haiengatik... Niri neure
bizitza bost axola zitzaidan”. D05
Zenbait urtetan zehar eraso psikologikoak sufritu
zituzten bi emakumek asmatzen dute azaltzen
zergatik den hain zaila onartzea, eta zergatik
saiatzen den ezkutatzen eta gutxiagotzen, den-
boraldi batean:
■ “Nik, ordura arte, susmoa neukan berak...
Baina horrelako gauzak onartzea, orain dela
gutxi arte zure bikotekidea izan denean,
bada, ez duzu sinisten ere, ezta?” D06
■ “Orain ikusten dut nola aguantatu dudan,
nola aturatu dudan hainbeste! Kontua
da, hain gizon zintzoa dela, horregatik ez
balitz... Hori da nahasten nauena. Kalean
eta besteei begira, jende guztiak esaten
dit: zein ona den!” ND02
Genero-indarkeria antzematea eta erasotzailea-
rekin hausteko erabakia atzeratzen dituen ezin-
besteko osagaia, familia-bizitzaren fikzioarekin
jarraitzeko beharra da, bikotearen seme-alabei
begira:
■ “Emakumeok txikiagotzen dugu kontua,
horrelako ‘piztiak’ justifikatzen ditugu, nik
nire alaben aurrean txikiagotzen nuen,
zera esaten nuen: ez da hainbesterako,
aitak arazoak ditu, kontua da aita…” D05
Interesgarria da egiaztatzea indarkeriaren igoe-
raren aurrean, seme-alaben babesak kontrakoa
egiten duela: indarkeriazko harremanetik irtete-
ko eta, are gehiago, erasoak salatzeko leherra-
razte nagusietako bat da, hain zuzen ere.
b) Lotsa eta bakardade sentsazioa
Elkarrizketaturiko emakumeen esperientzia guz-
tietan -abusuak salatu zituztenen zein egin ez
zutenen kasuan- agertzen den beste oztopo bat
beldurra, bakardadea edo lotsa da, eta horrek
galarazten die, aldi berean hain mingarria eta
hain barru-barrukoa den bere historia kontatzea.
Askotan lotsa bakardade-sentsazioaz, “bakarrik
niri gertatzen zaidan” zerbait izatearen sentsa-
zioaz elikatzen da, eta horrek zailago bihurtzen
du, emakume askorentzat, sufritutako abusuen
berri ematea edo hitzez adieraztea. Horrela des-
kribatzen dute hiru emakumek; haien ustez, pai-
ratutako indarkeria antzeman eta hitzen bidez

adierazteko euskarrik baliotsuenetako bat: ge-
nero-indarkeriazko harremanak bizi izan eta ir-
teteko bidean dauden beste emakume batzuekin
harremanetan jartzea, hain zuzen ere:
■ “Nik banekien egun batean iritsiko zela
‘aski da!’ esateko momentua. Baina bakar-
bakarrik sentitzen nintzen, orduan, nik neu-
kan gauza bakarra, bada, esaten nuen,
bada, zera, aguantatuko dut, aguanta-
tuko dut...” D12
■ “Ni bakarrik nengoen, nire familia neukan,
nire anai-arrebak, koinatak, ama, baina
desberdin sentitzen nintzen, arraroa, eta
nik uste dut horregatik bueltatu nintze-
la [erasotzailearekin] (...). Garai hartan
horrelako toki bat [talde-terapia espezia-
lizatua], aurkitzea falta zitzaidan, nik ez
nuelako ulertzen zer zen gertatzen ari
zitzaidana, ez nuen ulertzen zergatik zen
bera horrelakoa, ez nuen ulertzen”. ND02
■ “Nik lotsa handia sentitu dut, bizi izan du-
dan egoera honegatik. Ez dakit, nik ez dut
kasu gehiagorik ezagutzen, horren falta
sumatzen dut…”. D02
Ikerketak aztertu nahi izan du ea udalerri txi-
kietan lotsak eta isolamenduak konnotazio ez-
berdinak dituzten. Emakumeen erantzunek
erakusten dute “baserri-izaeraren” faktorea,
isolamendua eta lotsaren sentimendua anplifi-
katzen duen aldetik, adineko emakumeen es-
perientzietan agertzen dela, baina ez hainbeste
emakume gazteengan eta adin ertainekoengan.
45 urtetik beherako emakume elkarrizketatuek
ez dute desberdintasunik sumatzen, hiri-in-
gurunearekin konparatuz gero. Baina zaharre-
nek, ordea, indarkeria-egoeraren berri emate-
ko zailtasunak -baita gertukoenei ere- aipatzen
dituzte. Herri txiki batean bizi den 78 urteko
emakume batek gogoratzen du egunero berare-
kin ibiltzera zihoan auzokideak, egoera ezagutu
arren, ez ziola inoiz ezer esan horretaz, arrazoi
honegatik:
■ “Zer esango zuen… Nola sartuko da se-
nar-emazteen artean, ezin dit ezer esan”.
ND06
Eta onartu egiten du lotsak galarazten ziola he-
rriko auzokoei bere egoeraren berri ematea eta,
are gehiago, salaketa jartzea; baina aurrerago
jakin zuen auzoko guztiek egoera ezagutzen
zutela, baina inork ez ziola babesik azaldu, era
adierazian:
■ “Ni... Badakizu zer gertatzen den? Oso
lotsati izan naizela, eta ez dut nahi izan
besteek ezagutzea berarekin gertatzen
zena. Eta ez nuen berari buruz hitz egin
nahi, eta ez nuen esan nahi nire sena-
rra lotsagabea dela. Ez, atsekabe handia
ematen zidan esateak, eta ez. Eta jende
guztiak jakitea lotsagabea zela, eta egiten
zidan guztia. Eta hori bai, ni isilik eta isilik
eta aguantatu eta aguantatu. Baina noski,
orain jakin dut mundu guztiak bazekiela
zer gertatzen zen, inork ez zekiela pen
tsatzen nuen, guzti-guztiek dakite. Beno,
nik baino gehiago zekiten”. ND06

34
Emakume horren kasuan seme-alabetako hiruk
eman zioten babesa bere prozesu osoan, eta
haien laguntzari esker posible izan zaio baliabi-
deak eskuratzea. Datu horretan oinarritzen da
ondorioa, zeinen arabera, landa-ingurunean ge-
nero-indarkeriaren aurrean dauden opakutasuna
eta tabua, oroz gain, belaunaldi-faktoreak mar-
katzen baititu.
c) Beldurra
Emakumeak bat datoz ere azpimarratzen du-
tenean harremana haustearen ondorioei dioten
beldurra dela, indarkeriatik irtetea galarazi edo
atzeratzen duten (eta, zenbaitetan, erasotzai-
learekin bueltarazten duten) oztopoetako bat.
Kasu gehienetan, erasotzaileek eurek mehatxa
tzeko mezuak, esplizituak neurri handiagoan edo
txikiagoan, bidaltzen dituzte emakumeak euren
ondoan geratu daitezen. Funtsean, emakumeek
baieztatzen dute beldur geldiarazlea sentitu du-
tela honako hiru ondorioen aurrean:
Lehenik, elkarrizketa egin duten emakumeen
kontaketetan azaltzen da erasotzaileak atxikitzen
saiatzen direla, eta horretarako mehatxatzen di-
tuztela, bikotearen hausturak seme-alabekiko
harremanean kalte egingo diela esanez. Are ge-
hiago, batzuk zaintza eta ardura kentzearen me-
hatxua erabiltzen dute. Emakume batzuek adie-
razten dute genero-indarkeriatik irtetea atzeratu
zutela, beldurrez, erasotzaileak bere seme eta
alabengandik urrutiratzeko mehatxua beteko
zuelakoan. Adibide moduan, emakume baten
testigantza emango dugu. Beste autonomia erki-
dego bateko emakumea da, eta erasotzailea ika-
ratzen saiatzen zen, mehatxatuz, emakumeak
uztekotan, bion alaba berarekin eramango zuela
esanez:
■ “Zirkulu horren barruan, berak mehatxa
tzen ninduen umea kentzearekin. Eta ni
ez nintzela hemengoa, Euskadikoa, eta
hemendik alde egin behar nuela. Iaz, ba-
nantzen nintzela esan nionean, ‘bada, joan
zaitez’ esan zidan. Baina nik esan nion ‘ez,
ez, oraingoan ez naiz ni joango, zeu joan-
go zara’. Eta ezetz erantzun zidan, barrez
hasi zen, eta bera, hain handia izanda, ika-
ratzen ninduen, esanez neu joango nintze-
la Valladolidera, eta bera hemen, Euska-
din, geratuko zela, umearekin”. ND02
Zentzu horretan, beste emakume batek gogora
tzen du epaitegiko Biktimei Laguntzeko Bulegora
jo zuela, hain zuzen ere beldur horrexegatik:
■ “Nik dena umearen interesagatik, badaki-
zu? Niri ez kentzeko, niri eta berari kalte-
rik ez egiteko, eta horrexegatik”. D04
Beste alde batetik, emakume batzuek onartzen
dute erasotzailearekin harremana haustea atze-
ratzen zuten faktoreetako bat, indarkeria ge-
hiago sufritzearen beldurra, hau da, eraso
bortitzagoa, edo hilketa ekar zezakeen usteka-
beko erreakzioaren beldurra zela. 5 urte baino
gehiago indarkeriazko harremanean egon bai-
na, azkenean, dibortziatu eta erasotzailea salatu
zuen emakume batek honela azaltzen du:
■ “Niri, bera uzteak eta dibortziatzeak beldu-
rra ematen zidan, hilko ninduelako. Zeren,

asteburu batean berarekin joango ez nin
tzela esateagatik, beno... Bada, dibortzia-
tuko naizela esaten badiot, hil egingo nau.
Beldur handia neukan! Salatu behar nuen,
noski”. D09
Azkenik, aipatu behar da emakume batzuek eu-
ren kontaketetan bestelako beldurrak adierazten
dituztela; hain zuzen ere, zenbait erasotzaile-
ren emozio-xantaiari lotutako beldurrak dira,
erasotzaileek euren buruaz beste egingo zutela
mehatxatzen dutelako. Jarraian, erasotzailere-
kiko harremana zenbaitetan hausten saiatu zen
emakume baten kontaketa dugu; baina onartzen
du suizidioaren mehatxuen aurrean sentitzen
zuen erru handia zela hausteko oztopo handia:
■ “Zeren berak, nik uzten nuen bakoitzean,
bere buruaz beste egiteko mehatxua egi-
ten zuen. Orduan, noski, ni obsesionatuta
nengoen, ea berak bere burua hilko zuen.
Eta noski, ni errudun sentitzen nintzen,
oso, oso errudun”. D14
d) Mendekotasun ekonomikoa
Beste faktoreetan baino neurri txikiagoan, era-
sotzailearekiko mendekotasun ekonomikoa kon
taketa batzuetan agertzen den faktorea da.
Elkarrizketa egin duten emakumeen ezaugarriei
buruzko atalean azaldu denez, gehienek onar
tzen dute bikotearen hausturak ekonomikoki
pobretu dituela. Zenbaitetan, banandu aurretik
zegoen rolen banaketatik sortzen da egoera hori,
elkarrizketatutako emakume batzuek onartzen
dutenez, rol horren ondorioz, ez zutelako lan egi-
ten etxetik kanpo. Baina kasu gehienetan, iturria
da emakumeek soilik bereganatzen dituztela fa-
milia-kargak. Horrela adierazten du emakume
batek; banandu ondoren lana bilatu eta bion ala-
baren gastuei aurre egin behar izan zien:
■ “Zuk, zure bizitza konponduta zenuen -ko-
matxoen artean-, eta bat-batean geratzen
zara, zer egin jakin gabe (...), eta zama
bat daramazu... Lan bat bilatzen ari zara,
ume bat zaintzen, bada, azkenean ere,...
Batzen diren gauzak dira. Ez da gauza
bakarra, karga handia da”. ND05
Eta 78 urteko emakume baten kasua; erasotzai-
learekin berrogeita hamar urtez bizi eta berare-
kin familiaren abeltzaintza-ustiategia partekatu
du, emakumeak lanaren pisu handiena zerama-
la. Senarraren mehatxua gogoratzen du, sufritu-
tako indarkeriagatik zeukan ezinegona jakinarazi
zionean:
■ “Nora joango zara, zubi baten azpian sartu
beharko zara, eta ez dizut manta bat ere
emango, beraz joan zaitez!” ND06
1.2. Indarkeriatik irtetea bultzatzen
duten faktore nagusiak
Emakume elkarrizketatuen kontaketetan, gene-
ro-indarkeriako harremanetik irteteko bultza-
da edo pizgarri moduan deskribatzen dituzten
faktore nagusiei ekingo diegu atal honetan. Ga-
rrantzizkoa da ez nahastea genero-indarkeriatik
ateratzeko faktoreak emakumeak abusuak sa-
latzera bultzatzen dituzten faktoreekin. Lehe-
nik, atal honetan esperientziak ematen dituzten

36
emakume batzuek ez zutelako inoiz erasotzailea
salatu; eta bigarrenik, salaketa jarri zuten ba
tzuen deskribapenetan, bi erabakiak desberdi-
nak direlako, sustatzen dituzten faktoreetako
batzuk batera gertatzen badira ere.
a) Familia, auzo eta gizarte laguntza
Laguntza daukatela jakitea garrantzizko faktorea
da indarkeriazko harremana hausteko erabakia
hartzean. Elkarrizketa egin zuten emakume ba
tzuek eragingarri eta gako-euskarri moduan des-
kribatzen dute inguruko pertsonen, senideen,
lagunen, auzokoen laguntza, erasotzailearekiko
harremana hausteko erabakia hartu ahal izate-
ko. Zentzu horretan, emakume elkarrizketatu
gehienentzat, ez da oso garrantzitsua izan herri
txikian bizitzearen faktorea, baserri-inguruetako
adineko emakumeek ere ahaide hurkoen lagun
tza izan zutelako. Familiaren babesak duen ga-
rrantziaren adibide moduan, hona hemen 54 eta
40 urteko bi emakumeren testigantzak:
■ “Areago, nire familiak, noski, baina bere
familiak, alde batera utzi du eta nirekin
daude”. ND01
■ “Oso herri txikia da, zortzi edo hamar etxe
ditu. (...) Azken batean, herri bat da...
Etiketa jartzen saiatu zen, egia esan, ja-
rri zidan... Beno, umearen bila joan behar
nintzen bakoitzean, nire anaiekin joaten
nintzen, ezin nintzelako bakarrik joan,
ezta ogia erostera ere”. D11
Erasotzailearekin hogeita hamar urte luzez bizi
izandako emakume batek ere gogoratzen du bere
auzokoetako baten laguntza, eta horri esker arre-
ta psikologikoaren baliabidera heldu zela:
■ “Hango, herriko andre bat niri gertatutakoaz
enteratu zen, (...) egun batean kalean ikusi
ninduen, esan zidan ‘Zergatik ez zoaz leku
honetara’? Eta telefono-zenbakia eman zi-
dan. Orduan nik deitu nuen, psikologiako
zerbait zela pentsatuz, baina beste era ba-
tekoa, ez tratu txarretarakoa. Hona etorri
nintzenean ez nekien zer-nolako eraikina
zen, zer zegoen hemen”. ND01
Eta bseste emakume gazteago batek honela
deskribatzen du, bere historia kontatu ondoren,
auzoko eta laguna zen emakume baten aldetik
jaso zuen laguntza:
■ “Auzokoa betiko laguna da, ondoan bizi
gara, egun batean hitz egiten hasi nin
tzenean... Beno, nik ez dut inoiz inorekin
hitz egin honetaz, ezta ... [herrian bertan]
bizi den ahizparekin ere... Bada, horri bai,
(...) niri gertatutako gauzak kontatzen ni-
zkion, eta bera flipatuta geratzen zen. Eta
berak, behin (...), tratu txarrak sufritu di-
tuen emakumearen telefonora deitu zuen,
argibideak izateko, eta hori guztia”. ND03
Elkarrizketa egin duten emakume gehienen esa-
netan, senideen eta lagun hurkoen babesa eta
laguntza izan badute ere, emakume batzuek
gogoratzen dute ez zutela familiaren laguntza-
rik izan. Edota, zenbaitetan, familiaren laguntza
material edo “logistikoarekin” batera, ez zitzaie-
la eman emakumeek behar zuten enpatiarik eta

emozio-laguntzarik. Adibide moduan, erasoeta-
tik babesteko familiaren etxera joan zen emaku-
me batek gogoratzen du ez zuela bertan aurkitu
berak behar zuen sostengua:
■ “Nire gurasoen etxean pasatu nuen hilean,
zure arazoez gain, nire familiaren aurka bo-
rrokatzea bezalakoa zen, eta hil horretan ez
nuen laguntza psikologikorik izan”. D07
Eta beste emakume batek antzematen du kultu-
ra-ezberdintasuna zegoela, eta horrek bere familiari
galarazten zion berak behar zuen babesa ematea:
■ “Atzo bertan lagun bati esaten nion. Ni
“baserritarren” familia batetik nator eta,
haientzat, horrelako gauzak handiegiak
dira. Epaitegietara joatea, edo beraren-
gana, zerbait gaitzestera, bada, bufff...
Orduan, hartu dudan laguntza bakarra
erakundeetatik etorri zait, eta alde ho-
rretatik oso eskertsu nago”. D02
b) Profesional giltzarrien laguntza
Familiaren babesik ez dagoenean, profesiona-
len laguntzaren garrantzia funtsezkoa da; baina
elkarrizketa egin duten emakumeek aipatzen du-
tenez, plus bat da, edonola ere, profesional eta
erakundeen laguntza, aldi berean familia eta gi-
zartearen aldetik babes handia sentitzen badu-
te ere. Emakume gehienek gogoratzen dutenez,
erasotzailearekiko harremana hausteko erabakia
hartzean hartutako argibideak eta orientazioa
segurtasun-injekzioa izan ziren, zalantzak eta
beldurrak desagerrarazteko lagungarria. Horrela
deskribatzen dute bi emakumek AFAren lege- eta
psikologia-arretako zerbitzutik eta larrialdi-zen-
bakiko profesionalen eskutik hartutako lehen
orientazioa:
■ “Hemen laguntza eman zidaten... Eta esan
zidaten ‘zu lasai, zu zure alabarekin gera-
tuko zara, berak nahi duena esan dezala.
Eta bera joango da, gainera, zure eskubi-
dea baita zure alabarekin zure etxean ge-
ratzea’”. ND02
■ “Orduan nik 112 telefonora deitu nuen,
loak hartu zuenean, zeren... Nik grabatu
egin nion, berak ni iraintzen, txistua bota
tzen, makurrarazten grabatzen ari nintzela
harrapatu ninduen. Orduan, nik grabatzen
eta harrapatu ninduen, bada, ikaragarria
muntatu zen. (...) Lokartu zen eta gauean
deitu nuen, ezkutuan. Eta ohartarazi zi-
daten, gutxi gorabehera (...) informatu
zidaten”. D07
Hurrengo atalean, emakume elkarrizketatuek
osasun sektorearen inguruan duten esperientzia
garatuko da, baina aipatu behar da ezen, emaku-
meen testigantza askotan, indarkeriatik irteteko
erabakia familia-medikuaren kontseiluaren eta
laguntzaren ondorioz hartu zutela. Hona hemen
testigantza bat, horren adibide:
■ “Medikuak esaten zidan ‘nahi duzuna esan
diezadakezu, baina horretarako ez dago
sendabiderik, eta zure senarra osatu bada,
ikertzeko kasua izango litzateke, historian
sendatzen den lehenengoa izango litzate-
keelako”. ND02

38
c) Indarkeria areagotzea eta
seme-alaben babesa
Agian, indarkeria areagotzea eta, bereziki, era-
soek semeen edo alaben garapenari dakarkioten
kaltea egotearen ustea, faktore erabakitzailea
da, erasotzailearekin harremana hautsi behar
dela erabakitzeko. Faktore hori aipatzen da ere,
emakumeen kontaketetan, abusuak salatzeko
eragin moduan.
Emakume batzuek lortzen dute gertatzen zaie-
na hitzez adieraztea, eta laguntza eskatzeko le-
hen urratsa ematea, erasoek muga zehatz bat
gainditzen dutela sentitzean, edo semeen edo
alaben aurrean erasotzen dituztenean. Horrela
azaltzen dute hiru emakumeren testigantzek,
non islatzen baita jarraitutako prozesua, onar-
tu, hitzez adierazi eta haustura erabakitzeko. Eta
argi erakusten dute larritasuna antzematen dela,
modu berezian, indarkeria seme-alaben aurrean
erabiltzen denean, horrek bere larritasunaren
“ispilu” bihur ditzakeelarik:
■ “Eta ez nuela uste hori hain larria zenik...
Beno, azkenekoan, bai, nire alabaren au-
rrean izan zelako (...). Ume bat tartean,
ez nuen hori onartu behar. Etxean ez ze-
goen giro onik, umeak ikusi zuen... Eta
ikaratzen zara (...). Hori urtarrilean pa-
satu zenean, alabaren aurrean izan zen.
Umearen aurrean ez, esan nuen. Eta
eroago ikusi nuelako, aurrekoetan baino
harago joan zela ikusi nuen. Eta ordu-
rako ez geunden elkarrekin eta ez zeukan
ezertarako eskubiderik”. D04
■ “Jadanik ez da soilik gauza psikologikoa,
beste muga bat gainditu du, ezta? Eta nik,
kontua da ordura arte ez nuela inorekin
hitz egin, ezta ahizparekin ere, zerbaiten
berri bazeukalako, baina ez puntu horre-
taraino. Eta bai, hori, goiz hartan... Gero,
beste pertsona batzuei hitzez adieraztea
lortu nuen, baina lehen momentu hartan
harekin izan zen eta, gero, kanpoko la-
guntzarekin”. D06
■ “Erasoak gero eta gehiago ziren. Nire gu-
rasoak etorri ziren bere gurasoekin bitar-
tekotza egiten saiatzeko, ondo banantze-
ko, umearengatik…” D07
Emakumeen kontaketetan sarritan lotzen dira,
batetik, indarkeriatik irteteko edo abusuengati-
ko salaketa jartzeko erabakia eta, bestetik, uste
izatea seme-alabentzako arriskua dagoela eta
erasotzaileek gauzatutako indarkeria-mota are-
agotzen dela. Honela deskribatzen du emakume
batek; indarkeria psikiko eta fisikoarekin urteak
eman ondoren, erasotzailea uztea erabaki zuen,
indarkeria alabekin erabiltzen hasi zenean:
■ “Alaba ez zegoen inoiz aurrean. Nire umea
aurrean egon zen lehenengo aldiz, eskutik
heldu nion eta biok atetik irten ginen. Ho-
naino iritsi gara. Uste dut hau esan nuela,
‘Beno, niri egin nahi duzuna, komatxoen
artean, baina umearen aurrean...ez’”.
D088
Eta beste emakume batek gogoratzen du, abu-
suak salatuko zituela pentsatzen denbora eman

ondoren, umeak eszena bortitza ikusi ondoren
poliziari deitzera animatu zuen:
■“Umea oraindik ez zegoen lotan eta altxatu
egin zen eta dena ikusi zuen. Nola egiten zi-
dan errieta, nola iraintzen ninduen, nola bota
zidan txistua... Ikusi zuen. Noski, umeak eta
nik, noski, bera ikusten ari zelako... Zeren
bera etxeko leku batetik bestera zihoan,
erotuta... Eta momentu batean Ertzaintzara
deitu nuen, momentu hartan…” D06
2. Sarbidea: harremanetan
jartzeko lehen zerbitzu
publikoa
2.1. Osasungintza
Elkarrizketatutako emakume askok, genero-in-
darkeriako egoera tratatu zuten lehen zerbitzu
publikoaz galdetu zitzaienean, osasun-zentroa
aipatzen dute. Horrek baieztatzen du osasun-lan-
gileak, agian, profesionalik trebatuenak direla
arazoa detektatzeko, salaketa jartzen duten ala
ez kontutan izan gabe. Goian aurreratu denez,
landa-ingurunean kultura-zailtasun handiagoa
egon daiteke genero-indarkeriaren esperientzia
azaleratzeko orduan, batez ere adineko emaku-
meengan. Testuinguru horretan, familia-medi-
kua funtsezko irudia da detektatu, arreta eman
eta bideratzeko, osasun-zentroan, emakumeek
bere egoeraz eta egonezinaz hitz egin dezakete-
lako, konfidentzialtasuna gordez.
Emakumeen kontaketa gehienetan era positi-
boan baloratzen dituzte osasun-langileak eta,
bereziki, familia-medikua; hain zuzen, oinarri-
zkotzat hartzen dute genero-indarkeriatik irte-
teko bidean. Hurrengo testigantzetan sektore
profesional honen ekintzaren balorazio positi-
boa azpimarratuko da eta emakumeek sortutako
konfiantza eta indarkeria-egoera detektatzeko
gaitasuna azpimarratzen dute, biktimen aldetik
hasieran isiltasuna egon arren:
■ “Ni oso gaizki nengoen, antsietate handia
neukan, nerbio asko, eta familia-medikua-
rengana joan nintzen. Pilulak hartzea agin-
du zidan, baina etxean neukan egoera ez
zela ona, esan zidan. Kontatzen hasi nin
tzaion eta gizarte-langilearekin hitz egite-
ra joateko esan zidan. ‘Lehen urratsa’ izan
zen: zeren, herrietan, oraindik daukagu
kontzeptu hori, alkatea, medikua... Ukiezi-
nak direla, jaun handiak, eta hitz egiten
hasi zitzaidan ‘zuk etxean daukazuna, hori
ez da normala’ eta nire ama ikustera joa-
ten uzten ez zidanean, eta medikuak esan
zidan, ‘ez, ez, zuk ama ikustera joan nahi
baduzu, joan zaitez’”. ND02
■ “Oso ongi, hasieratik. Medikua, zerbait ge-
hiago detektatzeko ahalmen handi-handia
zeukalako (...). Ni familia-medikuarenga-
na nindoan, oso gaizki nengoela esatera,
oso urduri nengoelako, umeak nekagarriak
baitira, ez didatelako lo egiten uzten, eta
lasaigarriak behar ditudalako. [Medikua]
ez zen horrekin konformatu hilabetean
ere. Bueltatu nintzenean serio jarri zitzai-
dan, begiratu eta esan zidan: ‘ea, zuri zer
gertatzen zaizu?’ eta ni orduan gainbehe-
ratu nintzen, lur jota geratu nintzen. Eta

Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta

Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Similaire à Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta

Similaire à Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta (17)

Plus de ARGITUZ Asociación Pro Derechos Humanos

Plus de ARGITUZ Asociación Pro Derechos Humanos (20)

Beharrak, oztopoak eta jardunbide egokiak genero-indarkeriatik irteteko ibilbideetan, Arabako landa-guneetako emakumeen esperientziatik abiatuta