Kafa travmasi epi̇demi̇yoloji̇si̇ ve siniflandirmasi
1. KAFA TRAVMASI EPİDEMİYOLOJİSİKAFA TRAVMASI EPİDEMİYOLOJİSİ
VE SINIFLANDIRMASIVE SINIFLANDIRMASI
Doç. Dr. Mustafa BOZBUĞADoç. Dr. Mustafa BOZBUĞA
Kartal Eğitim ve Araştırma HastanesiKartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi
2. Nöroşirürji Kliniği2. Nöroşirürji Kliniği
2. • Kafa/Beyin Travmaları tıpta ilk tanınan ve tedavi edilenKafa/Beyin Travmaları tıpta ilk tanınan ve tedavi edilen
hastalıklardan birihastalıklardan biri
– Hipokrat bazı kafa travmaları için trepanasyon önermişHipokrat bazı kafa travmaları için trepanasyon önermiş
– İnkalar travmatik hematomların tedavisi için trepanasyonİnkalar travmatik hematomların tedavisi için trepanasyon
uygulamışlaruygulamışlar
• 1800’lerin sonunda Sir William Macewen travmatik1800’lerin sonunda Sir William Macewen travmatik
subdural hematomun başarılı bir biçimde boşaltılmasınısubdural hematomun başarılı bir biçimde boşaltılmasını
tanımlamıştır.tanımlamıştır.
• Harvey Cushing’in, kafa travmaları konusundaki bilgiHarvey Cushing’in, kafa travmaları konusundaki bilgi
ve deneyimine dayanarak ortaya koyduğu esaslar veve deneyimine dayanarak ortaya koyduğu esaslar ve
teknik ile mortalite ve morbidite düşürülmüş.teknik ile mortalite ve morbidite düşürülmüş.
• Dünya Savaşları ve diğer savaşlardaki tecrübeler, sivilDünya Savaşları ve diğer savaşlardaki tecrübeler, sivil
hayattaki tecrübelerhayattaki tecrübeler
TARİHÇETARİHÇE
(1/2)(1/2)
3. • Antibiyotiklerin geliştirilmesiAntibiyotiklerin geliştirilmesi
• Görüntüleme tekniklerinin geliştirilmesiGörüntüleme tekniklerinin geliştirilmesi
– erken ve ayrıntılı-doğru tanıerken ve ayrıntılı-doğru tanı
• Yoğun Bakım ÜniteleriYoğun Bakım Üniteleri
• Yakın monitörizasyon araçları, İKBYakın monitörizasyon araçları, İKB
monitörizasyonumonitörizasyonu
• Temel bilimlerdeki ilerlemeler (biyokimyasal,Temel bilimlerdeki ilerlemeler (biyokimyasal,
hücresel ve genetik mekanizmalar) ile temelhücresel ve genetik mekanizmalar) ile temel
fizyopatolojik süreçlerin ortaya konmasıfizyopatolojik süreçlerin ortaya konması
• Yeni terapötik ajanların geliştirilmesiYeni terapötik ajanların geliştirilmesi
TARİHÇETARİHÇE
(2/2)(2/2)
6. BEYİN TRAVMASINDABEYİN TRAVMASINDA
EPİDEMİYOLOJİK ÖZELLİKLEREPİDEMİYOLOJİK ÖZELLİKLER
• Kafa travması son derece yaygınKafa travması son derece yaygın
• 200 kişi/100.000 kişi yılda (aslında yaklaşık sadece %16’sı)200 kişi/100.000 kişi yılda (aslında yaklaşık sadece %16’sı)
• Yaş faktörü:Yaş faktörü:
– En yüksek risk 15-24 yaşlar arasındaEn yüksek risk 15-24 yaşlar arasında
– İkinci sıklıkta 60-65 yaş üstündeİkinci sıklıkta 60-65 yaş üstünde
• Cinsiyet faktörü: Tüm yaş gruplarında erkeklerde (1/2-2,8)Cinsiyet faktörü: Tüm yaş gruplarında erkeklerde (1/2-2,8)
• Düşük sosyo-ekonomik koşullarda daha yüksek insidensDüşük sosyo-ekonomik koşullarda daha yüksek insidens
• Travmatik ölümlerin %28-44’ünde beyin travması mevcutTravmatik ölümlerin %28-44’ünde beyin travması mevcut
• Beyin travmasına bağlı mortalite 14-30 kişi/100.000Beyin travmasına bağlı mortalite 14-30 kişi/100.000
kişi/yıldakişi/yılda
7. • Alkol kullanımında, özellikle kafa travmasıAlkol kullanımında, özellikle kafa travması
insidensinde, belirgin artışinsidensinde, belirgin artış
• Kan alkol konsantrasyonu ile yaralanma riski arasındakiKan alkol konsantrasyonu ile yaralanma riski arasındaki
ilişki açıkilişki açık
• Alkollü olunduğunda respiratuvar distres ve pnömoniAlkollü olunduğunda respiratuvar distres ve pnömoni
riski artıyorriski artıyor
• Trafik kazalarıTrafik kazaları
– Önleyici tedbirler: emniyet kemeri, kask,…Önleyici tedbirler: emniyet kemeri, kask,…
• Davranış problemi olan çocuklarda risk artarDavranış problemi olan çocuklarda risk artar
• Tekrarlanan travmalarTekrarlanan travmalar
• Düşük gelirli ve kalabalık yaşayan gruplarda risk artarDüşük gelirli ve kalabalık yaşayan gruplarda risk artar
BEYİN YARALANMASI RİSKİBEYİN YARALANMASI RİSKİ 1/21/2
8. BEYİN YARALANMASI RİSKİBEYİN YARALANMASI RİSKİ 2/22/2
• Genetik faktörler önemli olabilirGenetik faktörler önemli olabilir
Alzheimer hastalığı için genetik risk faktörüAlzheimer hastalığı için genetik risk faktörü
taşıyanlarda (Apolipoprotein E epsilon 4 alelitaşıyanlarda (Apolipoprotein E epsilon 4 aleli
barındıranlarda) kafa travması prognozu dahabarındıranlarda) kafa travması prognozu daha
kötü seyretmektedir. (Alzheimer’daki gibi -kötü seyretmektedir. (Alzheimer’daki gibi -
beyinde amiloid protein birikimi olmaktadır)beyinde amiloid protein birikimi olmaktadır)
10. KAFA TRAVMASININKAFA TRAVMASININ
SINIFLANDIRMASISINIFLANDIRMASI
Kapalı kafa travmaları için düzenlenmiş çokKapalı kafa travmaları için düzenlenmiş çok
sayıda sınıflandırma vardır; ancak, halen,sayıda sınıflandırma vardır; ancak, halen,
evrensel olarak kullanılan, kabul edilmiş birevrensel olarak kullanılan, kabul edilmiş bir
sınıflandırma yoktursınıflandırma yoktur
11. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 1/61/6
Hikayeye göre:Hikayeye göre:
1.1. Premorbid tıbbi, nörolojik ve sosyal durumuPremorbid tıbbi, nörolojik ve sosyal durumu
2.2. Travma tipiTravma tipi
3.3. Travmanın derecesiTravmanın derecesi
4.4. Hastane-öncesi bakımHastane-öncesi bakım
5.5. Kazadan sonraki klinik seyirKazadan sonraki klinik seyir
12. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 2/62/6
• Fizik Bulgulara göre:Fizik Bulgulara göre:
• Nörolojik muayeneNörolojik muayene
– Etkilenen fonksiyonlarEtkilenen fonksiyonlar
– DerecesiDerecesi
– Seyir (kontrol muayeneleri)Seyir (kontrol muayeneleri)
• Eşlik eden yaralanmalar veEşlik eden yaralanmalar ve
bulgularbulgular
13. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 3/63/6
• Beyin Travmasının Ağırlığına göre:Beyin Travmasının Ağırlığına göre:
– Glasgow Koma SkalasıGlasgow Koma Skalası
– Glasgow-Liege SkalasıGlasgow-Liege Skalası
– Leeds Koma SkalasıLeeds Koma Skalası
• Nöropatolojik SınıflandırmaNöropatolojik Sınıflandırma
• Lezyonun Anatomisi ve Derecesine göreLezyonun Anatomisi ve Derecesine göre
(özellikle mültisistem travmalarda):(özellikle mültisistem travmalarda):
– Abbreviated Injury Scale (AIS)Abbreviated Injury Scale (AIS)
– Injury Severity Scale (AIS)Injury Severity Scale (AIS)
14. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 4/64/6
• Nörodiyagnostik Çalışmalara göre:Nörodiyagnostik Çalışmalara göre:
– Radyolojik yöntemlerRadyolojik yöntemler
• Lezyonlar (patoloji, yerleşim)Lezyonlar (patoloji, yerleşim)
• BT esas alınarakBT esas alınarak
• MRG esas alınarakMRG esas alınarak
• RöntgenRöntgen
– Fizyolojik parametreler esas alınarakFizyolojik parametreler esas alınarak
• İntrakranyal basınçİntrakranyal basınç
• Serebral kan akımı ve metabolizmasıSerebral kan akımı ve metabolizması
– Elektrodiyagnostik parametrelerElektrodiyagnostik parametreler
• Sensory EPSensory EP
• Motor EPMotor EP
• EEGEEG
15. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 5/65/6
• Diğer Laboratuar Bulgulara göre:Diğer Laboratuar Bulgulara göre:
– Koagülasyon ve diğer sistemik belirleyicilerKoagülasyon ve diğer sistemik belirleyiciler
– Beyin ve BOS’un biyokimyasalBeyin ve BOS’un biyokimyasal
monitörizasyonumonitörizasyonu
• Çeşitli Altgruplara göre:Çeşitli Altgruplara göre:
– Pediatrik yaş grubuPediatrik yaş grubu
– Kapalı kafa travmasıKapalı kafa travması
16. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- ESASLARI -- ESASLARI - 6/66/6
• Tedavi Gruplarına göre:Tedavi Gruplarına göre:
– TıbbiTıbbi
• Genel destekGenel destek
• İlaç tedavisiİlaç tedavisi
– CerrahiCerrahi
• NöroşirürjikalNöroşirürjikal
• Diğer cerrahilerDiğer cerrahiler
• Klinik Seyir ve Komplikasyonlara göreKlinik Seyir ve Komplikasyonlara göre
• DiğerleriDiğerleri
– Yaralanma şekliYaralanma şekli
– Darbe yeri, yüzeyel yaralanmalarDarbe yeri, yüzeyel yaralanmalar
– Popülasyon istatistikleriPopülasyon istatistikleri
– Ekonomik faktörlerEkonomik faktörler
17. KAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASIKAFA TRAVMASININ SINIFLANDIRMASI
- AMAÇ -- AMAÇ -
• Hastanın ilk değerlendirmesi/KlinikHastanın ilk değerlendirmesi/Klinik
tablonun tanımıtablonun tanımı
• Yönetim & Tedavi stratejisininYönetim & Tedavi stratejisinin
belirlenmesibelirlenmesi
• Prognozu belirlemek-tahminPrognozu belirlemek-tahmin
20. BEYİN YARALANMASININ DERECESİBEYİN YARALANMASININ DERECESİ
Bilinç düzeyi –Bilinç düzeyi – GCSGCS((GGlasgowlasgow CComaoma SScalecale
Glasgow Koma Ölçeği/Skalası, GKS)Glasgow Koma Ölçeği/Skalası, GKS)
– Hafif dereceli beyin travması:Hafif dereceli beyin travması: GKSGKS 14-1514-15
– Orta dereceli beyin travması:Orta dereceli beyin travması: GKSGKS 9-139-13
– Ağır beyin travması:Ağır beyin travması: GKSGKS 8 ya da8 ya da ↓↓
21. Kafa Travmalı HastalarınKafa Travmalı Hastaların
• Glasgow Koma Ölçeği’ne göre:Glasgow Koma Ölçeği’ne göre:
– %75-80’i hafif kafa travması%75-80’i hafif kafa travması
– %10-20’si orta derecede kafa travması%10-20’si orta derecede kafa travması
– %10-20’si ağır kafa travması grubuna girer.%10-20’si ağır kafa travması grubuna girer.
• Hastaneye başvuranlarınHastaneye başvuranların
– %12’sinde intrakranyal kanama%12’sinde intrakranyal kanama
– %15’inde beyin kontüzyonu/laserasyonu%15’inde beyin kontüzyonu/laserasyonu
vardır.vardır.
22. GLASGOW KOMA SKALASIGLASGOW KOMA SKALASI
PuanPuan
Göz açımıGöz açımı
SpontanSpontan 44
Sesli uyaranaSesli uyarana 33
AğrıyaAğrıya 22
YokYok 11
En iyi motor yanıtEn iyi motor yanıt
Emirlere uyarEmirlere uyar 66
Ağrıyı lokalize ederAğrıyı lokalize eder 55
Ağrıya çekme hareketiAğrıya çekme hareketi 44
Anormal fleksiyonAnormal fleksiyon 33
Anormal ekstansiyonAnormal ekstansiyon 22
FlaskFlask 11
En iyi verbal yanıtEn iyi verbal yanıt
Oryante konuşmaOryante konuşma 55
Dezoryante konuşmaDezoryante konuşma 44
Uygun olmayan sözcüklerUygun olmayan sözcükler 33
Anlaşılmaz seslerAnlaşılmaz sesler 22
YokYok 11
Toplam puan = en iyi göz açma + en iyi motor + en iyiToplam puan = en iyi göz açma + en iyi motor + en iyi
verbalverbal
Teasdale G, Jennett B: Assessment of coma and impaired consciousness: a practical scale.
Lancet 1974;2:81-84.
23. GLASGOW-LIEGE SKALASIGLASGOW-LIEGE SKALASI
PuanPuan
Göz açımıGöz açımı
SpontanSpontan 44
KonuşmayaKonuşmaya 33
AğrıyaAğrıya 22
Yanıt yokYanıt yok 11
Verbal yanıtVerbal yanıt
OryanteOryante 55
KonfüzyondaKonfüzyonda 44
Uygun olmayan sözcüklerUygun olmayan sözcükler 33
Anlaşılmaz seslerAnlaşılmaz sesler 22
YanıtsızYanıtsız 11
Motor yanıtMotor yanıt
Emirlere uyarEmirlere uyar 66
Lokalize ederLokalize eder 55
Ağrıya çekme hareketiAğrıya çekme hareketi 44
Anormal fleksiyonAnormal fleksiyon 33
Anormal ekstansiyonAnormal ekstansiyon 22
YanıtsızYanıtsız 11
Beyinsapı refleksleriBeyinsapı refleksleri
Fronto-orbikülerFronto-orbiküler 55
Vertikal okülovestibülerVertikal okülovestibüler 44
Pupiller ışık refleksiPupiller ışık refleksi 33
Horizontal okülovestibülerHorizontal okülovestibüler 22
OkülokardiyakOkülokardiyak 11
Born JD, Albert A, Nans P, et al: Relative prognostic value of best motor response and brainstem reflexes in patients with severe head injury.Born JD, Albert A, Nans P, et al: Relative prognostic value of best motor response and brainstem reflexes in patients with severe head injury.
Neurosurgery 1985;16:595-601.Neurosurgery 1985;16:595-601.
25. INJURY SEVERITY SCALE (ISS)INJURY SEVERITY SCALE (ISS)
Vücut BölgesiVücut Bölgesi
1.1. Baş ve boyunBaş ve boyun
2.2. YüzYüz
3.3. ToraksToraks
4.4. Abdominal ya da pelvik içerikAbdominal ya da pelvik içerik
5.5. Ekstremiteler ya da pelvik kuşakEkstremiteler ya da pelvik kuşak
6.6. EksternalEksternal
26. KAFA TRAVMASI DERECESİ SKALASIKAFA TRAVMASI DERECESİ SKALASI
(Stein, 1995)(Stein, 1995)
Ağırlık DerecesiAğırlık Derecesi GKS AralığıGKS Aralığı
MinimalMinimal
1515
(bilinç kaybı ya da amnezi yok)(bilinç kaybı ya da amnezi yok)
HafifHafif
14 ya da 1514 ya da 15
(amnezi ya da <5 dk. bilinç kaybı ya da(amnezi ya da <5 dk. bilinç kaybı ya da
uyanıklıkta ya da bellekte etkilenme)uyanıklıkta ya da bellekte etkilenme)
OrtaOrta
9-139-13
(ya da >5 dk. bilinç kaybı ya da fokal(ya da >5 dk. bilinç kaybı ya da fokal
nörolojik defisit)nörolojik defisit)
AğırAğır 5-85-8
KritikKritik 3-43-4
27. HAFİF (MİNÖR) KAPALI KAFAHAFİF (MİNÖR) KAPALI KAFA
TRAVMASI KRİTERLERİTRAVMASI KRİTERLERİ
(Klinik kriterler)(Klinik kriterler)
1.1. Geçici bilinç kaybı saptanmışGeçici bilinç kaybı saptanmış
2.2. Olay öncesi ya da sonrasına ait hafıza kaybıOlay öncesi ya da sonrasına ait hafıza kaybı
3.3. Travma sırasında somnolans, konfüzyon ya daTravma sırasında somnolans, konfüzyon ya da
dezoryantasyon gibi mental durum değişikliğidezoryantasyon gibi mental durum değişikliği
4.4. İnisiyal GKS puanı 14-15İnisiyal GKS puanı 14-15
5.5. Fokal nörolojik defisitin bulunmamasıFokal nörolojik defisitin bulunmaması
6.6. Travmayı izleyen 24 saatten daha uzun olmayanTravmayı izleyen 24 saatten daha uzun olmayan
posttravmatik amneziposttravmatik amnezi
29. Minör KKTMinör KKT
• önemsiz demekönemsiz demek değildirdeğildir!!
• ciddi strüktürel patolojilerciddi strüktürel patolojiler bulunabilir!bulunabilir! (MRG)(MRG)
• bazen uzun süren psikokognitif sekeller ortayabazen uzun süren psikokognitif sekeller ortaya
çıkabilir!çıkabilir!
• fraktürler/kontüzyonlar/hematomlarfraktürler/kontüzyonlar/hematomlar
saptanabilir/gelişebilir!saptanabilir/gelişebilir!
30. ORTA DERECELİ KAPALI KAFAORTA DERECELİ KAPALI KAFA
TRAVMASI KRİTERLERİTRAVMASI KRİTERLERİ
(Klinik kriterler)(Klinik kriterler)
• GKS 9-13GKS 9-13
• Fokal nörolojik defisit +/-Fokal nörolojik defisit +/-
• Daha ağır bir travmaDaha ağır bir travma
• Kranyum fraktürleri, nörovaskülerKranyum fraktürleri, nörovasküler
laserasyonlar/kontüzyonlar, DAIlaserasyonlar/kontüzyonlar, DAI
• Sekonder komplikasyon (EDH, SDH, ödem, KİBAS,Sekonder komplikasyon (EDH, SDH, ödem, KİBAS,
vd.) riski daha yüksekvd.) riski daha yüksek
• YBÜ gerektirirYBÜ gerektirir
• Prognoz genellikle iyiPrognoz genellikle iyi
• Sekeller kalabilir, post-travmatik epilepsi gelişebilir,Sekeller kalabilir, post-travmatik epilepsi gelişebilir,
……
31. AĞIR KAPALI KAFA TRAVMASIAĞIR KAPALI KAFA TRAVMASI
KRİTERLERİKRİTERLERİ
(Klinik kriterler)(Klinik kriterler)
• GKS 8 ya da <8,GKS 8 ya da <8, KomatözKomatöz
• Bu grup geniş bir yelpazeyi içerirBu grup geniş bir yelpazeyi içerir
• GKS’ye göre ayrım çok anlamlı değilGKS’ye göre ayrım çok anlamlı değil
• (GKS’de) Motor yanıta göre ayrım daha iyi(GKS’de) Motor yanıta göre ayrım daha iyi
bir belirleyicibir belirleyici
• Motor yanıt + Beyinsapı refleksleriMotor yanıt + Beyinsapı refleksleri
(Glasgow-Liege Skalası) ek bilgiler sağlar(Glasgow-Liege Skalası) ek bilgiler sağlar
32. GGlasgow Sonuç Ölçeği/lasgow Sonuç Ölçeği/OOutcomeutcome SScalecale
(GOS)(GOS)
PuanPuan
55
İyi derecede iyileşme - minör defisitlereİyi derecede iyileşme - minör defisitlere
rağmen normal yaşamın devamırağmen normal yaşamın devamı
44
Orta derecede sakatlık – bağımsız,Orta derecede sakatlık – bağımsız,
gözetimle çalışabilirgözetimle çalışabilir
33
Ciddi derecede sakatlık - günlük işleri içinCiddi derecede sakatlık - günlük işleri için
destek gereklidestek gerekli
22 Persistan vejetatif durumPersistan vejetatif durum
11 ÖlümÖlüm
33. BEYİN YARALANMASINDABEYİN YARALANMASINDA
SONUCU (GOS) BELİRLEYEN FAKTÖRLER (?)SONUCU (GOS) BELİRLEYEN FAKTÖRLER (?)
• YaşYaş
• CinsiyetCinsiyet
• Ekstrakranyal komplikasyonlarEkstrakranyal komplikasyonlar
• Travmanın (beyin yaralanmasının) derecesiTravmanın (beyin yaralanmasının) derecesi
– Komanın derinliği ve süresiKomanın derinliği ve süresi
– inisiyal ve izleyen GKS puanlarıinisiyal ve izleyen GKS puanları
– BT bulgularıBT bulguları
– GKS motor puanlarıGKS motor puanları
– Oksijenasyon düzeyleriOksijenasyon düzeyleri
– Pupiller reaktivitePupiller reaktivite
– Post-travmatik amnezi (PTA) süresiPost-travmatik amnezi (PTA) süresi
– Spesifik serebral travmaSpesifik serebral travma
– İntrakranyal hematomİntrakranyal hematom
– İntrakranyal basınçİntrakranyal basınç
– Serebral kan akımıSerebral kan akımı
– Parenkim hasarıParenkim hasarı
– Kitlesel lezyon? / Difüz lezyon?Kitlesel lezyon? / Difüz lezyon?
– Beyinsapı refleksleriBeyinsapı refleksleri
– Kranyum fraktürleriKranyum fraktürleri
– Cerrahi dekompresyonCerrahi dekompresyon
– Motor postürMotor postür
– Multimodal EPMultimodal EP
– EEGEEG
– EpilepsiEpilepsi
– DiğerleriDiğerleri
• Entübasyon zamanıEntübasyon zamanı
• Solunum özellikleriSolunum özellikleri
• Transport şekliTransport şekli
• Yaralanma şekliYaralanma şekli
• SeptisemiSeptisemi
• Arteriyel kan basıncı (hipotansiyon)Arteriyel kan basıncı (hipotansiyon)
• Anamnez (Travma-öncesindeki durumu)Anamnez (Travma-öncesindeki durumu)
